BUZAĞI BESLEMEDE EKONOMİK DEĞERİ OLMAYAN SÜTLERİN KULLANIM OLANAKLARI

V~t.llil. D~rg. (1999),15.1: 139-145

BUZAGI BESLEMEDE EKDNOMiK DEGERi OLMAVAN SOTLERiN

KULLANIM OLANAKLARI

Cavit Arslan 1 Fatma Inal

2

Us

ing Poss

ibil

ities of

Uns~llable

M

ilk

in Ca

lf Feeding

Summary: Colostrum should be fed to calves as soon afler birth as possible to protect against disease. Colostral milk produced tile lirst 3 to 5 days postpartum is not marketable and usually is produced in excess of the calf's re-qUirement. Surplus colostrum can be Irozen and stored lor a period 01 1 year or longer. Also unsalable milk product has been fermented and led to calves instead 01 commercial milk replacers or normal milk. Fermented colostrum for young calves is an excellent source of nutrients. Also it is an effective and economic alternative to whole milk or milk replacer in diet of young calves. Mastitic milk and discard milk (unmarketable milk hom cows that were trealed for mastitis, metritis or other healthy problems) may be fed fresh, natural fermented or preserved with on organic acid and other chemical (NaHC03, Na-benzoat, baclerial culture, formaldehyde) for subsequent use. Abnormal milk (bloody or watery) shouldn't be fed. Milk from cows treated with antibiotics for mastitis and other disorders can be fed safely to calves. It can be fed in fresh or fermenled lorm.

Key words: Fermented colostrum, discard milk, mastitic milk

Ozet: Kolostrum buzagllarm haslahkJara karsl korunmasl k;:in dogumdan hemen soma verilmesi gerekmektedir. 00-gumdan sonraki 3-5 gunde salgllanan kolostrum buzagmln k;:ebileceginden yOk lazladlr, keza sUI oIarak da satllamaz. Fazlasl dondurularak bir Ylldan daha uzun sure saklanabilmektedir. Kolostrum ve satllamayan suUer fermente edilir va normal sut ya da sut ikamaleri yerine kullamlabilir. Fermenle kolostrum buzagllar k;:in iyi bir besin kaynagldlr. Aynca suI ve sut ikameleri iyin elkin vc ekonomik bir allernaliitir. MasliUi suI, atlk sut (antibiyolik uygulanmls hayvanlardan elde edilen sut) taze olarak, dogal fermentasyonla ya da organik asitlerle ve diger kimyasallarla muamele edilerek (NaHC03. Na-benzoal, bakteri kulturleri, formaldehit) fermentasyona tab; tululup daha sonra kullanJlabilmektedir. Anormal sutler (kanh veya sulu) yedirilmemelidir. Mastil tedavisinden elde edilen antibiyotikli sulla ya da baska has· tahklardan.dolaYI antibiyolik ledavisi uyguJanan hayvanlardan elde edilen sutler buzagllar k;:in guvenli yiyeceklerdir. Bu i'lrunler taze ya cia fermente edilerek yedirilebllir.

Anahlar kelimeler: Fermenlc kolostrum, atlk sut, mastilli suI

Gjrj~

Buzagllar yasamlanmn ilk

3

haftaslnda yOksek dOzeyde ve kaliteli proteine ihtiyay duyarlar_ SOt, sindirilme derecesinin yOksek olmasl, iyerigindeki kaliteli proleinden dolayl buzagl beslemede vaz-geyilmez blr kaynakllr. Buzagllar ikinci haftad~n ili-baren yelislirme yonlerine gore beslenirler. Da-mlzhk olarak aynlan buzagllara ikinci haftadan ilibaren yagll ve yagslz sulle birlikte bir miktar kuv-velli yem ve uyuncO haftadan iUbaren de bunlara Gch~Tllnhi: 03.10.1998

ilaveten kuru ot verilmeye baslanlr. Slglr ye-tistirieiliginde buzagllann il):tikleri sut lVliklan ile ileri I):aglardaki verimleri araslnda yakrn bir iliski vardlr. Aglz sulO periyodundan soma buzagllar on ikinei haflaya kadar ya da daha uzun bir sOrede ya nor-mal sOt, ya yagslz sOt, ya da 501 ikame yemi ile bes-lenirler. Damlzllk buzagllann 16 haftadan once su l-ten kesilmemeleri Onerilmektedir.

