SAYFA
2
/ V #
Hey Koca Haşan Ali Yüce
TURAN ALTUNTAŞ
Eğitimci-Emekli Öğretmen
B
ugün ölümünün 37. yılında (26 Şubat 1961) içten say gıyla anacağımız Haşan Ali Yücel, aydınlanmanın ön cüsü, hümanizmayı kültür yaşamımıza katan büyük birdüşün adamı. Dünya Klasiklerini dilimize kazandıran A tatürk’ün açtığı çağdaşlaş
ma yolunun izleyicisi uygar bir gönül ada mıydı. Bir ulusun yazgısının değişmesin de rol oynayan Köy Enstitüleri’nin kurul masına öncülük eden örnek bir eğitimci dir. Haşan Âli Yücel, dünya eğitim tarihi ne benzeri az gelmiş Milli Eğitim Bakan larındandır. 1938-1946 yıllan arasında Mil li Eğitim Bakanlığı yapan Yücel, bu görev de 7 yıl 7 ay 7 gün kaldı. Ben Düziçi Köy Enstitüsü’nü öğretmen okuluna dönüştük ten sonra bitirdim. Haşan Âli’yi görerek ko nuşarak tanımayı ne kadar isterdim. Aklı ma geldiği gibi gönlümce yazacağım bu bü yük Bakanımızı.
Haşan Âli Yücel görkemli fiziği, gür kaşları ile güzel adamdı. Sakin ve insancıl bir görünümü vardı, işlerinde iyimser ve di rengendi. Duygulu, sanatçı bir düşün ada
mıydı. Şair Can Yücel’m de babasıdır. Can Yücel, babası için bir şiirinde bakın ne di yor:
“Bilmezdi ki oturduğu semti/ Geldi mi gidici, hep hep acele işi/Çağın en güzel göz lü maarif müfettişi/ Atlastan bakardım ne relere gitti/ Öyle öyle ezber ettim gurbeti/ Açıldı nefesim, fikrim, canevim/ Hayatta ben en çok babamı sev dim.”
Haşan Âli Yücel ve Köy Enstitüleri: Nisan 1940 tarihinden kurulan Köy Ens titüleri M.E. Bakanı Haşan Âli Y ücel’le
İsmail Hakkı Tonguç'un eseridir. Köy Ens
titüleri bozkırın bağrına dikilen eğitim anıt larıdır. Bu okullardan yetişenler, eğitimin efsane kahramanlarıdır. Köye ve köylüye buradan öğretmen sağlandı. İş eğitiminin en özgünü bu okullarda uygulandı. 6 yıl da 17 bin köy öğretmeni yetiştirildi.Yıl 1998, yani bugün, iki bine iki var. Anası, babası köyde oturan piyano, keman, man dolin çalan köylü kızı var mı? Yok. Ama bundan elli yıl önce, Haşan Âli Yücel’in Köy Enstitülerindeki köylü kızlan man dolin, kem an, piyano çalıyordu. Yine
1997’de köylü kızlan, oğlanları “mızraklı
_____________________ CUMHURİYET
*
9
Ş
- 7 7 . '
U U
,f
O
OLAYLAR VE GÖRÜŞLER
• • •
ilmuhal” okuyorlar. Bundan elli yıl önce,
1945-1946’da, biz köylü çocuklan, Haşan Âli Yücel’in dilimize çevirttiği Dünya Kla siklerinden Voltaire’i, Shakespeare’i. Mo-
liere’i, Cervantes’i okuyorduk.
Köy Enstitüsü’nden yetişen yazarlardan
Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Bekir Semerci, Pakize Türkoğlu, Adnan Binyazar, Ali Yüce, Şevket Yücel ve benzerleri hepsi
Yücel’in çocuktandır.
“Köy Enstitülü çocuklar ne yapmış? Ha ram yememiş, yalan söylememiş, çağdaş bir ulusun devrimlerine sonuna kadar sa hip çıkmış, yobaz olmamış, yobaza prim vermemiş, aydını ve aydınlığı görmüş, bi limi özgür düşünceyi bir pabuca peşkeş çekmemiş, sevmiş., severken de toprak kokusundan iğrenip sosyete kokusunu öne çıkarmamış.” ABC dergisi.
