? $ * . * ' / • « # #
H. V. Velidedeoglu nu yitireli on yıl oldu
İlk Meclis'in sıcaklığı
23 Nisan 2002’yi Prof. Dr.
Hıfzı Veldet
Velidedeoğlu’nun “Her
dürüst Türk aydını gibi biraz
durup düşünmezsek asıl
görevimizi yapmamış oluruz”
uyarıcı tümcesiyle kutlayalım.
GÜVEN TANERİ ULUKOSE *
O
rd. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velide- deoğlu ‘İlk Meclis’ başlıklı kita bına ‘23 Nisan 1920’de Anka ra’da toplanan ilk Büyük Millet Meclisi Kuvayi Milliye Ruhunu temsil eden bir meclisti.’ tümcesiyle başlar.Okullarımızta tarih öğretiminin kup kuru, olaylann geçtiği devirlerdeki sos yal yapıyı tanımaktan uzak, öğrencide heyecan ve merak uyandırmayacak bi çimde verildiği bir gerçektir.
Bu kitapta Milli Mücadele, İlk Meclis, bu olaylarm içinde yaşayan genç Hıfzı Veldet’in gözlemleri, duygu ve heyecan ları ile kendisinin meclis oturumlarında tuttuğu tutanakların eşliğinde anlatıl maktadır.
16 Mart 1920’de Ingilizler’le savaş or takları İstanbul’u işgal edince Osmanlı Mebusan Meclisi kapandı. Milli Müca- dele’yi destekleyen mebusların bir bölü mü Anadolu’ya geçtiler Mustafa Kemal Paşa bu haberi alır almaz olağanüstü yet kili bir meclisin Ankara’da toplanması çalışmalarını hızlandırdı.
Ankara’daki okulların öğretmenleri ve
yazısı düzgün olan lise öğrencileri m ec lis memurluğu için çağrıldılar. Ankara Lisesi’nde 11. sınıfta okuyan Mustafa Hıfzı da bu çağrıya yanıt verir. Düzgün yazı konusunda küçük bir sınavdan son ra mecliste memur olarak çalışmaya baş lar. Dolayısıyla kitabı okurken kendini zi TBMM’nin açılışından itibaren henüz 16 yaşında bir gencin gözlemleri ile, san ki meclis oturumlarına katılmış gibi his sediyorsunuz.
Yazar Mustafa Kemal’in Ulusal Ege menlik üzerine yaptığı ilk konuşmasmı
toplantı salonunun yanındaki merdive nin alt basamağında dinlemiştir ki, bura sı daha sonralan Hıf zı Veldet’in tüm meclis oturumlarını izlediği yer olacaktır.
Meclisin ilk açılış günlerinde Mustafa Kemal’in verdiği hü kümetin kuruluş önergesinin okunma sını, ilk Bakanlar Kurulu seçimini, tar tışmak hükümet programı oturumlarını büyük bir şaşkınlık ve heyecanla izledi ği anlaşılıyor.
İlk Bakanlar Kurulunda yer alan ve hükümet programını okuyan Rıza Nur’u dinleyen Mustafa Hıfzı, yıllar sonra Rı za N ur’un Atatürk’e iftiralarla dolu ya zılar yazdığına da tanık olacak ve o za man bir hukuk adamı kindiği ile onun la savaşacaktır.
Hıfzı Veldet ilk hükümetin çalışma programında, savaşın tüm şiddeti ile sür mesine karşm, dil konusunun ele alınıp bir “Dil Kurultayı” toplanmasının gün deme getirilmesini her zaman anımsaya caktır.
ilk Anayasa’nın kabulüne de tanık olacaktır Hıfzı Veldet. Bu anayasa’nm birinci maddesindeki “Hâkimiyet bila kayd-ü şart M illetindir” (Ulusal irade bağılsız koşulsuz milletindir) tümcesi, laik bir idarenin kurulacağının, egemen liğin kutsal bir hanedandan halka geçti ğinin, saltanatın kaldırdacağının da ade ta tarihsel bir habercisi, başlangıcıdır.
