N
I
N
H A F T A
T A N Z İ M A T R E F O R M U EÇ EN h a f ta b ü tü n gaze t e l e r T a n z i m a t ’ın yüzün cü y ıld ö n ü m ü m ü n a s e b e tiy le yazılar yazdılar bu re fo rm a h a r e k e tin in n o rm â l olup olm adığı ü z e rin d e d u rd u lar, h â d is e n in se b e p le rin i a- ra ş tırd ıla r . Bu b elirtinin d i k k a t e d e ğ e r olan m ühim h u su s iy e ti biz ce şu d u r : b ü tü n M e şru tiy e tmü-C um huriyet’’deki “ Y a n lış Kitap„ m akalesiyle şiddetli bir alâka u ya n d ıra n İsm a il H abip.
te fe k k i r l e r i , b a ş ta Ziya G ö k a lp ol m a k üzere, T a n z i m a t ’a a rk a la rın ı çe v irm işler, o n u tezy if e tm iş le r ve h a t t â “t a n z im a tç ılık zihniyeti,, d iy e bir de ad bulm uşlardı. Son y ılla ra k a d a r bu an lay ış h e p b ö y le d e v a m etti. Y anlız bu yıl - M a a rif V ekilliğinin iste ğ iy le olacak, ç ü n k ü b a ş k a tü rlü o la m a z d ı - Ü ni v e rsite T a n z im a t h a k k ı n d a bir k i t a p hazırladı. M uhtelif g a z e te le rin n e ş r iy a tın a da b ak ılırsa T a n z i m a t h a k k ı n d a İlmî b ita ra flık zih n iy e ti b a ş la m ış tır , diyebiliriz. Y A N L I Ş K İT A P H Â D İS E S İ
İsmail H a b ib ’in C u m h uriyet’te
n e ş r e ttiğ i Yanlış K itap başlıklı
t e n k i t ve t e ş h i r m ak ale le ri T ü r k gaz etecilik tarihinin işitm ediği, g ö r m ediği b ir ş i d d e t ve hızla p a t l a dı . Ü niversite P r o f e ss ö r lü ğ ü n e nam zetliği işitileu M u stafa N ih at
M etinlerle M u a sır T ü rk E d eb iya tı Tarihi diye bir k ita p yazıyor, bu k i t a p ders k i t a b ı o lara k m e k te p le r e k a b u l ediliyor, y ıllarca t a le b e n in elinde d o la şıy o r, h â lb u k i b a ş ta n aşağı y a n 'ış l a r la doludur. Bu h â d is e b ü tü n bir infiâl, m e rak, d e d ik o d u ve h a y r e t m evzuu oldu. H e rk e s ş a ş t ı bu zat bu- k a d a r bol yanlışı n asıl y a p m ış ve bu k ita p ders k i t a b ı o l a r a k nasıl k a b u l edilm iş. F a k a t A k şa m ga zetesi d a h a m ü th iş bir h ü k ü m v e r di: “ Bu eserin müellifi, m u s a h h i hi ve ru h s a tiy e s in i v e r e n m a a r if e r k â n ı k a d a r - b e l k i de o n la rd a n d a h a fa zla - e d e b iy a t h o ca la rı m e sûldürler. O n s e n e d e n b e r i şim di mi g örüidü ? Niçin s u s t u l a r ? , , . A k ş a m ’ın bu suali yanlışları t e ş hir ed e n İsmail H a b ib ’e de s o ru
labilir. Bizce P ro fe ss ö r M ustafa
N ihat İlmî suçlar işlem iştir, k i t a bı t e t k i k ve k a b u l e d e n le rle b i r likte e d e b iy a t ö ğ re tm e n le ri mes- le k iy y e n ah lâ k î b ir su çlar işlem iş lerdir. F e l â k e t a n l a ş ı l d ı k t a n s o n r a bu m evzu ü z e rin d e ü ç ü n c ü ve d a h a ağır suçlar iş l e n m e k t e n k o r kalım . M A A R İ F M Ü N A - K A Ş A L A R 1 M aarif m ü n a k a ş a l a r ı y a k ı n h a f ta la rın d e d i k o d u l a r ı oldu. Edilen b ü tü n itirazların, yapılan b ü tü n hü cüm ların h e p s i : “ d o ğ ru değildir, y an lıştır „ d an i b a r e t ti r , y a n i hep hissî re a k s iy o n la rd ır. Hiç k i m s e bu m ü n a s e b e t le “ nasıl düzelir?,, s o r u s u n a c e v a p v e r m e m iş tir. M aa r i f t e bir h a s ta lık o ld u ğ u n u k a b u l etm iyoruz. Böyle bir h a sta lığ ın ol d u ğ u n u f a r z e ts e k bile “h a s ta lık var,, d e m e n in n e t e şh is, n e de t e davi o lm ad ığ ın ı d ü şü n ü y o ru z . Bu s ı r a d a Ş û r â ’ya da h ü cü m e d e n le r olm u ştu r. Bu h ü c u m la rı y a p a n l a rın Ş û râ t o p l a n t ı l a r ı n d a h az ır bu lu n m a d ı k la r ı n ı t e s b i t ede lim . Ş û râ za b ıtla rın ın h â lâ b asılm am ış olması h e m V e k illik , hem de bu Ş û r â ’d a söz söylem iş, ça lışm ış o- la n l a r için bir za rard ır. Ç o k k o r k u y o ru z ki bu z a b ıtla r belk i de hiç n e ş r e d i l m i y e c e k .
