S A R A Y ve B A B I Â L İ N İ N İÇ Yİ İ ZÜ
Yazan: S Ü L E Y M A N KÂNI IRTEM — TorcOme, iktibas hakkı mahfuzdur — Tefrika No. 596
Hamidiye marşı ve Dussap paşanın gözden düşmesine
sebeb olan vaka
B ir g e ce y a tsı v a k ti p iy a n o b a şı ta k ım ı a ra n ıld ı. K la rn e t M eh m e t A li B ey u z a k t a o tu rd u ğ u için g elem ed i. K lâr- n e t çav u ş B ay Z a ti o g e ce lik h e y e te ilh a k o lu n d u . B u s u re tle te s a d ü fi o la ra k b i rin c i d e fa h u su sî k o n s e r h e y e tin e g ire n B ay Z a tin in ç alışı h ü n k â rın h o şu n a g itti.
B u n d a n so n ra A b d ü lh a m it k o n se r h e y e tin i iste d ik ç e b a z a n B ay Z a ti için :
— Ç ocuk ta b e ra b e r g elsin ! D erd i. B ir a k şa m m u z ik a iste n ilm işti. N eşet P a ş a h u z u rd a tu h a f lık la r y a p ıy o rd u . B ay Z a ti ç a la rk e n b ir (v a ry a s y o n ) y a p tı; m u sik id e n a n lıy a n A b d ü lh a m it b u n a d ik k a t e tti ve h o ş la n a ra k B ay Z a ti iç in : — P iy a n o ta k ım ın a şu b a ş ta d u ra n d a g irsin !
D iye ira d e e tti. H a re m a ğ a la - rın d a n b iri p a d iş a h ın ira d e sin i te b liğ e geldi. P a n d o m im d e p a ly aç o y a ç ık a n M eh m et Ş ah B ey a k ra b a s ın d a n b o ru c u A rif B eyi h u su sî ta k ım a so k m ak istiy o rd u . H a re m a ğ a sın a A rif B ey g ö sterild i. F a k a t p a d işa h ın k im e iş a r e t e t tiğ in i b ile n h a re m a ğ a s ı: — Bu değ il! C e v a b ın ı v e rd i. B ay Z a ti bu s u re tle k a t ’î o la ra k p iy a n o b a şı h e y e tin e girm iş oldu.
A b d ü lh a m id in h u su sî h a y a tın ı ta s v ir e d e rk e n 217 n u m a ra lı te f rik a m d a D u ssap P a ş a n ın (A b d ü l h a m it b a b a s ın ın m a rşı u su lü n d e o lm a k ü z e re z a tın a m a h su s b ir m a rş te rtip ey lem em i a rz u etm iş ti. B en d e T ü rk ve M a c a r m u sik i le rin in h u su sî m o d ü la sy o n la rın ı
b irle ş tire re k M arsey y ez v e zn ile
b ir m a rş te rtip eylem iştim . B unu o rk e s tra için y a z m a d a n e v v el A b d ü lh a m it b a z ı y e rle rin i ta d il
e ttirm iş ti.) D ed iğ in i y azm ıştım .
B ay Z a tin in b a n a k a t’î ifa d e sin e g ö re ; (D u ssa p P a ş a n ın y a p tığ ı m a rş m a ru f H a m id iy e m a rşı d e ğ ild ir. A b d ü lh a m it D u ssap P a ş a m a rşın ın g e çit re s im le rin d e ç a lın m a sın ı ira d e e y le m işti; (H a m id i y e m a rş ı) d iy e b ilin e n m a rş m u z ik a fe riğ i N ecip P a ş a ta ra fın d a n h a z ırla n m ış, G u a telli P a şa ta r a f ın d a n ta sh ih v e ta n zim o- Iu n m u ştu r.)
A b d ü lh a m it k e n d i m a rşın ı sa ra y a h e d iy e o la ra k g ö n d e rilm iş b ir k a n a ry e y e ta lim e ttirm iştir.
D u ssap P a ş a İh san ç ık tık ç a
(ç o k ta k sim e u ğ ra m a s ın ) d iy e h u su sî k o n s e r ta k ım ın ın k a la b a lık
o lm asın ı istem ezd i. B u nun için
B ay Z a tin in bu h e y e te a lın m a sın d a n p ek m e m n u n k a lm a m ıştı.
A b d ü lh a m it b ir g ü n h a re m d e m u sik i d e rs h a n e sin e g id e re k D us s a p P a ş a y a : — Bu a k şa m z iy a f e t v a r. O k la rn e tç i ço cu ğ u d a g e tir! E m rin i v e rd i. O a k şa m k o n s e r h e y e ti k ü ç ü k m a b e y in d e çald ı. H ü n k â r k lâ sik le rd e n , M oza- n n c id d î p a rç a la rın d a n h o şlan ır- dı. B ay Z a ti k lâ rn e tte (M irk o v a r y a sy o n u ) d e n ile n v a ry a sy o n u y a p tı. A b d ü lh a m it b e ğ en d i. B ir d e fa d a A b d ü lh a m it şeh z a d e R e ş a t v e K e m a le d d in e fe n d ile r b u lu n d u ğ u b ir s ıra d a D us s a p P a şa ile B ay Z a tiy i h u z u ru n a ç a ğ ır m ış tı.'