Buzagllann ilk birkal): gOnlOk beslenmesinde ko-lostrumun onemli bir veri vardlr ve mullaka ve-rilmelidir. Kolostrum dogumu izleyen gOnlerde

bu-1. K!J. Veleriner Fakllltcsi, H:l)'VlIli Beslcrne ve Beslcnme Hllstllhklan Anabilim D311, KARS

ARSLAN.INAL

zaglmn ihliyacmdan daha fazla salgllanmakladlr. SuI insan beslenmesinde vazge~ilmez bir besin maddesi ve i~lelme i~in 6nemli bir galir kayna~ldlr.

Hayvanclhgm lemel prensiplerinden birisi yem gl-derlerinin minimum duzeye ~ekHmesidir. Besleme fizyolojisi arylsmdan en uygun ve en guvenilir SIVI

yem

maddesi olmasma ragmen; fiyallnm yuksek olu~u nedeniyle normal sOt kulianlml mumkun 01-dugu kadar a~agllara ~ekilmeye ~all~llmaktadlr. Bu baklmdan buzagllann beslenmesinde suI Verine ge~ebiJen allernalif yiyecek arayl~ma yonelinmi~lir. 1971 Yllinda ilk defa Swannack isimli ara~llncl ko-Joslrumun fermenle bir urun olarak 1 ay kadar sak-lanabilecegini ve bu OrunO buzagrlarm kolayca 10-kelebilecegini bildirmi~tir (Muller ve ark., 1975). Diger bir alternatif olarak mastitli sui uzerinde du-rulmuSlur. Onceleri maslilli sutler patojen el-kenlerin ve anlibiyoliklerin buzagllara ge~ligi ge-rek~esiyle pek ragbet g6rmemi~lir. Son zamanlarda yapllan call~malafda bu lOr sutlerle beslenen buzagllann normal sOlie beslenenler kadar perlormans gosterdigi va olumsuz bir elki go-rOlmedigi belirtilmekledir. Mastilli sutler fazla sa-Ylda somatik hOcre ve baZI antibiyolik rezidOleri icerdigi i~in salilamaz sOt grubunda yer almaktadlr. Herhangi bir hastallktan dolaYI antibiyotik uy-gulanmls hayvanlardan elde edilen sOller iein ~allk sOt" tabiri kulianllmlS ve bu sullerin buzagl bes-lemede kullanllabilecegi bildirilmi~tir (Kesler. 1980). Glda maddeleri IOzugunOn 21. maddesi c flkrasl uyannca anlibiyolik uygulanmls hayvanlardan elde edllen sOlOn uygulamaYI lakip eden 72-96. saale kadar insan gldasl olarak IOkelilmemesi is-tenmekledir (GoklOrk ve ark.,1982). Aynca an-tibiyotik uygulanmls ya da anlibiyolikli sOt iclrilen buzagllafln uygulamaYI takip eden 8-12 hafta ice' risinde kesilmemesi gerekmektedir.

Bir inekten elde edilen koloslrum miktan: lak-lasyon saylsl, canll aglrllk, Irk, baklm ve besleme, kuru d6nem sOresi,.vb faktorlere baglt olarak '20-80 kg arasiOda degismekte ve dogumu lakip eden 3·5 gOn icinde normal sale donOsmektedir. Yeni dog-mus bir buzagl canll aglrhgmiO % 8-12'sl kadar ko· lostrum tuketebilmekledir. DolaYlslyla koloslrumun onemli bir klsml (% 75) buzagiOjn ilk birkac gunlOk yasamiOda IOketilememektedir (Coskun ve ark.,

, 997).

Mastitli sOt, antibiyotik uygulanmls hay-vanlardan elde edilen sUt ve fazla koloslrumun hemen kulianllmasl mOmkOn olmadlQI durumlarda bu Orunlerin uygun ~ekllde saklanlp, daha sonra kulianllmalannl mOmkOn hale gelirmek icin cesitli al-lernallfler denenmi~lir. Bunlar; fazla koloslrumun diger buzaQllara verilmesi, OrOnCm buzdolabmda veya derin dondurucularda saklanmasl, cesilli SIVI ve kall prezervaliflerin (organik asitler, NaHC03, Na-benzoat. K-sorbal, bakleri kOltUrleri, formaldehil, vb) OrOne belli oranlarda kalrlarak fermenle edilmesi veya dogal fermenlasyona blfakilmasl seklinde ozellenebilir (Muller ve ark., 1975; Kaiser, 1976; 01-lerby ve ark., 1979; Keys ve ark., 1980: Jeny ve ark, 1980; Keilh ve ark., 1983: Jeny ve ark., 1984; Bush ve Nicholson, 1987; Ensminger ve ark., , 990).

