A. U. Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Kürsiisü Proj: Dr. M. Şahin Akman
ANKARA VE YÖRESİNDEKİ BAZI İÇME VE KULLANMA
SULARı ÖRNEKLERINİN ARSENİK YÖNüNDEN
ARAŞ-TIRILMASI
Şükrü Gürtunca
*
Selahattin Ceylan*
* Yusuf Şanlı***Deternıination of Arsenic Content of Drinking Water by Heteropoly - blue Colorimetric Method
Sununary : Arsenıc, the environmental substance, provides ll. classic cas e of the
virtually permanent poisoning of the soil and water. The purpose of this study was to ob-tain ll.better evaluation of the arsenie content of drinking water used in the vicinity of An-kara. Adenic, at a concen tra tion of O. 120 ppm, O. i40 ppm and 0.200 ppm has becn de-tected in various common dirinking water samples taken from Etimesğut area. These con-centrations of arsenic in drinking water were high enough to pose apollution problem and the potential health hazard to people using them constantIy.
Arsenic value of 0.014 ppm has been measured in tapwater in Ankara, which is c10sc to the amount recommended by Turkish Food Regulations as a drinking water standard. Arsenic was not detected in Kavacık drinking water. Jacobs-:'Jagler heteropoly blue colo-rimetric method was used in the determination of arsenie contenI.
The USPHS gives tolerance of 0.01 ppm (recommended) and 0.05 ppm (mandatory) of arsenic in drinking water.
The medical literature reveals remarkably little about the long tcrIll effects of con-tact with the arsenic.
Özet: Arscnik, içme ve kullanma suyundakirlilik yapan özdekıCı'den biridir. Bu
araştırmada, Ankara ve yöresinde içilen ya da kullanılan çeşitli suların arsenik içerikleri üzerinde durulmuştur. Etimesğuı'daki bir numaralı derekuyu suyunda 0.120 ppm, ana-depo suyunda O. i40 ppm ve Kazan köyünden anadepoya giriş suyunda da 0.200 ppm yoğunluğunda arsenik saptanmıştır. Dünya standartlarına göre, içme ve kullanma suyunda sakıncalı olabilecek en yüksek arsenik yoğunluğu 0.01 - 0.05 ppm'dir. Ankara kentinde içme ve kullanma suyu olarak değerlendirilen baraj ya da musluk suyunda 0.014 ppm yoğunluğunda arsenik bulunmuştur. K~.vacık içme suyunda arsenik saptanmamıştır.
1\1'-seniğin saptanmasında heteropoly-blue kolorimetrik metod kullanılmıştır.
* A. Ü. Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Kürsüsü Doçenti
** Aynı Kürsü'de Dr. Asistan
Sularda Ar~enik Araştınlınası
Giriş
85
Arsenik, yüksek derecede toksik bir mineral olup geni~ çapta çqitli mctallik cevherlerle birlikte bulunur. Deniz vc kaynak suyu ile volkan püskürüklerinde de az miktarda vardır. Arseniğin insanla ilişkisi tarihseldir. Bile~iklerinin tatsız olu~u homisidal ajanların en uygunu olarak sivrilmesini sağlamı~, Borgia'lar zamanından önce ba~layarak günümüze kadar kullanılagelmi~tir. Geçmi~te, ba~ka ülkelerde, deği~ik ko~uııar altında, içme ve kuııanma suyunun ar-senikle poııüsyonu uzun süreli, bütün popülasyonu kapsayan süre-gen arsenik zehirlenmesi epidemilerine yol açmı~tır. Arsenikle kir-lenmi~ çevreler, evcil ve yabanıl hayvanlarla, balık ve arılarda has-talık ve ölüme sebep olmu~tur.
