Başlık: Bazı Verbascum Türlerinin Farmakognozik Olarak KarşılaştırılmasıYazar(lar):ATASÜ, ErendizCilt: 12 Sayı: 1.2 Sayfa: 001-005 DOI: 10.1501/Eczfak_0000000274 Yayın Tarihi: 1982 PDF

A n k a r a E c z . F a k . M e c . 12. 1 (1982) J . F a c . P h a r m A n k a r a 12. 1 (1982) B a z ı V e r b a s c u m T ü r l e r i n i n F a r m a k o g n o z i k O l a r a k K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı * P h a r m a c o g n o s i c C o m p a r i s o n o f S o m e V e r b a s c u m S p . E r e n d i z A T A S Ü * * G İ R İ Ş v e A M A Ç

Verbascum ( S o r o p h u l a r i a c e a e ) p e t a l ve s t a m e n l e r i "Flos Verbasci" adıyla çeşitli ülkelerin f a r m a k o p e l e r i n d e v e T K 1948 d e kayıtlıdır. Ofisinal o l a n t ü r l e r V. thapsus, V. phlomoides, V. thapsiforme'dir.

Verbascum (Sığırkuyruğu) türleri ü l k e m i z d e son derece yaygındır; T ü r k i y e ' d e doğal o l a r a k yetişen 202 t ü r ve 114 h i b r i d s a p t a n m ı ş t ı r ( l ) . B u m a k a l e n i n a m a c ı g e n u s u n bazı t ü r l e r i n i n f a r m a k o g n o z i k o l a r a k değerlendirilmesi ve birbiriyle kıyaslanmasıdır.

M A T E R Y A L v e Y Ö N T E M

Ç a l ı ş m a k o n u s u t ü r l e r d e oz, heterozit, t a n e n , flavonoid, alkal-loid, u ç u c u yağ, k a r o t e n o i d a r a n m ı ş , varlığı s a p t a n a n l a r ı n m i k t a r ­ ları t a y i n edilmiştir.

Çalışılan t ü r l e r ve t o p l a m a yerleri aşağıda gösterilmiştir: Verbascum mucronatum L a m . Selçuk ( İ z m i r )

V. sinuateum L. var. sinuatum Efes ( İ z m i r ) R e d e k s i y o n a verildiği t a r i h : 22 Ş u b a t 1982.

* D r . P h a r m . E r e n d i z A t a s ü ' n ü n " B a z ı V e r b a s c u m T ü r l e r i Ü z e r i n d e F a r m a k o g -nozik A r a ş t ı r m a l a r " isimli Doçentlik tezinin b i r b ö l ü m ü d ü r .

2 E r e n d i z A T A S Ü V. lasianthum Boiss. V. glomeratum Boiss. K ı z ı l c a h a m a m , B e y n a m , Dik-m e n , K e ç i ö r e n (Ankara) L a l a h a n , Ç a n k ı r ı yolu (Ankara) V. cheiranthifolium Boiss. v a r K e ç i ö r e n , H a c ı k a d ı n , Gölbaşı

M a t e r y a l t e m m u z - a ğ u s t o s a y l a r ı n d a t o p l a n m ı ş , t ü r tayinleri D r . H u b e r M o r a t h t a r a f ı n d a n yapılmıştır. Bitkilerin gölgede k u r u -t u l m u ş p e -t a l ve s-tamenleriyle çalışılmış-tır.

O z , t a n e n , heterozit, flavonoid, alkaloid, k a r o t e n araştırılması klasik y ö n t e m l e r l e h a z ı r l a n a n ekstrelerde (2), klasik r e n k reaksiyon-larıyla (2) yapılmıştır. H e t e r o z i t o l a r a k saponozit, t a n e n o l a r a k kateşik t a n e n l e r s a p t a n m ı ş , alkaloid v e k a r o t e n o i d e r a s t l a n m a m ı ş t ı r .

Oz ve saponozitler ekstreleri h i d r o l i z d e n önce ve s o n r a ince t a b a k a ve kâğıt kromatografisi y ö n t e m i y l e ayrılmıştır ( * ) .

O z m i k t a r tayini B E R T R A N D yöntemiyle (3), t a n e n tayini d e r i tozu y ö n t e m i y l e (4), s a p o n o z i t tayini P h a r m . F r . I X E d . göre u y g u l a n a n k ö p ü r m e indisi y ö n t e m i y l e , u ç u c u y a ğ m i k t a r t a y i n i U S P X I X d e kayıtlı o l a n y ö n t e m l e yapılmıştır.

S o n u ç l a r T a b l o I'de gösterilmiştir.

Ekstrelerden oz kısmı glikozdan i b a r e t , aglikon kısmı t r i t e r p e n i k ( o l u m l u klorsulfonik asit testi) y a p ı d a 4 a d e t saponozit ayrılmıştır.

asperulum M u r b . V. speciosum S c h r a d . Ç a n k ı r ı yolu ( A n k a r a ) G e r e d e (Bolu) B U L G U L A R D E N E L K I S I M İ n c e T a b a k a K r o m a t o g r a f i s i : a) O z l a r i ç i n : A d s o r b a n : Silikagel G Ç ö z ü c ü : A s e t o n : K l o r o f o r m M e t a n o l : su (75:10:10:5) Belirteç : naftol

* Ekstrelerdeki flavonoidler tezin a n a b ö l ü m ü n ü o l u ş t u r m a k t a d ı r ve başka bir ma-kale k o n u s u olacaktır.