Slit Orlinlerinin Fermente Edilmesi

Fermenlasyon; mikroorganizma ve mik-roorganizma enzimlerince gercekiestirilen bazl bi-yokimyasal degisikliklerdir. SOlOn fermenlasyonu; 501 veya suI Grunlerinin mikroorganizma ya da mik-roorganizma enzimleri larahndan fiziksel ya da kim-yasal modifikasyona ugralrlmasl seklinde la-nrmlanmaktadlf (Joseph ve Elmer, 1988).

Fermenlasyona allnacak OrOnler, herhangi bir haslallk ya da maslilis nedeniyle anlibiyolik uy-gulanmls hayvanlardan uygulamayl takip eden 72-96. saate kadar elde edilen SOl, dogumdan sonraki ilk 6 saglmda elde edilen kolostrumun fazlasl ya da herhangi bir sebeple saIl lama yip elde kalan 501 ola-bilir. Fermenlasyon genel olarak 2 ~ekilde ya-pllmakladJr.

a, Dogal Fermentasyon

Fermente edilecek Orunler 35-100 litrelik plaslik bidonlara almmakta ve oda ISISlnda kendi halinde fermenlasyona blrakllmaktadlr. Kullanllan bidonlann icinin plaslik dJSlmn melal olmasl lercih ed;l-mektedir. Sidonlar kapakh olmah ve slklca ka· patllmalldlf. Fermenlasyon kaplannm hijyenine azami ozen goslerilmelidir. Kini saglmtar, temiz

01-Tabla 1. Normal sOt ve fermente kolostrumun kimyasal analizi

Fermentasyondan sonraki gOnler

2

3

4

pH 5.91

5.72

5.43

5.14 ASidite.%

0.534

0.610 0.727 0.839 KM.%

20.06

17.27 16. I 3 15.71 Protein,% 10.59 7.80

6.78

6.35

Kul,%

0.93

0.83

0.78

0.74 NPN,%b 4.46

5.35

5.88

6.07 Laktoz,% 3.16

3.36

3.42

3.39

Yag,%

5.38

5.28

5.16

5.23 b: Prole In in %'si.

mayan kaplar ve hijyenik oJmayan depolama sart-Ian istenilmeyen bakleri kontaminasyonuna ve bu-zagllarda hastallklara sebep olmaktadlr. Bazl

ye-tistiriciler fermentasyon yapllacak taze maleryale 3-5 ~orba ka~lgl fermenle kolostrum kan~tlfarak

uygun bir fermentasyon saglanmasma yardimci 01-maktadlrlar. Del'olamamn karanllk ve soguk bir Verde yapllmasl daha uygundur. YOksek ISIlarda; kOf Oremesi, proteinlerde dekompozisyon ve yuk-sek asidite gorulmektedir. Fermentasyon i~in

uygun IS 10m 4-26 °C araSlOda olmasl onerilmektedir. 4 °C'den dOsuk ISllarda fermentasyon yavas olur1<en 26 °C'nin Ozerindeki ISllarda fermentasyona bagll arzu edilmeyen tat ve koku olusmaktadlf. YOksek

~evre slcakllgmda kolostrum uygun olarak fermenle edilememekte ve buzagllar larahndan istekle 10-kelilmemektedir (Yu ve ark., 1975; Kaiser, 1976; El-linger ve ark., 1980; Keys ve ark., 1980; Keith ve

ark., 1983; Ensmingerve ark., 1990).

lSI yanlOda lermenlasyon sOresi de onemlidir. Yu ve ark. (1975), ada ISISlnda fermentasyon sO·

resinin 35 gOnden daha fazla olmamasl gerelstigini belirlemislerdir. Bidonlann doldurma suresi hak·

kmda farkll bildirisler bulunmaktadlr. Bu sure 2-3

gun ile 7 gun araslnda degismektedir. Fak.at sO·

renin mOmkOn oldugunca klsa tutulmasl ya da klsa

sOrede doldurma i~lemi tamamlanamamls ise bu kaplann kapatlJmasl ve baska bir bidon kullamlmasl

onerilmektedir (Rindsig, 1976; Jenifer ve ark., 1983; Jeny ve ark., 1984), Fermente sOUerde ke -silmeye bagh plhhla~maYI onlemek i~in fer·

mentasyon kaplannm gunde 1·2 defa kan~tlrllmasl

139

5

6

7

8-35

Sut 4.91 4.83 4.74

4.53

6.60

0.957

1.016

1.049 1. I 70 0.140

15.29

15.72

15.52 14.75 12.20

6.30

6.45 6.47

6.52

3.20

0.79

0.73

0.79

0.85

0.72

6.54

6.67

7.16

9.30

6.05

3.42

3.28

3.25

2.55

4.90

4.78

5.27 5.01 5.31

3.38

onerilmektedir (Rindsig, 1976; Onerby ve ark.,

1979; Ellinger ve ark .• 1980; Keith ve ark., 1983).

