Rüşvete ve iltimasa dair
Tarihlerimiz. Osmanlı sarayına ilk rüşvetin Şemsi paşa ta rafından sokulduğunu ve paşa nın III. Murada rüşvet kabul ettirdiğini yazmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğunun son asırlarında bu korkunç illet büyük oir tehlike halini almış, devlet müesseselerinde rüşvetle mücadele etmek zarureti du yulmuştu.
Í
Halûk
Yazan
y .
Şehsuvaroğlu
müracaatları geri çevirmezdi. Esasen o devrin bir çok saray kadınları ve İleri gelenleri gibi
baş kadın da, pek masraflı bir 'şahsî liyakatleriyle değil, men subiyetleriyle yüksek memuri yetîere geçiyorlardı.
karşı (Hükmün tağyir ve tehiri kabil olamıyacağını) bir tez kereyle (Müsahibi sanii şehri- yarî) ye bildirildi.
Bazı dairelerin iltimasçılara karşı şecaat göstermelerine rağmen umumiyetle devlet mü- esseseleri iltimas illetinden kur tulamıyor, bir çok kimseler hayat sürüyor, sarraflar, ku-
Abdülmecit devrinde çıkarılan yumcular baş kadnefendinin bir iradeyi rüşvet ve hediye arzularım bire bin katarak ye- almak şiddetle menedilmişti. rine getiriyorlardı.
Bu irade gereğnice devlet me- Baş kadınefendinin aynı yıl murlarına, ordu ve donanma içinde, Kaptan Paşalığa ikinci mensuplarına rüşvet ve hediye bir iltiması gelmişti. Abdülme- almayacaklarına dair din a- cidin kadım (Tersane zinda- damlarmm huzurunda birer bi- mnda bulunan Nikola, İstrati rer yemin de ettirilmişti [1] ve Kosti adındaki şahısların İmparatorluk müesseselerinin salıverilmelerini) istemiş,
Kap-Bu hastalığın önü alınmazsa idare makinesinde büyük arı zalar olacağı hesaplandı. Niha yet 29 nisan 1878 tarihinde, il timası önlemek maksadiyle bir irade çıkartıldı Bu iradede şöyle deniliyordu: (Devlet işle rinin güzelce İşlemesi için me murların smıfı mesleğinden za’fını teşkil eden illetlerden tan Paşa müracaatı Babıâliye yetişmiş olmaları zarurîdir. biri de iltimastı. Fakat iltimasa havale etmişti
karşı bazı daireler daha muka- j 1859 yılında Padişahı, üçüncü vemet gösterirler, nereden ge- ikbali de (Baş hademesi Mus- lirse gelsin böyle tavsiye ve r t-jta fa ağa, valide ve haremiyle çaları usulünde reddetmesinin ' ve bir kaç nefer mütaalikatiyle kolayım bilirlerdi. ¡beraber süa için Giresun) ta -Hattâ sarayın, önünde durul- j raflarına gideceğinde ı parasız maz nüfuzuna rağmen, kadın j (Tersane kumpanya vapurları- efendiler» hatırlı haremağala- T.a) bindirilmesini istemişti. rının iltimaslarım yerine getir
meyenler de görülürdü . O devirde, kendilerinde, söz lerini devlet müessesclerine ge çirmek kudreti görenler çoktu.
Kaptan Paşalık bu ih iması ye- jrine getirmiş, Mustafa ile bera- ! berindekilerin meccani olarak
seyahatlerini temin etmişti. Devlet dairelerine Şultan A-Diğer taraftan bir çok kimsele- zizin kadınlarından d*t bazı il- rin de himaye ettikleri insan- timas istekleri gelirdi- Padişa- lar vardı. Bunlar zaman zaman hin üçüncü kadını 1371 yılında filficanm seiâmiyle bir dairenin (Çatana vapurunda Dulunan müdürüne, nazırına çıkarlar ve yüzbaşı Haşan kaptaı*ın kendilerini biı münhale tâyin fiini iltimas) etmişti. ı Bahriye ettirmek arzusunda bulunur-, Nezareti kadınefendiy-ı bu il-
lardı. jtiması üzerine gönderdiği
tez-İLtimasiar çeşitli olurdu. B a - , kerede (Haşan kaptanın imtl- zan şehrin nizamlarına aykırı ham k kanamadığı m gelecek isteklerde bulunan esnaf da sene kazanırsa terfi edebilece- sağdan, soldan iltimaslar geti- j ğhıi) yazıyordu.
