TC
PAMUKKALE ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
TÜRK D L VE EDEB YATI ANA B L M DALI
YEN TÜRK D L B L M DALI
KAZAK TÜRKÇES NDEK K LEMELER N
TÜRK YE TÜRKÇES NDEK K LEMELERLE
KAR ILA TIRILMASI
Hatice UYGUN
Denizli - 2007
TC
PAMUKKALE ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
TÜRK D L VE EDEB YATI ANA B L M DALI
YEN TÜRK D L B L M DALI
KAZAK TÜRKÇES NDEK K LEMELER N
TÜRK YE TÜRKÇES NDEK K LEMELERLE
KAR ILA TIRILMASI
Hatice UYGUN
KAZAK TÜRKÇES NDEK K LEMELER N
TÜRK YE TÜRKÇES NDEK K LEMELERLE
KAR ILA TIRILMASI
Pamukkale Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Ve Edebiyat2 Ana Bilim Dal2
Yeni Türk Dili Bilim Dal2Hatice UYGUN
Dan23man : Yrd. Doç. Dr. Nergis B RAY
Bu tezin tasar m , haz rlanmas , yürütülmesi, ara t rmalar n n yap lmas ve bulgular n n analizlerinde bilimsel eti e ve akademik kurallara özenle riayet edildi ini; bu çal man n do rudan birincil ürünü olmayan bulgular n, verilerin ve materyallerin bilimsel eti e uygun olarak kaynak gösterildi ini ve al nt yap lan çal malara atfedildi ini beyan ederim.
%mza :
TE EKKÜR
Bilginin önem kazand , ülkeler aras ndaki s n rlar n ortadan kalkt , bilimsel ve kültürel etkile imin artt günümüzde toplumlar; ba ka toplumlar n tarihlerini, dillerini, kültürlerini farkl aç lardan incelemektedir. %nsandaki merak duygusu ve yeni bilgiler ö renme iste i bu durumun ortaya ç k nda etkilidir. Özellikle geçmi te ayn co rafyay , ayn kültürü, ayn dili payla m olan toplumlarda bu durumun daha fazla oldu unu söyleyebiliriz.
Ge mi te ayn co rafyay payla an, ayn dili konu an, ortak kültürel de erlere sahip olan toplumlarla ilgili kar la t rmal farkl çal malar yap lm t r. Bu nedenle tezimizde Kazak Türkçesini olu turan alt yap lardan biri olan ikilemeler üzerinde durduk.
Türk lehçelerinden biri olan Kazak Türkçesinin Türkiye Türkçesiyle benzer ve farkl yönlerini ortaya koymaya çal t m tezimin yaz m s ras nda yard mc olan ö rencim Tuncay T k ro lu’na; kaynak temin etmemde, planlama yapmamda yard mc olan, manevî deste ini esirgemeyen say n hocam Yrd. Doç. Dr. Nergis B%RAY’a sonsuz te ekkürlerimi sunar m.
ÖZET
KAZAK TÜRKÇES NDEK K LEMELER N TÜRK YE TÜRKÇES NDEK K LEMELERLE
KAR ILA TIRILMASI
Uygun, Hatice
Yüksek Lisans Tezi , Yeni Türk Dili ABD Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Nergis B%RAY
Haziran 2007, 309 Sayfa
Tezimizde Türk lehçeleri içerisinde Kuzey-Bat2 (K2pçak) grubunda yer alan Kazak Türkçesindeki ikilemelere yer verdik. Kazak Türkçesiyle yaz2lm23 eserlerden ve Kazak Türkçesi sözlüklerinden tespit etti?imiz 1351 ikilemeyi de?i3ik aç2lardan inceledik.
Kazak Türkçesinde inceledi?imiz ikilemelerin say2ca e3 heceli olmas2na dikkat ettik.
kilemeleri ses bak2m2ndan incelerken ünlü-ünlü, ünsüz-ünsüz, ünlü-ünsüz dizilerine yer verdik. Yap2 bak2m2ndan inceleme yaparken ikilemeyi olu3turan sözcüklerin hangi ek ya da ekleri alabildiklerini belirledik. kilemelerin kelime gruplar2nda ve cümlede üstlendikleri belli ba3l2 görevlere örneklerle yer verdik. Kurulu3 ve anlam ili3kileri bak2m2ndan ikilemeleri on k2s2mda inceledik.
kilemeler Türkiye Türkçesinde de yayg2n olarak kullan2ld2?2ndan çal23mam2zda Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesindeki ikilemeleri kar32la3t2rmal2 olarak ele ald2k. Kazak Türkçesindeki ikilemelerle Türkiye Türkçesindeki ikilemelerin benzer ve farkl2 yönlerini ortaya koyduk.
Tezimizin sonuna tarad2?2m2z eserlerden tespit etti?imiz ikilemelerle olu3turulmu3 bir sözlük eklemeyi uygun bulduk. Ekledi?imiz sözlükte Kazak Türkçesindeki ikilemeler Türkçe anlamlar2yla ve örnek cümlelerle yer almaktad2r.
ABSTRACT
COMPARISON OF THE ASSONANT DOUBLETS IN KAZAKH TURKISH WITH THE ONES
IN TURKEY TURKISH
Uygun, Hatice
Master of Arts Thesis, New Turkish Language RD Thesis Director : Associate Prof. Nergis B%RAY
June 2007, 309 Pages
In our thesis we discussed the assonant doublets in Kazakh Turkish ,which belong to North West group amongTurkish dialects. We carefully studied 1351 assonant doublets which we found in Kazakh Turkish dictionaries and in the works written in Kazakh Turkish.
We paid attention that the assonant doublets in Kazakh Turkish we studied should have been double syllable words.
While we were studying the assonant doublets with regard to sound, we included vowel-vowel, consonant-consonant, vowel-consonant lines. We determined the affix and affixes that the words which formed the assonant doublets. We gave examples of the assonant doublets in word groups and in the sentences with regard to their function. We studied the assonant doublets in point of semantic and meaning relation.
Since assonant doublets are widely used in Turkey Turkish, we considered the comparison of them with the ones in Kazakh Turkish. We showed the similarities and differences between the assonant doublets in Kazakh Turkish and the ones in Turkey Turkish.
We found appopriate to add a dictionary consisting of the assonant doublets we studied at the and of our thesis. In this dictionary you can find the assonant doublets in Kazakh Turkish with their Turkish meanings and sentence examples.
