Tip II Diyabetes Mellituslu Hastalarda Serum TNF-a, IL-lp, IL-2R, IL-6,IL-8 Nitrit,
Nitrat ve 24 Saatlik İdrar Nitrit, Nitrat Seviyeleri
Serum Levels of Tnf-oc, IL-1(3, IL-ZR, IL-6, IL-8, Nitrite, Nitrate and Urine Levels of Nitrite and Nitrate in
Patients With Type II Diabetes Mellitus
Nihayet MEHMET *, Mehmet REFİK**, Halil ASALAN***, Engin GÖZÜKARA****
ÖZET
Bu çalışmada toplam 27 Tip II diabetes mellituslu hastadan (15 kadın, 12 erkek) kan ve serum örnekleri alındı. Örneklerde serum direkt nitrit, total nitrit, nitrat, TNF-a, IL1(5, IL2R, IL-6 ve IL-8 ve 24 saatlik idrar kreatinin, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, total klerensi, total nitrit/kreatinin seviyeleri ölçüldü ve istatiksel anlamlılık değerleri hesaplandı. Kontrol grubu tamamen sağlıklı 33 kişiden (15 erkek, 18 kadın) oluşturuldu. Serum direkt nitrit, total nitrit, nitrat, TNF-a, IL-ip, IL-2R ve IL-6 seviyeleri, hastalar kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, değerlerde anlamlı bir artış görüldü (sırasıyla p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.002, p<0.014, p<0.001), sadece IL-8 seviyeleri, hastalar kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, değerlerde anlamlı bir fark görülmedi (p>0.251). Ayrıca 24 saatlik idrar kreatinin, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, total nitrit/kreatinin değerlen, kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, değerlerde anlamlı bir artış görüldü (sırasıyla p<0.05, p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.001).
Tip II diabetes mellitusluda total nitrit, direkt nitrit, nitrat, IL-lp, IL-2R, IL-6 ve TNF-a düzeylerinin serumda bakılmasının ve idrarda nitrik oksit düzeyinin araştırılması, hastalığın aktivitesini göstermede ve tedaviye cevabın izlenmesinde yararlı olabileceği düşünülmüştür.
Anahtar «elimler: Tip II diabetes mellitus, nitrit, nitrat, interlökinler.
SUMMARY
Blood and urine samples were collected from 27 patients with type II diabetes mellitus (12 male, 15 females) and 33 healthy control persons (15 males, 18 females). Serum TNF-a, IL-lp, IL-2R, IL-6, IL-8, direct nitrite, total nitrite and nitrate levels were determined. On comparison the patient group with controls, there were significant statistical difference in ali serum parameters direct nitrite, total nitrite, nitrate, TNF-a, IL-1|3, IL-2R and IL-6 levels (p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.002, p<0.014, p<0.001, respectively), except IL-8 (p>0.251). The levels of creatinine, direct nitrite, total nitrite, nitrate and nitrate/creatinine were also determined in 24-hour collected urine samples. There were significant statistical differences between the patient group and the controls (p<0.05, p<0.001, p<0.001, p<0.001, p<0.001 respectively). On conclusion, it can be thought that measurement of these parameters may be helpful in monitoring the course and the therapy response of diabetes mellitus.
Key Words: Type II diabetes mellitus, nitrite, nitrate, cytokines.
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (3): 149-154, 2001
GİRİŞ
İmmün sistem hücreleri, arasındaki etkileşimlerin çoğu sitokin olarak adlandırılan çözünür mediatörler
Öğr. Gör. Dr Biyokimya AD İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Malatya Yrd. Doç. Dr Mikrobiyoloji AD D İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Malatya, *** Arş. Gör. Dr.Dahiliye AD İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Malatya **** Prof. Dr Biyokimya AD İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Malatya
tarafından kontrol edilir. Sitokinler, hücreler arası etkileşim ile sadece lokal veya sistemik inflamatuar cevabı düzenleyen proteinler değil, aynı zamanda yara iyileşmesi, hematopoez ve diğer birçok biyolojik olaylarda rol alırlar (1).IL-2R etkilerini spesifik membfan reseptörleri aracılığı ile gösterir, immün cevabın düzenlenmesinde önemli rol oynar (1). IL-6 bir çok biyolojik olaylarda etkili bir immün sistem mediatörüdür. Aynı zamanda B hücre stimulan faktör 2, hibridoma grovvth faktör, hepatosit stimulator faktör ve T lenfosit sitlitik diferansiasyon faktörü olarak bilinmektedir (2,3). IL-8 önemli biyokimyasal fonksiyonlarından biri nötrofil aktive edici protein, nötrofil aktive edici faktör ve monosit derive nötrofil kemotaktik faktör olarak da isimlendirilmiştir (3 - 5).