Haşan Âli Yücel - Kenan Öner davası: İstanbul Milletvekili Mareşal Fevzi Çak
mak, Köy Enstitülerini kastederek, “Ko münistleri koruyan bakanlar var” demiş.
D e m o k ra t P a r t i’n in a v u k a tı K enan Önerde ABC dergisi (Yeni Sabah gazete sinde) “Komünistleri koruyan M.E. Ba
kanı Haşan Âli Yücel’dir” diye yazmıştır.
Yücel dava etm iş. Dava 2 yıl sürm üş. Yücel mahkeme kapılarında yalnız bıra kılm ış. Kenan Ö n er’e Nihal Atsız, Al
parslan Türkeş, Osman Yüksel Serden-
geçti’ler tanıklık etmişler; yüksekokullar dan sağcı öğrenciler getirerek, Y ücel’i protesto ettirmişlefdir. Haşan Âli Yücel davayı kazanm ış ama, partisine de gü- cenmiştir. Haşan Âli Y ücel’in yapıtları: Türk Edebiyatı Numuneleri, M antık ve Metodoloji, Goethe Bir Dehanın Roma nı, Türk Edebiyatına Toplu Bakış, Dö nen Ses (Şiirler), Pazartesi Konuşmaları, Sizin İçin (Şiir), İçten Dıştan, Türkiye’de O rtaöğretim, Davam, Hürriyete Doğru, İyi İnsan İyi Vatandaş, Kıbrıs Mektupla rı, İngiltere M ektupları, H ürriyet Gene Hürriyet, Dinle Benden (şiir), Allah Bir. Öbür Hizmetleri: 1939 yılımda 1. Eğitim Şurası’m toplayarak ilk “Eğitim Planı”nı hazırlatmıştır. Ankara Fen ve Tıp fakül telerini, İzmir Yüksek İktisat ve Ticaret O kulu’yla, Balıkesir- Edim e öğretmen O kulu’nu açmıştır. Üniversiteler yasası nın çıkm asını sağlam ış, üniversiteleri ö zerk liğ e kavuşturm uştur. T iyatro ve operanın kurulm asına yardımcı olm uş tur. Teknik okulların yaygınlaşm asında ve modernleşmesinde katkıları olmuştur. 1958’de UNESCO Genel Kurul üyeliği ne seçilmiştir. İslam, İnönü, Sanat ansik
lopedileri, Güzel Sanatlar, Tercüme, Köy Enstitüleri, dergileri.. Yücel’in bakanlığı döneminde yayımlanmıştır. Tercüme bü rosu kurdurarak, Dünya Klasiklerini dili mize kazandırmıştır. Fransız 171, Yunan 62, İngiliz 56, Alman klasiklerinden 53 olmak üzere., toplam 496 klasik dilimize çevrilmiştir. Haşan Âli Yücel döneminde eğitim durumu:
1938’de Milli Eğitim B akanlığı’na ata nan H. Â. Yücel, 1946’ya değin eğitimi nereden nereye yükseltmiştir, onu göre lim. 6700 olan ilkokulu 13655’e, 13502 olan öğretm eni 19658’e, 264591 olan öğrenci sayısını 1.359.234’e yükseltmiş tir. Ö ğ re n c i s a y ıs ın d a a r tış y ü z d e 400’dür. 19 Nisan 1954 tarihinde Cum huriyet gazetesinde Haşan Âli Y ücel’in yayımlanmış yazısından kısa bir alıntı:
“Bir Bayram Günüydü, 19 Nisan 1954.” “Köy öğretmeni yetiştirmede bazı güç lükler vardı. Bu güçlükleri giderecek çare ler şunlardı: 1) Köye öğretmen yetiştirecek okullar, köy hayatını devam ettirmeli 2) Bu müesseselere köyde ilköğretimini tamam lamış olan çocuklan alıp, gene köyüne öğ retmen olarak vermeli. 3) Köye gidecek öğ retmen, yalnız okuma-yazma öğreten bir in san olmakla kalmamalı. Köy hayatının ge rektirdiği işlerde öncü olarak, köylüleri bil gi ve beceriyle donatmalı...”