Arsenik ayrıca baca isıerinden yalıtılmış ilk elemental karsinojen özdek olmu~tur. Poııüsyona açık su yoııarı kanser riski ta~ır. İçme suyunu akarsulardan sağlıyan kentler halkında, kuyu gibi daha az poııüsyona açık kaynaklardan sağlıyan kentlerin halkına oranla kanserden ölüm daha yüksek düzeye çıkmaktadır. Burada iki tarihsel olayı anmadan geçmiyeceğiz. Bunlardan birinde -ba~langıçta ne-deni bilin:nediğinden Reichenstein hastalığı olarak nitelenmi~tir-arsenik, madencilik işleni sırasında metal filizlerinin temizlenmesin-den artakalan döküntü yığınından kökenini almı~tır. Öteki ise Cor-doba olayı olup, arsenik doğalolarak yüksek oranda arsenik tutan bir kayalık bölgeden suya karı~mıştır. Her iki olayda da hastalık arsenikal deri kanseri ile seyretm i~tir LO. i
ı.'
2. Bu ko~uııar üzerineayrıca arsenikal insektisidlerin uygulanması düplikasyon doğur-maktadır. Bu türlü bölgelerde toprak arsenikle kirlenmi~ durumdadır. Yağmur sularıyla arsenik akarsu, göl, gölet ve sarnıç sularına kolayca bula~maktadır ).6. 10.2 ".
İnorganik arsenik bile~ikleri uzun süredir herbisid, insektisid, rodentisid, silvisid ve toprak sterilizanı olarak uygulanmaktadır. Arsenik, insektlerde dokuların dehidrogenaz etkinliğini deprese eder. Etki, protein denatürasyonu ve doku yıkılanması ile ilgili görül-mektedir! 1.
Sodyum arsenit uygulanan alanlara kurak zamanda en az 3 ay geçtikten, ya da en az 4 yağmurdan sonra hayvanlar sokulabilir. Yunanistan'da ı938'de Da:ul' oleae GmeJ., ile sava~ta 64.658 Kg sodyum arsenit harcanmıştır. Sodyum arsenat toprakta birikme eğilimindedir, suda eri:nesi zararlılığını yükseltir. Kalsiyum arsenat da uzun süre toprakta kalabilir. Arı asid kurşun arsenat suyla ba-zik kur~un arsenat ve arsenik aside hidrolize olur. Gerçekte bu
tep-Erİyen arsenik bileşikleri fitotok~ik olduğundan arsenikal il1-sektisidlerin ambalajında, standard ko~ullarda saptanmı~, suda eriyen arsenik içeriğinin belirtilmesi yasa gerep ~ir. Kalsiyum arsenat söz konusu ise, serbest kireç karbon dioksid ilc nötürlendikten sonra ar-senikalin güvenilir sınırı olarak eriyen arsenik içeriği saptamı yapı-lır.
Toprağın sürekli kirlenmesi, drenaj yoluyla içme ve kullanma suyunun arsenik içeriğinin artmasında ba~ etkendir. İndüstri ürünleri sağlamak için yapılan i~lcmler de doğayı kirletir. Yüksek arscnik içeriğine sahip kömürün yakılmasıyla çalı~an thermik santraller islc çevreye arsenik yayar. Arsenik tutan deterjanlar da su dizgesine geçip suyun kirlenmesine katılabilir. Bu nedenle Kansas River'da arsenik yoğunluğunun 2-8 ppb'ye çıktığı bildirilmi~tir ı.i 7.
kide olu~an arsenik asidin yoğunluğu çok azdır, yalnız daha ileriki tepkimeyi durdurucu etkidedir. Sürekli su perkolasyonu yoluyla kurşun arsenat uzun sürede tümcek bazik kur~un arsenata dönü~ür. Paris green'in toprakta kalı~ı kısa sürer, volatilizasyonla yittiği gibi, arsinlere dönü~mesi de olanaklıdır.
Arsenikallerin püskürtülmesiyle olu~an birikmeler sis ve çiğle değinimde hidrolize olaraktan zararlı oranda arsenik ortaya çıkar. Kıyı sisinde sodyum klorür bulunduğundan a~ırı oranda eriyen arsenik olu~umu görülür. Yapraklardaki çiğ bitki solunumu ilc beliren karbon dioksid yüzünden hafif asid tepkidedir. Çözeltideki karbon dioksid Paris grecn'i ayrı~tırır, çinko ve kalsiyum arscnattan daha çok eriyen arscnik doğmasına yol açar. Pamuk yapraklarındaki çiğ, bitki dokusundan ozmozla geçen kalsiyum ve magnezyum bikarbonat-tan dolayı alkalidir. Sıcak suda
%
0.08 kadar eriyen kalsiyumar-senat pamuk yapraklarındaki çiğde
%
8.7 oranında erimektedir 21.26.Son yıllarda organik arsenik bile~ikleri de herbisid amaçla uy-gulama alanına sokulınu~tur. Bu bilc~iklcrde organik öbek dolaysız olarak arsenik atomuna bağlıdır. Herbisid değeri yüksek olanlar sod-yum kakodilat ilc methanarsonik asidin sodyumlu tuzlarıdır.