Ç NDEK LER B%L%MSEL ET%K ... i TE?EKKÜR... ii ÖZET...iii ABSTRACT... iv %Ç%NDEK%LER ... v ?EK%LLER D%Z%N%... vii
S%MGE VE KISALTMALAR D%Z%N% ...viii
G%R%? ... 1
B R NC BÖLÜM SES BAKIMINDAN K LEMELER 1.1. ÜNLÜ–ÜNSÜZ ... 7
1.2. ÜNSÜZ – ÜNSÜZ ... 13
1.3. ÜNLÜ – ÜNLÜ ... 26
K NC BÖLÜM YAPI BAKIMINDAN K LEMELER 2.1. BAS%T SÖZCÜKLERDEN OLU?AN %K%LEMELER ... 38
2.1.1. Eksiz %simlerden Olu an %kilemeler ... 38
2.1.2. Çekim Ekli %simlerden Olu an %kilemeler ... 42
2.1.2.1. %yelik ekli ikilemeler ... 42
2.1.2.2. Aitlik eki alan ikilemeler... 42
2.1.2.3. Yükleme hali eki alan ikilemeler ... 42
2.1.2.4. Yönelme hali eki alan ikilemeler ... 42
2.1.2.5. Buluma hali eki alan ikilemeler ... 42
2.1.2.6. Ç kma hali eki alan ikilemeler ... 43
2.1.2.7. E itlik hali eki alan ikilemeler... 43
2.2. TÜREM%? SÖZCÜKLERDEN OLU?AN %K%LEMELER ... 43
2.2.1. %sim Kök ve Gövdesinden Türetilen Sözcüklerle Kurulan %kilemeler... 43
2.2.2. Fiil Kök ve Gövdesinden Türetilen Sözcüklerle Kurulan %kilemeler ... 43
2.3. F%%L%MS%LERLE KURULAN %K%LEMELER... 44
2.3.1. %sim Fiil Ekleriyle Kurulan %kilemeler... 45
2.3.2.S fat Fiil Ekleriyle Kurulan %kilemeler ... 45
2.3.3. Zarf Fiil Ekleriyle Kurulan %kilemeler ... 45
2.3.4. Zarf Fiil ve %sim Fiillerle Kurulan %kilemeler ... 47
2.4. ÇEK%ML% F%%LLERLE KURULAN %K%LEMELER... 47
2.4.1. Bildirme Kiplerinde Çekimlenmi Fiillerle Kurulan %kilemeler... 48
2.4.1.1. Geçmi zaman eki alan ikilemeler ... 48
2.4.1.2. ?imdiki zaman eki alan ikilemeler... 48
2.4.2. Tasarlama Kiplerinde Çekimlenmi Fillerle Kurulan %kilemeler ... 48
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÖREV BAKIMINDAN K LEMELER 3.1. %K%LEMELER%N KEL%ME GRUBUNDAK% GÖREVLER%... 49
3.1.1. %kilemelerin S fat Tamlamas nda Görev Almas ... 49
3.1.1.1. %kilemelerin s fat tamlamas nda s fat unsuru olarak kullan lmas ... 49
3.1.1.2. %kilemelirin s fat tamlamas nda hem isim hem de s fat unsuru olarak kullan lmas ... 52
3.1.2. %kilemelerin %sim Tamlamas nda Görev Almas ... 52
3.1.2.2. %kilemelerin isim tamlamas nda tamlanan olarak kullan lmas ... 53
3.1.3. %kilemelerin birle ik fiil grubunun isim unsuru olarak kullan lmas ... 53
3.1.4. %kilemelerin %sim Fiil Grubunda Görev Almas ... 53
3.1.4.1. %kilemelerin isim fiil grubunda zarf olarak kullan lmas ... 53
3.1.4.2. %kilemelerin isim fiil grubunda yüklem olarak kullan lmas ... 54
3.1.4.3. %kilemelerin isim fiil grubunda nesne olarak kullan lmas ... 54
3.1.5. %kilemelerin S fat Fiil Grubunda Görev Almas ... 54
3.1.5.1. %kilemelerin s fat fiil grubunda zarf olarak yer almas ... 54
3.1.5.2. %kilemelerin s fat fiil grubunda özne olarak kullan lmas ... 54
3.1.5.3. %kilemelerin s fat fiil grubunda nesne olarak kullan lmas ... 54
3.1.6. %kilemelerin Zarf Fiil Grubunda Görev Almas ... 54
3.1.6.1. %kilemelerin zarf fiil grubunda zarf olarak kulln lmas ... 54
3.1.6.2. %kilemelerin zarf fiil grubunda yüklem olarak kullan lmas ... 57
3.1.6.3. %kilemelerin zarf fiil grubunda nesne olarak kullan lmas ... 57
3.1.6.4. %kilemelerin zarf fiil grubunda özne olarak kullan lmas ... 57
3.1.7. %kilemelerin ünlem grubu olu turmas ... 57
3.2. %K%LEMELER%N CÜMLEDEK% GÖREVLER% ... 58
3.2.1. %kilemelerin Yüklem Olarak Kullan lmas ... 58
3.2.2 %kilemelerin Özne Olarak Kullan lmas ... 60
3.2.3. %kilemelerin Nesne Olarak Kullan lmas ... 64
3.2.4. %kilemelerin Yer Tamlay c s Olarak Kullan lmas ... 66
3.2.5. %kilemelerin Zarf Olarak Kullan lmas ... 67
3.3. SÖZCÜK TÜRÜ BAKIMINDAN %K%LEMELER... 77
3.3.1. Cins Adlardan %kileme ... 77
3.3.2. Zamirlerden %kileme... 82
3.3.3. S fatlardan %kileme ... 82
3.3.3.1. Ayn s fattan kurulan ikileme... 82
3.3.3.2. Ayr s fatlardan kurulan ikileme ... 83
3.3.4. Zarflardan %kileme... 84
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KURULU ve K LEMEY OLU TURAN SÖZCÜKLER ARASINDAK ANLAM L K LER BAKIMINDAN K LEMELER 4.1. AYNI SÖZCÜMÜN TEKRARIYLA OLU?AN %K%LEMELER ... 93
4.2. YAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLERDEN KURULAN %K%LEMELER ... 97
4.3. E? ANLAMLI SÖZCÜKLERDEN KURULAN %K%LEMELER ... 102
4.4. ZIT ANLAMLI SÖZCÜKLERDEN KURULAN %K%LEMELER... 104
4.5. OLUMLU - OLUMSUZ SÖZCÜKLERDEN KURULANAN %K%LEMELER 105 4.6. YANSIMA SÖZCÜKLERDEN KURULAN %K%LEMELER... 105
4.7. "m" SES%N%N SÖZCÜK BA?INA GET%R%LMES%YLE OLU?AN %K%LEMELER... 106
4.8. ANLAMSIZ SÖZCÜKLERDEN OLU?AN %K%LEMELER ... 106
BE NC BÖLÜM SÖZLÜK 5.1. SÖZLÜK ... 108 TARTI?MA ve BULGULAR...295 SONUÇ ...304 KAYNAKÇA... 308 ÖZGEÇM%? ... 309
EK LLER D Z N
?ekil 1 : Çekim Eki Alan %kilemelerin Da l m ...298
?ekil 2 : Yap m Eki Alan %kilemelerin Da l m ...299
?ekil 3 : Fiilimsi Ekleriyle Kurulan %kilemelerin Da l m ... 300
?ekil 4 : Sözcük Türü Bak m ndan %kilemeler ... 301
?ekil 5 : Cümledeki Görevleri Bak m ndan %kilemeler... 302
S MGE VE KISALTMALAR D Z N B? Baluwan ?olak EM Epos Murat f. Fiil is. %sim KTS 1999 Kazak Türkçesi Sözlü ü (1999) KTS 2003 Kazak Türkçesi Sözlü ü (2003)
KE 1994 XX. Mas r n Bas Kezindegi Qazaq Edebiyeti s. S fat
ünl. Ünlem z. Zamir
G R
Do ada canl varl klar n özellikle de insanlar n kendini ifade etmeleri ve var olma sürecini devam ettirebilmeleri için ileti ime ihtiyaçlar vard r. Canl gruplar aras ndaki ileti im farkl biçimlerde gerçekle ir. %nsan di er canl lardan ay ran dü ünebilme ve konu abilme yetene i insana ileti imi en üst seviyede gerçekle tirebilme imkan sunmu tur. Ç karabildi i seslere çe itli anlamlar yükleyen insan zaman içinde bu özelli ini geli tirerek kulland dili olabildi ince zenginle tirmi tir. Bu zenginlik içinde en küçük yap lar n da en büyük yap lar n da önemli bir yeri vard r.
Köklü ve zengin bir dil olan Türkçede de en küçük yap lardan en büyük yap lara kadar dili zenginle tiren pek çok unsur vard r. Söz varl m zda özellikle deyimler, atasözleri, maniler ve ikilemeler dili zenginle tiren söz birlikleridir. Bu söz birlikleri anlam daha kal c hale getirir.
Tarih boyunca hem sözlü dilde hem yaz dilinde ikilemeler geni bir kullan m alan bulmu tur.
“%kileme, Osmanl cada atf- tefsirî, Frans zcada redoublement, hendiadyoin, %ngilizcede verdoppelung, zwillingsformen, hendiadyoin terimleriyle kar lan r.” (Hatibo lu, 1981:9)
%kilemeler anlam peki tirir, güçlendirir. %kilemeler ayn sözcü ün tekrar yla, z t anlaml sözcüklerin tekrar yla, yans ma sözcüklerle kurulabilir. Di er dillere oranla Türkçede ikilemelerin daha fazla oldu unu söyleyebiliriz. Bu özellik Türkçenin zenginli ini gösterir.
%lk yaz l verimlerimiz olan Göktürk yaz tlar nda da yer alan ikilemeler, Türkçenin de i ik devirlerinde fakl eserlerde yer alm t r. Uygur metinlerinde, Karahanl yaz dili devresinde ikilemeler kullan lm t r. Kutadgu Bilig, Divan ü Lûgat’-it Türk gibi eserlerde ikileme örneklerini görebiliriz. Günümüz yazar ve airleri de eserlerinde ikilemeleri kullanmaktad r.
Dilbilimciler ikileme, ikizleme, tekrar olarak adland rd klar ikilemelerle ilgili farkl tan mlar ve aç klamalar yapm lard r.
Vecihe Hatibo lu ikilemeleri; “%kileme anlat m gücünü art rmak, anlam n peki tirmek, kavram zenginle tirmek amac yla ayn sözcü ün tekrar edilmesi veya anlamlar birbirine yak n yahut kar t olan ya da sesleri birbirini andr dan iki sözcü ün yan yana kullan lmas d r.” diye tan mlar. (Hatibo lu, 1981:9)
Hatibo lu, ikilemelerle ilgili en geni çal may yapan dilcilerden biridir. %kilemeleri sözcük yap s bak m ndan, sözcük türü bak m ndan, yap ve kurulu bak m ndan, görev ve anlam bak m ndan de erlendirmi tir. Hatta ikileme etkisiyle üçlemelerden bahseder, “z p z p z plamak, inim inim inlemek, ç n ç n ç nlamak, par l par l par ldamak” gibi örnekleri de bu gruba dahil eder.
Fuat Bozkurt, “%kileme ayn türden sözcüklerin yan yana kullan lmas olay d r. Bu tür sözcük birlikleri önemli görevler üstlenirler. Anlat m güçlendirme, anlam peki tirme, kavram zenginle tirme ikilemelerle sa lan r.” der. (Bozkurt,1999 :135) %kilemelerin kal pla m olarak kullan lmas n n, ikilemeyi olu turan sözcükler aras ndaki uyumun; anlat m güçlendirmede, anlam peki tirmede etkili oldu unu söyleyebiliriz.
Kaya Bilgegil, “Araya hiçbir ek girmeksizin ayn cinsten iki kelimenin tekrar yla has l olan gruplar ikizlemeleri te kil eder.” diyerek ikilemeleri “ikizleme” olarak adland rm t r. (Bilgegil, 1982:162) %kizleme ad n kullanan dilbilimcilerden biri de Tahir Necat Gencan’d r. Dilbilimciler yava3 yava3 gibi ayn sözcü ün tekrar yla olu mu söz birlikleri için ikilemeyi, yalan yanl23 gibi farkl sözcüklerden olu mu söz birlikleri için ikizlemeyi kullanm t r. Dikkat edildi inde belirli bir mant n oldu u görülecektir. Ayn kavram ya da durum ikilenir; ancak ikiz olan bütün varl klar birbirinin ayn de ildir.
Baz dilbilimciler ikilemeleri kelime gruplar içinde de erlendirmi tir.
Haydar Ediskun, Baha Dürder ikilemelerin bir grubunu “kurall birle ik s fatlar” ba l alt nda vermi lerdir: bu grupta kara kara (gözler), k2r2k dökük (e ya), iyi kötü (sözler) gibi s fat olarak kullan lan ikileme örneklerini s ralam lard r. Ayn ekilde bir grup da ikilemeleri zarflar n “hal zarflar ” ba l alt nda birle ik hal zarflar olarak
adland rm lard r. H. Ediskun ve B. Dürder genellikle s fat ve zarf görevi üstlenen ikilemeler üzerinde durmu tur diyebiliriz.
Zeynep Korkmaz ikilemeleri ikileme kal b ndaki birle ik adlar ve tekrar grubu kal b ndaki zarflar eklinde ele alm t r. Zamir, edat ve ba laçlar n tekrar grubu olu turmaya elveri li olmad n dile getirmi tir. Sözcük türü bak m ndan ikilemelerin inceleme konusu oldu u çal malar da vard r. Zeynep Korkmaz’ n incelemesini bu do rultuda yapt söylenebilir.
Leyla Karahan, bu gruplara tekrar grubu ad n vermi , ikilemelerin ekil ve anlamca ili kili sözcüklerin bir araya gelmesiyle olu turulduklar n belirtmi tir.
Dilbilimcilerin ikilemeler hakk ndaki aç klamalar na bakt m zda çok büyük farkl l klara rastlam yoruz. Kimi dilbilimciler ikilemelerin anlam özellikleri üzerinde dururken kimileri de sözcük türü olma boyutuyla de erlendirmi tir. M. Ergin kuvvetlendirme, çokluk, devaml l k anlamlar katan sözcükleri ikileme olarak incelemi tir. %kilemeler konusunda yap lm çal malardan biraz farkl olarak Osman Nedim Tuna’n n çal mas n gösterebiliriz. Osman Nedim Tuna ikilemelerle ilgili yapt çal mada, ikilemelerin ses yap lar üzerinde durup ünlü – ünlü, ünsüz – ünsüz, ünlü - ünsüz kurallar n uygulam ve ikilemelerin fonetik yap özelli ine göre dizildi ini ortaya koymu tur.
Türkiye Türkçesindeki ikilemeler hakk nda birçok dilbilimci dü üncesini ortaya koymu ve konunun belirli bir noktas na e ilmi tir.
Bilindi i gibi Türkolojinin çal ma sahas sadece Türkiye de ildir, di er Türk lehçeleri de çal ma alan na dahildir. Türk lehçeleri içerisinde Kuzey Bat (K pçak) grubunda yer alan Kazak Türkçesi de bu lehçelerden biridir. Birçok dilci Kazak Türkçesiyle Türkiye Türkçesini kar la t rmal olarak incelemektedir.
Biz de “Kazak Türkçesindeki %kilemelerle Türkiye Türkçesindeki %kilemelerin Kar la t r lmas ” ad n verdi imiz tezimizde ikilemelerin benzer ve farkl yönleri üzerinde görü ler belirtmeye çal aca z.
Türk dilbilimcilerin ikilemeler hakk ndaki görü lerini k saca belirtmi tik. ?imdi Kazak Türkçesi gramerlerinde ikilemelerle ilgili hangi aç klamalara yer verilmi bunlara bakabiliriz.