Daha sonraları yazar, saltanatın kaldı rılması görüşmeleri ile, yüzlerceyıllık Osmanlı imparatorluğu nun sonunun gelmesine tanık olur, her zamanki gibi meclis oturumlarını izlediği merdivenin alt basamağında...
Kitapta Hıfzı Veldet kendi yaşamın dan da kesitler sunuyor. Örneğin: Mus tafa Kemal 27 Aralık 1919 tarihinde An kara’ya geldikten hemen sonra, ayağı nın tozu ile zivaret ettiği Ankara Lise- si’nde yaptığı konuşmayı can kulağı ile dinleyip, tamamını not ettiğini öğreniyo- " ’ areti kitapta “Vatan için öl
dese hemen oracıkta ölmeye hazır bir avuç çocuk irisi genç, onu nasıl alkışlamış tık.” tümcesi ile belirtir.
Ne var ki Ankara Lise si’nde yaşam pek düzgün gitmemektedir. Bu gidişin bozukluğunu Hıfzı Veldet ve arkadaşları bir dilekçe ile Meclis’e bildirirler.
Dilekçe-la gelir, öğrencileri Bolşevik likle suçlayarak Konya Sul tanisi’ne sürgün olarak gön derir. Odunla işleyen trenle üç günde Konya’ya varırlar. Hıfzı V<' ' “ "
Kitapta Hıfzı veldet kendi yaşamından da kesitler sunuyor.
Veldet Konya’da Mil li Mücadele coşkusunu gö remediğini yazar. Yayınla nan yerel Babalık gazetesin de Kuvayi Milliye ruhunu taşıyan yazılan okuyarak bu açığı gidermeye çakşır. Hıf zı Veldet ağır bir zatürree geçirir ve Ankara’ya geri dö ner.
Milk Mücadele sürecinde Çorum’da, Yozgat’ta, Trab zon’da, İstanbul’da bulu nur. Anadolu halkının üzün tüsünü, sevincini birlikte ya şar ve okuyucuya da yaşatır.
Kitabın son bölümü Vekdedeo lu’nun kuruluşuna tanık olduğ TBMM hakkındaki görüş ve değerle dirmelerini içermektedir ki, bu yazıla lar tarihsel bir belge nitekğindedir. Ğ neğin: TBMM’nin 50. kuruluş yıldön mü için yapılan daveti kabul etmez. B nun nedenini de, geçen 50 yıllık süre te TBMM ve onun içinden çıkan iktidt ların 1923 Dervimi’nin ilkelerinden sa maları olarak görür.
23 Nisan 2002’yi Prof. Dr. Hıfzı V< det Vekdedeoğlu’nun “H er dürüst Tü: aydını gibi biraz durup düşünmezsı ısıl görevimizi yapmamış oluruz” uyaı :ı tümcesiyle kutlayalım.
Sonuç olarak; Milk Mücadele’yi, I cı
C U M H U R İ Y E T K İ T A P
S A Y I 63 6
_____________________
Mecks’i tüm renkleriyle gençlerimize öğ retmek istiyorsak, bu kitabı sosyal bilgi ler ve tarih öğretmenleri kaynak kitap olarak öğrencilerine önermelidirler. Ay nı duyarkkğı Milk Eğitim Bakanlığı’mn da göstermesi beklenir. ■
O Eğitim Uzmanı
İlk Meclis, Milli Mücadele’de A nadolu/ H. V. Velidedeoğlu/ Çağdaş
Yayınları/1990
Sevgili Asuman Kafaoğlu Büke, rahatsızlığı nedeniyle bu haftaki ya zısını yazamamıştır. Kendisine geç miş olsun dileklerimizi iletiyoruz.
S A Y F A 23
Taha Toros Arşivi
