Garip akımı da garip kaldı

A l 3Zé

Garip

9

*^ / ^

v o

da garip kaldı

Melih Cevdet Andacın 87 yıllık yaşamı sona erdi. Eserleri Adam Yayınlarından yayımlanıyordu.

Veli’nin ölümünün ardından Oktay Rifat

i-M

elih Cevdet Anday, saraylı bir babanın oğluydu fakat oıta hal­ li bir ailede, tahmin edilen sı- kmtılan çekerek büyüdü. Baba­ sını ‘sevmiyor’, onunla hayat duyumu ve ideolojisi uyuşmuyordu. A nkara

Taş M ektep ten O rhan Veli ve O ktay Ri- fat'ın sınıf arkadaşıydı. Bir süre B elçika’da

sosyoloji okudu ancak eğitimi EL D ünya Sa-

v aşı’nın patlak vermesiyle kesintiye uğradı. O

da yurda dönüp bir memuriyet edindi.

“Ukde" adlı ilk şiiri 1936 yılında Varlık

D ergisi nde yayımlanan Anday, adını ilk ola­

rak 194l’de, Orhan Veli’nin “G arip ” adlı kita­ bında yer alan şiirleriyle, bu akımın üç öncü şairinden biri olarak duyurdu. (Tam kadro: Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet An­ day) Garipler, iki savaş arasında yetişen ve dünyanın değişimine tanık olan bir şair deme­ tiydi. 1920 - 40 arasında Batı şiirinde yaşanan çağdaş ve devrimci şiir akımlarının etkisi, Türk şiirine onların bilgi birikimi ve kalemi sayesin­ de yansıdı. 1940 ve Garip, şiirde burjuva du­ yarlılığının ve aşırı duygusallık dar çemberinin yıkıldığı bir dönüm noktasıydı. Gelenekçiler tarafından* hiç de hoş karşılanmadılar. Ki bu hoşnutsuzluğu bugün bile sürdürenler var. Orhan Veli, durumu şöyle yorumluyor:

“Tari-A rıday, “Tari-A kşam , B ü y ü k G azete, T an in ve C u m h u riy et’te k ö şe y a z ıla r ı d a y a z d ı.

hin beğenerek andığı insanlar, daima dönüm noktalarında bulunanlardır. Onlar bir ananeyi yıkıp yeni bir anane kurarlar.”

le şiir yolunu ayıran Anday, iro n i sanatını ko­ nuşturduğu toplumcu şiir anlayışını bir süre devam ettirdi. 1956’da yayımlanan “Yanya-

na"n\n (“Toplu Şiirler l ”in içinde var) üslubu

kavgacı bulununca Türk Ceza K anunu’nun 142. maddesi uyarınca toplatıldı. Anday ve e- ser, yapılan kovuşturma sonucunda aklandı. Anday, R osenbergler in idam edilecekleri gece yazdığı “A n ı”v e “T ohu m ”gibi meşhur şiirlerini toplumcu ağırlıklı ürünler verdiği bu dönemde yazdı. Lirizm e karşı tavrı netti. Aşa­ ğılıyordu. Oysa derdi lirizmle değil yozlaştınl- mış sanatlaydı.

1962 sonunda yayımlanan “K olları B ağlı

O dysseus”, Anday şiirinin döndüğü en karak­

teristik kavşak oldu. Yazar bundan böyle fel­ sefeye ağırlık vererek, anlamı yüzeyden deri­ ne çekerek yazıyordu. M itolojik öyküler an­ latan, çok daha kapalı bir tarzı vardı artık. Me-

m et Fuat, Melih Cevdet’in ‘halkın beğenisi’ni

ölçü olarak almayı kesinlikle doğnı bulmadı­ ğını söylüyor. Zira Anday, san at ve edebiyatın halkın bilincini yükseltmek, halkı eğitmek gi­ bi bir misyonu olması gerektiğine inanıyordu: “Geri bırakılmış halkın beğeni düzeyine ses­ lenmek halkçılık değil, yeteneksizliğin örtbas edilmesidir.”

M elih Cevdet Anday, yazdığı denemeler­

le bağnazlığı besleyen kaynaklara karşı müca­ dele eden biriydi. Türkiye törelerini ve gele­ neksel ahlakı yıllar boyunca eleştirdi. Dil me­ selesine de takılmıştı. Ona göre Türk dili öz­

leştirilerek kullanılmalıydı. Deneme kitapları

ve C um huriyetteki köşe yazılan, ‘Anday me- seleleri’nde gerçekten de etkili oldu. Bu yazı­ lar da “Sevişm enin G üdüklüğü ve Yüceliği ” (1990 - 94) adıyla kitaplaştırıldı.

İki romanı, “A ylaklar" (1965) ve “G izli E-

m ir”( 1970) de olumlu eleştiriler aldı. Tefrika

edilen iki roman, “M eryem G ib i”v e “Yağm ur­

lu S o k a k ”ise 90’lı yıllarda kitap olarak yayım­

landı. Melih Cevdet Anday’m yazdığı tiyatro o- yunları ise çorak bir ortama çim misali düştü.

A bsürdden etkilenmişti. Yazarın tüm oyunla­

rı “Toplu O yunlar I - I I ” adıyla bir araya getiri­ lerek yayımlandı. Türkiye’de tiyatro metni de­ yince ilk akla gelen eser olan “M ikad o’nun

Ç öpleri nin (1967) de Anday’a ait olduğunu

söyleyelim yeter.

A dam Y ay ın ları, son olarak 2002 E-

kim’inde “B ir Sis Ç an ı G ecen in İç in d e ” a- dıyla Melih Cevdet Anday şiir derlemesi ya­ yımladı.

E

L L A

O

L Ç E R

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi