Sinop, Alaiye (Süleyman Pervane) Medresesi

StNOP, AIAİYE (SÜLEYMAN PERVANE) MEDRESESİ

Fllh AYDIN

Sinop'taki Alâiye Medresesi, 1968 1969 Güz döneminde, Orta Doğu Tek­ nik Üniversitesi Restorasyon Bölümün ce sömester ödevi olarak ele ahnmış tır. Bu sebeple gerekli ölçü ve malu mat toplamak üzere Sinop'a Bölüm olarak bir seyahat yapılmıştır.

Binanın korunması ve devamlılığı­ nın sağlanması ve yeni bir fonksiyon imkânı araştırmak ana gayesi ile yapı lan çalışmalar başlıca iki kısımda top­ lanmıştır.

Birinci kısımda, binanın tetkik ve dokümantasyonu ile gözlemsel, tarihi ve mukayeseli analiz çalışmaları neti cesinde binanın değerlendirilmesi ya­ pılmaktadır.

tkinci kısımda ise mukayeseli ana liz, yazılı dökümanlann araştırılması ve binanın kendi üzerinde mevcut iz­ leri değerlendirilmesi neticesinde resti-tüsyon projesi hazırlanmaktadır.

BİNANIN TANITILMASI : Alâiye Medresesi, aynı adı taşıyan caminin kuzey tarafında. Görgü sokak üzerindedir. Batı tarafında Güneye doğru meyilli bir yol bulunan binanın diğer taraflarında ise meyve bahçeleri ve evler bulunmaktadır.

Doğu kenarında 38.05 m. ve güney kenarında 27.17 m. uzunlukta olan medrese tek katlı bir bina olup yer yei kesme ve moloz taş ile inşa edilmiştir. 1941 den itibaren müze olarak kulla­ nılmakta olan bina, dikdörtgen açık biı avlunun Kuzey ve Güneyinde yer alan iki Eyvan ve doğu ile batısında ysr

alan revaklara açılan kapalı odalardan müteşekkildir. Kuzeyde yer alan Giriş Eyvanının iki tarafmdada ikişer oda bulunmaktadır. E n batı ucunda ise dı­ şarı açılan ve bugün W.C. olarak kul­ lanılan bir oda daha mevcuttur. Avlu­ nun güney tarafında yer alan Ana Ey-van'm ise doğu tarafında bir Türbe ve batı tarafında ise başka bir oda olmak üzere, üstü açık iki mekân mevcuttur.

A. DIŞ YAPI :

Binanın dış yapısı, moloz taş ik inşa edilmiş olan ve köşelerinde kesme taş sıralar bulunan dört duvardan iba rettir. Moloz taş kısımlarda duvarlar, sadece molozların çıkıntılı kısımları nı açıkta bırakacak şekilde derzlenmiş-tir. Duvarlar üstte üç sıralı bir kirpi saçak ile son bulmaktadır ve çatı ör tüsü olarakta alaturka kiremit ile kap lanmıştır (Bak. Resim : 1).

— GÜNEY CEPHESİ:

27.17 m. uzunlukta olup, takriben orta kısımda yer alan bir Giriş Portali ve Portalin doğusunda bulunan iki bü­ yük, dikdörtgen p>encere ile batısında bulunan aynı tipte bir pencere, W.C kapısı, ve oldukça yukan kısımda yei alan bir mazgal pencere, ve bir taş çör-ten bu cephenin başlıca elemanlarıdır (Bak. Resim : 2-3: Şekil : 6).

Giriş Portali, 3.15 m. genişlik ve 5.70 m. yükseklikte olup, çeşitli profil­ ler ile bir diğerine gerileyen dikdört­ gen, kesme taş çerçevelerden müteşek­ kildir. Çerçeveler her iki yandada «ko­ lon pabucu» şeklinde profilli bir taş

252 r t ı l z Axem

ayak üzerine otunnaktadır. E n üstte ise Portal basit profilli bir taş silme

ile nihayetlenmektedir. E n içteki dik­ dörtgen çerçeve içinde, üzeri basık ke­ merli giriş kapısı bulunmaktadır. 0.70 m. kahnlığmdaki kemerin ÜKrinde da­ ha koyu renkli taştan, beş dilimli ke­ mer ile smırlandınlmış ve üzerinde bit> kisel motifli kabartmalar ile, dikdört­ gen bir çerçeve içinde yer alan üç di-Ihnli kemer ile çerçevelenmiş olan kita­ be ve iki yanında birer rozet şeklinde çıkmü mevcuttur. Beş dilimli kemerin her iki yamnda aynı koyu renk taştan 0.25 m. çapında yuvarlak kabartmalar bulunmaktadır. Bu parçalar üzerinde de geometrik ve bitkisel motifli kabart malar mevcuttur (Bak. Resim : 4).

Güney cephesinin, portalin doğu tarafında kalan kısmında, kesme taş sövcli, dikdörtgen iki pencere mevcut

tur. 0.91 m. genişlik, 1.83 m. yükseklik­ te olan pencerlerden ilki, dogu köşe sinden 3.09 m. mesafede ve yerden 1.04 m. yüksekliktedir. Yatay demir par­ maklıklar ve metal, iki kanatlı kepenk ler pencerelerin diğer özellikleridir. Aynı özellikleri taşıyan ikinci pencere ise birinciden 3.12 m. mesafededir.

Cephenin batı kısmında ise iki pen­ cere ve W.C kapısı bulunmaktadır. Bi­ rinci pencere, portalden 2.36 m mesa fede olup, aynı cephenin doğu kısmın­ daki pencerelerle aynı özelliklere sa­ hiptir.

W.C kapısı, 1.00 m. genişlik, 1.75 m. yükseklikte, üzeri ahşap lentolu bir açıklık olup, batı köşesinden 3.26 m. mesafededir. Bu bsmm ikinci pencere­ si ise yine W.C ye ait olup, 0.40 m. ge­ nişlik ve 0.95 m. yüksekliktedir. Batı köşesinden 2.81 m. mesafede ve yerden 2.20 m. yükseklikte olan pencerenin üst kısmı üçgen şeklindedir. Daha yük­ sek bir seviyede W.C kapısmm doğu tarafma doğru kesme taş bir çörten mevcuttur.

— BATI CEPHESİ:

37.87 m. uzunlukta olup, zemin ku­ zeye doğru 139 m. lik bir meyiUenme yapmaktadır. Cephenin Kuzey köşedt ki yüksekliği 4.77 m., güney köşedeki yüksekliği ise 5.10 m. dir (Bak. Şe

kil : 7).

. Cephenin kuzey kısmı, üzerinde 4 cm. lik bir harpuşta ile bahçe duvarı şeklinde ve 9.30 m. uzunluktadır. Esas bina duvan ise bu noktadan itibaren 1.79 m. yükselmekte ve 19.45 m. uzan­ maktadır. Bu kısımda saçak tek bir sıra tuğla ve üzerinde alaturka kiremit örtüden ibarettir. Kuzey köşesinden 28.75 m. mesafede çatı hizası 0.74 m. lik bir düşüş yapmakta ve 0.60 m. uzanmaktadır. Güney cephesindeki gi. bi taş bir çörtenin mevcut olduğu bu noktadan itibaren duvar güney uca kadar, üstte yatay bir kirpi saçak ile devam etmektedir.

Beş tanesi, güney cephedeki büyük dikdörtgen açıklıkların aynı olmak üze­ re, batı cephesinde yedi pencere mev cuttur. îlk pencere kuzey köşeden

11.70 m. mesafede, 0.83 m. genişlik ve 1.60 m. yüksekliktedir. Güney cephe dekiler gibi metal kepenkleri olan ilk beş pencere takriben 3.00 m. mesafe ile sıralanmış durumdadır. Altıncı pen­ cere ise güney cephesindeki W.C pen­ ceresinin aynı olup, 0.50 m. genişlik

1.21 m. yükseklikte ve beşinci pence reden 3.83 m. mesafedir. Batı cephe­ sinin son penceresi ise güney köşeden

1.96 m. mesafede 0.50 m. genişlik ve 0.95 m. yükseklikte sövesiz dikdörtgen bir açıklık olup, yerden 1.57 m. yük­ sekliktedir.

— KUZEY CEPHESt :

2721 m. uzunluğundaki cephe, or­

ta kısunda yüksek ve üçgen çatılı bir kısım (ana eyvanın arka duvan) ve heı iki yanda alçak, yatak uzanan duvar­ lardan müteşekkildir (Bak. Resim : 6; .;.ekÜ:6).

SİNOP, A L A İ Y E (SÜLEYMAN PBRVANt, M t D K e a c a l ₂₅₃ Orta kısım, üçgen çatınm en yük­

sek kısmmda 10.06 m. ve uç kısımlar­ da 8.90 m. lik bir yüksekliğe, 7.09 m. lik bir uzunluğa sahiptir. Üçgen çatı, batı uçta 1.25 m. lik ve doğu uçta 1.81 m. lik dikey bir düşüş yapmakta ve bu seviyede her iki yöndede yatay olarak

1.05 m. uzanmaktadır.

Doğu kısımdaki duvar (türbenin kuzey duvan) 3.94 m., batı kısmındaki duvar (ana eyvanm batısında bulunan ve şimdi üstü açık vaziyette, bahçe şek­ lindeki hacmin kuzey duvarı 4.82 m yükseklikte olup, üzerinde. Batı cephe nin kuzey ucvmda olduğu gibi 4 cm. lik bir harpuştası mevcuttur.

Batı Cephede kısmen görülen tek sıra tuğla saçak ve alaturka kiremit, kaplama, bu cepheninde orta kısmmda görülmektedir.

