... III1IIIIIIIIIIIIII1IIII11111111111... İlli... IHIN... Illllllllllilllllll... IIIIMİIİIIII
2 s < '/ -
ns9
Yüz yıl evvelki
B oğaziçliler
B eş y ü z sen ed ir B o ğ a ziçi k ıy ıla rın -v d a otu rm u ş, orada I k e n d im ize m a h su s* b ir h a y a t k u rm u ş,* y a lıla r , cam iler,
ç eşm e ler, s e ls e b ille r y ap m ış ve m e y d a n la rı b ü y ü k ç ın a rla rla süs le m işiz. ö y l e za n n e d iy o ru z ki İs - ta n b u ld a k i y e n i im a r h a re k e tle ri bu m a ziy i m eyd an a çık a rm a k , san a t e se rle rin i, g ü z e llik le r i m u h a fa za etm ek gayesin i g ü tm e k te d ir.
A n a d o lu y a k a sın d a a rtık ö rn ek le ri p e k az k a lm ış b u lu n an y a l ıla rım ız m u h a fa za e d ile ce k , T ü rk İç tim a î h a y a tın ın b u gü n e in tik a l e- den h â tır a la rı k ıv m e tle n d irile ce k - tir.
M azim ize ve g ü z e llik le r im iz e ne k a d a r çok k ıy ılm ış tır . O sm anlı İm p a ra to rlu ğ u n u n son d e v irle rin d e m ü tem a d iyen y ık m ış ve h arap et m işiz. Ç in ile r im iz y e rle rin d e n k o p a rılıp sa tılm ış, y a z ıla r ım ız , m in y a tü r le r im iz yab an cı p a z a rla ra ta şınm ış. B izd en e v v e l gelm iş san at k â r c e tle r im iz e a it ne varsa ondan y a b a n c ılık du ym u ş, onu y a d ırg a m ı şız. H a lb u k i bu san at, bu g ü z e llik çok esk i a sırla rd a n b e ri ç a ğ lıy a ç a ğ lıy a g e lm iş ve F a tih le b e ra b e r ,B o ğ a z içi k ıy ıla r ın a y e rle şm iştir.
Y a z a n
Haîûk Y , Sehsuvaroğlu
J
u gn m uz da u n u tu lu p gitm iştir, a zîçîııd e a sırla rca d e v le t ri- a li niz, sa n a tk â rla rım ız , z e n g in le cim iz ve h a lk ım ız y a n y a n a y a ş a m ıştır Bu m ü şterek h a y a t p ek in- ;ce b ir m u aşe re tle ge çm iştir. Ne za k e tim iz , k a d ife le rim iz , ç in ile ri m iz k a d ar m eşh u rdu . M utfağım ı: m üstesn a b ir in c e lik ti. E v le rim iz i sade ve gü zel d ö şerd ik . Z a r if, iy i hoşsoh bet in sa n lard ık . G ü z e l ese
le r ç ık a r ır b ir fı rın iş le tird i. B u ra d a ç ık a n fra n c a la y a R ifa t P aşa fra n c a la sı d e rle r di. H anesinin te- v e s a ir le v a z ım a tı â lâ c em m ü lâ tı
olup bu hu su sta dahi d iğ e r d aire le re fa ik idi.
R e şit P aşa m erh u m b ir gece ba- rem li, s e lâ m lık lı o la ra k onun y a lısın a m is a fir old u . O l gece fa k ir dahi o rad a b u lu n d u m . E t’ım ası fe v k a lâ d e n efis v e le z iz idi v e ge ce içerid e , d ışarıd a v ü z k a d a r y a ta k y a p ıld ı. C ü m lesi â lâ idi. G ece , . , . . h erk esin odasında a b d est leğen ve le r y a p tık ve ıy . yaşad ık . F a k a y ı e ib rj h a v l p e şte m a la k a d a r le- Lv a z ık kı ^ r t ık bu m a ziy i |ş e v mıyo-, * ’
uz. G eçm iş za m a n la rın e lb e tte ko
rY a lı, h a y a tım ızın b ir p a rça s ıd ır. b ip M o lla a n la tm ış, b ir gün R eşit B u m a vi su la ra en y ak ışa n bina*
l a n ya p m ış v e bu su la rın ü stü n d e
jtü lü k le ri de v a rd ı. F ak a t ne k a d a r istem esek o n la r da b izim d ir. B iz k ö tü lü k le rin , o iy ilik le r in v e gü
¡ellik lerin e se riy iz . B u g ü n kötü ü k le ri te k ra rla m a m a k , iy ilik le ri g ü z e llik le r e d evam etm ek en doğ; ru y o ld u r, sa n ırız
B ir B o ğ a ziçi m e d e n iy eti v a rd ı. O m ed en iyet için d e in sa n larım ız z a r if ve hoş y a ş a rla rd ı.