Kolostrumun fermenle edilmesiyle

im-munoglobulin j~eriginde dondurmaya gore herhangi bir fark bulunmadlgl, ancak yeni dogan buzagllann fermente kolostrumdaki immunaglobulinleri daha yavas absorbe eltigi belir!enmi~tir, Bu yavas emi-limin sebebi fermente kolstrumlardaki pH

dOs-mesine baglanmaktadlf. Nitekim fermente ko

-lostruma NaHC03 gibi tampon maddelerin katllmasl immOnoglobulinlerin emilimini onemli

de-recede artlfmakta fakat bu anls normal

ko-lostrumdaki dOzeye ulasmamaktadlf (Foley ve ark.,

1978)

.

Fermente OrOnlerde asiditenin artmasl Oretilen laktik asitle iliskilidir (Foley ve ark., 1978).

Fer-mentasyonun basaflh oimasl dogal bakteri

fer-mentasyonlafl taraftndan olusturulan bu laktik asite

baglldlf. BasanSIZ fermentasyonlarda,.laktik asit

ye-rine asetik asit Oremekte bu da sOt tOketimini olum-suz etkilemektedir. Olusan asetik asitin

muh-tcmelen kOf Oremesinden kaynaklandlQI

belirtilmektedir (Kaiser, 1976). Oogal

fer-mentasyonda orusan laktik asit prezervatif gorevi gormekte ve bazl bakteriler 610rken antibiyotikler de Ylklmlanmaktadlr (Kesler, 1980).

Tablo 1 'de fermentasyon sOresine bagll olarak normal sOte gore kolostrumda meydana gelen

de-gisimler gOrOlmektedir (Yu ve ark., 1975). b. Kimyasal maddelerle fermentasyon Bu ama~la ~esitti kat I ve ~IVI kimyasal

mad-ARSLAN.INAL

deler kullantlmaktadlr. Ozellikle slcak havalarda koruyuculann kullanlml daha da onem ka-zanmaktadlr. Benzoik as it (% 0.5), propiyonik asit (% 1), formik asit (% 0.1-0.3), laktik asit (% 1-2), asetik asit (% 0.7), formaldehit

(%

0.05). sodyum benzoat (% 0.5), po!asyum sorbat

(%

0.3-0.5) ve sorbik asit koruyucu amayla kullanllan kimyasal katkl maddeteridir (Muller ve ark.,197S; Kaiser, 1977; Otterby ve ark., 1979; Kesler, 1980; Jeny ve ark., 1980; Jeny ve ark., 1984; Bush ve Nicholson, 1987; Ensminger ve ark., 1990). Na-benzoat ve K-sorbat'm tamponlaYlcl etkileri de vardlr. Organik asitier aynca gastrointestinal kanalda daha dOsOk pH olusturarak enteri! ve ishal gibi enfeksiyonlafln insidansml azailici etki gostermektedir. OOsOk pH Escherichia COli prolilerasyonunu azaltlrken lac

-tobasHlerin Oremesini te~vik etmektedir (Jaster ve ark., 1990).

Laboratuvar sartlarmda 32-39 °C'de 10 gOn boyunca dogal yolla fermenle edilmis kolostrum ile bakleri kOItOrO ilave edilerek fermenle edilen ko-loslrumda pH'nm yaklaslk 10. gOnden sonra sabil kaldlgl; propiyonik asit ilavesinde 23 gOnde, lor-maldehit ilavesinde ise 19 gOnde sabit pH'ya ula-slldlgl, protein Ylklhml ve bakteri saylslntn azaldlgl tespi! edilmi~tir. Formaldehil ve propiyonik asi! pro

-tein Ylklhmml 6nleyerek, NPN oranmm daha dOsOk kalmasml saglamaktadlr (Muller ve ark., 1975).

Anlibiyotikli sOllerin fermentasyonu iyerdikleri antibiyotikten dolaYI yavas olmakladlr. Keys ve ark. (1979), rr>as!itJi ineklere penisilin ve no-vobiyosin uygulamasml lakiben 1. saglmda sOlie yOksek dOzeyde bu anlibiyotiklere rasllandlgml, sonraki saglmlarda oranm gittikye dOstOgOnO, no-vobiyosinin 2. saglmdan sonra bulunmadlgml les-pit etmislerdir. Boyle sOtlerin fermenle edilmesi de antibiyotik dOzeyini dOsOrmektedir. Nilekim mastitli suite 1.2 IU/ml dOzeyinde bulunan penisilinin fer-mentasyon sonucunda 0.01 IU/ml dOzeyine .dO~­ tOgO tespit edilerek fermentasyonJa antibiyotiklerin YlklmJanabilecegi gosteriJmi~tir.