Orta kısımda bulıman, üst üste iki pencere cephenin tek elemanlandu. Metal kepenkli üst pencere 1.05 m. ge­ nişlik, 2.74 m. yükseklik ve yerden 3.79 m. irtifadadır. Etrafı taş çerçeveli ve üst kısmı sivri kemerli dikdörtgen bir açıklık şeklindedir. Bugün kapatılmış durumda bulunan alt pencere de aym özelliktedir. 1.90 m. genişlik ve 2.15 m. yükseklikte olup, alt kısmı toprak için­ de gömülüdür.

— DOĞU CEPHESİ :

38.05 m. uzunluğundaki cephe, ya­ tay bir çatı hizasına sahip olmakla be­ raber yer yer yüksekliklerde çıkış ve düşüşler mevcuttur. Güney köşede 4.67 m. olan yükseklik, yatay olaral; 8.55 m. devam etmekte ve bu noktada 0.32 m. lik bir yükselme göstermekte­ dir. 28.25 m. yatay olarak bu seviyede ve tek sıra tuğla çıkmtı üzerinde bu­ lunan alaturka kiremit kaplama île de­ vam eden duvar, türbe kısmma rast-geldiği yerde 2.39 m. lik bir düşüş yap­ maktadır. Kuzey köşede 2.94 m. lik bir yüksekliğe sahip olan duvarın bu kıs mmda derzler oldukça tahrip olmuş durumdadır (Bak. Şekil: 7; Resim : 5).

Beş tanesi sonradan kapailmış du­ rumda olan altı pencere bu cephenin elemîuüandır. Yaklaşık olarak 0.77-0.91 m. genişlik ve 1.60-1.78 m. yük­ seklikte olan pencerelerden kuzeyden ikincisi hariç hepsi toprağa gömülü va ziyettedir. Güney Cephenin doğu tara-fmdaki pencerlerle aynı özelliklere sa­ hip olan pencerlerden güney köşesin­ den itibaren ilkinin üzerinde beton bir çıkıntı mevcuttur.

B. tÇ YAPI ;

Takriben 14.80 x 17.50 m. ebadın da. Kuzey - Güney doğrultusunda uza­ nan dikdörtgen, açık bir avlu ile bu­ nun kuzey ve güneyinde birer eyvan, doğu ve batısmda uzanan revaklara açılan odalardan müteşekkil olan med­ resenin kuzeyindeki ana eyvanm her iki yanında, bugün üzerleri açık iki mekan ile, güneydeki giriş eyvamnm her iki yanmdada odalar bulunmakta­ dır. Avlu ortasmda, ana eyvana daha yakm şekilde yerleştirilmiş sekizgen bir havuz mevcuttur.

AVLU:

Sekizgen havuzun üzerinde yer al dığı sekizgen platformun dört kenarın dan, avlunun etrafmı çerçeveleyen ko­ yu gri renkli, kesme taş kaph bordüre uzanan, patikalarda aynı cins taş ile kaplıdır. Platform ise, 0.63 m. lik bir genişliğe sahip olup, havuz etrafında

10 cm. derinlikte bir kanal meydana getirmektedir (Bak. Şekil : 9).

Avlunun doğu ve batısında yer alan revaklar, yukan doğru incelen si-lindirik taş sütunlar üzerine oturmak tadır. Koyu gri renkte ve tek parça taştan yapılmış olan sütımlar ve başlık lan antik bir binaya ait olmalıdır. Her iki taraftada ortadaki sütun baş­ lıkları üzerinde bitkisel motifli kabart­ malar mevcuttur. Diğerleri ise basit konik başlıklar şeklindedir. Diğer ta raftan Doğu revak sütunlarında mev­ cut olmadığı halde. Batı revak sütun­ ları kabartmah taş ayaklara

oturmak-254 FİLİZ AYDIN tadır. Sütunlar arasındaki mesafe (aks

tan aksa) hemen hepsinde eşittir (4.35 . 4.30 m.).

Sarımtırak-gri renkli kesme taş­ tan yapılmış olan revak kemerleri iki merkezli, sivri kemer şeklindedir, özen-gi yüksekliği yerden 3.40 m., tepe nok­ talan ise 4.80 m. yükseklikte olup, ikincisi 3 cm. çıkıntı teşkil eden çift sıralı kemer taşlarından meydana gel­ miştir. Kemerlerin toplam kalınlığı 0.45 m. dir (Bak. Resim : 9).

Revaklar kemerlerin tepe noktası­ nın biraz üstüne kadar kesme taş ile inşa edilmiş olup, üç sıralı «kirpi sa­ çak» silmeye kadar ise moloz taş kul­ lanılmıştır. Silmenin yerden yüksekliği 7.10 m, dir.

Batı revak duvarında, orta sütun üzerine rastlayan kısımda, takriben 0.20 x 0.20 m. ebadında beyaz mermeı

bir plaka bulunmaktadır.

Avlunun Güney cephesi, 7.85 m. yükseklikte ve içinde iki merkezli, sivri giriş eyvanı kemerinin açıklığı bulu nan bir duvar şeklindedir. 5.90 m. ge nişlikteki giriş eyvanı kemeri, Doğu ve Batı revaklarmdaki gibi çift sıralı olup, aynı malzeme ile yapılmıştır. 0.50 m. kalınlıktaki kemerin tepe noktasında yerden 6.90 m. yüksekliktedir. Duvarın alt kısımları (kemerin tepe noktasına varmadan) yeşil-gri renkli kesme taş, üst kısımları ise «kirpi saçak»a kadar moloz taş ile inşa edilmiştir.

Avlunun Kuzey cepheside 9.20 m. genişlik, 9.70 m. yükseklikte olup «kir­ pi saçak» ile son bulmaktadır. Kesme taş duvar, her iki yanda mevcut olan dikey, profillerle gerilemektedir. Ana Ana eyvan kemeri, giriş eyvanı kemeri­ nin aynı olup, sadece biraz daha yük­ sektir (Üzengi yüksekliği 5.00 m., tepe noktası yüksekliği 9.15 m.) Kemer, sı vah, beyaz badanalı bir duvar ile kapa­ tılmış durumdadır. Üç pencere, bir ka­ pı ve duvarın ilave tarihini veren kita­ be bu cephenin elemanlarıdır. Dikdört­ gen kapı açıklığı tam ortada ve 1.50 m.

genişlik, 3.09 m. yükseklikte olup, Ü Ç basamakla çıkılmaktadır. Kapı etra­ fındaki kesme taş çerçeve, yukarıya doğru da devam etmekte ve dikdört­ gen taş kitabe ile üzeri yarım daire ke­ merli pencere etrafındada dolaşmakta­ dır. Kapı ile aynı genişlikte olan pence re üzerindeki kemerin kilit taşı dışarı doğru birkaç cm. lik bir çıkıntı yap­ maktadır, ve tepe noktasının yerden olan yüksekliği 6.50 m. dir. Alt kısmın­ da profilli taş bir çıkıntı ve kemerin üzengi hizasına kadar devam eden ya­ tay demir parmaklıklar bu pencerenin diğer özellikleridir (Bak. Resim : 7).

Diğer iki pencere ise ilki ile aynı özelliklere sahip olmakla beraber daha dar ve yüksektir (0.95 m. genişlik ve 2.35 m. yükseklikte.) Yerden olan yük­ sekliği ise 1.52 m. olup, kapının iki ya­ nında yer almaktadır.

Bu cephe üzerinde bir çok yerde tamirat izlerine rastlanmaktadır. Taşla nn bozulup döküldüğü yerler harçla doldurulmuş vaziyettedir. Batı tarafta ise yer yer taşlar, çürümüş, süngerimsi bir görünüş arzetmektedir. Duvarın üst kısmında ise kesme taşlar arasındaki kaim derzler, alt kısımlarından tama­ men ayn bîr karakter taşımaktadır.

REVAKLAR :

Takriben 2.00x17.50 m. ebadında dikdörtgen, üzerleri tonozlar örtülü ve Kuzey-Güney doğrultusunda uzanan mekanlar olup, tonoz sütunlar hizasın­ da bulunan 9 -10 cm. kalınlığındaki kaburgalar üzerine oturmaktadır (Bak. Resim : 10). Tepe yüksekliği 7.15 m. ve üzengi yüksekliği 5.85 m. olan tonoz ve revaklann duvar olarak devam eden kısımları sıvalı ve beyaz badanalı va­ ziyettedir. Bu duvarlar boyunca, bir iki taraftada, medrese odalarına açılan ka pilar bulunmaktadır. Yaklaşık olarak

1.85 m. yükseklikte olan kapıların üst kısmında 5 cm. kaılnlıgmda a h ş a p len­ to ve onun üzerinde tepe n o k t a s ı n d a sivriltilmiş yarım daire profilli keme» açıklıkları mevcuttur (Bak. Res. : 16>.

SİNOP, AlAlYB (SÜLÎEVMAN PERVANE) MEDRESESİ ₂₅₅ Revaklann uç taraflarındaki kes­

me taş duvarlar ise kısmen badanalan­ mış olup, her birinde birer kapı açık lığı mevcuttur. Batı arkadmın güney duvarındaki kapı, tam köşeden başla­ makta ve 0.97 m. genişlikte olup, ah şap lentosu üzerinde bir de pencere mevcuttur. B u duvar üzerinde, batı duvanndada kısmen devam eden dia­ gonal bir çatlak mevcuttur. Doğu arka-dmdaki kapı ise köşeden 7 cm. mesafe de 1.00 m. genişlikte olup, sonradan kapatılmış ve sıvalı durumdadır.