Met-hanarsonik asidin sodyumlu tuzları özellikle mono ve disodyum tuz-ları biçiminde bulunur. Bu öbekteki bileşikler toprağa katıldıktan sonra ilk ıo hafta içinde bitkiler için zararlı olur. Organik arsenik bi-le~ikleri çokluk perennİal bir bitki olan Sorghum halepense L.'ye kar~ı etkilidir. Toprakta bu tuzların metabolizması sonunda inorganik arsenat olu~umu görürlür. İnorganİk arsenat özgün tuzdan IO-25
kez daha toksiktir. Arsenik ile fosforun ki:nyasa\ özellikçe yakınlığı dolayısıyla arseniğin bitkiye geçmeci toprağın fosfor içeriğiyle ilgi-lidir 6>11.19.
~. Gürlunca -- S. Ceylan - Y. Şaııh
Sularda Arscnik Araştırılnın,-ı 87
Arsenİğİn çözelti halinde alınmasının önemİ büyüktür. Rat-larda arsenik trikosidin oral öldürüeü dozu büyük partikül biçiminde alınmada Soo mg (Kg, küçük partiküllerde de i00 mg (Kg iken,
çözelti halinde 75 mg (Kg'a düş'1~ektedir LU: 1.
Eriyen ve emilen inorganik arsenik bileşikleri protoplazmik bir zehirdir. Bu, bütün hücre tiplerinin içeriğini zehirler anlamındadır. Proteinin fonksiyonal öbckleriyle ve protein anzimleriyle tepkiyerek elemental düzeyde hücre göevini bozar. Üç değerli arsenik hüc-resel solunumun sülfhidril (-SH) öbeklerini inhibe eder. Toksisite-sinin temel mekanizması budur. Özellikle arsenit iyonunun protein ve anzimlerin sülfhidril öbeklerine kaqı eğilimi pek belirgindir. Ar-senit, omurgalı dokularında piruvat oksidaz anzimini de inhibe eder, arsenattaysa bu etki yoktur -"6.10.21•
Arseniğin küçük miktarlarda alınması süregen zehirlenme yapar. İnsanda süregen arsenosis'in belirtileri, boyun bölgesi, koltukaltı ve gözkapağında pigment birikmeleri (melanodermi), palrnar ve plan-tar hiperkeratosis (keratodermi), yüz ve eklemlerde ödem, süregen sürgün, apati olarak özetlenebilir. Arsenosis olaylarının yarısında keratosis ve deri lezyonları egemen durumdadır. Deri lezyonları doğaea kanseröz ve prekanseröz'e dönüşebilİr. Olayların i(4'ünde
gastrik belirtiler, i
Is'
inde de tremor, kramp, sinir yangısı, paralizive epileptiform konvülziyonlar gibi nörotoksik belirtiler ilgiyi çeker. Süregen terapötik arsenizm de epitheliomatoz, süregen obstrüktif akeiğer hastalıkları, bronşial epidermoid kanser yapabilir. Uğraş gereği uzun süre arsenik trioksid ile karşı karşıya kalmış işçilerde ve özellikle de maden eritieilerİnde mortalitenin yüksek olduğu, ölüm nedeninin solunum dizgesinin kötücül neoplasmıyla kardiopati olduğu bildirilmiştir. Nosprasen insektisidinin pankreas kanseri doğurduğu açıklanrruştır 7.i6.2 i. :<).3".