Muzıkada birinci baso Mustafa bey
H ü n k â r ş e h z a d e le re B ay Z a tiy i g ö s te re re k :
— D in ley in iz. Y en i y etişti. N e k a d a r g ü z el ç alıy o r!
D em iş, B ay Z a tin in ç a ld ığ ı p a r ça b itin c e e lle rile a lk ış lıy a r a k :
— A fe rin ! A fe rin ! D iye ta k d ir d e b u lu n m u ştu . P a d iş a h ta r a f ın d a n b ö y le t a k d irle re u ğ ra d ığ ı işitilin c e B ay Z a tin in a r k a d a ş la r ı a ra s ın d a iti b a rı a rtıy o rd u . F a k a t b u ta k d ir le rin rü tb e c e te rfie m e d a rı olm u y o rd u . O h â lâ ta k ım çav u şu idi.
Dussap paşanın menkûbiyeti
D u ssap P a ş a B a k ırk ö y ü n d e o- tu ru rd u . Y a zın tiy a tro d a s a a t on b ird e n so n ra y a k a lm a k ta n hiç h o ş la n m a z d ı; geç v a k it ev in e d ö n m e k te n d a im a şik â y e t e d e rd i. O n u n b u şik â y e tle ri n ih a y e t A b d ü lh a m id in k u la ğ ın a isa l e d il m iş ti; h ü n k â rın c a n ı sıkılm ıştı. F ra n s ız tru p u b a h ç e d e b ir vo d vil o y n a d ığ ı b ir g ece b ü y ü k b ir a k silik D u ssa p P a ş a n ın m e n k û b i- y e tin e s e b e p o ld u . B u m e n k û b i- y e t s e b e b in d e n e v v elc e b a h s e t m iştik . İ l i B ay Z a ti b u h â d ise y i şö y le n a k le d iy o r: (O y u n e s n a s ın d a b ir m a rş ça lın m a k ic a p e d iy o rd u . D u ssa p P a ş a h iz m e tin e b a k a n A g â h e fe n d i d e n ç a b u k b ir m a rş n o ta sı iste d i. A g â h e fe n d i b u n u d e rh a l yetiş- tir e m e d i; D u ssa p P a ş a s a b ırsız la n a r a k u y d u rm a b ir m a rş h a v a sı ç a lm a ğ a b a şla d ı. P iy a n o b a ş ın d a ç a la n a r tis tle r d e D u ssa p P a şa y a u y d u la r. B u s ü m m e tte d a rik m a rş ın b a z ı m e lo d ile rin i A b d ü l h a m it k e n d i m a rş ın a b e n z e tti.
T a m b u s ıra d a , o y u n ic ab ı, m e y d a n a s ü v a rile rin in b ir e r a t gib i
sü rm e ğ e u ğ ra ş tık la rı, s a h n e d e h a lk a şe k lin d e d o la ş tırd ık la rı e şe k
le r ç ık tı. E ş e k le r b ö y le d o la ştırılır- k e n k e n d i m a rş ın ın m e lo d ile rin e b e n z e tile c e k m e lo d ile rle m a rş ç a lın m ası z a te n D u ssap P a ş a y a gü cenm iş b u lu n an A b d ü lh a m id i kızd ırd ı
D u ssa p P a ş a b ir d a h a iste n il m ed i. L ü z u m u n d a p iy a n o y u G ua- le lli P a ş a ç a ld ı.)
E v v elce k a y d e ttiğ im riv a y e te g ö re D u ssap P a ş a bu o y u n e sn a s ın d a a sıl H a m id iy e m a rş ın ı ç a l m ıştı. B ay Z a ti m a rş m e se le sin in b ö y le d a h a h a f if b ir şey o ld u ğ u nu b e y a n e d iy o r. Bu h â d is e d e n so n ra P a ris elçisi E s a t P a ş a d a n iyi b ir p iy a n ist iste n ild i.
S e fa re t te F ra n s ız te b a a s ın d a n a sle n İsp a n y o l A ra n d a y ı H a z in e i h a ss a c a v e rile c e k 70 a ltın a y lık la a n g a je e tti. A ra n d a B ey u h d e sin e so n ra m ü lâ z im lik te te v cih e d ild i; bu rü tb e m a a ş ın ı d a H a r b iy e n e z a re tin d e n a lm a ğ a b a ş la
d ı. (A rk a s ı v a r)
[11 198 numaralı tefrika.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