T an zim atı ilân eden b ü y ü k d ev le t ad am ım ız R eşit P aşa, m azim i zin z a r if in sa n ların d an b ir iy d i. Sa-P a şa y a te ş e k k ü re gitm iş, y a l ıy a yen i h a sır döşenm iş, S ad rıâz am m e n z a r if te k n e le rle do laşıp durm u* odasın a g ird iğ in d e oda s a rıy a bo şu z , ' yan m ış, döşem e v e p e rd e le r hep
s a n re n k k u m aşta n m am u l. P a şa , k a n a ry a sa rısı sa lâ k i e n tari v e üs tü n e sarı şam h ırk a sı g iy in m iş, tali ta p a p u ç la rı s a n v e p a rm a ğ ın d a s a n y a k u t b ir y ü z ü k ta k ılı im iş. O d e v ird e b ir b a şk a d e v le t a d a m ım ızın y a lısın ı v e o rad ak i m isa fir p e r v e r lik le r i C e v d e t P aşa şö y le a n la tm a k ta d ır. ( R ifa t P a şa g a y e t ze k i ve n u tk u se lis bir za t id i. F a k a t p ek m ü te le v v in v e m ü te re d d it id i. S e r v e t v e gınası y e rin d e , ha nesi a çık , k işiza d e idi
E t’ım ası n efis v e le ziz o lu p hat-F a k a t bir za m a n d a n b e n y a lıy ı
b e ğ e n m iy o r v e k a y ık la r ı h a tırla m ı y o ru z . G a rp m e m le k e tle ri ise b i z im tam zıd d ım ıza o la ra k m a z ile r iy le , m e d e n iy e tle r iy le öğ ün ü yor- la r , e sk i m a h a lli â d e tle rin , k ıy a fe t le rin m u h a fa za sın a t it iz lik le ç a lı ş ıy o r la r ve bunu b ir tu rizm d â va sı h a lin d e ele a lıy o r la r . V e n e d ik te g o n d ol bu g ü n de y a ş a m a k ta d ır. F’a k a t B o ğ a ziçin d e a rtık k a y ık gö rü n m ü y o r, y a l ıla r da y ık ılıp b it m ek ü zered ir.
Bu k ıy ıla r d a beş y ü z sen ed ir ne
k a d a r in ce b ir z e v k le yaşam ış ol- tâ h a lis v e â lâ b u ğ d a y d a n ekm
ek-v a zım a t h a zır id i. E lh a s ıl ol gece bu k a d a r k a la b a lığ ı b ilâ k u su r a- ğ ır la d ıla r v e h e r gece so frasın d a b ü y ü k , k ü çü k b ir çok m is a firle ri b u lu n u r, gece k a la n la r b ilâ k u su r a ğ ırla m rd ı.)
Y a lıla r ım ız a a it â d e tle r, m era sim le r o ld u ğ u gib i, k a y ık la r ım ız için de tü r lü h ik â y e le r v a rd ır. S a
h a fla r Ş e y h i E sat E fe n d i k ış m ev sim le rin d e Ista n b u ls g eçm ek ica- b e ttik çe k a y ığ a b ir ta n d ır koyd u- ru rd u . B o ğ a ziçin d e v a p u rla rın iş- le m iy e ba şlam a sın d an so n ra Istan b u la k a y ığ ı ile in m e y ip v a p u ra b in d iğ i için b ir ş e y h ü lis lâ m a zle d ilm işti.