Arkadlann kuzey uçlanndaki ka­ pılar ise, şimdi üzerleri açık bulunan iki mekana açılmaktadır. Batıdaki ka­ pı, köşeden 0.86 m. mesafede ve 1.20 m. genişliktedir. Doğudaki ise Türbeye açılmakta olup, 1.17 m. genişliktedir. Her ikisi üzerindede basık, kesme taş kemer bulunmaktadır. 0.50 m. kalın­ lığındaki kemer taşlan arasında, koyu renkli, oval taş parçalar yerleştirilmiş­ tir. Doğudaki kapının üzengi hizasında 3 cm. çapında yuvarlak taş çıkıntıları mevcuttur (Bak. Resim : 14).

AVLV ÇEVREStNDEKt ODALAR: a. EYVANLAR:

Avlunun Kuzey ve Güney tarafında yer alan ve tonozla örtülü olan eyvan-lann duvarları beyaz badanalanmış olup, döşeme betonla kaplanmış du-mmdadır.

Güney Eyvam:

5.95 m. X 8.40 m. ebadında ve tepe noktasında yüksekliği 6.50 m. lik bir tonozla örtülü olan eyvanın güney du van üzerinde medrese giriş kapısı yer almaktadır. Eyvan aksının batı kısmın­ da bulunan giriş kapısı, 0.65 m. derin­ likte ve üzeri yanm daire kemerli biı niş içinde yer almaktadır.

Eyvanm doğu ve batı duvarında ise birer kapı ve pencere bulunmakta­ dır. Daha güneyde yer alan kapılar (gü­ ney köşesinden 0.50 m. mesafede) da­ ha önce izah edilen medrese odaları kapılannın özelliklerini taşımaktadır.

Pencereler ise 0.91 m. genişlik ve 1.50 m. yükseklikte dikdörtgen açıklıklar şeklinde olup, duvar yüzeyinden 15 cm. geride yer almaktadır. Her iki kapı ve pencere etrafında taş çerçeveleri bu­ lunmaktadır.

Eyvanın kuzey duvarı ise avluya bakan bir kemerli açıkhk şeklindedir. Kilit taşı hafifçe oynamış olan keme­ rin taşlarından birinin üzerinde ise ba­ lık motifi bulunmaktadır.

Kuzey Eyvanı (Ana Eyvan) : 6.80 m. X 8.25 m. ebadında dikdört­ gen planlı ve özengi hizasında 4.20 m., tepe noktasmda 8.22 m. yüksekliğe sa hip bir tonozla örtülü olan eyvan, avlu seviyesinden 0.66 m. yüksektedir.

Ana eyvan portalinin arka yüzü olan güney duvarının orta kısmında

1.85 m. genişlik ve 2.48 m. yükseklik­ te bir niş içinde yer alan ve 14 cm. yük­ sekliğinde kesme taş eşiği bulunan gi­ riş kapısı yer almaktadır. Kapmm üst kısmında, döşemeden 3.42 m. yüksekte, kapı genişliğinde ve 2.60 m. yükseklik­ te, üst kısmı yarım daire kemerli bir pencere bulunmaktadır. Aynı özelikle­ re sahip iki pencere daha, giriş kapı­ sının iki yanında yer almaktadır. Yer den yüksekliği 0.77 m. olan pencerele­ rin genişliği 1.33 m. ve yükseklikleri (tepe noktasmda) 2.60 m. dir.

Doğu, batı ve kuzey duvarlannın takriben orta kısımlarında, 1.65 m. ge­ nişlik, 2.40 m. yükseklik ve 0.57 m. de­ rinlikte birer niş mevcuttur. Nişlerin üst hizasında, duvar boyunca devam eden ahşap hatıl görülmektedir. Kuzey duvarında, nişin 0.55 m. üzerinde, dı-ş a n doğru daralan, yanm daire kemer li bir pencere mevcuttur.

b. ANA EYVANIN İKt YANINDAKÎ AÇIK MEKÂNLAR:

Ana eyvanın iki yanmda yer alan ve halen üzerleri açık bulunan iki me­ kân, doğudaki «Türbe» ve batıdaki (şimdi bir bahçe görünümünde),

mo-256 FİLİZ AYDİN

loz taş İle inşa edilmiş duvarları ve dışanya açılan hiçbir kapı veya pen ceresi bulunmaması nedeniyle diğer mekanlardan hayli farklı durumdadır.

Türbe : Ana eyvanın doğusunda yer alan, dikdörtgen bir mekan olup, güney duvannda 4,64 m. ve batı duva nnda 7.35 m. uzunluktadır. Doğu arka-dma açılan, üzerinde ahşap hatıh olan bir kapı vasıtasıyla girilen odanın ze­

mini halen ot ve bitki ile kaplı olup, kapı açıklığı boyunca kaba taş kapla-' ma görülmektedir (Bak. Resim : 13).

Duvarlar moloz taş ile inşa edilmiş olup, dış cephelerdeki gibi bir derzle-me göze çarpmaktadır. Kuzey ve do­ ğu duvarları, diğerlerinden daha bozuk bir kalite göstermekte olup, üst kısım

/arında silme veya harpuşta bulunma­ maktadır.

Güney duvan boyunca, doğu duva rınm üst seviyesi hizasından itibaren çıkıntılı tuğla sıralarının mevcudiyeti, daha önce mekanın üst yapısında bir takım tamirlerin yapılmış olduğunu göstermektedir (Bak. Resim : 11-12). Güney-Batı köşesindeki duvar kalın­ tısı ise, ana eyvan portalini ve yan du­ varını tahkim için yapılmış bir ilave­ nin izidir.

Türbe içinde, kapı yakmındaki da­ ha büyük olmak üzere, iki taş mezar bulunmaktadır.

Ana e3rvanın batısındaki oda ; Gü­ ney duvannda 6.26 m. ve doğu duvarın da 7.97 m. ebadında olan odanm ha­ len üstü açık ve duvarlan moloz taşla inşa edilmiştir. Duvarlarda yer yer tuğ­ la tamirler görülmektedir. Döşeme ise toprak ile örtülü durumdadır.

Güney ve doğu duvarları yüksek olup, kirpi saçakla son bulmaktadır. Batı ve Kuzey duvarlan ise daha alçak seviyede ve beton harpuştalıdır. Güney duvan üzerinde, doğu köşesine doğru, 1.10 m. genişlikte ve üzeri kemerli giriş kapısı bulunmaktadır.

Güney-doğu ve g ü n e y - b a t ı köşe lerinde, takriben yerden 3.50 m. yüksek-hkteki üçgen çıkıntılar muhtemelen, kubbe olan üst yapıya geçiş elemania-n kalıelemania-ntılarıdır (paelemania-ndaelemania-ntifler) (Bak. Resim : 15).

c. REVAKLARA AÇILAN ODALAR:

Kısa kenarları doğu ve batıda olan dikdörtgen planlı ve tonozla Örtü lü mekânlar olup, toplam onbir tane dir. Batı taraftaki odalar takriben 3.00 m. X4.60m. ve doğu taraftakiler 3.20 m. X 3.65 m. ebadındadır. Batı revakının güney ucuna açılan oda ise 3.10 m. x 3,35 m. ebadında kare bir m e k â n d ı r .

Odaların hepsi sıvalı ve beyaz ba­ danalıdır. Döşemeleri beton ile kaplan­ mış durumda olan odaların kapıların da 10 cm. kalınlık ve 18 cm. genişlikte ' t a ş söveler ile, 10 cm. yükseklite taş

eşikleri mevcuttur. Kapı üstlerindeki kemerler, kapı açıklığı boyunca, y a r ı m daire tonoz şeklinde devam etmekte­ dir.

Odaların üzerini örten iki merkez li sivri tonozlar ise, batı taraftaki altı odada doğu-batı doğrultusunda, doğu taraftaki beş odada ise kuzey - güney doğrultusunda uzanmaktadır. Tonoz­ ların tepe yüksekliği takriben 5.80 m. dir.

Doğu revakma açılan odalarda, tonoz, doğu duvarına 0.60 m. mesafe­ de sona ermekte ve 18 cm. kalınlığın­ da ahşap bir kiriş üzerine oturmakta­ dır. Ahşap kiriş ile doğu duvarı arasın­ daki kısmın üzeri ise takriben çeyrek daire şeklinde bir tonoz ile örtülmüş­ tür (tepe noktası takriben yerden 2.70 m. yükseklikteki ahşap kiriş) (Bak. Ş e kil : 8).

Batı revakına açılan odaların tak­ riben batı duvarlarının ortasında dik­ dörtgen pencere açıklıkları mevcuttur 2.00 m. genişlik ve 2.40 m. yükseklikte­ ki pencerelerin yerden yüksekliği ise

S I N O P . A L A I Y E ( S Ü L E Y M A N P E R V A N E ) M E D R E S E S I _25' 0.70 m. dir. Doğu taraftaki odaların do­

ğu duvarı üzerinde bulunan pencerele­ ri ise sonradan kapatılmış ve sıvanmış durumdadır. Batı revakının güney ucunda yer alan odanın ise doğu duva-n üzeriduva-nde beduva-nzer bir peduva-nceresi buluduva-n­ maktadır.