H A L K E V L E R İ N D E K U R S L A R V E H A L K Ü N İ V E R S İ T E S İ
B u rsa a r k a d a ş ı m ı z d a p e k m ü him saydığım ız şu h ava disi o k u yoruz : “H a lk e v im izd e şim diye k a d a r hiç o k u m a m ış v a t a n d a ş la r ile, ikinci, ü ç ü n c ü sın ıfta n s o n r a t a h sillerini t e r k e t m e k m e c b u r iy e tin de kalan g e n ç le r için bir d e r s h a n e açıldığını h a b e r v e r m iş tik . S on g ü n l e r d e ta le p le r ü ze rin e y e n id e n iki d e r s h a n e daha açılm ıştır. B u ra la rd a o k u y a c a k g e n ç le r b ilâ h a re d e v le t i m tih a n ın a tâ b i t u t u l a r a k d iplom a a l a c a k l a r d ır . Ayrıca H a lk e v im iz, o r t a tahsilini y arıd a b ıra k m ış veya hiç t a h s l gö rm em iş g e n ç le r için bir d e r s h a n e aç m a k ve bu s u r e tl e bir H a lk Ü n iversi tesi k u r m a k için ç a lışm a k ta d ır,,. E ğ e r bu H a lk Ü n iv ersitesi te ş e b büsü b ü tü n H a lk e v le ri ta ra f ı n d a n b a şa rılırsa f a y d a l a r ı ölçülemiye- c e k k a d a r b ü y ü k bir h iz m e t o la c a k tı r . Ş im d ilik B ursa H a lk e v in i k u t l a r ve d ü ş ü n c e le rin i fiil hâline g etirm esini b e k le riz .
E Ğ İ T M E N K U R S L A R I N D A M Ü T E D A V iL S E R M A Y E
S o n g ü n le rin en m ü h im okul h â d ise le rin d e n biri ş u d u r : Açılm ış ve a ç ıla c a k k ö y e ğ itm e n k u r s l a rın a da m ü te d a v il s e rm a y e v e r il mesi h a k k ı n d a k i k a n u n a te v fik a n bir “ k ö y ö ğ r e tm e n o k u lla rı ile köy ö ğ r e tm e n le ri y e t i ş t ir m e kursları m ü te d a v il s e r m a y e ta lim a tn a m e si,, haz ırlan m ıştır. T a l i m a t n a m e y e g ö re, açılm ış ve a ç ıl a c a k o lan köy e ğ itm e n k u rs la r ın ın h e r nevi zi r a a t ve a te ly e işlerinin daim î
mas-Sea u ’d an b^şh^araİfc * t e k r a r İ a n a n ,
1ST
^
f a k a t h iç b irt^ u re tÎe D e w ey k a d a r için e v e ö z ü h e 'o ü f u z e d ilem iy en b ir fik ir v a r d ır . Bu fik ir de ço c u ğun bizatihi i n k işa f ve t e k â m ü lü d ü r. İşte D e w e y bu k e n d i k e n d in e y e t i ş m e fik rin i o r ijin â t bir a n la y ış la izah e tm iş b u l u n u y o r : “ Ç o c u k h a r iç t e n t e r b i y e e d ilm e m elidir, d a h ilin d e n k e n d i k e n d i n e i n k i ş a f e tm elidir, k e n d i k e n dine ö ğ re n m e lid ir. M alû m at do l d u r m a k su re tiy le değil,,. İşte D e w e y b u n u n içindir ki p e d a g o jid e en b ü y ü k ve en k u t s a l inkı lâbı y a p m ış b u lu n u y o r.İsmail H a k k ı B a lta c ıo ğ lu ?0 y a ş ın d a n b a ş l ı y a r a k 50 y a ş ı n a k a d a r y o r u l m a d a n , d u r m a d a n te r biye ile u ğ ra ş m ış , T ü r k i y e ’de t e r biy e m e s e le sin in ö n cü sü olm uş, T e rb iy e c i n am ını h a k k i y l e kazan- m ıztır. B a l t a c ı o ğ l u ’nun t e r b i y e h a k k ı n d a sayısız ve herbiri bir in k ılâ p m ü jdeliye n e se rle ri v a r dır. B u n la rd a n İçtim a i M ektep bir ş a h e s e r d i r . B a lta c ıo ğ lu T ü r k i y e ’ de R o u s s e a u ’yu en ç o k a nlıyan, en iyi izah e d e n bir a l i m d ir .F a k a t ne R o u s s e a u ’nuıı n e d e diğer h e r h an g i bir alim ve filozofun tesiri a l t ı n d a k a lm ış değildir. B altacıoğlu için mazi, h a t t â d ü n dahi y o k tu r; o h e r g ü n yenidir. Maziye t a k ılm ış hiç bir ta ra fı g ö rü lm e m iştir.B a lta c ıo ğ lu b u g ü n elli y a şın a g itm e s in e r a ğ m en , ruhiyle, cism iyle bir k u d r e t tim sâlidir. B a lta c ıo ğ lu bu y a ş t a bir t a r a f t a n Yen i Ancim 'ı, Çocuk H ikâyeleri''ni i d a re e d e r k e n , d i ğ e r t a r a f t a n da h e r biri iki, üçe r y ü z s a y f a lık Felsefe, Toplu Ted
ris, Sosyoloji adlı üç ese ri bir
s e n e için d e y a r a t m ı ş t ı r ki bu hâl h e r alim e, h e r m ü t e f e k k i r e nasip olm ıyan bir m u v a f f a k i y e t t ir .