rirleıCli' | Abdülâzizin ikinci kadını da 1842 yılında Kasımpaşadaki, 1874 yılında (Talcbelt üJûmdan eski Bedevi Arap tekkesine Hafız Haşan efendimi. Bahriye Tersanece muayyen bir maaş Şişhaneci birinci taburu imam-bağlanmıştı. Tekke şeyhi bu (hğına tâyinini) istemişti. Bu parayı az gördüğünden bir mik- (talep üzerine Hafız Hasân efen- tar daha zam yapılmasını is- di, imamlık îmüham Çapılsın temiş ve bunun için o devirde , kaydiyle Şeyhülislâm kapısına hanedanrn en yaşlı âzası bulu- gönderilmiş, fakat imtihanda nan I. Abdülhsmidin kerimesi muvaffak olamamıştı Bu se ve Abdüimeeidin halası Esma beple İltimasın yerine getirile-Sultandan bir iltimas temin et- miyeceği kadıncfendi>e bir tez
kereyle bildirildi mişti.
Tersane yaşlı ve hatırlı
Sul-tanın arzusunu yerine getire- i r i n d e n Fuai: bey sarhoş o- za-memış ve tahsisat fazlalığı ol- larak
duğu takdirde ı
1878 senesinde Bahriye ley sarh fena yerlerde doiaşmak, . . . 811111 iapıIaca^1 , askerlik şerefini muhafaza ede-şeklînde bir cevapla işi geçiştir- mcmek suçlarından
mişti. divanı har-
be verilmiş ve askerlikten tar- 1848 yılında Abdüimeeidin baş dma hükmedilmisti. Fakat (Sa- kadını, Kasımpaşada şekerle- rayın tavassut ve iş’arı üzeri- meci dükkânı açmak istiyen ne elinden senet alınarak bazı şahıslara iltimas etmişti, tövbe) eylemişti
Tophane müşirliği kadınefen-[ Fuat beyin bu tövberfne dınm iltimasın ileri sürerek men harekrtıerinde bir salâh
şın yapılmasını Kaptan, Derya- görülemediğinden (Tavır lıktan istemişti Fakat Kaptan
Münhal yerlere müstahak olan ların. tâyini ile, iltimas belâsı nın kaldırılması lâzımdır. İlti- j maşla iş görenler derhal azlo- i Ilınacaklar dır.) 12]
Bu iradeye rağmen iltimasın j önü alınamamış, bizzat Yıldız sarayı yeni iradelerle bir çok kimseleri liyakatlerine değil,1 sadakatlerini göz önünde tuta- j rak bir takım mansıplara tâyin etmişti.
Bu yıllarda bazı garip sahte kârlıklara da Başlanırdı. Bil hassa kıyafet değiştirerek do laşmalar çok görülürdü. Bu eüm leden olarak 1907 yılında Bah- riye çarkçı mülâzımlarından ter- Rodoslu Ömer Lûtfi efendi, bü
yük bir cüretle Bahriye feriki üniforması giymiş, Padişah ya veri kordonlarını takmış ve bu halle cuma selâmlığına gelmiş ti. Ömer Lûtfi efendi bu hare ketinden dolayı divanı harbe verilmiş, üzerinde yapılan araş tırmada (Not defterinde ubu diyete lâyık olmıyan bazı ya zılara da) tesadüf edilmişti.
Divanı harb Ömer Lûtfi efen dinin on sene müddetle Akkâ’- da kalebent edilmesine karar vermişti.
Bir yıl sonra yine bir cuma selâmlığında hoş olmıyan bir hâdise zuhur etmişti Bahriye- nin haddehane sınıfından ko vulan ve askerlikle alâkaları kesilen bir takım kimseler, kol larına zabit işareti takıp. Pa dişaha (Bizi zabit yap), diğer kısmı da (Rütbe isteriz, para isteriz) diye bağrışmışlar ken dilerine sükût etmeleri yolun da nasihate kalkışılmış, fakat fayda vermediğinden hepsi ya kalanarak götürülmüştü. [3]
ve Paşalık (bilâ gedik şekerlemeci
dükkânı açılnımyacağı) ceva biyle bu iltiması kabul etme mişti.
Abdüimeeidin baş kadını,
il-mesleğini tebdil etmediğinden) tekrar tardına karar verildi.
Bu defa da II Abiidlhamidin ikinci musahibi tarafından Fuat beyin affı ve hükmün de ğiştirilmesi iltmas edildi Fakat
fl] Bahriye arşivi mektubî kalemi 9/99, tarih 7/3/185«.
[2] Bahriye arşivi 1878 mek- tubî kalemi defteri.
13] Bahriye arşiv* mektubî kalemi 1998 senesi defteri.
t iması sever, kendisine yapılan Bahriye Nezareti bu iltimasa ■■■■■■■i»aa B m n ııııs ııım ı
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