Revaklann doğu ve batı tarafların­ da yer alan on odanın hepsinde ocas bulunmaktadır. Batı taraftaki odaların en güneydeki hariç, k u z e y - d o ğ u köşe­ sinde, en güneydeki odada ise güney­ doğu köşede ocakları mevcuttur. Doğu revakına açılan odalarda ise en Kuzey ve Güneydeki haricinde, kuzey-batı köşesinde, en güneydeki odada güney -batı köşesinde, en kuzeydeki odada ise batı duvarı üzerinde ocakları yer al­ maktadır. Ocakların hepsi yaklaşık ola rak aynı şekle sahiptir. 1.05 m. genişlik ve 1.70 m. yükseklite olup duvardan 10-20 cm. lik çıkıntı yapmaktadır. Yu­ varlak baca ise bu çıkıntı üzerinde to noza kadar yükselmektedir. Ocak üst üst iki yarım daire niş şeklindedir Alttaki niş 0.55 m . genişlik, 0.32 m . yükseklikte olup yerden 0.25 m . yük­ sektedir. Üstteki niş ise daha geniş (0.95 m. genişlikte ve yerden 0.85 m. yüksekte) ve 0.45 m. derinlikte olup, esas ocak açıklığıdır (Bak. Resim : 17, Şekil : 8).

Batı revakmın güney ucundaki odanın (15. no. lu oda) ise diğerlerin­ den farklı bir tarafıda batı duvarında, güney ucundan itibaren 2.50 m. uzun­ luğunda bir kısmın 0.95 m. lik bir niş yapmasıdır. Nişin üzeri yarım daire şeklinde bir kemerle örtülmüştür.

d. GÎRtŞ (Güney) EYVANI YANINDAKİ ODALAR : Giriş eyvanının batı duvan üzerin­ deki kapıdan, ebadlan güney duvarın­ da 4.00 m. ve batı duvarında 3.50 m. olan, tonozlu bir odaya geçilmektedir (16 no.). Tonozun tepe noktasmdaki yüksekliği 4.75 m. dir. Güney duvan üzerindeki pencere daha önce izah edi­

len pencerlerle aynı özellikleri göster­ mektedir. Kuzey - doğu köşede ise di­ ğerleri gibi bir ocak mevcuttur. Oca-ğm açıklığı sonradan kapatılmış du­ rumdadır. Bacanın ise alt kısımları (Tonozun özengi hizasına kadar) beş kenarlı, üst kısımda ise iki kenarlı (bir­ birine dik) bir görünüm arzetmektedir.

Batı duvarı üzerinde 1.80 m. geniş­ likte, 2.20 m. yükseklikte, ve 0.55 m. derinlikte dikdörtgen bir niş mev­ cuttur. Güney - doğu köşesinde bulunan 0.40 m. genişlik, 0.70 m. uzunluk ve 7 cm. yüksekliğindeki taş platform ise bu odanın bir özelliğidir.

Giriş eyvanının doğu duvaiı üze­ rindeki kapıdan L planlı bir odaya giri­ lir. Ebadlan kuzey duvarında 4.20 m , batı duvarında 2.60 m., güney duvarın­ da 7.85 m. ve doğu duvarında 5.53 m. olan L nin ilk kısmında düz, ahşap çı-talı bir tavan görülür. L'nin ikinci kıs mma ise 3.50 m. Hk bir genişliğe ve özengi noktasında 1.65 m., tepe nokta­ sında 3.05 m. lik bir yüksekliğe sahip, yarım daire şeklindeki kemerli bir açıklıktan geçilir. L'nin ikinci kısmıda düz ahşap tavanla kapatılmıştır.

Güney duvarındaki iki ve doğu du­ varındaki bir pencere, daha önce izah edilen pencerelerle aynı özellikleri gös­ termektedir (Bak. s. 242).

Kuzey duvarında mevcut olan dik­ dörtgen bir kapıdan, üzeri tonozlu ve ocaklı bir odaya geçilir. Aslında revak-lara açılan diğer odalarla aynı karak­ terde olan odanın kuzey duvan üzerin­ de bulunan ve halen kapatılarak bir niş haline getirilmiş olan esas kapısı vasıtasıyla doğu revakına açıldığı mu­ hakkaktır. Odanın tonozu ise l.-planlı odada olduğu gibi ahşap tavanla kapa­ tılmıştır. Döşeme ise yine ahşap ile kaplanmıştır. Batı duvan üzerinde 2.22 m. genişlikte, eyvana açılan bir penceresi mevcuttur. Güney-doğu kö­ şesinde bulunan ocağın ise nişleri ka­ patılmış durumdadır.

258 FILIZ AYDIN e. W.C :

Kuzey;Güney doğıultusunda uza­ nan vo ebadlan 3.55 x 6.69 m. oian dik­ dörtgen planlı ve tonozlu bir odadır Medresenin dış güney cephesinin do^ı: ucundaki dikdörtgen kapı açıklığı va sıtasıyla girilen hacmin içinde, bolı du­

varı ü/eri;ide W.C kabinlci-i yer aimak-ladır. Güney duvarındaki pencere, 1.10 m. nenişlik ve 2.35 m. yükseklikle olup, üst kısmı hcş dilimli bir kemerle öi tü­ lüdür. Pcnceıe dışan doğru işittikçe daralmakta ve ma/->:3İ pencere halini alnıp.kladır (Bak. Resim : »SV Balı dı:-van.''!;iki iki pencerede içle geniş dik­ dörtgen açıklıklar şeklinde iken, dışa d()« ru d a ra 1 ma k! ad I r.

Beton dö.şeme üzerinde «üncy du­ varından 2.12 m. m''salede '5 eni. Iil> bir brsnmak mevcuttur,

MİMARt VE STRÜKTÜREL ANALtZ :

1. MtMARt ELEMANLAR: a) Plan Elemofilan:

— Avlu : Kuzey-Güney dogıuUu sunda uzanan, diVdöıtgen planlı, ve üstü açık h'• meki'ın o'liO. ku'/cy ve

güneyinde iki evvan ve dogu ile batı­ sında rcvakbrb çevrelenmiştir.

— Re^•aklar : Kuzey-Günev yö­ nünde u/anan, tono/lu hacimlerdir.

— Giriş Eyvanı : Kuzev-Güney yönünde uzanan lo.'o/'a örlülü bir

mekan olup, avludan 40 cm. yukarıda­ dır.

— Ana Eyvan : Giriş Eyvanı gibi tonozlu olup, avludan 66 cm. yüksek tedir. Eyvanın ön (Güney) cephesi ise .sonradan kapatılmıştır.

— Ana Eyvanın iki yanındaki me­ kanlar : Üst yapılan bugün mevcut ol-mavan iki mekandan doğuda olanı «Türbe»dir.

— Revaklara açılan odalar : Avlu­ nun doğu ve batısında yer alan revak­

lara açılan odalar, simetrik bir durum arzcimezler. Batıdaki odalar daha uzun olup doğu-balı isiikameiindc tonozla örtülüdür. Doğudaki odalarda ise ku­ zey-güney doğrultusunda uzanan to­ noz, doğu duvarına 0.60 m. mesafede sona ermekle vc ahşap bir kiriş üzeri­ ne oiuıinakladır. Kiriş ile doğu duva

rı arasındaki kısım ise çeyrek dair..-pronHi bil- tono-'.la öı tülüdür.

— Giriş Eyvanı yanındaki mekân­ lar : Eyvanın dojîusunda yer alan içice iki mcuiMi i!e, balısmda yer alan ve bu­ gün dışarıdan giıişi olan VV.C mekân­ larının orijinal Foım ve fonksivonlan hakkında «mukovc-cli anaîi/» kısmın da bahsedilecektir.

h) AçtMıklov :

— Giriş Püi lali : Bütün elemanla­ rı ile orijinal şeklini muhafaza etmek­ te olup, çcşilli profillerle sınırlandırıl­ mış iç içe çerçevelerle, gcomeuik ve biikiscl motiflerle tezvin edilmiş bir in­ şaat kitabesi ıvovcul Lur.

— Ana Evvan P"i ioli : Giriş por-lohnde liörülen. pıoliller buradada mevcuHur. Üst kısımda iso '^i.-riPc eyvan kemerinin üsi. hizasında '-esilmiş vazivetledir. Sonradan vi>pdan bir ta mir sırasında portal kesik kısmın üze­ rine vc'.leşlirilmiş üç sıralı bir «kirpi saçak» ile nihavetlendirilmistir.

— Kapılar :

i. Giriş Eyvanı Kapısı : Girişin üstünü örten basık kemerin üzengi hi­ zasında ycrleşlirilmiş olan .nhşap bir lento ile dikclöri<ren bir arıklık <:!C)rünü nıüpdedir. Mevcut ahşap kapı ise oriji­ nal değildir.

ii. Ana Eyvan Kapısı : 1889 da yapıldığı ü/erindeki kitabeden anlaşı lan kapı dikdörtgen bir açıklık olup. üzerindeki pencere ile bir'ikte, kesme taş bir çerçeve içine yerleştirilmiştir.

İÜ. Ana eyvanın yanındaki oda­ lara açılan kapılar : Üzerleri basık ke­ merle örtülü açıklıklar şeklindedir.

N>;^. AI.AİYE (SC17.YMAN PERVANE) Mr.DRESr.St ₂₅₉

iv. Oda Kapılan : Üzerleri yarım daire profilli kemerle örtülü olan kapı­ ların, üzengi hizasında ahşap Icnlolan ve kesme taş sövclcıi bulunmaktadır

V. Dış cephede yer alan W.C Ka­ pısı : Dikdörtgen bir açıkhk olup, üze­ ri duvar içine yerleştirilmiş, ahşap bir lento ile örtülüdür.

vi. 2 ve 3 no. lu odalar arasında­ ki kapı : Sonradan açılmış olup dik dörtgen bir açıkhk şeklindedir.

— Pencereler :

i. Güney, Doğu ve Batı cephele rinde mevcut olan, kesme taş çerçeve içine yerleşfiıiinıis, domiı- parmaklıklı, metal kepenkli dikdörlpen açıklıklar. Metal kepenkleri haricinde aynı özel­ liklere sahip iki pencerede giriş eyva­ nının doğu ve bat! duvarı üzerinde bu­ lunmaktadır.

ii. Ana Eyvanın kuzey duvarı üze­ rindeki pencere : Üzeri yarım daire profilli bir kemerle örtülü olup, etra­ fında kesme taş çerçevesi ve metal ke­ penkleri mevcuttur.

