Yorgun Savaşçı'ya özgürlük:32. Gün Türkiye'de "Yorgun Savaşçı" dosyası:Yakılan filmin kopyası bulundu

(1)

32. Gün

Türkiye’de

“Yorgun

Savaşçı”

dosyası

IS t'. -> , î'-. CfS,i -* » . • , v H --- «_ r -20 Temmuz Pazartesi 32. Gün Türkiye 21.45

Show T.V.'de pazartesi gecesi

izleyeceğimiz "32. Gün Türkiye"de önemli

bir gerçek ilk kez gözler önüne seriliyor.

Başbakan Bülend Ulusu'nun talimatıyla

yakılması istenen "Yorgun Savaşçı"nm

dönemin TRT Genel Müdürü Macit Akman

tarafmdan kıyılamayarak bir kopyasmm

saklanmak üzere MIT'e gönderildiği bizzat

Akman tarafmdan 32. Gün'e açıklandı.

Sağda dönemin TRT Genel Müdürü Macit Akman. Solda dönemin Başbakanı Bülend Ulusu. Akman, pazartesi gecesi “ 32. Gün Türkiye” de

filmin bir kopyasının MİT’te olduğunu açıklıyor.

Programda

konuşan Kültür

Bakanı Fikri

Sağlar. "Yorgun

Savaşçı"nm MIT'e

teslim edilen

kopyasının alınıp

TRT'de

gösterilmesinin

mutlaka

gerçekleşeceğini

söyledi. 32. Gün

Türkiye, "Yorgun

Savaşçı'ya

özgürlük"

kampanyasını

başlatıyor.

YORGUN

SAVAŞÇININ

YAKIM HEYETİ

Kenan Evren (Genel Kur may Başkanı)

Bülend Ulusu (Başbakan) Genel Kurmay Başkanlığı Temsilcileri: Mehmet Yıl maz (Hava Albay) Selçuk Doğu (Piyade Al bay)

MGK Genel Sekreterliği Temsilcisi: İhsan Veriş (Tank Albay)

Hatice Özak (İçişleri Ba kanlığı Temsilcisi) Adnan Yarar (Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Temsilcisi) M .Turan A k k ö p rü lü le r (TRT Temsilcisi)

Aydın Olgun (TRT Temsil cisi)

Turgut Özakman (Kültür ve Turizm Bakanlığı Tem silcisi) m TV'de 7 * f î

KONUSU

# Kemal Tahir’in 1968’- de, Cumhuriyet Gazetesi ödülü kazanan tartışılan romanı “ Yorgun Savaşçı" da çeşitli cephelerde sa vaştıktan sonra Ulusal Kurtuluş Savaşı’nda da görev alan bazı subayların Ege’yi kurtarma çabaları anlatılıyor. Düzenli orduy la, bağımsız grupların iç mücadelelerinin de anla tıldığı kitap, romancının Türk Dil Kurumu Ödülü’nü alan romanı “ Devlet Ana” dan sonra, en popüler eseri olarak kabul ediliyor. Romanda savaşın gelişimi ve yönetimiyle ilgili bazı iddialar, kimi çevrelerde Atatürk aleyhtarı görüşler olarak yorumlanmıştı.

%Uansür oldum olası güç süzdür. Sanatı ve zihinsel öz gürlüğü öldürür, düzene ise pek az iyiliği dokunur". Ya da, “ Özgürlüğe gem vurmayın. Kötü oyunlar iyilerle savaşır, sonunda denge kurulur. Halk tan başka denetçi aramayın, bilgili acımasız bir denetçidir o, izin vermediği hiç bir şeyi söyleyemezsiniz” ... İlk söz Alexandra D um as’ya ait,

1849’lu yıllar. İkincisi ise Thé

ophile Gautier’m, tarihi belli

değil...

İnsanoğlunun çağlar bo yunca kurtulamadığı, en bü yük belalarından olan sansür üzerine söylenmiş iki söz... Erki elinde bulunduranın, kendisine karşı hangi yön- . temle olursa olsun getirilen j \ eleştirileri engellemeye çalış- i/

TV'de 7 İ~ 9 İ

ü s tte filmin Genelkurmaydan destek alınarak çekilen kalabalık sahnelerinden biri. Aşağıda filmden bir enstantane. Can Güızap, Haluk

(2)

32. Gün Türkiye’de “Yorgun Savaşçı” dosyası

Yorgun

Savaşçı’ya

■ ■ ■■ ■ ■ ■ ■

özgürlük

Y

orgun Savaşçı’ ’da Ankara Devlet Tiyatrosu” nun pek çok ünlü ismi bir araya geldi. Uzun çekim süresince tüm kadro büyük özveri ile çalıştı. masının adı olan sansür, Türk

toplumu içinse hiç de yaban cı bir kavram değil. Yazın dünyasının, sinemanın, tiyat ronun kısacası sanatın üze rinde Demoklesin kılıcı gibi her zaman sallanan, sansü rün son yıllarda en çok tartı şılan uygulamalarından biri de, hiç kuşkusuz “ Yorgun Savaşp/” nın yakılarak yoke- dilmesi...

Dönem dönem gündeme gelen yönetmenliğini Halit

Refiğ’in yaptığı “ Yorgun Sa vaşçı" üzerine yapılan tartış

maların yanıtı ise bu hafta ya yımlanacak olan “ 32. Gün’’- de veriliyor. Dönemin TRT Genel Müdürü Macit Akman yapacağı açıklamada “ Yor

gun Savaşçı ” mn bir kopyası

nın MİT’te ve bugün gösteri

lecek durumda olduğunu” söyleyecek.

Bugün artık her alanda yaptığı “ çirkinlikleri”

gözönü-ne serilen ve ipliği pazara çı karılan 12 Eylül askeri yöne timinin döneminde yakılan fil min, her zaman bir kopyası nın saklandığı söylenmiş ol sa da, hiçbir yetkili ağızdan bu konuda kesin yanıt alına mamıştı. Kemal Tahir’in aynı adı taşıyan rom anından TRT’ye Halit Refiğ'in 8 bö lümlük dizi halinde çektiği

Yorgun Savaşçı neden yakıl

dı? Dönemin Başbakanı Bü-

lendUlusu'mm İçişleri Bakan

lığına gönderdiği bir yazıda,

“ Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreterliği’nce oluşturulan bir konseyin 10-13 Haziran 1983 günlerinde seyrettiği ve filmin sakıncalı olduğuna iliş kin bir tutanağın tutulduğu” (...) “ İstikbalde bu filmin tele vizyonda yayınlanma ihtima lini önlemek maksadıyla filmin aslı ve kopyaları Başbakanlık tan, Milli Savunma ve İçişleri Bakanlıklarından, Tanıtma Müsteşarlığı’ndan birer yetkili temsilcinin iştigaliyle oluşacak heyet önünde yakılması uy gundur"... deniyor. Yakım

heyetinde ise kimler yoktur ki. 80-86 yıllarında yapılan her kötülüğün altından çıkan bir ekip; ununu eleyip, eleği ni asan Kenan Evren’in, ko mutasında dönemin Başba

kanı Bülend Ulusu, Mehmet Yılmaz, Selçuk Doğu, İhsan Veriş, Hatice özak, Adnan Yarar, M. Turan Akköprülü,

Aydın Olgun ve Turgut Ozak- man...

Bugün dönemin TRT Ge nel Müdürü Macit Akm an’ın yaptığı açıklamada yakılma emrine rağmen, “ Yorgun Sa- vaşç/” nın kendi önerisiyle TRT’de “ 2 inch” lik bir ban da kopyasının alındığı ve bu kopyanın MİT’te saklandığı yeralmaktadır.

"32. G ün” ün başlattığı "Yorgun Savaşçı’ya Özgür lü k " kampanyasında filmin

yönetmeni Halit Refiğ, oyun cusu CanGürzap, Kültür Ba kanı Fikri Sağlar ve dönemin TRT Genel Müdürü Macit Ak

man görüş bildirirken, sorum

lular da göreve çağrılarak Cumhuriyet tarihindeki sana ta vurulan bu lekenin ortadan kaldırılması da isteniyor.

“ Yorgun Savaşp/” nın yö

netmeni Halit Refiğ, “ Bir kop yasının MİT’te olduğu” habe rini alkışla ve sevinçle karşı larken, dergimize de şu açık lamayı yapıyor:

“ Bu mesele ne zaman gün deme gelse hep söyledim. ‘Yorgun Savaşçı' meselesinin çözüme ulaşması ne eski ne de yeni TRT Genel Müdürü nün yetkisi dahilindedir. Kül tür Bakanlığı’nın da yapaca ğı bir şey yoktur. Ancak Baş bakanlık bu konuyu çözümler. Çünkü emir zamanın Başba kanı Bülend Ulusu tarafından verilmiştir. Başbakanın verdiği emrin yorumunun bir başka

15 YILLIK

“ YO

• “ Yorgun Savaşç/” nın dizi haline getirilme teklifi ilk kez

Cengiz Taşer’in TRT Genel Müdürü olduğu dönemde ya

pıldı. TRT Yönetim Kurulu 14 Ekim 1978’de bu teklifi oy birliğiyle kabul etti ve senaryonun hazırlanması, yönetmen lik sorumluluğu Halit Refiğ’e verildi.

% Halit Refiğ, 7 ayda senaryoyu yazdı. TRT Genel Mü-

dürlüğü’ne sundu. Televizyon Daire Başkanlığı önce se naryoyu bütünüyle " olumsuz” buldu. 18 Temmuz 1979 ta rihinde bir komisyon kurularak senaryo yeniden incelendi. • Komisyon gerekli düzeltmeleri yaparak, “ Birtakım de

yimlerin ve bazı bölümlerin düzeltilmesi ve değiştirilmesi, ta rihi gerçekler açısından da titizlik gösterilmesi" koşuluyla

filmin çekimine izin verdi. Ve dizinin 29 Ekim 1981’de ya yınlanması tasarlandı.

• Senaryo incelenmek ve ordudan destek sağlanması amacıyla Genel Kurmay Başkanlığı’na gönderildi. Genel Kurmay Başkanlığı “ Filme alınmasında sakınca olmadığı" •' m belirterek, çekim için her türlü yardımın Kara Kuvvetle

ri Komutanlığı’nca sağlanması” emrini verdi.

• Çekimlere 11 Aralık 1979 tarihinde başlandı. Çekim lerde bir de “ koordinatör subay" görevlendirildi. 14 Eylül 1981’de çekimler tamamlandı. 19 Nisan 1983’te de filmin teknik işlemleri bitirildi.

• Bu aşamada bir ihbar geldi. “ Yorgun Savaşçı filmi çalınacak” diye. Bu ihbar üzerine Genel Kurmay Başkan lığı ve MGK Genel Sekreterliği’nce oluşturulan bir heyet, filmi yeniden inceledi ve gösterilmesinde “ sakınca' buldu. Üç albaydan oluşan bu kurulun kararı, Haziran 1983 tari hini gösteriyor.

• Haziran ayında da (17.6.1983 tarih ve 0901-155-83 (HRK) sayılı yazısı) Başbakan Bülend Ulusu’nun emriyle, filmin bir heyet önünde yakılması ¡»tendi.

(3)

Ü stte Sultanahmet Camii’nde çekilen ünlü namaz sahnesi. Yönetmen Halit Refiğ, filmin her bir karesini yıllarca düşlerinde planlamış, filminin yakıldığını öğrendiğinde haklı olarak adela şok geçirmişti.

yaptırımı Başbakan seviyesin de olur. Bu ciddi adımı da an cak Süleyman Demirel atabi lir. ”

“ Yorgun Savaşç/” nın çekil

diği 1979-80 tarihleri arasın da Süleyman Demirel’in baş bakan olduğunu da sözlerine ekleyen Halit Refiğ. “ Eğer bir

suç sözkonusuysa zamanın başbakanın da çifte sorumlu luğu vardır. Birinci sorumlulu ğu dizinin çekim aşamaların da Başbakan olmasından gel mektedir. İkincisiyse eğer MİT’te bir kopyası varsa, ince lenip yayınlanıp yayınlanma masına karar verecek olan ki şi de yine Başbakan Süley man Demirel’d ir” diyor.

Öte yandan Macit Akman’- ın “ Bir kopyası MİT’te dir" açıklamasına da yanıt veren

Halit Refiğ. “ Bunun doğru olup olmadığını ancak MİT müsteşarı Korgeneral Teo man koman ifade edebilir. Kendisinin de, dizinin çekim leri sırasında sorumluluk pa

yı vardır. Dizinin Bursa'da çektiğimiz en büyük sahnele ri sırasında, Korgeneral Teo man Komant Bursa Sıkıyöne tim Komutan Yardımcısıdır ve Tuğgeneral rütbesindedir. Ve kendisi ‘Yorgun Savaşçı’nın ne olduğunu iyi bilmektedir’ ’

şeklinde konuşuyor.

İlk kez “ 32. Gün’ ’de yera- lacak Macit Akman’m bu açıklamasıyla birlikte, “ Yor

gun Savaşç/” nın yeniden

gündeme geleceğini belirten

“ 32. Gün” sorumlularından Can Dündar, "B u bir ayıbın, bir utancın temizlenmesi açı sından da bir sanat eserine kibrit çalıp, kelepçe takacak kadar gözü dönenlere ibret ol ması açısından da elzem gö rünmektedir. Yasaklanan ki tapları gün ışığına çıkaran hü kümet, ‘Yorgun Savaşçı’ya da şeffaf yüzünü göstermeli ve yayınına yeşil ışığını yak- malıdır. Unutulmamalıdır ki fil m i hapiste tutmak da yakmak kadar ağır bir vebaldir" diyor.

YORSUN

SA

KİM KİMDİR?

Yönetmen: Halit Refiğ Eser: Kemal Tahir Senaryo: Halit Refiğ

Görüntü Yönetmeni: Gani Turanlı

Filmin Oyuncuları: Meral Orhonsay, Can Gürzap, Haluk Kg*

doğlu, Selçuk Özer, Erol Amaç, Zihni Küçümen, İbrahim rin, Nisa Serezli, Cüneyt Gökçer, Erkan Yücel, Erol Keskin, Kamran Usluer, Haldun Dormen, Serpil Barlas, Ulvi Alaca-kaptan, Raik Alnıaçık.

• Film için 24.624 metre renkli negatif harcandı. Göste rime 13.980 metrelik bölümü çıkacak.

• Filmin bütçesi: 30-35 milyon lira. • Dizi birer saatlik 8 bölümden oluşuyor.

• Dizide toplam 3000 civarında sivil, 5000 civarında as ker figüran rol aldı.

• Dizinin çekimleri İstanbul, Bursa, Balıkesir, İzmir, Es kişehir ve bu illere bağlı köylerde 167 değişik mekânda ger çekleşti.

• Dizinin çekimleri başladıktan sonra, 25 Nisan 1979’da durduruldu. Zamanın TRT Genel Müdürü Doğan Kasaroğ-

lu ’nun emriyle 15 Ekim 1980’de yeniden başladı.

• Dizi bugün çekilse 2 milyara malolacak.

Şimdi bu vebalden kurtul mak hepimizin görevi. (Yor gun Savaşçıdan) bölümler de izleyeceğimiz “ 32. Gün” ün başlattığı “ Yorgun Savaşçı’- ya Özgürlük” kampanyası

başarıya ulaşır ve yakın bir gelecekte diziyi televizyonda izleme şansını yakalarsak, kazanan yalnızca sinemamız değil, kültürümüz ve insanlı ğımız da olacak...

TV'd.