%kilemeler Kazak Türkçesinde qos sözder olarak adland r lmaktad r. Kazak Türkçesinde ikileme olu turman n bir yolu iki sözü birle tirip söylemektir. %kilemelerin temelinde iki sözcü ü tek anlama gelecek ekilde tekrarlama mant vard r.
Kazak Türkçesinde de ikilemeler genel olarak anlam özelliklerine göre incelenmi tir. Tek ba na anlam olan sözcüklerden olu an ikilemelere a?a – ini, tösek
– or2n örneklerini verebiliriz.
Yak n anlaml sözcüklerden olu an ikilemeler de Kazak Türkçesi’nde yer alan ikilemelerdendir. 2d2s – ayaq, bala – 3a?a, k2z – kelin3ek, kiyim – ke3ek örneklerini bu gruba dahil edebiliriz.
Topluluk anlam ta yan bir sözcü ün tekrarlanmas yla yap lan top – top, maya
– maya, ülken – ülken gibi ikilemeler de Kazak Türkçesinde mevcuttur.
Kazak Türkçesi gramerleri tahmin anlam veren ikilemeleri de ayr bir ba l k alt nda ele almaktad rlar. Bügin – erten, jeti – segiz, alp2s – jetpis ikilemeleri kullan ld klar cümle içerisinde veya kelime grubu bünyesinde ifadelere tahmin anlam katan ikilemelerdir.
Süt – müt, kisi – misi, kitap – mitap gibi ikilemelerde ise konu ucunun
söylenen ismi pek be enmemesi anlam vard r.
Kazak Türkçesinde ifadeye zaman anlam katan anda – sanda, okta – tekte gibi ikilemeler de vard r.
Türkiye Türkçesinde oldu u gibi Kazak Türkçesinde de ikilemelerin söz gruplar içindeki yerleri incelenmekte, ikilemelerin isimlerden, s fatlardan, zarflardan, yans ma kelimelerden olu turulabilece i üzerinde durulmaktad r.
Kazak Türkçesinde yak n anlaml sözcüklerle olu turulan ikilemelere mändes, z t anlaml sözcüklerle olu turulan ikilemelere qay , ayn sözcü ün tekrar yla olu an ikilemelere qaytalama ikilemeler, ekli tekrarlanan ikilemelere qos m al qaytalama, hece ekleyerek olu turulan ikilemelere üsteme heceli ikilemeler ad verilir.
Özellikle farkl bak aç s olarak ele almak gerekirse Türkiye Türkçesinde peki tirilmi sözcüklerin Kazak Türkçesinde ikileme olarak incelenmesi önemlidir. Üsteme heceli olarak adland r lan bu grupta q2p-q2z2l, küp-küren gibi örnekler yer al r. Görüldü ü gibi Türkiye Türkçesinde oldu u gibi Kazak Türkçesinde de ikilemeler oldukça yayg n bir kullan ma sahiptir ve gramer kitaplar nda farkl aç lardan ele al nmaktad r.
Kazak Türkçesinde yayg n olarak kullan lan ikilemeleri tezimizde farkl aç lardan incelemeye çal t k. Öncelikle Kazak Türkçesiyle yaz lm eserlerden ve Kazak Türkçesi sözlüklerinden tarama yoluyla 1351 ikileme tespit ettik. Bu ikilemeleri s ras yla ses, yap , görev ve anlam özellikleriyle incelemeye çal t k. Çal mam zda ikilemelerin ses özelliklerini de inceleyece imiz için bu konuda yap lm olan ön çal malardan Mehmet Ali A akay ve Osman Nedim Tuna’n n çal malar n esas ald k ve say ca e heceli ikilemeleri seçtik. Say ca e heceli ikilemelerin seçilmesiyle bile ula t m z rakam Kazak Türkçesinde ikilemelerin ne kadar yayg n oldu unu gösterecektir. 1351 ikileme üzerinde yapt m z çal maya say ca e heceli olmayan ikilemeleri dahil etti imizde rakam n oldukça fazla olaca görülmektedir.
Ses özellikleri bak m ndan ikilemeleri incelerken ünlü-ünsüz, ünlü-ünlü, ünsüz-ünsüz dizisi ç kard k. %kilemeyi olu turan birinci kelime ünlü ya da ünsüz-ünsüzle ba larsa ya da iç seslerinde ünlü varsa ikinci kelimede ayn s ran n geçerli olup olmayaca n inceledik. Ses say s fazla olan sözcük mü, az olan sözcük mü ba a gelir, ikilemelerin sözcükleri aras nda ses ahengi var m d r, birbirini takip eden seslerin özellikleri nas ld r, bunlar ortaya ç karmaya çal t k.
%kilemeleri yap bak m ndan incelerken hangi ekleri alabildiklerine bakt k, çekim eklerinin mi yap m eklerinin mi daha i lek kullan ld n tespit etmeye çal t k. Eksiz ikilemeler mi daha i lektir, ek alan ikilemeler mi, örnekleriyle ortaya koymaya çal t k.
Görev bak m ndan ikilemeleri incelerken ikilemelerin kelime gruplar ndaki ve cümledeki görevleri üzerinde durduk. Kelime gruplar içinde ikilemeleri de erlendirirken isim tamlamalar nda, s fat tamlamalar nda, fiilimsi gruplar nda ikilemelerin nas l yer ald klar n inceledik. Cümledeki görevlerine bakarken ikilemelerin hangi ö e olarak daha çok kullan ld n belirledik.
Anlam bak m ndan ikilemeler üzerinde durdu umuzda ikilemeyi olu turan sözcüklerin anlam özellikleri ve ikilemeyi olu tururken nas l bir kurulu özelli i gösterdiklerini inceledik.
Kaynaklardan tarad m z ikilemelerden olu an sözlü ümüzde ikilemelerin anlamlar , sözcük türleri, Kazak Türkçesinden örnek cümleler, bu cümlelerin Türkçe kar l klar ve örneklerin al nd metinler yer almaktad r. Çal mam zda say sal veriler ve grafikler de bulunmaktad r. Sonuç bölümünde çal mam zda elde etti imiz veriler rakamlarla sunulacak, en sonunda da genel bir de erlendirme yap lacakt r.