Materyal ve Metod
Bu araştırma Ankara ve çevresinden çeşitli kaynaklardan sağ-lanan ve İçme-kullanma suyu olarak değerlendirilen su örnekleri üze-rinde yapılmıştır. Arscnik tutup tutma:lığı araştırılan sular; Eti-mesğut'daki bir numaralı derekuyu, anadepo, Kazan köyünden anadepoya giriş suları ile Ankara musluk ve Kavacık suyudur. Suda arsenik aranmasında heteropoly-mavi kolorimetrik yöntem uygulanmıştır IS. 2 5. 2 7 3 i. Arseniğin kolorimetrik ölçümünde arsenikli
materyal önee sülfürik ve nitrik ac;idle dijeste edilir. Trivalan arse-niğe indirgendikten sonra da distillenir. Yalıtılmış arsenik
molibden-ç
İndirgemedc önemli olan kompleksteki molibdenin ctkilenme-sını sağlamak ve amonyum molibdatın fazlasının etki dışında
kal-'c. Gürtunca - S. Ceylan - Y. Şanlı
Şekil I. Arsenik saptamında kuııanılan aygıı A =.Jeneratör
B = Koruma sütunu C = Absorpsiyon tüpü
(Apparatus for Hctcropoly Blue Colorimctric Medhud) 118
mavi renk tepkimesine dayanılarak saptanır. Nitrik asid renk geli~-mesini önleyici nitelikte olduğundan ısıtma süresinin kısa tutulması gerektir. Bütün cam gereç seyreltik nitrik asidIe temizlendikten sonra distile suyla çalkanır. Silisyum dioksid ve fosfat kontaminasyonundan korunur.
Metodun temeli yalıtılmı~ arseniğin pentavalan biçime sokul-masından sonra, a:nonyum molibdatla heteropoly molibdiarsenat olu~turulması ve indirgen bir ajanla belirgin molibden mavisinin yapılmasıdır. Metod. arsin evolüsyonuna dayanmaktadır. Bu amaç-la kulamaç-lanıamaç-lan ayg-ıt Şekil ı 'de gösterilmi~tir. Bütün prosedür Beer ya-sasına uymaktadır.
Sularıla Arsrnik AraştırılmaQ LLL}
masını güven altına almaktır. Bu bakımdan hidrazin sülfat indirgen ajan olarak yeğ tutulmu~tur. Hidrazin sülfat, durağan nitelikte mavi renk elde dilmesini sağlar. Ekstraksiyonda dicthyl-di-thio-carbamatc vc yalıtmada da thionalide kullanılabilir ı4.ı5.
Kalibros.yon eğrisinin hazırlanması: Su örneklerindeki arscnik yo-ğunluğunun hesaplanması için 25 ml bidistile suda 5-ıoo mikrogram miktarlarda arsenik tutan çözeltiler hazırlandı ve örnek sular için uygulanan aynı i~lemlerden geçirilip rcnklendirildikten sonra ko-lorimetrede optik yoğuınlukları okunarak bir kalibrasyon cğrisi ya-pldı (Şekil 2). Örnek sularla yapılan analizler sonunda ayıraçların uygulanmasıyla elde edilcn renklerin absorbansları kalibrasyon cğ-risine uygulanarak arsenik yoğunlukları bulundu.
