İsmail Çetişli
KÜLTÜR BAKANLIĞI/1284
t
Türk Büyükleri
/ 1 4 0
■
ti
r2-S
o
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL
KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI / 1284
Türk Büyükleri Dizisi / 140
MEMDUH ŞEVKET
ESENDAL
© KÜLTÜR BAKANLIĞI / Ankara 1991 ISBN 975 - 17 - 0830 - 3
Kapak Düzenij Süleyman YURDAKUL
Yayımlar Dairesi Başkanlığı nın
22.03.1991 tarih ve YAPKUR 928-952 sayılı makam onayı ile birinci defa 15.000 adet
bastırılmıştır.
Ofset Repromat / ANKARA Tel: 229 31 24 - 229 31 25
ONSOZ
Memduh Şevket Esendal, XX. Yüzyıl Türk hikâyesinde adını ilk anda hatırlayacağımız üç-beş yazanmızdan birisi dir. Yarım asra yaklaşan sanat hayatı boyunca 335 hikâye ve üç roman kaleme almış olan yazar, hikâyeciliğimizdeki yeni bir tarzın ilk ve en önemli temsilci sidir de. Ancak o, gerek hayatında ve gerekse ölümünden sonra bir yığın talihsizliklerin insanıdır. Çünkü, bugüne kadar ne eserleri eksiksiz olarak okuyucuya sunulabilmiş ne hakkında -birkaç makalenin dışında- ciddi bir araştır ma ve inceleme yapılabilmiş ne de lâyık olduğu ölçüde tanmıp Türk edebiyatındaki yerini alabilmiştir. Ondan bahseden eser ve yazılar da, verdikleri bilgi ve getirdikleri yorum itibariyle birçok eksiklik ve yanlışlığı bünyelerinde barındınrlar. Elinizdeki eser, Memduh Şevket Esendal'ı küçük hacmi içinde- bir bütün olarak tanıtmayı amaçlayan bir çalışmanın sonucudur. Yazan genç nesillere tanıtabilir, okuma isteklerini hikâye ve romanlanna yöneltebilir, araş tırmacı ve eleştirmenlerin dikkatlerini onun üzerine çevirebilirse amacma ulaşmış olacaktır.
Beş ana bölümden teşekkül eden kitabın birinci ana bölümünde, Esendal'm hayatı fikirleri ve mizacı üzerinde durulup hikâye kitapları, romanları ve sanat hayatı müddetince gazete ve dergilerde yayınlanan hikâyelerinin listesi verildi İkinci ana bölümde bugüne kadar yayınla nan 224 hikâyesi üçüncü ana bölümde üç romanı, dördüncü ana bölümde de dil ve üslûbu incelenip en genel özellikleriyle dikkatlere sunulmaya çalışıldı. "Eserlerinden
Seçmelerde ayrılan beşinci ana bölümde ise, on hikâye metni ile bir romanından alınmış örnek metne yer verildi Bibliyografya, belli bir seçimin sonucu oluştu.
Kttabm hazırlanmasında teşvik, yardım ve uyanlarını şahsımdan hiçbir zaman esirgemeyen hocam Prof. Dr. Şerif AKTAŞ'a olan şükranlarımı ifade etmeyi zevkli bir borç bilirim. Aynca, birinci bölümdeki bilgilerin ortaya konmasında yardımlarını gördüğüm Prof. Dr. Ahmet Esendal, Emine Sandal (Esendal) ve Muzaffer Uyguner’e de teşekkür ederim.
Ocak 1991, ELAZIĞ
Yrd.Doç. Dr. İsmail ÇETİŞLİ
ÖNSÖZ... V
KISALTMALAR... X
BİRİNCİ BÖLÜM
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL'IN HAYATI, FİKİRLERİ,
MİZACI ve ESERLERİ... 1
I- HUSUSÎ, SİYASİ ve MEMURİYET HAYATI... 1
A- Doğumu, Ailesi, Çocukluğu... 1
B- Tahsil Hayalı... 4
C- İttihat ve Terakki Dönemi... 7
D- Elçilik Y ılla n ... 11
E- Esendal M ecliste... 17
F- Son Yıllan ve V efa tı... 20
I I - EDEBÎ HAYATI... 21
III- FİKİRLERİ... 33
A- Edebî Fikirleri... 33
B- Sosyal, Siyasî, Ekonomik Fikirleri... . 39
IV- MİZACINA AİT BAZI HUSUSİYETLER... 50
V - ESERLERİ... 54
A- Romanları... 54
B- Hikâye Kitapları... 55
C- Gazete ve Dergilerde Yayınlanan Hikâyelerinin Listesi... . . 56
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BÖLÜM
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL'IN HİKÂYELERİ... 61
I- BİRİNCİ DEVRE (1908-1920)... 61
I I - İKİNCİ DEVRE (1921-1952)... 69
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MEMDUH ŞEVKET ESENDAL'IN ROMANLARI... 101
I- MİRAS... 101
II- AYAŞLI İLE KİRACILARI... 107
III- VASSAF BEY... 118
IV- ROMANLARA TOPLU BİR B AK IŞ... 122
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MEMDUH ŞEVKET ESENDAL'IN DİL VE ÜSLÛBU... 127
I- KELİME SERVETİ ve DİLDEKİ DEĞİŞMELER.... 128
II- CÜM LE... 136
I II - ÜSLÛP... 144
BEŞİNCİ BÖLÜM MEMDUH ŞEVKET ESENDAL'IN ESERLERİNDEN SEÇMELER... 156 I- HİKÂYELERİNDEN SEÇMELER... 156 Veysel Çavuş... 156 İhtiyar Çilingir... 165 Hürriyet G elirken... 167 VIII
Hasta... 172 Otlakçı... 176 Gençlik... 180 Hayat Ne T atlı... 185 Fem inist... 190 Komiser... 195
Hacı Dedemin E v i... 203
II- ROMANLARINDAN SEÇMELER... 209
Ayaşlı İle Kiracılan'ndan Seçm eler... 209
SONUÇ... 216
BİBLİYOGRAFYA... 223
BELGELER... 231
IX