İÜ. Ana Eyvcınm aviu (rüncy) cep hesi üzerindeki üç pencere : 1889 tari­ hinde duvarla birlikle inşa edilmiş olan açıklıklar kesme taş ile çerçeve­ lenmiş olup üzerleri yarım daire ke­ merle örtülmüştür.

iv. W.C pencereleri : Güney duva­ rında ve Batı duvarında, güney kö­ şesine yakın pencere dikdörtgen açık­ lıklar .şeklinde olup, üst kısımda üçgen şeklinde kapanmaktadır. Güney duva­ rındaki pencere içte beş dilimli kemeri olan bir açıklık şeklini almaktadır. Me­ kân içindeki üçüncü pencere ise düz dikdörtgen bir açıklık şeklindedir.

V. Doğu cephesinde bulunan, son­ radan kapatılmış vaziyetteki oda pen­ cereleri : Dikdörtgen, kesme taş çerçe­ veli açıklıklar şekHndedir.

c) Nişler :

— Ana eyvanda bulunan nişler . Doğu, batı ve kuzey duvarında olmak üzere, duvarların orta kısmında yer alan, dikdörtgen formlu girintilerdir. Kuzey duvarındaki niş genişliği dış& doğru daralmaktadır.

— 16 no. lu odanın batı duvarın aa dikdörtgen ve 15 no. lu odanın batı duvarında üzeri yarım daire kemerli birer niş mevcuttur.

d) Ocaklar :

Avluya açılan odaların ortak bir özelliği olan ocaklar, 8 no. lu oda ha

ricinde köşelere diagonal olarak yerleş­ tirilmiş, 8 no. lu odada batı duvan üzerindedir. 15 no. lu odada ise ocak yoktur. Giriş eyvanına açılan 16 no. lu odada ise kuzey-doğu köşede ocak mevcuttur.

2. STRÜKTÜREL ELEMANLAR : a) Temeller :

Derinlik, malzeme ve formu hak kında hiç bir fikre sahip olmr.dığımız temellerin mahiyetinin anlaşılması için yer yer kazılar yapmak gerekmektedir.

h) Döşeme Kaplamaları : Avluda, revak ve eyvan döşemele­ rini ortada bulunan kavuza bağlayan (axial) yollar koyu gri renkli kesme taş ile kaplanmış durumdadır. 2 ve 3 no. lu odalarda ahşap kaplama, diğer bü­ tün odalarda ise şap, döşeme malzeme si olarak gözükmektedir. Ana eyvanır iki yanındaki mekânlarda döşeme top rak ile örtülü durumdadır.

Eşikler : Ana eyvan ve diğer oda eşikleri 15-20 cm. genişlikte, koyu gri taştandır. Eşiklerin uç kısımlarında, 2 - 3 cm. genişlikte kanallar bulunmak­ tadır. Giriş portalindeki eşik ise düz bir taş şeklindedir.

c) Duvarlar:

260 FiLiZ AYDIN edilmiş olup, köşelerde iri kesme taş bloklar kullanılmıştır.

tç duvarlar : Griş eyvanının Doğu ve Batı duvarları, revak duvarları ve avlu cepheleri kesme taş ile inşa edil miştir.

Duvar yüzleri : Dış cephelerde sıva ve badana kullanılmamış, moloz taş duvarlar açık bırakılmıştır. îçte ise re-vaklann dar yüzleri haricinde bütün duvarlar sıva ve badanalanmıştır. Re-vaklann dar cephelerinde ise sadece ince bir badana tabakası görülmekte­ dir.

d) Revak ve kemerler :

Avlunun doğu ve batısında uzanan revaklar, üç silindirik sütun üzerine oturan iki merkezli (sivri) dört kemer­ den müteşekkildir. Kemerlerin üzengi hizalan ve tepe yükseklikleri farklılık göstermektedir.

Bina içinde çok çeşitli kemer form­ ları kullanılmıştır. Eyvan kemerleri, iki merkezli, sivri kemer olup, kireç taşından inşa edilmiştir ve kemer taş­ lan üstüste iki sıralıdır. Giriş portalin-de ve ana eyvanın iki yanında bulunan odaların giriş kapıları üzerinde bulu-basık kemerler aynı zamanda dekoratif elemanlar olarakta kullanılmıştır. Bun­ lardan birincisi beyaz mermerden, di­ ğer ikisi ise kireç taşındandır. Diğer odaların giriş kapıları ise yanm daire şeklinde, kesme taş ile inşa edilmiş ya­ lancı kemerlidir. 2 ve 15 no. lu odalar­ da görülen kemerler ise yarım daire profillidir.

e) Silmeler :

Duvarlar, dışta ve içte (avlu duvar lan) üç sıralı bir «kirpi saçakla» son bulmaktadır. Sadece Ana Eyvanın iki yanındaki üstü açık mekânların duvar­ larında «kirip saçak» görülmez. Bun­ lardan batı taraftaki üzerinde 4 cm. kahnlığında bir harpuşta mevcuttur.

/) Üst Yapı :

— Tonozlar : Binada mevcut lo nozlann hepsi iki merkezli, sivridir Eyvan tonozları ve muhtemelen revak tonozları kesme taş ile, diğerleri ise moloz taş ile inşa edilmiştir. Hepsi sı­ valı ve badanalı vaziyettedir.

— Kubbe : Ana Eyvanın batı kıs­ mında bulunan üstü açık m e k â n ı n , Gü­ ney duvarı köşelerinde bulunan pan­ dantif kalıntıları, mekân üzerinde bir kubbe mevcut olduğunu ispatlamakta­ dır.

— Düz Tavanlar : 2 ve 3 no. lu odaların tavanları, binada yapılan bir tamirat sırasında düz ahşap kaplama olarak değiştirilmiştir.

g) Çatı Kaplaması :

Bütün çatı üzerinde, halen alatur­ ka kiremit örtü mevcuttur. Orijinal ça tı kaplaması hakkında bir malumat el­ de edebilmek için yer yer araştırmala» gerekmektedir.

3. DİĞER ELEMAN VE DETAYLAR :

a) Çörtenler :

Güney ve Batı cephesinde olmak üzere toplam iki adet çörten mevcut tur. Basit, U' formunda ve taştan ya­ pılmıştır.

h) Dekorasyon :

Başlıca üç grup altında toplanabı lir.

i. Düz Kabartmalar : Profilli bir şekilde taş üzerinde portallerde görül­ mektedir, ve gittikçe gerileyen çerçeve­ ler teşkil etmektedir.

ii. Geometrik ve bitkisel motifli kabartmalar : Taş üzerine i ş l e n m i ş şek­ liyle giriş portali üzerinde mevcuttur. Giriş eyvanı tonozunun yan yüzünde taş üzerine oyulmuş bir balık motifi de bulunmaktadır.

İÜ. Kemerler : Dekoratif maksat­ la kullanılan kemerler; basık formda

ALÂİYE (SÜLEYMAN PERVANE) MEDRESESİ ₂₆₁

olup, giriş portalinde, ve Ana Eyvamn iki yanındaki odaların giriş kapıların­ da kullanılmıştır.

c) Havuz:

Sekizgen taş bir platform üzerin­ de bulunan, sekizgen, koyu gri kesme taş ile inşa edilen havuzun, kenarları üzerinde musluk delikleri bulunmak tadır. Sekizgen platformun köşelerinde bulunan 22x22 cm. ebadında kare sü tun ayakları orijinal halinde burada bir şadırvanın mevcudiyetini ispatla­ maktadır.

d) ŞipoUen parçalar:

Revak sütun, kaide, gövde ve baş­ lıkları antik bir yapının parçaları olup, binada yeniden kullanılmıştır.

e) Taşct işareti :

Batı revakının en güneydeki sütu­ nu üzerinde tek bir işaret mevcuttur. 4. MALZEME VE DURUMU : Malzeme ve işçilik yönünden yapı yı başlıca iki kısma ayırabiliriz::

a. Kesme taş kısımlar b. Moloz taş kısımlar

a. Kesme taş ile inşa edilen kı­ sımlarda, bilhassa Giriş Portalinde iyi • bir işçilik göze çarpar. Fakat, geçen

zaman ve yapılan tamirler nedeniyle ilk görünümünden hayli kaybetmiş du­ rumdadır.

Diğer taraftan, inşaat sırasında, da­ ha eski bir yapının kalıntılarının kul­ lanılmasında bir mahsur gömlmemiş-tir. öyle ki bu parçalar renk, malzeme ve form bakımından yapının diğer kı-sımlarıyla hiç bir bağlılık, uygunluk göstermemektedir.

b. Moloz taşla inşa edilen kısım­ larda ise kötü bir işçilik görülmekte­ dir. Detaylar ve kalite hayli düşüktür.

Strüktürel bakımdan, medresenin genel durumu oldukça iyidir. Zaman

zaman yapılmış dlan tamirlerin bımda rolü büyüktür. Bazı odalarda ise ol­ dukça tehhkeü bir durum göze çarpar W.C.'ye bitişik iki oda, 14 ve 15 no. lu odalarda aşırı rutubet ve çürümeden Ötürü derin çatlaklar meydana gelmiş­ tir.

Temellerden yükselen rutubet, yer yer yosunlanmaya yol açmıştır. Yapı içinde iyi bir vantilasyonun sağlana­ mamış olmasıda yosunların gelişmesi­ ni çabuklaştırmaktadır.