Fermente kolostrum bazen antibiyotik ak· tivilesi de gostermektedir. Bu elki kuru donem mastit tedavisinde uygulanan antibiyotik rezidOleri, kolostrumda bulunan Laktenin-l've fermentasyon sOresince ortamdaki laktik asit bakteriJeri

ta-raflndan OretHen antibiyotik benzeri maddeler (asi-dOlilin, laktolin, asidlin) tarafmdan meydana ge-tirilmektedir (Kesler, 1980).

Fermente slvllann buzagl beslemede kul-lamimasl

Fermenle kolostrum kava ya da emzikli ko-valarda 3:1, 2:1, 1:1 aranlarmda su ile dilue edilerek veritirken, fermente sutler ise oldugu gibi ve-rilmekledir. Oilue edilirken slcak su kullanllmasl ho-mojenizasyonun saglanmaslna yardimci olmaktadlr. BuyOk i~lelmeler iyin otomatik yemliklerden veya bu amayla geli~tirilmi~ bOyOk lanklara uyarlanmls emzik ya da degi~ik uzunluktaki hortumlardan ya· rarlanllabilmektedir (Rindsig, 1976; Kaiser, 1977; Otterby ve ark., 1979; Keys ve ark., 1980; Kesler, 1980; Jennifer ve ark., 1983; Jeny ve ark .. 1984; Ensminger ve ark., 1990).

Gerek dogal, gerekse kimyasal maddelerle ya-pllan fermenlasyonlara bagh olarak buzagllarda bu fermenle OrOnlere kar~1 gozlenebilen isteksizlik 6-7

gil

NaHC03 iJaves; ite engellenebilmektedir (Ot-terby ve ark., 1979; Keith ve ark., 1983). Hayvanlar tarafmdan daha kolay tOketlmin saglanmasl ama-clyla fermenle OrOnler laze sut veya kolostrumla

ka-n~llfIlarak da verilebilmekledir. SIVI gldanlO red-dedilmesi hava slcakllglOa ve asiditenin artl~lOa paralel olarak da artmakladlr ve slcak havalarda Na-benzoat ilavesinin yararll olacagl ortaya

ko-nulmu~tur (Jenny ve ark., 1980).

Fermente OrOnlerin reddini onlemek iyin mum-kOn oldugunca erken ya~la verilmeye ba~Janmahdlr.

Verili~ sOresi buzagmln yeti~tiriJi~ amacma bagll ola-rak 3 hafta ile 12 hafta arasmda degis,Dlekle birlikte bu lur OrOnlerin kullanlldlgl ara~tJrmalarda hayvanlar yogunJukla 4·7. haftalarda sOtten kesilmekte ve ferdi buzagl bOlmelerinde beslenmektedir. Verilecek miktar canh aglrllgm % 5-12'si araslOda degi~mekle

birlikte genelde % 10 kadar verilmektedir. Kuilanlm iyin ayllan kaplar en gey 1 ay iyinde tuketilmelidir (Muller ve ark., 1975; Rindsig, 1976; Otterby ve ark., 1979; Keys ve ark., 1980; Keith ve ark., 1983).

Jennifer ve ark. (1983), bir gOn kolostrum al-dlklan sonra annelerinden aynJarak fermenle ko-lostrum, fermenle allk sOl (1 klslm) + fermenle ko-lostrumla (1 klslm) beslenen buzagllarda 3: 1 oranmda sulandmlarak CA'm

%

S'i kadar verilen bu

Tablo 2. Farkll SIVI 91dalarla beslenan buzagllarm baZI perlormans Ozellikleri.

Normal sui Taze allk 501

KM tUketimi, kg 12.1 10.6

CM, kg 19.2 17.6

Yemden yararlanma,

kg KMlk9 CAA 0.6 0.6

(jrunlerin, 8 haflallk donemde canll a{j,rllk artlSln1

benzer $ekilde etkiledi{ji g6zlenmi~tir. Su

ca-h~mada allk sOllerde bulunan palojen

mik-roorganizmalafln ve anlibiyolik rezidulerinin

bu-zagllarda performansl olumsuz yOnde elkilemedigi

de belirlenmi~tir. Ara~llrma sonucunda gerek

fer-menle koloslrum gerekse ferfer-menle allk suI

+

fer-menle kolostrum kam';lmlnln normal koloslrum kadar buzagl beslemede uygun oldugu kanaatine vanlm,sllr.