B R NC BÖLÜM
SES BAKIMINDAN K LEMELER
Kazak Türkçesindeki ikilemelerle Türkiye Türkçesindeki ikilemeleri kar la t rd m z tezimizde ikilemeleri ilk olarak sesleri bak m ndan de erlendirdik. Burada Osman Nedim Tuna’n n çal mas ndan hareketle ikilemelerle önce ünlü – ünsüz, ünsüz-ünsüz, ünlü-ünlü dizileri olu turduk. Birinci üyesi ünlüyle ba layan bir ikilemenin ikinci üyesinin ünlü ya da ünsüzle ba layabilme ekillerini inceledik. %kilemeleri ses bak m ndan incelerken iç sesleri ve son sesleri de dikkate ald k. Olu turdu umuz dizinlerle ikilemelerdeki ses özelliklerini Türkiye Türkçesindeki ikilemelerle kar la t rabilme imkan bulduk. Verdi imiz dizinle ilgili özellikleri sonuç bölümünde de erlendirdik. 1.1. ÜNLÜ–ÜNSÜZ ab ñ – kübiñ ab r – jab r ab r – dab r ab l p – sab l p ab r – sab r ad r – bud r a a – jeñqe a ay n – jura at a al – ja al a al – sa al a l – tegil ad rl – bud rl ad ñ – küdiñ az – kem az – maz az q – tülik az p – toz p az n – awlaq ay – jay aybaq – saybaq aydaq – jaydaq ayla – täsil aypar – jaypar ayran – as r ayrap – jayrap ayt s – tart s ay – 3ay ay p – anj ay nda – j l nda aqay – toqay aqar – 3aqar aqsaq – toqsaq aqtar p – tönkerip aqt l – qaral aq – puls z aq r p – 3aq r p aq r p – jekirüw ala – böle alaq – julaq
alañ – julañ alaw – dalaw ald ñ – düldiñ ald r – buld r alay – düley ala – julaq ala – qula alan – bulan alqa – qotan alq n – julq n alma – julma alma – kezek alp s – jetpis al p – jul p alas – beresi alas – qaras alaw – jalaw alba – julba aldaw – suwlap al m – berim al m – jul m al s – beris al s – jul s alay – bulay alal – qulal alda – jalda alqam – salqam almal – salmal al m – sal q al s – jaq n anal – balal anda – munda anda – sanda anaw – m naw anday – munday añ – tañ apay – topay ap – sap ap l – qup l ap l – tap l ap raq – tap raq ap r – jap r ap r – tup r apalañ – topalañ
ap raq – tap raq ap r p – jap r p apal – siñili apas – qapas ap r – top r aralas p – quralas p ar – bergi ard ñ – gürdiñ arqa – jarqa arqalay – marqalay arl – berli arp l – tarp l arp l – turp l ars l – gürsil art q – kemdi art n p – tart n p ar p – tal p araq – saraq ar l – tar l ara – kidik araq – 3arap aralas – quralas ara – tura ar – beri aspa – tökpe aspay – saspay as – suw astan – kesten as p – sas p as p – tas p ataw – kere at – ton ata – baba at – jöni awz – murn aw r an – maw r an aw – jay awmal – tökpeli awnap – quwnap aw s – tüyis aha – hala a t – toqt a lmal – jab lmal a l p – 3a l p
a p – jar p a p – 3a p a ç – tu ç a pa – jalap a q – tesik a q – 3a q ayaq – bas ayaq – tabaq ar p – tar p äbi – täbi äjik – küjik äzil – külki äyel – erkek äke – köke äkeli – balal ärli – bärli äri – bäri äri – säri äleyim – täleyim äntirek – täntirek äntek – täntek äreñ – päreñ ärli – bärli ädet – ?ur p äyt – 3üw äke – 3e e ältek – tältek äne – mine äñki – täñki äpter – täpter äwre – sarsañ ädet – da d äzil – qalj ñ äzil – mazaq äzil – saw q äzil – s qaq äytip – büytip äke – baba älem – jälem älim – berim än – biy än – küy eqjey – teqjey egil – tegil erli – bayl eski – qusq ebil – sebil egindik – 3ab nd k el – jurt em – dom emen – jarq en i – üles erke – totay ersili – qars l erik – ji er erinbey – jal qpay esep – qiysap edel – jedel ejil – küjil elbe – selbe elbesip – selbesip eldi – kündi elsiz – jurts z elteñ – selteñ ereñ – sereñ ereñ – ?ay p erkek – 3ora esep – tayaq eskili – jañal essiz – tuss z es – tüs iyquw _ qiyquw iyt – qus iytis – tart s iyilip – bügilip iyir – q y r iyis – qoñ s iyuw – qiyuw oyl – q rl oynap – külip oypan – toypan oyran – botqa oyran – top r oqta – tekte ol – pul olp – solp oñd – sold op r – top r
oyda – joqta oydan – q rdan oyp l – toyp l oy n – 3 n oquw – bilim olay – bulay olb r – solb r olda – bildä olda – billä olda – billä onday – munday onda – munda on a – mun a on – mun opay – topay orap – q mtaw or p – qar p oyda – q rda oyda – q rda oyq – 3oyq onan – munan onda – munda oñqa – 3oñqa ökpe – saqpa öldim – tald m öl ep – pi üw ölim – jitim ölip – tal p öner – bilim ören – jaran öte – möte ötken – ketken öyt – döyt öytip – büytip ökpe – baw r ökpe – reni ölgen – jitken öñ – tüs örik – meyiz ösek – jala ötti – ketti ö ti – qast uwaq – tüyek uw – 3uw ubaq – 3ubaq ub r p – 3ub r p uzaq – sonar uzaq – süre uz nd – q sqal uz n – sonar uz n – süre uyq – tuyq ulan – baytaq ul l – ki ili umar – jumar ur – qar ur p – so uw usaq – tüyek u an – teniz uway m – qay s z uw – duw uw – zär uwlas p – 3uwlas p uwl – 3uwl uwmaq – 3uwmaq uwma – juwma ubap – 3ubap uz n – 3ubaq uypa – tuypa ul – q z ulma – julma uñ l – 3uñ l urlap – qarlap url q – qarl q ur p – j uw ur s – keris ur s – qa s u t – küyli u p – qon p u p – qonba uyalmay – q zarmay uwdar – duwdar uwqan – suwqan uwman – duwman uw ldap – 3uw ldap ulan – ?ay r üysiz – küysiz üyt – büyt
ürmek – dürmek übirli – 3übirli üzbektep – sozbaqtap üzdik – sozd q üzildi – kesildi üzip – julup üzip – soz p üydek – tüydek üyelmeli – süyelmeli üy – jay üy – küy üyli – jayl üyeme – jüyeme üyip – tögip ülken – ki i ülkendi – ki ili ünsiz – tilsiz ün – tün ürim – butak ü ti – küyli übir – dübir üzik – kesik üzip – jar p üzip – 3al p üzir – mäzir üyli – küyli üyme – jüyme üytip – büytip üyilip – tögilip üki – tüki ürgin – sürgin ürpe – türpe üsti – bas üsinip – qab n p ü kirip – tü kirip ü – tört 2 n – 3 n 2mq r p – j mq ruw 2rb ñdap – j rb ñdap 2r alt p – j r alt p 2r ap – j r ap 2r m – s r m 2b r – j b r 2b r – s b r 2 ay – s ay 2 – j 2ld m – j ld m 2m – j m 2ñ – j ñ 2r ñ – j r ñ 2 n – 3 n 2qp l – j qp l 2lp ñ – j lp ñ 2mdas – j mdas 2nta – zeyin 2nta – jiqer 2nt – 3 nt 2ñq l – s ñq l 2ñ – 3 ñ 2p – ras 2rdu – d rdu 2r s – däwlet 2ss l – suw qt 2s ldap – p s ldap 2z m – qay m ile – 3ala ilip – qa uw irkes – tirkes irili – ki ili ilik – 3at s ilinip – sal n p ilip – qaqpa iz – tüz ilip – tartpa ilip – 3al p ilip – 3alma irik – 3irik i ek – qar n i ek – sile i ti – t st bastan _ ayaq kese – ayaq külip _ oynap qazan – ayaq q2r q _ elüw sal p – ur p s2qaq – äzil elep _ ek3ep