Ana eyvanın avlu cephesindeki taş­ lar ise, süngerimsi bir görünüş almış-sada, laboratuvar analizlerine göre strüktürel bir problem yaratmamakta­ dır.

5. KİTABELER :

Bina ile ilgili iki kitabe mevcuttur. Biri Giriş PortaU, diğeride sonradan kapatılan ana eyvan güney duvarı üze­ rindedir. Diğer taraftan ana eyvanın, doğu tarafında bulunan «Türbe» için­ deki mezarlardan kuzeydeki üzerinde-de bir kitabe mevcuttur.

— Giriş Portali üzerindeki kitabe, üç dilimli kemerle sınırlandırılmış, ko­ yu renk taş üzerine yazılmış olup yedi satırdan ibarettir (Bak. Resim : 19).

1. Allahm yardımı ve başarılar sağlamasıyla

2. Sinop şehri fethedildiği zaman 3. Kafirlerin elinden

4. Allah nazarında fakir bir kul olan

5. İnanışları kuvvetli, alimler ba­ bası, kendisiyle övünülecek kul 6. Mehmet oğlu Ali'nin oğlu Sü­

leyman (gayretiyle) - Allah on-lann sonunu iyi kılsın-yapıl ması emredildi

7. Bu mübarek medresenin, ve ta­ mamlanması 661 senesinin ay larında başarıldı.

262 FİLİZ AYDİN — Ana Eyvan üzerindeki kitabe, kapı üzerinde, dikdörtgen kesme taş bir çerçeve içinde yer almaktadır. Ki­ tabe üstünde diğer bir çerçeve içinde ise, elliptik form içinde «tuğra» ve onun iki yanında, ay - yıldız bulun­ maktadır. Bu kitabeden anlaşıldığına göre. Ana eyvan H. 1307 yılında kapa tılmıştır (Bak. Resim : 20).

Kitabenin türkçe tercümesi : Hûvehnuîn Lûlfü erbabı hamivcflc ieşeb büs edilip

2. Çaar tekbir ile lanhini yazdım Faik

3. Bir muhibbi vatan oldu sebcb' tevsi ri

4. Pek güzel oldu bu medrscnin tamiri

1037

Manası: Tanrı yardımc/sıdır.

1. Yardımsevenlerin lulfu ile işe başlanıp

2. Dört tekbir ile tarihini yazdım Faik

3. Bir vatan sevgisi içi kolaylaş­ tırdı

4. Pek güzel oldu bu medresenin onarımı.

1307

— Türbe içindeki, mezarlardan, kuzeydckinin mezar taşı üzerindeki ki-tabedLMi mezarnı Mesul Çelebinin o^lu Gazi Çelebiye ait oldıv^unu ve H. 722 senesinde gömüldüğünü anlamaktayız. Mezar taşının Güney yüzü üzerin­ de :

Hazâ kabr-i Gazi Çelebi

Bin Mesud Çelt:bi tab allahü se-rahüm

(Bu Mesut Çelebinin oğlu Gazi Çe-lebi'nin kabridir, Allah onların topra­ ğını temiz kılsın)

Mezar taşının Kuzey y ü z ü n d e : Fi lorih'i sene

İsna ve işrin ve sebamiye. (722 senesi tarihinde) MUKAYESELİ ANAÜZ

Sinoplaki Alâiye medresesi 1262 tarihinde inşa edildiğinden, mukayese­ li analiz çalışması aynı devir (Selçuk­ lu) medrese binaları arasında y a p ı l m ı ş tır.

Bu çalışma içinde önce plan ele manlannın mukayese ile değerlendiril­ mesi ynpıJacak, daha sonra strüktürel ve dekoratif elemanlar ele alınacaktır.

a. Plan elemanları :

Üzeri açık avlusu bulunan, tek kat­ lı Sel(;uktu medreseleri arasında Sinop Alaiyc Aicdresesinde olduğu gibi iki eyvarii ve avlunun iki tarafında rcvak bulunan örnekler. Kayseri Afgunu Med

resosi fXIII. yy.)' ve Karaman Tlalunı ye Mı-dresesidir (1382)-. Aynı plan tipi­ nin cli.'cr bir örneği ve Amasya'da bu-liman Bimarhane (1308)' de görülmek­ tedir.

tki eyvanlı medrese tipinin de bir çok (irnckleri mevcuttur. Bunlar ara­ sında Diyarbakır Zinciriye Medresesi (U98)\ Kayseri Huand Hatun Medre­ sesi (1238)*, Alaca Mahmudiye Kövü Kalehisar Medresesi ( X I I I . yy. başı)* Afyon Hisarardı Medresesi (XIÎ1. yy.)' Ermenek Tol Medrese (1339)* Alanva

1) ''"•-(-n Mt'I'n Ann'^olıı M o d r c s i ' l c i Cilt: I. î'^'-rıf-ul tD70.

Kııınn AbduHfih. Anrdolu Medro.so-lorl I . C)';. Ank.-ıa. ir69. s. 67

2) .Sözcr M. aynı eser. s. 140 K-nvalı 1. H . . K a r a m a n T a r i h i . S. 461. 3) Sı.zcn M., av. OS. s. 207 Km an A., av es. s. 128 4) Rcz u M., ny. es. s. 101 K'ı.'tan A., ay. ea. s. 28 ."5' Sözen M., ay. es. s. 100

Kuıan A., ay. es. s. 70 fi- Sö:-en M., ny. es. s. 114

Aslaıiapa. O. K.-Aİehf.sarda bulunan Mimari EsLrler, Sanat T a ı i h l Y ı l h g r . 1966 -19C8, s. 1

1) Sözen M., ay. e.s. s. 127

Kuıan A av es. s, 108 8) Sözen M. ay. es s. 131

SİNOP, ALÂİYE (SÜLEYMAN PERVANE) MEDRESESİ ₂₆₃

Oba Köyü Medresesi (1373)', Peçin tl-yas Bey Medresesi, (1421)'-, Kayseri Hatuniye Medresesi (1432)" ni sayıbi liriz.

Selçuklu Medreselerinin, orijinini haliyle bugüne kadar kalabilmiş olan larnula, cyvanlarm lonox'a örtülü oklu ğu ve döşemelerinin avlu seviyesinden daha yüksek olduğu giiiülmckled'r. Sinopiaki mcdıcsedcde aynı durum mevcuttur.

Medreselerin Ana Eyvanının iki yanmda bulunan mekanlar, lono/ vova kubbe ile orlülü olup, A. Kuran tara-fmdan «Kırlık Dersane» olarak adlan-duıldıfM gibi, bazı örneklerde «Türbe» de mevcuttur.

Tonozla örtülü örnekler : Diyarba­ kır Zinciriye M c d ' T s e s i , Kayseri Sc.-a

ceddin Medresesi (1239)"\ Antalya îma vet (Ulu Camii) Medresesi", Kayseri Afsunu Medresesi ( X I I I . yy.), Kayseri Sahibiye Medresesi (1268)'\ Sivas Gök Medrese fl271)'^ Sivas Buruciyc Med resesi (1272)", Kavseri Cifle Medrese (1205V', Kavseri Himnt Hatun Medre­ sesi (!238), Alaca Ka'ehisar Medresesi (XTTT. yy. başı). Kavseri Hacı Kdıç Medresesi", Peçin Ahmet Gazi Medrese­ si", Manisa Ulu Cami Medrcsesi-^ To­ kat Gök Medrese".

Kubbeli örnekler : Akşehir Taş Medrese (1250)", Kavseri Huant Hatun Med'-cscsi, Ermenek Tol Medrese (1339), Alanya Obakövü Medresesi (1373) Karaman Hatunivc Mocbrsc'-i, Kavseri Hatunivc Medresesi, Konya - Sırralı Medrese", Niğde Ak Medrese'^,

Tokat Gök Medrese.

Selçuklu Medreselerinde, türbeler formlarına göre başlıca üç grupta top-lanmaktadıı-" :

a. Külahlı Türbeler b. Eyvan Tipi Türbeler

c. Kubbeli Türbeler (Bu tipe ör­ nek olarak, Konya Karatay. Si

vas Buruciye, Çay Yusuf bin Yakup ve Akşehir Ta:? Medrese

lerini verebiliriz).

Plan şeması bakmıından medrese türbelerini üç grupla incelemek gere­

kir" :

a. Avlunun Gerisinde Bulunan Türbeler :

i. Ayrı bir 5'apı şeklindeki Türbe 1er

ii. Ana eyvana bitişik olan Türbe lor. (Örnek olarak Konya Tac-ül Vezir. Tokat Gök, Kavseri Afgunu, Alaca Hüseyin Gazi ve Konya Karatay Med-rcse'eri)

b. Avlunun Yanında Bulunan Türbeler.

c. Avlunun Önünde Bulunan Tür beler.