T a b l o I. Verbascum T ü r l e r i n i n K i m y a s a l İçeriği. O z Cinsi Total Oz Hidrolizden Önce % Sonra % T a n e n T o t a l T a n e n % K a r o t e n o i d Alkaloid U ç u c u Y a ğ K ö p ü r m e indisi V. mucronatum G l u k o z _{8 . 3 5} 10 K a t e ş i k 1 7 . 4 0

—

—

_—

_—

—

—

—

—

4 Erendiz ATASÜ b) S a p o n o z i t l e r için : A d s o r b a n : Silikagel G Ç ö z ü c ü : K l o r o f o r m : M e t a n o l : su (65:35:10) Belirteç : A n t i m o n ( I I I ) k l o r ü r K â ğ ı t K r o m a t o g r a f i s i : a) O z l a r için : W h a t m a n I kâğıdı Ç ö z ü c ü : n - B u t a n o l : p i r i d i n : su (6:4:3) ( İ n e n K r o m a t o g r a f i ) Belirteç : G ü m ü ş n i t r a t çözeltisi ve a m o n y a k b u h a r ı . b) S a p o n o z i t l e r için : W h a t m a n I kâğıdı Ç ö z ü c ü : n - B u t a n o l : Asetikasit: s u ( 4 : 1:5) ( İ n e n K r o m a t o g r a f i ) Ç ö z ü c ü : Asetik asit: su (15:85) ( İ n e n kromatografi) H i d r o l i z :

O z l a r : % 1 lik H C 1 ile 1 saat k a y n a t m a , S a p o n o z i t l e r : % 3 . 5 luk H C 1 ile 1 saat k a y n a t m a

S a p o n o z i t l e r i n A y r ı l m a s ı :

E k s t r e l e r d e n 4 a d e t saponozit Saponozit , Saponozit , Saponozit ve Saponozit sepere edilmiştir.

Saponozit m e t a n o l l ü k o n s a n t r e ekstreye e t a n o l katılmasıyla ç ö k t ü r ü l d ü .

Saponozit , Saponozit ' n ı n a y r ı l m a s ı n d a n s o n r a m e t a n o l l ü ekst-r e n i n W h a t m a n I k â ğ ı d ı n d a n - B u t a n o l : Asetik asit: Su (4:1:5) sol-v a n ı y l a desol-velope edilmesi sol-v e R f 0 . 5 0 deki U V 366 d a m a sol-v i flore-sans gösteren b a n d ı n m e t a n o l l e elue edilmesiyle elde edildi.

Saponozit ve , etil asetatlı ekstreden flavonoidlerin Silikagel k o l o n u n d a (30 x 2 . 5 c m ) , k l o r o f o r m : etilasetat ( 9 0 : 10) ile ayrılması sırasında ilk 500 cc lik e l u a t da birlikte b u l u n u y o r d u . E l u a t ı n W h a t

-Bazı Verbascum Türleri'nin Karşılaştırılması 5

m a n I k â ğ ı t l a r ı n d a Asetik asit: Su (15:85) ile sürüklenmesi sırasında s t a r t t a k a l a n v e U V 366 d a sarı floresans v e r e n b a n d ı n m e t a n o l l e elue edilmesiyle ; Rf. 0 . 6 5 deki, UV 366 de m a v i floresans v e r e n b a n d ı n m e t a n o l l e elue edilmesiyle elde edildi.

Ö Z E T

Verbascum mucronatum, V. sinuatum var. sinuatum, V. lasianthum, V. glomeratum, V. cheiranthifolium var. asperulum, V. speciosum p e t a l ve s t a m e n l e r i oz o l a r a k m i k t a r ı t ü r l e r e göre % 8 . 3 5 - % 1 1 . 0 2 a r a s ı n d a değişen glukozu i ç e r m e k t e d i r . H i d r o l i z d e n sonra glukoz m i k t a r ı

% 1 0 - 1 4 . 1 3 ' e yükselmektedir. Petel ve s t a m e n l e r % 1 5 . 0 1 - % 2 2 . 3 3 arası kateşik t a n e n , flavonoid ve eser m i k t a r d a u ç u c u y a ğ ta-şımakta, alkaloid ve k a r o t e n o i d i ç e r m e m e k t e d i r . E k s t r e l e r d e n oz kısmı glikoz, aglikonlar t r i t e r p e n i k y a p ı d a d ö r t s a p o n o z i t izole edilmiştir; k ö p ü r m e indeksleri t ü r l e r e göre 50-340 arası değişmektedir.

S U M M A R Y

Flowers (corolla a n d s t a m e n ) of Verbascum mucronatum, V. sinuatum var. sinuatum, V. lasianthum, V. glomeratum, V. cheiranthifolium var. asperulum, V. speciosum c a r r y 8 . 3 5 - 1 1 . 0 2 % glucose, After hydrolysis t h e glucose assay rises to 1 0 - 1 4 . 1 3 % Flowers c o n t a i n 1 5 . 0 1 - 2 2 . 3 3 % c a t e c h o l t a n n i n s , f lavonoids, a n d traces of volatile oils; a n d no alkaloids a n d c a r e t o n o i d s . F o u r saponosides of t r i t e r p e n i c s t r u c t u r e c a r -rying glucose w e r e isolated; f o a m i n g i n d e x of t h e species vary from 50 to 340.

K A Y N A K L A R

1- H u b e r - M o r a t h , A., in D a v i s , P.H., Flora of Turkey and the East Eagen. Islands, Vol. 6, University Press, E d i n d u r g h (1978).

2- P e a c h , K., T r a c e y , M.V., Modem Methods of Plant Analysis, S p r i n g e r - V e r l a g - B e r l i n

- G o t t i n g e n - H e i d e l b e r (1955).

3 F r a i s , Practical Biochemistry, An I n t r o d u c t o r y C o u r s e , B u t t e r w o r t h , L o n d o n U n i -versity, P a r k Press, B a l t i m o r e (1972).