oyuw – örnek öler – ölmes ösip _ örbip q2las – iltiypat ba 2t _ ba dar barar _ barmas basa _ jan3a däri _ därmek jaba – salma jay2p – uwma jamap – jasqap jar2m – jart jayaw – jalp ja 2n p – jalpayuw jalap – jalmap jalap – juqtaw jamand – jaqs l jaman – jäwtik jasaw – jabd q jaraq – jabd q jayawlap – jalp lap
jele – jorta jeñil – jelpi jeme – jemde jemis – jiydek jeter – jetpes jeñil – jelteñ jora – joldas jul2n – jüyke j law – s qtaw j lap – s qtaw j ra – j qp l jira – j l?a j l2 – jumsaq jiqer – qayrat iyba – ädep kelin – kep3ik keler – kelmes keli – kelsap kedey – kep3ik ke eli – büqindi kölik – sayman köpe – körnew köne – köski kütip – baptaw qa 2p – silküw qaj2r – qayrat qaz2 – qarta qaq2r n p – jötkirinip qarama – qars l q qarama – qay3 l q qaruw – sayman qatar – qurb qaw2n – qarb z q y2n – q spaq q y2n – q staw q yañ – keski qoy2n – qolt q qoy2n – qon3 qonaq – qops qora – qops qoja – molda qoyan – qolt q qural – jabd q quda – jekjat qural – sayman q z2q – duwman mädeni – köp3ilik mädeni – turm st q oyran – as r saw2q – sayran saw2t – sayman sälem – sawqat sebep – saldar soqa – sayman s lap – s ypap talap – tal?am tana – mon3aq tatuw – tätti tapa – taltüs talasa – tarmasa talas – tart s teri – tersek temir – tersek teli – tentek tuw2s – tuwma t r2s p – t rm s p habar – o ar
aban – ardaq ala – arp ala – jansar b2n – irkey baylap _ matap buwra _ qotan birli _ jar m dändi _ daq l duwman _ saw q duwman _ q z q jayma – qoñ r jal 2z – jar m jayma – uwaq jaqs2l – jamand jabd2q – jaraq jaqs2 – jaman jaw 2 – jalam zerde – zeyin kör i – qolañ küldi – köme3 qaynap – pisüw qalt2rap – dirildew qar ap – silew qayrat – jiqer qoy 2 – qolañ qoñs2 – qolañ qos 2 – qolañ quyr2q – baw r sayq2 – mazaq sald2r – salaq sal 2rt – salaq seldir – selew sorpa – suwan sorpa – suw q tart2s – talas tayl2 – tayaq toqt2 – tor m al ay – al s alq2p – tas p älkem – al s iykili – pisili irili – uwaqt irili – usaqt estiler – estilmes köriner – körinbes qurttap – bittep toma a – tuy qt q qatt l2 – jumsaqt 1.2.ÜNSÜZ – ÜNSÜZ ba p – qa p ba p – kütüw ba t – ba dar badanaday – badanaday baj – baj baj – buj bay – bay baylap – matap bayqap – bayqap baqs – balger baq – baq baqar – 3aqar baqs – täwip baq ra – 3aq ra baq r p – 3aq r p balp – balp bala – 3a a balal – 3a al bal – bul bald r – batpaq bald r – buld r bal – balger bara – bara barar – barmas barbañ – barbañ bar – bar bar mta – s r mta bar p – kelip basa – basa basa – jan a basqa – basqa bas – közi bast – bast baw – 3uw bälen – tüqen bäle – jala beles – beles
bezep – bezep beldew – beldew bet – jüz beti – qol bor a – bor a boda – boda bol p – taluw bolp – bolp bort – bort biyttep – qurttap böle – jara böri – qar buwdaq – buwdaq buwra – qotan buw p – tüyip bud r – bud r buj r – buj r bulañ – talañ buld r – buld r bultañ – bultañ bult – bult bul ñ – bul ñ burqan – tarqan burq – burq burq – sarq burtañ – burtañ but p – 3atuw buj – buj bulqan – talqan buwma – buwma buza – jara buzaw – torpaq buz p – jaruw bur – bur bülk – bülk büqjeñ – bügjeñ bürme – bürme büge – 3ige b j – b j b j ñ – b j ñ b j r – b j r b q – b q b lq – b lq b lq – s lq b l – b l b r – b r b rq – b rq b tq l – b tq l b t – 3 t b t r – b t r b l q – s l q b l – b l b – j b j – t j birli – jar m birte – birte biliner – bilinbes biren – saran bir – bir bilew – bilew birew – mirew birtin – birtin göy – göy guw – guw gül – gül güj – güj gümp – gümp gür – gür gürs – gürs gürsil – dürsil ? – ? dab r – dab r daq – daq daqpa – daqtap dalaq – dalaq dar – dar dab r – dübir dalan – dulan dal – dal dam l – dam l dañ – duñ daw – 3ar day – day dala – dala dara – dara dämdes – tuzdas däm – tuz dälme – däldik
dändi – daq l däl – däl däri – därmek del – sal deleñ – deleñ doda – doda dos – jar duw – duw duwman – saw q duwl – 3uwl duwman – d rduw duwman – q z q dürkin – dürkin dürs – dürs dümp – dümp dük – dük düñgir – düñgir düñk – düñk dür – dür düsir – düsir d b r – d b r d ñ – d ñ d ñq – d ñq d r – d r diqirdey – digirdey dik – dik dikeñ – dikeñ dikiñ – dikiñ diñgektey – diñgektey diñk – diñk dirdek – dirdek jaba – salma jaz – q s jay – küy jayma – qoñ r jay p – 3uwma jay p – 3uwuw jaq – jaq jaq n – juw q jalaq – julaq jalba – julba jalbañ – jalbañ jal z – jar m jalp – jalp jalt – jult jaltaq – jaltaq jaltañ – jaltañ jalt r – jult r jal – jaqpay jal m – jul m jaman – juman jamap – jasqap jan – jaq japaq – japaq jap r – jup r jar – jaq jar – jar jarq – jurq jar m – jart jayaw – jalp ja n p – jalpayuw jadap – jüdew jazuw – s zuw jaz – küzi jayma – 3uwaq jaqs l – jamand jaq n – jora jal – jal jayma – 3uwaq jaqs l – jamand jaq n – jora jal – jal jala – päle jalap – jalmap jalap – juqtaw jal z – jalq jalmañ – jalmañ jamand – jaqs l jaman – jäwtik jamaw – jamaw jand – jaqt jand – jans z jasaw – jabd q jatpay – turmay jabd q – jaraq jadaw – jüdew jayrañ – jayrañ jaqpar – jaqpar