Keith ve ark. (1983), dogumdan 8-12 saal sonra analaflnd&.n aynlmls ve 3. gune kadar ko -lostrum verilmis 24 adel buzaglya CA'IO % 10'u

kadar 2 69un halinde normal SOl. allk sut.

fer-mente allk sOl. fermenle allk suI + % 0.6 NaHC03

ilave edilmis SIVI g,dalar vermisler, allk sOlierin, gerek taze gerekse fermenle olarak buzagllarda olumsuz bir elki gorOlmeksizin yedirilebilecegi

ka-naatine varml~lardlr. Su ara~lIrmanm sonuc1an

lablo 2'de·gorOlmekledir.

Allk sulle beslenen buzagllann normal sOlie

beslenenden daha fazla ishale yakalandlQI

bil-dlrilmekle birtikle, uygun $ekilde kullanlldlglOda

fazla sa{jllk problemine raslianlimadlQI ve ishal

va-kalannm daha klsa sOrdOgu de ifade edilmekledir

(Kesler. 1980). Keys ve ark. (1980), antibiyolik

uy-gulanml~ maslitli sOl, anlibiyolik uygulanmamls

mastltli sOl, fermenle koloslrum ve normal sOlO 1:1

sulandlrarak buza{jllara CA'1n % 8'i ve 10'u kadar

vermisler ve gruplar arasmda ishal insidan~1

ba-klmlodan farkllhk gozlenmemi~lir. Su ara~ll(ma

so-nUl;:lanna gore mastitli sOllerin dogumu takip eden

ilk 2 gun buzagllara verilmemesi gerektigi,

fer-mente mastilli sOllerin buza{lliar iCin gOvenli bir

glda oldugu, buzagllann sullen kesilinceye kadar

ferdi buzagl bolmeJerinde lutuimaSI gerektigi

ka-naaline vanlmlstlr.

Fermenle allk suI Fermente allk sut ... NaHC03 (% 0.6)

14.1 12.3

19.6 20.1

0.7 0.6

Patojen mikroorganizmalann barsaklardan ko -layca gecebilecegi gerekcesiyle. yeni dogan bu-zagllara mastitli sullerin verilmemesi onerilmektedir

(Kesler, 1980; Keys ve ark.,1980). 16-21 °C'de 10

gun fermente edilen koloslrumlarda Saimonella'iar

canllilklanni kaybelmektedir, oysa aynl sartlar

ai-linda Escherichia coli'nin canllllglni sOrdOrdOgO tes-pil edilmi~tir. i~te bu yOzden Escherichia coli en-feksiyonlannl engellemek iCin buzagllann ferdi

buzagl oolmelerinde tululmasl gerekmekledir (Keys

ve ark., 1980).

Onerby ve ark. (1979), laraflndan yapllan bir

seri call~mada fermenle koloslrum, fermente allk

sOl ve sOt ikame yeminin buzagllarda benzer per·

lormans saglad'gl; Vine normal sut, fermente

ko-lostrum (% 0.7 propiyonik asit), lermente atlk suI (% 0.7 propiyonik asil) ve lermente koloslrum (% 0.7 propiyonik asil)

+

fermenla allk sOl (% 0.7 pro-piyonik aSil) ile beslemelerde de herhangi bir lark -IllIk olusmadrgl lespil edilmi~lir,

Fermente edilmeden dondurulmus (pH 6.15),

25-27 °C'de 7 gOn fermenle edildiklen sonra

don-durulmus (pH 4.65) ve °25-27 C de fermente

edi-lerek pH 6.15'e kadar NaHC03 ilave edilip don-durulmu~ kolostrumlann immunite -Ozerine elkisi

incelenmis ve ilk saglmdan elde edilip dondurulmus

koloslrumun acil durumlarda buzaQllara

ve-rilebilecegi, fermente kolostrumun fermente edil

-meden dondurulmus koloslruma gore daha Slnlrll immunile sagladlQI, fermenle kolostruma 7 9 NaHC03l1 ilavesiyle koloslral immunoglobilin

emi-liminin arttlgl ortaya konmuslur (Foley ve ark.,

1978).

Normal sOl ve mastilli sutun buzagl per-formanSI Ozerine elkilerinin klyaslandlgl bir Ca-II~mada (Hadjipanayiotou ve Georghiades, 1985) 0-4 haUahk dOnemde normal sOlie beslenen grubun

ARSLAN.INAL

Tablo 3. Normal slit ve larkh klmyasal maddelerle lermente edilen koloslrumlann kompozisyonu ve bunlarta beslenen buza{jllardan elde edilen bazl performans degerferi

SIVI glda bilesimi SuI Dogal

fermenle KM,% 13.3 14.4-16.0 Yag,%

3

.9

4.3-5.3 HP.%

3.9

4.7-6.8 NPN,%

0

.