G eçen a sırd a B o ğ a ziç in in bazı m eşh u r tip le ri v a rd ı. K a n lıc a lı N i hat B e y b u n lard a n b ir iy d i. N ih at B ey in K a n lıc a lı M u sta fa nam ında b ir k a y ık ç ıs ı v a rm ış. N ih at B e y n e re y e gitse onun k a y ığ ın a b in e r m iş, K a n lıc a d a n B a lık p a z a r ın a çı kıp m u tad ı o ld u ğ u v e ç h ile ra k ı, m eze a lıp k a y ığ a b ır a k ır , kend isi G ü lh a n e y e g id e re k b ir b ü y ü k a- ğacın a ltın d a o tu ru rm u ş, akşam üstü gen e B a lık p a z a r ın a in ip k a y ığ a b in e r ve işre t e d e re k K an lı- c a y a g id erm iş, b ir a k şam yan ın d a i A h m et Z a r ifi B e y de o ld u ğ u h a l
de işre t e d e re k gene R u m elih isa- n n ın v a p u r isk ele sin e k a rip olan D eli İsm et P aşan ın y a lısın ın ö- nünden g e ç erk en İsm et P a şa p en ceresin d en se sle n e re ' n e r e y e g it tiğ in i so rm u ş. N ih at da r a k ı k a d e hini gö sterm iş. P aşa, size m eze y e tiş tire y im d iy e b ir b ü y ü k p o rta k a l atm ış, N ih at da tu tm u ş v e m üker- reren te ş e k k ü r etm iş. A h m e t B e y b ir p o r ta k a l iç in b u - k a d a r te şek k ü rü n lü zu m u olm ad ığ ın ı sö y le y in ce- (D e lin in âd eti adam ın başın a o tu rak a tm a k tır. B u d e li b iz e p o r ta k a l a ttı, n asıl te ş e k k ü r etm iye- y im ) dem iş, İsm et P a şa cuş ve hu rû şa g e le re k : «Şu p... i y a k a la yın» d iy e b a ğ ırm ıy a b a şlam ış, üç ç ifte b ir k a y ık in d irip N ih ad m a r kası sıra k o ştu rm u şlar, B e y in k a y ığ ı, P a şa n ın k a y ığ ın d a n e v v e l K a n lıc a y a v a rm ış, N ih ad B e y k a ra y a ç ık ın c a k a y ık ç ıla r a p a rm a k gö sterip han esin e sa v u şm u ş (İb n ü l Em in M ah m u t K e m a ld e n ).
G eçen asrın B oğaziçi h ik â y e le r in den b iri de M u stafa R e fik E fe n d i nin h 'r o " * Vl-'r. R e fik E fen d i, tb ra h im K e th ü d a üstüne S a d a re t K e th ü d ası o lm u ştu . Y a lı sında o tu ru rk en a d am ları koşuşup (İsm et B e y e fe n d i g e liy o r ) dem iş ler. Efend i- (İsm et B e y g e ld iğ i v a k it se le fim n ered e is tik b a l eder d i) dem iş- ( Y a lı k a p ısın d a n ) de m işler- ( ö y l e ise b ir p estem a i v e rin iz, ben den izden is tik b a l ede y im ) d em iş (İb n ü l Em in M ahm ut K e m a ld e n ).
G eçen asrın ı»-- - ’-.ir B o ğ a ziçlile- rin den b iri de hio sü n he y o k ki A b d ü lh V i M o lla id i.. M o lla . B e b e k te k i y a lısın d a ot” >. Am-> vut- k övfind e oturan k n m srsu Sisam B e ş i İste fen a k i k ib ir li b ir zatm ış. M o lla E fen d i. Sisam B ey in in üs tünden p e k iğ ren irm iş, bu seb ep le şu b e y ti söylem
iş-( B ir m erteb e m u rd ar k o k u y o r ü stü fena ki
M i d e m b u l a n ı r g e l d i ğ i g ü n i s t e f e n a k i )
B oğaziçi m im a risiy le , m n a şe re tiy le m e d e n iy etim izin b ir k ısm ıdır. Ondan te k r a r söz a çm a y ı çok iste rim .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a Toros Arşivi