jaqs – jaman jaqs – jaysañ jalaq – jalaq jalañ – jalañ jalañ – julañ jalbañ – julbañ jal z – jal z jal aw – jal aw jalp – jalp jalp – julp jalt – jalt jan p – jan p jaña – jaña jap raq – jap raq jaraq – jabd q jara – mara jarata – jarata jarbañ – jarbañ jarq l – jurq l jar q – jar q jar q – jur q jaw – jalam jaw nd – 3a nd jaw n – 3a n jayawlap – jalp lap jäbir – japa jeke – jeke jele – jorta jel – quz jelp – jelp jemtik – jemtik jentek – jentek jeñil – jelpi jermen – jeksen jer – suw jesir – jebir jebir – jesir jeke – dara jeme – jemde jem – 3öp jemis – jiydek jer – kök jeter – jetpes jetim – jesir jebep – demep jeleñ – jeleñ jelep – jebep jelk – jelk jeñil – jelteñ j y n – terin jiyi – jiyi j y an – terqen j ynap – terqen j y l p – terilip j y n p – tüyinip jolaq – jolaq joldas – jora jora – joldas jota – jota jold – jols z jol – jol joqtan – bardan joqt – bard jondap – jondap jon – jon jor a – jortan josa – josa jöndi – jönsiz jula – mula jup – jup juw p – 3ayuw julma – julma jul m – jul m juwas – qoñ r jul n – jüyke jügen – qur q jüdep – jadap jün – jün jüris – tur s jürdim – bard m jüre – bara jüdew – jadaw jüzdep – m ñdap jüye – jüye jürgen – tur an jüre – jüre jürüw – turuw jürip – jürip
j b r – j b r j lan – 3ayan j law – s qtaw j lap – s qtaw j m – j rt j m ñ – j m ñ j ra – j qp l j rq – j rq j rtañ – j rtañ j r m – j r m j la – sürine j l p – sürinip j lda – j lda j ra – j l a j q – j q j qp l – j qp l j lmañ – j lmañ j lm ñ – j lm ñ j lp ñ – j lp ñ j lt – j lt j l – jumsaq j lt ñ – j lt ñ j n – j n j p l q – j p l q j p r – j p r j rb ñ – j rb ñ j rta – m rta j rtañ – j rtañ j rt q – j rt q j rt q – tesik jigit – jeleñ jik – jik jiger – qayrat zañ r – zuñ r zar – zar zar – muñ zäbir – japa zerde – zeyin zeñ – zeñ zuw – zuw z ñ – z ñ z p – z p z r – z r z rq – z rq zirk – zirk käkir – 3ükir kedir – bud r kelin – kep ik kezek – kezek kekeñ – sekeñ kekep – mukap keler – kelmes keler – keter keli – kelsap kelimdi – ketimdi kelip – kelip kerilip – soz l p kedey – kep ik kelgen – ketken keleke – kekesin kele – kele kemseñ – kemseñ keñk – keñk kerek – jaraq keris – 3al s kew – kew ke eli – bügindi kir – qon köylek – kön ek köylek – dambal kölik – sayman köpe – körnew körgen – baqqan kör i – qolañ kösteñ – kösteñ kös – kös köje – möje köne – köski köre – bile kör – jer körpe – jast q körpe – tösek köriner – körinbes kö – qon küy – jay kündiz – tüni kün – tün küni – tüni
kür – kür kürs – kürs kürt – kürt kübir – j b r küydirip – jand ruw küy – qon küyli – jayl küyini – süyini küyip – jan p küyip – pisüw künde – künde küñgir – küñgir kütir – kütir kübir – kübir kübir – s b r küj – küj küyele – küyele küldi – köme kümbir – kümbir kümp – kümp küñkil – süñkil kürdek – kürdek kürk – kürk kürp – kürp küs – küs kütip – baptaw keskin – kelbet kesip – jar p kesip – pi ip käñgir – küñgir kärip – qaser kiyim – ke ek kiyip – jar p kiye – miye kiris – 3 s kir – kir kirt – kirt kilk – kilk kiresili – 3 as l kirjiñ – kirjiñ kirtiñ – kirtiñ kir – kir kirip – s uw ki i – girim qaz – qaz qalt – qalt qal – qal qañ r – küñgir qa nd – so nd qa p – so uw qa p – so p qa p – silküw qaj r – gayrat qaj p – tal p qazan – qazan qaz – qarta qayda – jayda qaynap – pisüw qayta – qayta qay r – zeket qaqañ – suqañ qaqt p – soqt p qaq r n p – jötkirinip qal p – mülgip qalt – qult qalt rap – dirildew qam – jay qan – j n qant – 3ay qañq – qañq qap l – ?up l qarama – qars l q qarq – qarq qar – qar qar p – qaser qat p – semip qabat – qabat qa a – ma a qa a – so a qa l an – so l an qap – qap qarama – qay l q qar a – quz n qar ap – silew qaruw – jaraq qaruw – sayman qaspaq – qaspaq qat – qat
qatpar – qatpar qat – 3ot qat r – qut r qawip – qater qa q n – p sq n qa p – p s p qab na – sürine qa az – qalam qadaw – qadaw qajaq – qujaq qaj r – quwat qazdañ – qazdañ qayqañ – qayqañ qayrat – jiger qaqq – soqq qaqpay – soqpay qaq – soq qalam – qa az qalbalañ – qulbalañ qalbañ – qulbañ qal an – qutqan qaltaq – qaltaq qaltaq – qultaq qaltañ – qaltañ qalt – qalt qapa – qupa qara m – 3 ra m qarañ – qurañ qarbañ – qurbañ qar n – qajaq qar n – qar n qas – közi qatar – qatar qatar – qurb qatqan – qutqan qatt l – jumsaqt qat n – qala qat p – pisip qaw – qaw qaw n – qarb z qiyqaq – siyqaq q yqañ – q yqañ q yqañ – s2yqañ q yq y p – j yq y p q yq ldap – 3 yq ldap q ypañ – q ypañ q ys q – q ñ r q y n – q spaq q y n – q staw q y r – 3 y r q yan – keski qiyda – qiyda qiyqaq – siyqaq q yq – 3 yq q yq m – s yq m q yq – j yq q yl – q yl q yt – q yt qoy – qolañ qoy n – qolt q qoy n – qon qoqan – loq qoq r – soq r qonaq – qops qora – qops qodañ – qodañ qod rañ – qod rañ qojalaq – qojalaq qoja – molda qoyt – qoyt qoqañ – soqaq qoqt q – soqt q qoq m – soq m qoldan – qol a qodap – qo tap qona – jatuw qora – qora qorl q – zorl q qos – qos qo – saw qoyan – qolt q qojaq – qojaq qojañ – qojañ qoqañ – qoqañ qolat – qolat qolq – qolq qolp – qolp qompañ – qompañ
qoñs – qolañ qopaq – qopaq qor – qor qorq – qorq qors – qors qos – qolañ qo – qo qut ñ – qut ñ quyr q – baw r qunj ñ – qunj ñ quraq – quraq qural – jabd q qurj ñ – qurj ñ qur – qur qurt – may qurttap – bittep qur s p – t r s p qu aq – qu aq qu p – süyip quj – quj quw n – sürgin quwl q – sumd q quw s – quw s quda – jekjat qula – qula qural – sayman quraw – quraw quruw – quruw q b r – j b r q b r – s b r q za – q za q z q – duwman q z – q z q z l – jas l q z ld – jas ld q z l – josa q lt ñ – s lt ñ q r n – sürgin q rt – q rt q r s – t r s q s – jaz q t r – q t r q lañ – q lañ q lañ – s lañ q lq ñ – q lq ñ q lm ñ – q lm ñ q lp – q lp q lt – q lt q lt ñ – s lt ñ q lt ñ – q lt ñ q mtap – 3 mqap q m ñ – q m ñ q ñq – q ñq q ñq l – s ñq l q r n – sürgin q rq – q rq q r – q r q rt s – q rt s q r p – joy p q r _ q r läm – miym lek – lek mañ – mañ mayda – 3üyde may – may mal – bas mal – jay mal – jan mal – jan mald – jand maljañ – maljañ män – jay märe – säre mädeni – köp ilik mädeni – turm st q meñ – zeñ mezgil – mezgil miñgir – miñgir moja – moja moh – moh muñ – zar muñd – zard mülgip – qal p m yt ñ – m yt ñ m j – t j m rs – t rs m j – m j m lja – m lja