Selçuklu Medreselerinde, avlunun iki yanmdaki odalar çoğunlukla

simet-9) S ö n e n M. av. e.s. a 1"5 I C ) Süzo:ı M, av es. s 141

A r 'I A.vda. .Ment?.«e P e y l i g l Devrinde P c c i t ı Sı-lut. An?cinhı S n n a t ı A ı a ş i ı r m o l a n I , s. 04

11) S ö z e n M . , ay. e.s. .s. 149 12) .Sezen M., .iv. es. .s. 11

Kııı.vn A . . ? v es. s, 73 J 3 ) Rr.-f.ı M.. :ıv. es. s, 15 K ı n a n A., ay. es. s. 85 14) S-'-'cu M., ny. OS. s. 29 K m an A . , ay. es. s. 88

15) n M . , ay. c.-j. s. 40

K i l i m A . , py. es. s. 92 16) S K / ' i . M., ay. es. s. 49

K u l an A., ay. es. a. 90 17) 5?r,:'cn M , , ay. ps. P K ı n a n A . , ay. es. s. 65 18) ' •--•1 M., ay. ra s. 118 K n i H " A . ay. es. s. 7â 19> r-ö.ren M. ay es. s. 179 A r c i A y d a . a.v. e.-», H. 76 20) ."îczoi) M . , av. es. s. 18.3 21) Söz-^n M . , ay. es. s. 213

K u r a n A . , av. es. s. 96 22) S ö z e n M . , ay. es. a. 22

K ı n a n A . , ay. es. s. 79

23) Söy..n M., a.v. es s. ICO

K ı n a n A., ay. cs. .s. 74 24) S ö z e n M . , av. es. s. 194 25) K ı n a n A . , ay. e.s. s. 1.38 26) K u r a n A . , ay. es. a. 138

264 FİLİZ AYDIM rik olup, dikdörtgen ve tonozla örtülü mekânlar şeklindedir. Sadece iki med­ resede, Sinoptaki medresede olduğu gibi karşılıklı odalann uzunluklarmda farklılık görülmektedir. Diyarbakır Zinciriye ve Konya tnce Minareli Med­ reseleri.

Sinop Pervane Medresesindeki 2 no. lu oda «aşhane» olarak fonksiyon-landınlabilinir. A. Kuran, Alaca Hüse­ yin Gazi, Alaca Kalehisar, Afyon Bo-yalıköy*", ve Atabey Ertokuş Medrese­ lerinin ön bölümlerinin birer ilkel ima-ret-aşhane olabileceğini söylemekte dir".

Kastamonu ismail Bey Medrese sinde helâ mevcuttur. A. Kuran, Diyar­ bakır Zinciriye ve Sivas Gök Medrese se de belânın mevcut olduğundan ve Süleyman Pervane Medresesindeki he­ lanın da orijinal olduğundan bahset­ mektedir".

Selçuklu Medreselerinin bazıların­ da mescit ana eyvanda, bazılarında ise giriş eyvanı yanında yer almaktadır.

Erzurum Çifte Minareli Medrese, Si­ vas Gök ve Sivas Buruciye Medresele­ rinde mescit, giriş eyvanı yanında bu­ lunmaktadır.

b. Açıklıklar

Portaller : Selçuk binalannın ön cepheleri çoğunlukla düz yüzeylerden ibaret olup, orta kısımlarında monu­ mental portalleri mevcuttur. Portalin monumental tesiri ise daha ziyade du­ varlardan yüksek oluşu ile sağlanmak-maktadır. Portal bir veya birkaç sıralı silme ile çerçevelenmekte ve orta kı­ sımlarında umumiyetle basık kemerli bir giriş kapısı bulunmaktadır,

Selçuklu yapılan içinde birbirine eş iki portal mevcut değildir. Hepsi de­ ğişik, orijinal bir kompozisyona sahip­

tir».

Selçuklu Medrese Yapılarındaki Ana Eyvan Portali, Giriş Portalinde ol­ duğu gibi çoğunlukla bir veya birkaç

su-ah silme ile çerçevelenmektedir. Ör­ nek olarak. Kayseri Huant Hatun Med­ resesi (1237), Konya Karatay (1251) ve İnce Minareli Medrese (1258), Kayseri Sahibiye Medresesi (1267), Sivas B u ruciye (1271), ve Gök Medrese (1271) Tokat Gök Medrese (1271), Kayseri

Köşk Medrese (H. 740), ve N i ğ d e Ak Medrese (1409) verilebilir.

Kapılar : Osmanlılar Devrinde ç o k fazla görülen üzeri yarım daire kemer­ li kapı açıklıklarına Selçuklular dev­ rinde çok ender olarak rastlanmakta dır. Konya, ince Minareli Medrese (1258); ve Sivas Çifte Minereli Medre se, tesbit edebildiğimiz örnekler ara smdadır.

Pencereler : Selçuklu medreseleri arasında «mazgal» pencere açıklıkları­ na sahip olan örnekler arasında Konya Sırçalı Medrese (1242) ve ince Minare li Medrese (1258), Sivas Buruciye ve Gök Medreseleri (1271), Amasya Bimax hane (1308); Erzurum Çifte Minereli Medrese, Kayseri Köşk Medrese. Alan ya Obaköy Medresesi, ve N i ğ d e Ak Medreseyi sayabiliriz.

Diğer taraftan, Kayseri Afgunu, Çifte, Seracettin ve Sahibiye Medrese­ leri ile Sivas Gök Medrese, ve Akşehir Taş Medresede olduğu gibi, bazı Sel çuklu medreselerinde dışa hiç bir pen cere açıklığı mevcut değilken, Sivas Buruciye Medresesi (1271), Amasya Gök Medrese, Diyarbakır Mesudiye ve Zinciriye Medreseleri, Konya î n c e Mi­ nareli Medrese, Amasya B ı m a r h a n e ve Alanya Obaköy Medreselerinde dışa açılan büyük pencereler bulunmakta dır. 13. yy. den sonra ise medreselerde büyük dikdörtgen pencere açıklıkları­ na sık sık rastlanmaktadır, ö r n e ğ i n : Bursa Muradiye ve Yıldırım Medrese leri, istanbul Fatih, Bayazıt Medresele­ ri v^s.

(26a) Gönçer, S ü l e y m a n . Afyon tli T a r i ­ hi., s. 268

27) Kuran A . , ay. es. s. 140 28) Kuran A., ay. es. s. 142

29) ö g e l S., Anadolu «elçuUlulannvu T a ş Tezyinatı. T . T. K . Ank. s. 158-173

S I N O P . A L A I Y E ( S Ü L E Y M A N P E R V A N E ) M E D R E S E S I ₂₆₅ c. Strüktürel Eelemanîar ve

Malzeme :

Temeller ve döşeme kaplamalaıı hakkmda herhangi bir bilgi edinmek mümkün olamamıştır.

Duvarlar :

Kesme taş ile inşa edilen Selçuklu medreseleri arasında Kayseri Çifte, Huant Hatun ve Sahibiye Medreseleri, Sivas Buruciye ve Gök Medrese, E r ­ zurum Çifte Minareli Medreselerini sa­ yabiliriz.

Niksar Yağıbasan ve Tokat Çukur Medreseleri ise tamamen moloz taş ile inşa edildiği gibi; Tokat Gök, Alaca Hüseyin Gazi, Kayseri Külük Camii Medresesi; Konya Karatay; Çay Yusuf bin Yakup Medreselerinde olduğu gibi

kesme taş ve moloz taşın birlikte kul­ lanıldığı örneklerde mevcuttur. Bu du­ rum Sinop Pervane Medresesinde de görülmektedir.

Strüktürel bir eleman olan kemer­ lerin diğer tür binalarda olduğu gibi Selçuklu medrese binalarında da geniş ölçüde kullanıldığını görüyoruz. Ke­ mer çeşitleri arasında ise en çok kul­ lanılma sahası olan iki merkezli sivri kemerdir.

Basık kemer ise Sivas Buruciye ve Gök Medreseleri, Tokat Gök Medrese, ve Karaman Hatuniye Medresesinde görüldüğü gibi strüktürel olduğu ka­ dar dekoratif eleman olarakta kulla­ nılmaktadır.

Sinop Pervane Medresesinde re-vaklarda görülen çift sıralı kemer kul-lanışma Sivas Gök, Kayseri Huant Ha­ tun Medreseleri, Amasya Bimarhane binaları ile 12. ve 13. yy. da inşa edil­ miş olan birçok han ve kervansaray­ larda da rastlanmaktadır.

Vst Yapı :

İki merkezli (sivri) tonoz kullanılı­ şına Selçuk binalarının hemen her tü­ ründe rastlamak mümkündür.

Selçuk medrese mimarisinde kub­ benin, orta avlu, dershane, mescid ve­ ya türbe gibi mekânlarda kulanıldığmı görüyoruz.

Konya Sırçah, Karatay ve înce Mi­ nareli, Kayseri Hatuniye ve Akşehiı Taş Medreselerinde Ana Eyvanın her

iki yanında da kubbeli mekanlar mev­ cuttur. Kayseri Sahibiye, Alanya Oba ve Tokat Gök Medresede ise Ana Ey­ vanın sadece bir tarafındaki mekân kubbe ile örtülüdür.

Diğer yapılarda olduğu gibi Sel­ çuklu medreselerinde de kubbeye geçiş elemanı olarak tromp, pandantif veya üçgenlerin kullanıldığını görüyoruz.

Selçuklu mimarisinde çatı kapla­ ması olarak toprak örtünün kullanıldı­ ğı bilinmektedir".

d. Diğer Eleman ve Detaylar : Selçuklu binalarında basil U for­ munda çörtenler kulanıldığı gibi, Kay seri Huant Hatun medresesinde olduğu gibi çeşitli hayvan kafası şekhndeki dekoratif çörten formlarına da rastla­ mak mümkündür.

Dekorasyon Selçuklu medrese mi­ marisinde, gerek düz, gerekse geomet rik ve bitkisel motifli kabartmalar şek­ linde sadece giriş ve ana eyvan porta-li üzerinde görülmektedir. Dekoratif maksatla kullanılan kemer formlarına ise türbe, mescid, dershane veya hüc­ re kapılarında rastlamak mümkündür.

Havuz, Selçuklu binalarının ana elemanlarından biridir. Bina avlusun­ da olduğu gibi, yapı içinde olması da mümkündür. Kare formlu havuzlar ya­

nında çokgen kenarlı havuzların da kullanıldığı örnekler mevcuttur. Bu­ güne kadar kalmış olan bir Selçuklu şadırvanı mevcut değildir. Bugün sa­ dece Sinop Pervane Medresesindeki gi­ bi şadırvan izlerine rastlamaktayız.