B alta c ıo ğ lu m u a sır p e d a g o g la r a n a z a r a n itiraz g ö t ü r m e z d e r e c e d e bir ü s tü n lü ğ ü haizdir. Sayın B a lta c ıo ğ lu yalnız bir p e d a g o g ve p s ik o lo g değil, ay n ı z a m a n d a b ü y ü k bir f ilo z o f, sürü k ley ici bir h a tip , em salsiz bir e d ip ve mü- re b b id i r de. B irço k ları yalnız t e r biyecidirler, n a z a riy e le rin i g a y e t
ince bir s a n a t olan m ürebbiliği
bizzat y a p a r a k değil, istin taç yo
<s
l u y l a ^ a t b ı k e d e r l e r ; b a z ıla rı da, fcate d e ğ e r e s e r o l a r a k o k u l ö ğ r e tm e n le r i ve id a re c ile ri, M ektep'i bu lu y o ru m .
\\
İçtimai
h iç b ir z a m a n psik o lo ji ile u ğ r a ş m a m ış la rd ır. H â lbuki B altacıo ğ lu Ş e m s ü l m e k â t i p ’t e , K ü ç ü k ç a m l ı c a ’ da a ç tığ ı A ç ık h a v a M e k t e b i ’nde, İstanbul Ö ğ r e t m e n O k u l u ’n d a ve T a t b i k a t M e k t e b i ’n d e b iz z a t h o c a lık e t m e k s u r e ti y l e ö ğ r e ti m ve e ğ itim in t a t b i k a t ı s a h a s ın d a da de-
bir v u k u f sah ib id ir.
IV — B izde e n b ü y ü k p e d a g o ji in k ılâ b ı, h e r ş e y d e o ld u ğ u gibi, C u m h u r i y e t d e v r i n d e o lm u ştu r. M uhtelit te d ris a t, lâik t e d r i s a t , ilk o k u l l a r d a to p lu t e d r i s gibi.
rın
B a l t a c ı o ğ l u ’ııun d ü n y a m i k y a s ın d a b ir sistem i vard ır. B u sis t e m iç tim a ilik e s a sın a d a y a n a n
İçtim a i M ektep S iste m i’dir. İç ti m a î M e k t e p ’e g ö r e m e k t e p m e k t e p için değ il, m e k t e p s o s y e t e iç i n d i r ; m e k t e b i n c e m i y e tt e n hiç fa rk ı y o k t u r , m e k t e p iş liy e re k , ç a lı ş a r a k y a r a t a n , ö ğ r e t e n t a m m a n a sıy le so s y â l bir y u v ad ır. İç t i m a î M e k te p , m e k t e p l e r i b ire r d i n l e m e s a lo n u , aud itoire değ il, b i r e r lâ b o ra tu v a r, b i r e r iş m e r k e z leri o l a r a k o r t a y a koy u y o r.
V — P e d a g o j i yalnız ö ğ r e t m e k m e sle ğ i için değil, e d e b iy a t ve f e ls e fe gibi İnsanî k ü l t ü r e de ya- rıy a n b ir ş e y d ir.
V I — İ y i te r c ü m e e d i l m e k ş a r t ı y l e T ü r k ç e y e çevrilm esini is t e d iğ im e s e r l e r ş u n l a r d ı r : Rous-s e a u ’n u n L m ile ’i, D e w e y ’in P e d a gojide r.eht ne a lâ k a, H u lliya t oe a d e t’i, K e r s c h e n s t e i n e r ’in 1 atanı
Terbiye M e f h u m u S u l t a re hür- riy e t'ı.
ili — T ü r k ç e telif e s e r l e r i ara s ın d a en ziy a d e o rijin â l ve
dik-VII — P e d a g o j i ö ğ r e ti m i n d e d ü ş ü n c e m ve t a v s iy e m İstan b u l o k u lla r ın ın b irisin d e İçtim a i Mek tep sis te m in in , D e w ey, D e cro ly gibi, B a ltacıoğlu t a r a f ı n d a n t a t b i k a t s a h a s ın a k o n m a s ıd ır.
— Oka sım sık ı ya pışm a diye kaç kere söylem iştim !
(Das İllustrierle Biati),