Tartışma ve Sonu~
İçme ve kullanma sularında kirlilik yapan özdeklerin hcr birinin insan sağlığı yönünden sakıncalı olabilecek en yüksek yoğunluk düzey-leri saptanmı~ ve buna uymak zorunluğu duyulmu~tur. Nitekim, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca hazırlanan ve Danı~tay'ca incelcnmi~ bulunan, Bakanlar Kurulu'nca 25.7.1970 tarihinde yürürlüğe ko-nulması kararla~tırılıp 28.8.197° tarih ve i3593 sayılı Resmi
Gaze-te'de yayınlanan: "Gıda maddelerinin ve umumi sağlığı ilgilendiren eşya
re levazımın husus i vas!flarırıı gösteren tüzüğün bazı maddelerinin değişti-rilmesi ve bu Tüzüğe bir madde eklenmesine dair Tüzük" de Madde 425'de "Toplumun içme ve kullanma sularının a~ağıdaki niteliklerde ol-ması gereklidir" denildikten sonra, maddenin (b) fıkrasında "bu suların tabii olarak ihtiva edecekleri kimyasal maddelerin cins ve miktarları" verilmektedir. Burada, litredeki arsenik miktarı 0.05 mg'ı geçmeyecektir yazısı bulunmaktadır. Yine 425'inci maddenin
(e) fıkrasında "bu suların lüzum görüldükçe ve her halde en geç 3 ayda bir resmi laboratuvarlarda analiz ve kontrolu zorunludur" denilmektedir9. Amerika Birle~ik Devletleri Halk Sağlığı Servisi de içme ve kullanma suyunda en yüksek arsenik oranı olarak o. o 1 -0.05 ppm'i kabul etmektedirs. Biz, heterapoly mavi kolorimetrik metodla yaptığımız toplam 12 analiz sonucunda Etimesğut'daki 1 numaralı derekuyu suyunda o. 12 ppm, anadepo suyunda 0.14 ppm ve Kazan köyünden anadepoya giri~ suyunda da 0.20 ppm yoğunluğunda arsenik saptadık. Ankara'da kullanılan baraj ya da musluk suyunda saptadığımız arsenik içeriği ise o .014 ppm'dir. Buna kar~ılık Kavacık içme suyunda ve damıtık suda arsenik saptan-mamıştır. Görülüyor ki Etimesğut'daki 1 numaralı derekuyu, anadepo
Şekil 2. Arsenik'in standart kalibrasyon eğrisi (Standard calibration curvc of Arsenic).
ve Kazan köyünden anadepoya giriş suIarında arscnik standartların üstündedir.
ş. Gürtunca - S. Ceylan - Y. Şunlı
5 1.0 20 30 ~O 50
i;;
~o ~:jj ~o~oC' /lrsl!/Ji.t KO/ıJcl/l{rdJ,yc17<J:r
9/t{.
90o,
'30 0,120 0,1100/
00qe'Jo
1),060 S, 0'10o,
060 ~ 0,050"
"'-~ 0,e,!o
lb ~ ':(...o,
030 ~~oıo
~Özgün metodda anaIiz sonucunda uygulanan ayıraçlarla arsc-niğin verdiğ'i rengin absorbansının özellikle 820 miIimikron yada
Sıılardıı Arsenik Araştırılması 91
650 milimikronda bir spektrofotometredc, ya da 600-820 milimikron arasında bir filtreli fotometrede okunacağı belirtilmiştir 1 i. Biz,
la-boratuvanınızda bulunan Model 8 eoleman Filter Kolorimetr~'clc, çeşitli filtrelerle çeşitli dalga boylarında ölçümler uygulayarak en yük-sek absorbans gösteren ve 57o-6io milimikron arasını ölçebilen 950
milirr.ikronluk filtrenin kullanılmasıyla olumlu sonuçlara vardık. Çeşitli kaynaklara göre, insanda ars~niğin zararlı yoğunlukları değişiktir. İçme suyunda 0.05 ppm, o. io ppm, O. i5 ppm, o. 15-0.25
ppm ve 0.20 ppm arsenik yoğunluğunun toksik nitelikte olmadığı; buna karşılık yine içme suyunda 0.30-ı.o ppm ve 0.4-10.0 ppm arsenik yoğunluğunun uzun süre alınmada toksik olacağ'ı ve süre-gen zehirlenme yapacağı öne sürülmüştür 1,;.2" 2 6.
Kalsiyum arsenatın en yüksek güvenilir sınırı arsenik elementi olarak o. ı5 ppm'dir. İnsanda ağız yoluyla arsenik trioksidin MLD dozu 13° mg Ikişi'dir. Yine ağız yoluyla MLD dozu ağırlık üzerinden 2 mgIKg olarak bildirilmektedir. Sulu çözelti halinde oral LD dozu ise 12 ppm'dir. İnsanda 0.3 mg arsenik trioksid bir ay süreyle her gün alınırsa süregen zehirlenmeye yeterli görülmektedir. İn-sanda 100 mg inorganik trivalan a:-seniğin her zaman ciddi zehirlen-me yapacağı belirtilmiştir. Tarımsal ürünlerde 1.4 mgIKg, meyva-larda 3.6 ppm arsenik yoğunluğu sınır' ölçüsü olarak tanınmıştır
Roxarsone (4--hidroksi-3-nitrobenzenarsonik asid) tavuk ve do-muzlarda yemden yararlanmayı çoğahmak için
%
0.005' oranında yeme katılmaktadır. Kesimden beş gün önce medikasyona son veril-mezse, karaciğer ve böbrekteki kalıntısal arsenik yoğunluğunun insan için toksik olabileceği bildirilmiştir 11.20.Arseniğin herbisid ya da larvisid amaçla püskürtüldüğü sulara insanların girip yüzmesi yasaklanmıştır. Bu türlü sular içme ve kul-lanma suyu biçiminde değerlendirilcmez. Genellikle i .0-10 ppm
yoğunluğunda criyen arsenik bulunan sularda balıklar on günden çok yaşayamamaktadır.