30) Daha fazla bllfrl için bak: Binan Mu hittin, Türk Saçak ve Kornişleri. İstanbul

266 FlUZ AYDIN Ocaklar Osmanlı mimarisinde ge niş ölçüde kullanıldığı halde Selçuklu yapılarında mevcut değildir.

Nişler : Sinop Pervane Medrese sinde olduğu gibi, Ana Eyvan duvarla­ rında niş bulunan örnekler arasında Tokat Gök, Kayseri Seraceddin ve Ha-tuniye Medreselerini sayabiliriz.

Silmeler : Çay Yusuf bin Yakup, Kayseri Çifte Hatun ve Hacı Kılıç Med­ reseleri ile Antalya Karatay ve Sivas Buruciye Medreseleri ile daha birçok diğer örneklerde taş silmeler mevcut

tur. Sinop Pervane Medresesinde görü len «kirpi saçak» ise Alaca Hüseyin Gazi ve Konya Kemaliye Medrese" ya­ pılarında olduğu gibi Selçuklu yapıla­ rında pek az kullanılmıştır.

Şipolien parçalar Sinop Pervane Medresesinde olduğu gibi Selçuklu devri yapılarında bol miktarda kulla­ nılmıştır. Revak sütun ve başlıklarında olduğu kadar binanm her yanmda an tik parçalara rastlamak mümkündür.

RESTİTÜSYON RAPORU': Çalışmamızın Restitüsyon kısmın­ da, binanın kendi verileri, tarihi araş­ tırma, aynı tip, ve devre ait binalarla yapılan mukayeseli analiz çalışmaları" nın birleştirilmesiyle, binanm kuruldu ğu zamanki biçim ve durumunun tes-bitine çalışılmıştır.

Sinoptaki Alâiye (Süleyman Per vane) Medresesinin yapılışından bugü ne kadar bir çok tamir ve değişiklikler geçirdiği yapılan araştırmalar ve mev­ cut kitabelerden anlaşılmaktadır. Bun

lardan sadece 1889 da yapılmış olan tamiri (Ana eyvan üzerindeki kitabe-dien) ve 1924 -1925 senelerinde yapılan sorı tamiri tespit etmek mümkün ol-niüştur.

Plan şeması bakımından. Açık av­ lulu, tek eksenli medrese grubu içine dahil edilen Pervane Medresesi", bir çok özellikleri bakımından Selçuklu ananesinden ayrılmaktadır.

Giriş Eyvanı : Portalli giriş kapısı ve arkasındaki tonozlu m e k â n tümüy­ le orijinal halini muhafaza etmekte­ dir. Portal üzerindeki kitabe, ve deko­ rasyon ile kesme taş ile inşa edilen eyvan duvarları ile tonozu, gerek mal zeme ve gerekse şekil bakımından bu­

nu ispatlamaktadır.

Ana Eyvan : Üst kısmı yıkık vazi-yette olan portal, yapı malzemesi ve

aynı tip silme ve profillere sahip ol­ ması bakımından Giriş Portali gibi ori-jinal olarak kabul edilmektedir, ü s t

kısmında bulunan «kirpi saçak» ise da­ ha sonra yapılan bir tamir sırasında ilave edilmiştir. Bugünkü durumu il^ Selçuklu portallerinde görülen ve sil melerle sınırlanan iç içe çerçeveler üst kısımda kesilmiş vaziyettedir. Y a n l a r da bulunan silmelerin yüksekliği tam olarak tespit edilemeyen bir seviyede üsttede devam etmeleri gerekmektedir

Eyvan kemeri içindeki duvar ise üzerindeki kitabeden anlaşıldığına gö­ re 1307 tarihinde yapılan bir tamirat sırasında inşa edilmiştir. Eyvan tono­ zunun orijinalliği hakkındada kati bir delile sahip bulunmamaktayız. Ana Ey­ vanın her iki yanında bulunan mekân­ ların üst yapılarının tamamen yıkık bulunduğu göz önüne alınacak olursa eyvan tonozunun da muhtemelen yıkık bulunduğu ve portal ile aynı tarihlerde tamir edildiği ihtimali mevcuttur.

Ana Eyvanın iki yanındaki odalar, plan şeması içindeki yeri b a k ı m ı n d a n orijinalliğini muhafaza etmekle bera­ ber, fonksiyonları kati olarak belirlen­ miş değildir. A. Kuran birini «Kışlık Dershane», digerinide «Türbe» olarak kabul etmektedir''. Bugün Türbe olan mekânın orijinal fonksiyonu o l d u ğ u ka dar üst örtüsünde belli değildir. B u g ü n mevcut olan iki mezar üzerindeki kita­ beden anlaşıldığına göre «722 H.» tari­ hinde buraya yerleştirilmiştir Mekâ­ nın üst örtüsü hakkında elimizde sa

zT) Kuran A., ay. es. s. 108

32^ Kuran A ay es. s. 147 33) Kuran A., ay. es. s. 86

S İ N O P . A L A I Y E ( S Ü I - E V M A N P E R V A N E ) M E D R E S E S İ ₂₆₇ dece güney duvarı üzerinde bulunan üç

sıra tuğla çıkıntısı mevcuttur. Bir to­ noz başlangıcını andıran çıkıntımn ori­ jinalliği hakkında da kati bir delil sa­ hibi değiliz. Türbenin bu duvarı bir hayli tamir, belki de rekonstrüksiyon görmüş vaziyettedir. İzlerin orijinal­ liği kabul edilecek olursa. Kuzey ve Güney duvarı daha kısa bir dikdört gen şeklindeki mekân üzerinde, kı­ sa kenarlar üzerine oturan bir tonoz, veya daha muhtemel bir çözümle, aym yönde yan yana iki tonozun mevcudiye-tide kabul edilmelidir. Diğer Selçuklu Medreseleri arasında sadece tek bir örnekte. Kayseri Sahibiye Medresesin­ de aynı durum mevcuttur. Şimdilik eli­ mizde daha kati deliller olmadığmdan bu konuda sadece ihtimalleri sırala­ makla yetineceğiz.

Ana eyvanın batısında bulunan mekân ise, mevcut pandantif kalıntıla­ rından anlaşıldığına göre kubbe ile ör-tülüymüş. Bugün mekânın kareden zi­ yade dikdörtgen bir şekle sahip olma­ sı, dış (Batı ve Kuzey) duvarlarının da­ ha sonraları yapılan tamirlerle orijinal yerlerini kaybetmiş olması ile izah edi­ lebilir. Yapı tarzı ve malzemedeki fark­ lılık da bu ihtimali doğrular mahiyet­ tedir.

Avlunun doğu ve batısında yer alan odaların, simetrik olmaması, di­ ğer medreselerde rastlamadığımız de­ ğişik bir durum yaratmaktadır. B u ko-nudada kesin delillere sahip olmadığı­ mızdan dolayı sadece ihtimalleri sıra­ layacağız.

— Diğer medreselerden tamamen ayrılık göstermesine rağmen, odaların asimetrik bir durumda olmalan oriji­ naldir.

— Medresenin doğu duvarının ta­ mamen yıkılmış ve oda hacimleri daha geniş tutulmak maksadı ile, şimdiki şekilde inşa edilmiştir. B u takdirde odaların üzerini örten tonozları sağlam vaziyette iken, tonozların üzerine otur­

duğu doğu duvarının tamamen yıkıldı­ ğını kabul etmemiz gerekmektedir ki pek mantıki bir çözüm yolu gibi gö­ zükmemektedir.

— Üçüncü bir ihtimal olarak Do­ ğu taraftaki odaların batıdakilcrle si­ metrik bir durumda olduğunu ve bel-kide doğu duvarı altındaki temelin çü­ rük bir zemin üzerine oturması nede­ niyle tamamen yıkılmış olduğunu ileri sürebiliriz. Yıkılma sebebini ortadan kaldırmak için, doğu duvarı daha öne çekilmiş ve tonoz yönleride değiştiril­

miş olabilir.

Bu konuda kesin bir neticeye va­ rabilmek için, medresenin doğu duva­ rı boyunca hafriyat yapmak gerekmek­ tedir.

Giriş eyvanının doğusunda yeı alan 3 no. lu odanın giriş kapısı batı­ daki simetriği olan 15 no. lu odanın-ki gibi revaka açılmakta iken sonra­ dan kapatılmış ve diğer odaya sonra­ dan açılan bir kapı ile bağlanmıştır.

Eyvanın doğusunda bulunan ve gi­ riş kapısı eyvana açılan diğer mekân bugün düz ahşap bir tavanla kapatıl­ mış durumdadır. Orijinal üst yapının anlaşılabilmesi için bu tavanın sökül­ mesi gerekmektedir. Daha öncede be­ lirttiğimiz gibi A. Kuran bu kısmın «aşhane» olduğunu ileri sürmektedir. Bugün mekân içinde herhangi bir ocak veya fırın mevcut değildir. Fakat ya­ pılan tamirler sırasında kaldırılmış ol­ ması ihtimali mevcuttur.

Ana Ejrvamn batısında yer alan ve bugün giriş kapısı dışanya açılan he lanın orijinal fonksiyonuda kesin ola­ rak tespit edilememiştir. Yapının ön cephesi üzerinde yer alan giriş kapısı bina içindeki diğer kapılarla bir ben­ zerlik göstermediği gibi üst kısmında ki mazgal pencere ile birlikte cepheyi bozan bir görünüm arzetmektedir. Bu