İmmün sistemin tek çekirdekli hücrelerinde (makrofaj, monosit ve lenfosit) pankratik kanalda yoğunlaşmasına insulitis denir. Yani enfeksiyon oluşur buda insuline bağımlı diabetes mellituslarda histolojik özelliklerle karakterize olunur (6).
İnsülin pankreas (3-hücrelerinde proinsülin şeklindedir(7,8). Polipeptidller, proinsülinden İnsülin ve c-peptit oluşur. Bu golgide granüllerde depo edilir. Proinsülinden İnsülin dönüşümü proteolitik enzim, tripsin ve karboksipeptidazla olur. proinsülinin biyolojik aktivitesi çok azdır. Oksidatif stres, diabet ve diabetin daha önemli komplikasyonlarından birisidir (6,8). Bununla beraber her nasılsa insultis pankreatik kanalın (3-hücreleri ile İnsülin yapımında harabiyet yapar. İnsuline bağımlı diabetes melituslarda (3-hücreleri, tek çekirdekli hücrelerde sitokin yapımı yoğunlaşır aday moeküllerin fonksiyonu bozulur ve sonunda harabiyete uğrar (6,7). Yeni çalışmalarda p-hücre ortamındaki sitokin rolü NO ile tanımlanmaktadır (8). Buna ilave sitokin IL-lp, NO'nın oluşumuna neden olmaktadır(5,8). Yapılan bir çalışmada, deney hayvanları, (3-hücrelerin kanalındaki, hayvan insulinoma hücre kültürlerinde NO üretimi IL-lp mitokondriye enzim aktivitesini glukoz oksidaz ve gukozun uyanması İnsülin salgıanması uyarılmasıyla pankreas kanalına sitokinler bağlanarak IL-lp ve TNF-a, bunlarda NO salgılayarak makrofajdaki odak hücresini etkiler ve hücre harabiyetine yardımcı olur (9).
Bu çalışmada diabetli hastalarda NO ve sitokinlerin etkisini hastaların serum örneklerinde sitokinlerin tayin ederek ve NO'nın serum ve idrar olan etkilerini gözlemlemeye çalıştık.
GEREÇ VE YÖNTEM
Hasta ve kontrol grubu olarak bu çalışmaya dahil olan 60 kişi, Diabet tanısı konulan İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Turgut Özal Tıp Merkezi Diabet ve Dahiliye kliniklerine müracaat eden kişiler arasından seçildi. Hastaların (15 kadın, 12 erkek) toplam 27 hasta diabet tanısına sahipti. Kontrol gıubu ise; yaplan klinik ve laboratuvar muayeneleri sonucu herhangi bir hastalık belirtisi taşımıyan 18'i kadın, 15'i erkek toplam 33 kişiden oluştu.