Toprak ve yeraltı sularının arsenik içeriği üzerinde, organoarse-nikal yem katkılarıyla beslenen kümes hayvanlarının döküntü ve artıklarının fertilizan amaçla kullanılmasının hemen hemen etkisiz olduğu bildirilmiştir. Roxarsone hayvansal organizmadan çokluk değişmeden, arsanilik asid ise hiç değişmeden atılmaktadır. Arsenoksid ya da asetamido bileşikler türememektedir. Roxarsone'un ancak % 18'i 3-amino-4 -hidroksifenilarsonik asid' e dönüşmektedir 20. 230 24. Bu türden fertilizanların uygulandığı topraklardan elde edilen
ürünlerde arsenik içeriğinin 0.20 ppm'den az olduğu saptanmıştır.
Oy-sa; kurşun arsenat, arsenik trioksid, kalsiyum arsenat gibi inorganik arsenik bilqiklerinin, ya da bakır asetoarsenit, mono- ve disodyum methanarsonat, kakodil ve kakodilik asid gibi yalın organik arsenik-ailel'in pestisid, herbisid ve defoliant amaçla püskürtülmeleri sonunda toprağın arsenik içeriğinin 550 ppm ve bitki arsenik içeriğinin de 83 ppm'ye çıkytığı saptanmıştır 4.ı9, 2 J.
Doğal sularda, yere bağlı olaraktan mineral içerik çok değişik-tir. Bu durum arsenikal preparatların erirliğine etkir. Örneğin, kur-şun arsenat distile suya oranla sert.suda daha çok erimektedir. Yine erirliği % 0.2 oranında sodyum klorür ya da sodyum bikarbonat
çözeltisinde artar. Aynı sertlikteki suların etkisi de çözeltideki tuzların niteliği ile değişir. Sülül.tlardan ileri gelen sertlik arsenikallere hemen hemen etkisizdir ; oysa, klorür, sülfid, karbonat ve bikarbonatlar kurşun arsenattan daha çok criyen arsenik liberasyonuna yol açar. Paris green sert sudan etkilcnmez. İçme ve kullanma suyu olarak değerlen-dirilen şehir suyu gerçekte bir drenaj suy~dur, çözelti durumunda çeşitli doğada tuzlu elementleri tutar. .
Toprağın arsenikal içeriği, arseniğin çözelti biçimine dönüş-mesi, drenaj ve akarsuların, yağmurun arseniğin yayılması üzerindeki etkisi uzun süredir tartışılmaktadır. Eriyen arseniğin toprakla deği-nİmde çabucak einilerek erimiyen biçime gireceği, bu nedenle uzun süre ve hatta yinelenen lavajlar uygulansa bile, lavaj suyunda arsenik saptanamaz, savında bulunanlar vardır. Gerçekte, arseniğin eriyen bileşikleri toprak ve toprağın kolloidal öğeleriyle değinimde inso-lübilize olmaktadır. Burada kimyasal-fiziksel karakterde bir fik-sasyon söz konusudur. Ancak, fiksasyon hiç bir zaman total değil-dir, ortamın koşullarının varyasyonuna bağlı olarak geçici özellikte-dir. Toprak ve topraktaki kolloidal elementler az ya da çok bir ener-jiyle arseniği tutma yeteneğine sahiptir. Yalnız yinelenen
dekantas-yonlarla bütün arseniği almak mümkündür. Bastisse, eriyen bir ar-senik bileşiği olan potasyum arsenatı topraktan on dekantasyonla
%
99.9 oranında ekstrakte ettiğini bildirmektedir2 Çeşitli pHdere-cesine sahip; kil; kum, demir oksit ya da alüminyum bakımından zengin ya da yoksulolduğuna göre topraktan arseniğin ayrılmasında çeşitli sayıda dekantasyona gerekserne vardır.