34

0.13-1.65 pH

6.5

4.5-4.9 Haslahk, %

IS-50

8·50

CAA, 0·4 halla kg/gOn

0.25-0.29

0.

1

5-0.26

KM tDketimi, kg /gun 0-4 hI

0.38-0.44

0.32-0.39

yy. kg KMlkg CAA 0-4 hi

2.51-2.81 3.01-4.52

GCAA ortalamaslmn daha yOksek oldugu (p<0.05). 0-90 gunlUk dOnemde gruplar araslnda lark olu~madl§1 ve anlibiyolikJi sOlte ishal in-sidensinin artlr§1 belirlenmi~lir.

Tablo 3'de normal sal ve ~esilli maddelerle fermente edilan koloslrumlann kompozisyonu ve buzaQllardan elde editen bazl perlormans verlleri g6rOImektedir (Muller ve ark., 1975; Rindsig, 1976; Foley ve ark .. 1978; Jeny ve ark .• 1980; Jeny ve ark., 1984).

Sonufj: olarak;

- Ank SOl, kanh olmamak sartlyla mastitli sal ve lazla kolOSlrum laze, dondurularak ya da fer-menle edilerek buza{J1 beslemade ekonomik bir glda olarak kullanllabilir. Sui danaSI yetisliriciligi ifj:in de oldukca ekonomik bir kaynakllr.

-Yeni dogan buza§llara ilk 2 gOn maslitli sat-lerm verilmesi saklncalldlr.

- Fermente OrOnler anasl OlmOs ya da analan larallOdan reddedilen buzaQllar ifj:in iyi bit besin kaynagldlr.

-Oda ISISI sartlaflnda lermenlasyon iqin pre-zervatil katllmaslna gerek yoklur.

-Sicak hava sartlannda dogal yolta fermenla edilen koloslrum yelerfi perlormans

sag-lamamaktadlr. 25 °C'den daha yOksek

Sl-cakhklarda prezervalil kalJlmas2 gereklidir.

- Gerek dogal fermenla gerekse kimyasat

Na- Benzoik Propiyonik Formaldehil

benzoal asi! asi! (%

0.05)

(%

0.05)

(%

0.05)

(%

1)

15

.9-

16

.2

15.5

1

3.8-15.8

14.9-15.0

4

.5-6.

1

4.5

5.3-5

.

5

4.6-7.7

5

.

2-6.4

6.

1

4.3-6.2

5.6-6.2

5.1-5.5

4.8

0.9-0

.

17

0.14-0.5

5.1-5.5

4.8

4.8

5.1

33-83

50

27-66 55-75

0.32

0.29

0.21-0.30 0.18-0.24

0.39-0.43

0.41 0.29-0.41

0.35-0.39

2.15-2.33

2.89

2.66-3

.

18

3.07-4.39

maddeler kuHanllarak yapltan fermenlasyonlarda SIVI raddini Onlemek i9in NaHC03 (6-7 gil) ilavesi klsmen avanlaj sagtamakladlr. Fermente OrDnleri

reddeden hayvanlar tOkelmeleri ~jn z

or-lanmamahdlrfar. Gerekirse bu hayvanlar normal sOtle baslenmeJidirler.

- Ishal olu~tuQu zaman fermenle OrOnlerin ge -fj:ici bir sOre verilmemesi, daha soma da redricen ar-tlfllarak verilmesi uygun olacakllr.

-Yapllan cah~matar Na-benzoalln

('Yo

0.5) diger koruyuculara gOre daha avanlajh olduQunu gOs·

lermi~tir.

- Antlbiyolikli sOtierfe yapllan beslemelerin uzun vadede saklncall olup olmadlQI hakklnda bilgiler kl-Sltlldlr. AntibiyotikJi OrOnteri IOketen buza§llann

10-ketimden 8-12 hafta somaSlna kadar kesilmemesi onerilmekledir.

- Fermente slvllarfa yapdan beslemelerde bu-7aO,'arlO lerdi buzaQI bOlmelerinde lutulmasl ge-rekmelctedir.

Kaynaklar

Bush, R.S. and Nicholson, J.W.G. (1987). Effect 01 Two Acids and Formalin in Calves Milk on Feed Consumption and Per1ormance. Canadian Journal 01 Animal Science, 67,1129-1131.

UUlatl Ucslcmcde Ekollomik De~eri Olmayun ...