Rutin biyokimya ve açlık kan şekeri ve hemoglobin Alc için inceleme sırasında alınan kan örneklen örnekleri steril tüplere alındı, hemoglobin Alc için EDTA'lı tüpe 2 mi kan alındı, Siba Hydragel Hb Alc elektroforezi yapıldı. İnceleme sırasında alınan kan örnekleri 3000 g' de 15 dakika süreyle santrifüj edilerek serumlar ayrıldı Bu tüplerden analiz yapılıncaya kadar -30 °C da derin dondurucuda saklanan örnekler çözüldükten sonra toplu kan örneklerinde glukoz, direkt nitrit, total nitrit ve nitrat, TNF-a,IL-l(3, IL-2R, IL-6 ve IL-8 seviyeleri ölçüldü. Nitrik oksit düzeyleri, numunelerde total nitrit olarak ölçülmüştür. Direk nitrit, numunelerin greiss reaktifi ile renklendirerek 545 nm'de spektrofotometrik olarak ölçülmesi ile yapıldı. Total nitrit ise, numuneler kadmiyum ile 2 saat süreyle işleme alındı. Numunedeki nitratın (N03) nitrite (N02) çevrilmesinden sonra, greiss reaktifi ile renklendirildi ve 545 nm'de spektrofotometrik yöntemle ölçüldü (10). Nitrat değerleri, ise total nitrattan direk nitritin çıkarılması ile hesaplandı. TNF-a, IL-lp, IL-2R, IL-6 ve IL-8 seviyeleri ölçümü, test için Immulite, Diagnostic products Corporation (DPC) Los Angeles ABD kitleri kullanıldı, Immulite TNF-a,IL-lB, IL-2R, IL-6 ve IL-8 İmmulite test ünitesinde, polistiren boncuktan oluşan bu solid faz bir anti-ligand ile kaplıdır. Hasta numunesi, alkalen fosfataz konjuge monoklonal antikor ve ligand-labeled antikor 370C ta 30-60 dakika, aralıklı çalkanarak inkübe edilirse numunedeki interlökinlerin her biri, İL molekülünün farklı epitoplarını tanıyan bu iki antikor ile sandviç kompleksi oluşturur. Sandviç, ligand-anti-ligand köprü ile solid faza bağlıdır. Bağlanmış konjuget santrifüj ve yıkama ile ayrılır ve substrat eklenerek test ünitesi 10 dakika daha inkübe edilir. Test yapılacağı gün serum oda ısısına gelinceye kadar bekletildi. Düşük ve yüksek konsantrasyonlar için kontrol numune çalışarak çalışmadan önce cihaz test edildi. Hasta serumları serum numune kabına aktarıldı ve numune kabı tutucucusuna yerleştirildi. Hasta isimleri numune kabı tutucusu numarasına göre kodlandı. Numune kabı
Mehmet ve ark.
tutucusu yükleme platformuna sürüldü ve test .haşlatıldı ve basılı olarak sonuçlar alındı. Gruplar arasındaki farkı analiz etmek için istatistiksel yöntem olarak varyans analizinden sonra, ikili karşılaştırma testi olan Tukey HSD testi kullanıldı (11).
İdrar numuneleri inkübe edilerek, Mikrobiyoloji laboratuvarına ulaştırıldı. Örnek kanlı ve eosin methylene blue (EMB) besiyerlerine ekim yapıldıktan sonra. Burada 37 derece sıcaklık ortalama 24 saat inkübe edildi, kültürü negatif olan idrarlar çalışmaya alındı, toplama temiz ve steril l Litrelik şişelere 15 mi İN HCL asit konuldu inceleme inceleme sırasında alınan kan örnekleri 3000 g' de 15 dakika süreyle santrifüj edilerek mukus ve tourtudan kurtarıldıktan sonra, kreatinin testi hemen çalışıdı ve daha sonra idrarlar sodyum boratlı steril tüpe alındı. Bu tüplerden analiz yapılıncaya kadar -30 °C da derin dondurucuda saklanan örnekler çözüldükten sonra toplu idrar örnekleri 1/10 dilusyon yapılarak direkt-nitrit, total nitrit ve nitrat seviyeleri ölçüldü, nitrit ve nitrat sandartları çalışıldı, okunan absorbans değerleri standartlara göre değerlendirildi. İdrar sonuçları dilusyon faktörü ile çarpılarak hesaplandı.
BULGULAR
Tablo I' de serum glukoz ve kan hemoglobin Alc anlamlılık değerleri görülmektedir. Tablo I'de görüldüğü gibi glukoz ve kanda hemoglobin Alc olan hasta grubunda kontrol grubu il e karşılaştırıldığında
istatistiksel olarak anlamlı bir artış görülmüştür
Tablo I. Diabet hastaları ve kontrol gurubu serum glukoz ve kan hemoglobin Alc değerleri.
Kontrol grubu Diabet grubu P değeri Ortalama ± SD Ortalama ±SD
Yaş 37.88 ± 7.98 39.81 ± 5.90 P> 0.05 Glukoz (mg/dl) 71.28 ± 17.13 281. ± 37.55 P< 0.001
Hemoglobin Alc 4.67 ± 1.17 12.15±4.15 P< 0.001
Tablo II' de serum direkt nitrit, total nitrit, nitrat, TNF-a, ILl-p, IL-2R, IL-6 ve IL-8 seviyeleri ve anlamlılık değerleri görülmektedir. Tablo I'de görüldüğü gibi glukoz, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, TNF-a, 1P, IL-2R ve IL-6 olan hasta grubunda kontrol grubu ile karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir artış göstermiştir (P<0.01). IL-8 hasta grubu kontrol grubu ile karşılaştırıldığında anlamlı bir fark göstermemiştir (P>0.251).