İçme suyunda arsenik yoğunluğunun yüksekliğinin insan sağ-lığı üzerindeki gerçek etkisi süregen adını verdiğimiz tiptedir; ya-vaştır, sinsidir, zararlı sonuçları uzun dönemlerde belirir. Bu süre kişinin duyarlığı ile ilgili götülmekle beraber ortalama 7-10yılolarak
kabul edilir. Arseniğin yaptığı etkilerden biri de duyar kişilerde
Sularda Arsenik Araştırılması 93
deride geçici erüpsiyon, değinimse! deri yangısı tepkileridir. Örneğin 50 ppm arsenik yara onulmasını geciktirir ya da önler H.ı~o1 ı.
Arseniğe kaqı insanda çabuk bir toleransın gelişeceği ileri sü-rülmektedir. Bize göre mineral bir zehir için tolerans söz konusu değildir; tolerans sfllt organik zehirler için geçerlidir.
İvegen arsenik zehirlenmesinde tanı kolaydır; fakat arseniğin küçük tozlarda uzun dönemde alınması ilc ortaya çıkan süregen zehirlenmede belirtilerin doğasının sinsiliği yüzünden neden -ajanla birleştirmek güçtür. Literatürde çokluk ivegen zehirlenır.eye ilgili bulgular vardır. Şimdiyedek ne bir bireyde ve ne de bir tck hay-van türünde ne kadar küçük arsenik dozunun uzun dönemde a!ın-masıyla süregen zehirlenme yaptığı kesinlikle saptanmış değildir. Yalnız sorunun üzerine gerçekçi bir yaklaşımla eğilrnek gerektir. Çünkü, sorun toplumun yaşama koşullarının düzeltilmesi sorunudur.
Literatür
r- Angino, E. E., Magnuson, L. M., Waugh, T. C., Galle, O. K. and Bredfeldt,
J.
(r 970): Amnic in detergents. Possible danger arid pollution hazard. Sei., 168, 389.2- Bastisse, E.M. (1967) Sur la migration de l'arsenic dans le mi-licu naturel. Bull. Aead. Vet. Fr., 40, 261.
3- Buchanan, W. D. (r962): Toxicity of arsenic compounds. Elsevier, Amsterdam.
4- Calesnick, B., Wase, A. and Overby, L. R. (r966): Availability during human consumption of the arcenic in tissues of chicks fed arsanilic-74 As acid. Toxieol. appl. Pharmacol., 9, 27.
5- Caınp, T. R. (r963): Water and its impurities. Reinhold. New York.
6- Dolique, R. (r 968): L' Arsenic et ses composes. Colleetion Que Sais-je? No: r290 P.U.F.
7- Frost, D. V. (r969): Arsenic and Cancer.
J.
Allerg., 44, 320. 8- Garner, R. J. (r963): Veterinaı:y Toxicology. Second Edition,Bailliere Tindall and CÖX. London.
9- Gıda maddelerinin ve umumi sağlığı ilgilendiren e~ya ve levazımın hususi vasıjıarım gösteren tüzüğün bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bu tüzüğe bir madde eklenmesini dair Tüzük. (r 970): Başbakanlık Ba-sımevi. Döner Sermaye İşletmesi. Ankara.
94 Ş. Giirtunca - S. Ceylan - Y. Şanlı
iO- Gürtunca, Ş. (I967): B~yaz fare, kobay ve tavşan' da denqsel akut arsenik zehirlenmesinde mide-barsak içeriği ve karaciğerde kimyasal seri .yöntemle miktar tayini üzerinde araştırmalar. A. Ü. Veteriner Fa-kültesi Dekanhğ'ı, Ankara.
11- Hueper, W. C. (1956): Potential role ofnon-nutritivefood additives and contaminants as environmental carcinogens. A. M. A. Archives
Path., 62. 218.
12- Hundley, H. K. and Underwood, J. C. (197°): Determination of total arsenic in total diet samples.
J.