Ders Notlar(. Konya.

Ellinger. D.K., Muller. LD and Glantz, P.J. (1980). Inf·

luence 01 Feeding Fermented Colostrum and La

c-tobacillus Acidophilus on Fecal Flora of DaIry Calves.

Journal 01 DaIry Science. 63. 3. 478-482.

Ensminger, M.E .• Oldfield. JE., Heinemann. W.W.

(1990). Feeds and Nutrition. Second Edition Ensminger

PublIshIng Comp<>.ny. California USA.

Foley, J .. A .. Hunter, A.G .• Olterby, D.E. (1978).

Ab-sorptIOn 01 Colostral Proteins by Newborn Calves Fed

Unfermented, Fermented or Buffered Colostrum.

Jo-urnal of DaIry SCience. 61, 10, t450-1456.

GOklOrk. F., 6rOn, H .. Bano§lu. V. (1982). Glda

Mad-delen ve Umumi Sagllgl IIgilendiren Esya ve Levazlmln

Hususl Vasillanni GOsteren TOzOk. Titiz Of set Matbaasl.

Ankara

Hadjlpanayiotou, M. ve Georghiades, E (1985). Ellect of

Fermentation on Compositional Changes of Antibiotic

Milk and Performance of Calves Fed Fermented

An-tibiotIC MIlk. Bntish Society 01 Animal ProductIon. 4

0.17-22.

Jaster. E.H .. McCoy, G.C., Tomkins. T., Dawis, C.L.

(t990), Feeding Acidified or Sweet Milk Replacer to

DaIry Calves. Journal of Dairy Science. 73, t2.

3563-35S6.

Jenny, BF., Costello, B.A., Van, Dijk, H.J. (1980)

Per-formance 01 calves led colostrum treated with sodium

benzoate or benzoic acid. Journal of Dairy Science. 63,

6,959-963.

Jenny. B.F .. Hodge. S.E., O'dell. G.D .. Ellers, J.E.

(1964). Influence of Colostrum and Sodium Bicarbonate

on Performance of DaIry Calves. Journal of Dairy

Sci-ence 67.2.313·318.

JennIfer, L .. Kesler. EM .• Doores, S. (1983).

Fer-rnenlatlon of a Mixture 01 Waste MIlk and Colostrum for

Feedtng Young Calves. Journal of Dairy Science. 66, 6,

143

1312·1318.

Joseph, F,F., Elmer, H.M. (1988). -Fundementals 01 DaIry

Chemistry". Van Nostrand Reinhold, New York.

Kaiser. A.G. (1976). The Growth of Calves Fed Co· lostrum, Sour Colostrum, or Whole Milk Once or Twice Daily. Proceedings 01 the Austarilan Society of Animal Production. 2, 269-272.

Kaiser, A.G. (1977). The Use 01 Colostrum Preserved

with Formalin for Rearing Calves. Australian Journal 01 Experimental Agriculture and Animal Husbandry. 17,221' 223.

Keith. EA. Windle, l.M., Keith, N.K., Gough. RH.

(1983). Feeding Value of Fermented Waste Milk or

Wit-hout Sodium Bicarbonate for Dairy Calves. Journal of

Dairy Science. 66. 4. 833-839.

Kesler, E.M (1980). Feeding MastItic Milk to Cal·

ves:Review. Journal 01 Dairy Science. 64, 5.719-723.

Keys, J.E .• Pearson, R.E .. Weinland, B.T. (1980). Per-formance of Calves Fed Fermenled MastitIC MIlk, Co·

lostrum and Fresh Whole Milk. Journal 01 Dairy Science.

63,7. 1123·1127.

Muller, l.D .• ludens. F.C., Rook. J.A. (1975). Per·

formance of Calves Fed Fennented Colostrum or

Co-lostrum with Additives During Warm Ambient

Tem-peratures. Journal of Dairy Science. SO. 5, 930·935.

Otterby, D.E., Johnson, D.G., Foley, J.A., Tomsche. D.S.,

Lundquist, RG .. Hanson, P.J. (1979) Fermented or

Che-mically-Treated Colostrum and Nonsaleble Milk in Fe·

eding Programs for Calves. Journal of Dairy Science. 63.

6,951·958.

Rindsig. R.B. (1976). Sour Colostrum Dilutions Com-pared to Whole Milk lor Calves. Journal of Dairy Science.

59,7,1293-1300.

Yu. Y .• Stone, J.B., Wilson, M.R (1975). Fermented

Bo-vine Colostrum for Holstein Replacement Calf Rearing, Journal 01 Dairy Science. 59, 5, 936·943.