neken – sayak para – para par a – par a pah – pah pay – pay par z – par z pat r – pat r päle – jala pälen – tügen pälen e – tügen e pora – pora pu ayt – pu ayt p s – p s p – p p r – p r pisip – qat p sayq – mazaq sala – sala sald r – güldir sald r – küldür sald r – salaq sana – sezim saw q – sayran saq – saq saq r – suq r sal rt – salaq salq n – sal rt saltaq – saltaq sar – sar sas p – p s p satal – satal sat r – sut r sawda – satt q sa al – sa al saq r – saq r sald r – suld r sal – sal sarq – surq sart – surt satpaq – satpaq sat r – kütir saw – saw saw s – saw s saw t – sayman sälem – sawqat sebep – saldar sekek – sekek seldir – selew selk – selk sel – sel solq – solq sorpa – suwan so a – sayman sorl – sortañ sorpa – suw q sorp – sorp suwd r – suwd r suwmañ – suwmañ suws z – nuws z suw – suw sul q – sul q sümeñ – sümeñ süyek – sayaq süyip – qu uw s b r – kübir s lan p – s lan p s ld r – s ld r s lp – s lp s ñ r – s ñ r s ps ñ – s ps ñ s p – s p s q – s q s lq – s lq s ñq l – s lt n s rt – s rt s lap – s ypap s nap – minew s rt – s rt siz – biz taq l – taq l talap – tal am tana – mon aq tan s – bilis tañq – tañq tap – tap taram – taram tarp – turp tars – kürs
tars l – gürsil tars l – turs l tart s – talas tatuw – tätti tawl – ken tawl – tast tayl – tayaq taq – taq taq – tuq taq l – tuq l talan – taraj tam r – tan s tapa – taltüs tap r – tup r tars – turs tas r – tus r tay – tay talay – talay talap – tilek talasa – tarmasa talas – tart s tam – tum taw – tas taw – taw täy – täy täj – taq tätti – dämdi täk – täk teri – tersek tez – tez temir – tersek teli – tentek teñ – teñ terlep – tep i toz – toz toqt – tor m tom – tom top – top toma a – tuy qt q tuz – däm tüte – tüte tuw s – tuwma tul a – turpat t p r – t p r t rbañ – t rbañ t rp – t rp t r – t r t s r – t s r t q – t q t rq – t rq t rs – t rs t r s p – bürisip t r s p – qur s p t r s p – t rm s p tilek – talap til – köz hal – jay hat – mat haw p – qater hat – 3ot ha – ha 3aban – 3ardaq 3ala – 3arp 3aq – 3aq 3at r – 3ut r 3ay – pay 3ay – suw 3ay p – juwuw 3ala – jansar 3ala – pula 3albar – 3albar 3al ay – 3al s 3alq p – tas p 3alp – 3alp 3altay – baltay 3ama – 3ar q 3añ – 3uñ 3ar – 3ar 3at r – kütir 3a pay – tökpey 3ald r – 3älkes 3aq – 3aq 3aq – 3uq 3aqur – 3uq r 3ald r – 3atpaq 3ald r – 3uld r 3and r – 3and r 3anjaw – 3anjaw
3añq – 3añq 3art – 3urt 3äldir – büldir 3äw – 3äw 3älkem – 3al s 3ep – 3ep 3eksiz – 3etsiz 3etsiz – 3eksiz 3iyq – 3iyq 3iykili – pisili 3oqp t – 3oqp t 3o añ – 3o añ 3oq – 3oq 3oyqañ – 3oyqañ 3oq raq – 3oq raq 3öp – 3ar 3öp – 3öp 3öre – 3öre 3ur – 3ur 3uw – 3uw 3 b n – 3irkey 3 ld r – 3 ld r 3 as l – kiresili 3 j – b j 3 j – m j 3 m – 3 m 3 m r – 3 m r 3 ñq – 3 ñq 3 p – 3 p 3 t – 3 t 3 t r – 3 t r 3 lp – 3 lp a?a – ini a?al – inili a?arañ – a?arañ az n – awlaq ayqay – uyqay ayq – uyq ay aylap – uy aylap ay z – uy z ayran – as r ay p – anj aq añ – aq añ alaq – alaq aldaw – arbaw ald – art aluwan – aluwan aman – esen and z – and z arba – arba arbañ – arbañ arsa – arsa art q – aw s ast – üsti ast l – üstili ast n – üstin atuw – asuw ata – ana ata – ene aw q – aw q aw l – aymaq a3uw – za äyel – erkek äke – üke äkey – ükey älsin – älsin äwkim – äwkim äzil – oy n äzil – ospaq äzil – ökpe äkim ildik – ämir ilik äreñ – äreñ äste – äste äwliye – änbiye enküw – enküw emin – erkin entige – entige en i – üles esen – aman edireñ – edireñ ekew – ekew elbeñ – elbeñ eleñ – alañ elep – ek ep elpeñ – elpeñ emis – emis eñk – eñk erbeñ – erbeñ
iyir – iyir iyba – ädep iyzeñ – iyzeñ iymeñ – iymeñ iyreñ – iyreñ iyrek – iyrek oyd m – oyd m oyran – as r oqt n – oqt n oy – oy oq aw – oq aw or nd – or ns z oyuw – örnek or l – or l özdi – özdi ölip – ö3üw örim – örim ösip – önüw ösip – örbip öktim – öktim örke – örke ösek – ayañ ulan – azar ulan – as r u3 q – u3 q ulpa – otan ülp – ülp üyir – üyir ühilep – ah lap üstin _ üstin üzdik _ üzdik q las – iltiypat ñq – ñq s – s d s – ayaq r añ – r añ rj ñ – rj ñ rs – rs ilek – ilek irili – uwaqt irili – usaqt irk – irk irkis – irkis aybaq – saybaq aydaq – jaydaq ayla – täsil aypar – jaypar ayrap – jayrap ayt s – tart s aqsaq – toqsaq aqtar p – töñkerip aqt l – qaral ald ñ – düldiñ ald r – buld r alqa – qotan alq n – julq n alma – julma alma – kezek alp s – jetpis alba – julba aldaw – suwlap alda – jalda alqam – salqam almal – salmal anda – munda anda – sanda anday – munday ar? – bergi ard ñ – gürdiñ arqa – jarqa arqalay – marqalay arl – berli arp l – tarp l arp l – turp l ars l – gürsil art q – kemdi art n p – tart n p aspa – tökpe aspay – saspay astan – kesten awz – murn awmal – tökpeli awnap – quwnap a t – toqt a ç – tu3ç a pa – jalap ärli – bärli äntirek – täntirek
äntek – täntek ärli – bärli äyt – üw ältek – tältek äñki – täñki äpter – täpter äwre – sarsañ äytip – büytip bügin – erteñ egjey – tegjey erli – bayl eski – qusq erke – totay ersili – qars l elbe – selbe elbesip – selbesip eldi – kündi elsiz – jurts z elteñ – selteñ erkek – ora eskili – jañal esssiz – tuss z estiler – estilmes iyquw – qiyquw iyt – qus iytis – tart s külip – oynap oyl – q rl oynap – külip oypañ – toypañ oyran – botqa oyran – top r oqta – tekte olp – solp oñd – sold oyda – joqta oydan – q rdan oyp l – toyp l olb r – solb r olda – bildä olda – billä onday – munday onda – munda on3a – mun a or? p – qar p oyda – q rda oyda – q rda oyq – oyq onda – munda oñqa – oñqa ökpe – saqpa öldim – tald m öl3ep – pi3üw ötken – ketken öytip – büytip ökpe – baw r ökpe – reni ölgen – jitken ötti – ketti ö ti – qast uwlas p – uwlas p uwl – uwl uwmaq – uwmaq uwma – juwma uyq _ tuyq uypa – tuypa ulma – julma uñ? l – uñ l urlap – qarlap url q – qarl q u t – küyli uwdar – duwdar uwqan – suwqan uwman – duwman üysiz – küysiz üyt – büyt ürmek – dürmek üzbektep – sozbaqtap üzdik – sozd q üydek – tüydek üyli – jayl ülken – ki3i ülkendi – ki3ili ünsiz – tilsiz ü ti – küyli üyli – küyli üyme – jüyme üytip – büytip