Ass. off. anaL. Chemists, 53,i176.
13- Kerr, K. B., Narveson, J. R. and Lux, F. A. (1969): Toxi-ci~y q[ an organic arsenical, 3-nitro-4 -~ydroxyphe,!ylarsonic acid.
J.
Agr. Food Chem., 17, 14°°.14- Larcebau, S., Bonini-Sylvestre, M. et Solar, S. (1971):
Essai de dosage toxicologique de I'arsenic par colorimetrie molybdique apres isoiement par la thionalide. Rull. Soc. Pharm., Bordeaux, i LO,
133.
15- Larcebau, S., Bonini-Sylvestre, M. et Solar, S. (1971):
Do-sage de l' arsenic dans tes liquides biologiques par arsenomolybdie apres extraction au diet~yl-di-thio-carbamate. BulI. Soc. Pharm., Bordeaax,
110, 123.
16- Lee, A. M. and Fraumeni, J. F. Jr. (1969): Arsenic arıd
res-pirato~y cancer in man. An occupational stu1}'.
J.
Nat. Caneer Inst., 42, ~°45.17- Lenihan, J. M. A., Smith, H. and Chalmers, J. G. (1958):
Arsenic in detergents. Nature, 181, 1463.
18- Lisk, D. J. (I 960): Determination qf smail amounts qf anenic in potatoes. Extraction and reduction qf molybdoarsenic acid .
.J.
Agr. FoodChern., 8, 121.
19- M(lrrİson, J. L. (I 969): Distribution of arsenic .from poult~y liller in broiler chickens, soil, and crops.
J.
Agr. Food Chem., 17, 1288. 20- Morrison, J. L. and George, G. M. (1969): Dr.y ashing methodfor the determination of total arsenic in poul/rJ' tissues .
.J.
Ass. off. anaL. Chemists, yı, 930.21- Negherbon, W. C. (1959): Handbook qf Toxicology. Vol. III. Insecticidcs .. W. B. Saunders Company. Philadelphia, Pa. 22- Ndson, H. A. and Tomson, K. (1971): Inorganic arsenic
poi-soning in pastured feeder lambs.
J.
Amer. Vet. Med. Assoc., 158, 1943.Sularda Arsenik Araştırılması 95
23- Overby, L. R., Boechieri, S. F. and Fredrickson, R. L. (I 96S): Chromatographic, electrophoretic and ion exchange identification
of radioactive organic and inorganic arsenicals .
.J.
Amer. orr. Assoc. Chemists., 48, 17.24- Overby, L. R. and Fredrickson, R. L. (I965): Metabolism of
ananilic acid. Localization and ~ype of arsenic excreted and retained by chickens. ToxicoI. appI. PharmacoI. 7, 855.
25- Sandeıı, E. B. (I 950): Colorimetric determination ~f traces ~f metals. Second Edition. Interscience Publishers, Ine., New York. 26:- Shepard, H. H. (I 95I): The chemist~y and action bf insecticides.
McGraw Hill Book Company. Ine., New York, Toronto, London.
27- Standard methodsfor examination of water and. wastewater. (1965): American Public Health Association. S<;cond Edition. New York.
28- Tanant, R. F. and Allard,
J.
(1972): Arsenic levels in urine offorest workers app(ying sihicides. Arclı. environmenL Health. U.S.!-\., 24, 277.
29- Thivolet,
J.,
Bondet, P. et Perrot, H. (1970): Epitheliomatosesur arsenicisme chronique tMrapeutique. Lyon Med., 223, 4S7. 30- Tıruhaut, R., Castagnou R. et Bonini-Sylvestre, M. (1969):
Contrihution tl l' itude de dosage de petite.\' quantites d' arsenic par fe papier mercurique utilise tl surface constante. Bull. Soe. Pharm.,Bordeaux,
108, 148.
3
i.:
Welcher, F.J.
Ed. (I 963): Standard methods ~f chemical analysis. Sixth Edition. D. Yari Nostrand Company, Ine., Prineeton, New Jersey.32- Whitnack, G. C. and Brophy, R. G. (1969):A rapid and highly
sensitive single sweep polarographic method ~f analysis for arsenic in drin-king water. AnaL. Chim. Acta., 48, 123.