Tablo IU'de idrar kreatinin, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, seviyeleri ve istatiksel anlamlılık değerleri görülmektedir, kretinin, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, seviyeleri hasta grubunda kontrol grubu il e karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir artış göstermiştir (P<0.01).
Tablo II. Serum total nitrit, direkt nitrit, nitrat, TNF-a,ILl(3, IL2R, IL-6 ve IL-8 kontrol ve diabet grupların değerleri.
Serum
Kontrol grubu Ortalama ± SD
Diabet grubu Ortalama ± SD
Anlamlılık değerleri
Total Nitrit (nmol/1)
49.31± 31
133.88 ± 34.98
P<0.001
Direkt Nitrit (nmol/l)
6.5 ±1.07
16.56 ± 4.11
P<0.001
Nitrat (nmol/1)
42.81±4.80
117.32 ± 30.87
P<0.001
TNF-a (pg/ml)
5.30 ± 1.35
8.34 ± 2.44
P<0.002
IL-lp (pg/ml)
4.79 ± 0.46
11.21 ± 2.77
P<0.002
IL-2R (U/ml)
618.25 ± 89.41
827.81 ± 250.02
P<0.014
IL-6 (pg/ml)
4.48 ± 0.28
27.85 ±6. 11
P<0.001
IL-8 (pg/ml)
4.56 ± 0.25
4.46 ± 0.28
P>0.251
Tablo III. İdrar hacmi, kreatinin, direkt nitrit, total nitrit, nitrat, kreatinin klerens ve total nitrit/kreatinin değerleri. İdrar
Kontrol grubu Ortalama ± SD
Diabet grubu Ortalama ± SD
Anlamlılık değerleri
Hacmi mi/24 saat
1200 ± 97.71
1700 ± 459.06
P<0.001
Kreatinin mg/dL
71.31+ 10.67
62.81 ± 11.43
P<0.05
Total Nitrit nmol/L
428.13 ± 69.77
694.06 ± 92.83
P<0.001
Direkt Nitrit |xmol/dl_
89.06± 45.75
327.56 ± 82.69
P<0.001
Nitrat |xmol/l_
339.07 ± 24.02
366.5 ± 10.20
P<0.001
Kreatinin klerens ml/dk
125.40 ± 21.3
78.60 ± 23.16
P<0.001
Total nitrit/kreatinin (imol/L
0.600 ±0.17
0.110 + 0.26
P<0.001
TARTIŞMA
DM başlamasında otoksidasyonun rol oynadığına dair bulguların çoğu, deney hayvanlarında DM oluşturan 2 ilaç olan alloksan ve streptozotosin (STZ) ile yapılan çalışmalardan elde edilmiştir. Bu kimyasal maddelerin her ikisi de oksidan molekül meydana getirerek Langerhans adacıklarını selektif olarak tahrip ederler. Bunlardan aloksan, intraselüler olan askorbat ve tiollerle reaksiyona girerek onların antioksidan etkilerini engeller ve böylece oksidan üretimine sebep olur (9).
Bir glukon nitrosourea olan streptozotosin (STZ)'in etki mekanizması ise daha az anlaşılmıştır. Ancak STZ'nin uygun olmayan cevapları meydana getirerek diabete sebep olduğu tahmin edilmektedir (12). Streptozotosin Langerhans adacıklarını selektif olarak tahrip eder (12,13). Artmış NO'nun , diabet komplikasyonlarının bir sonucu yada sebebi olup olmadığı tam olarak bilinmemektedir. Ancak NO'nun , devamlı bir siklus olan oksidatif stres ve hasarın bir parçası olduğuna inanılmaktadır (14,15).
Serbest radikallerin önemli hedeflerinden biri de DNA'dır (16). Diabet oluşumu bir çok mekanizmayla olur. Enfeksiyon sonucu hücrenin hızlıca farklılaşıma uğraması, hücrenin çoğalması, tek sarmallı DNA'nın ortaya çıkması mutasyon için önemli risk faktörleridir (16). Antioksidanlarla oluşan DNA hasarının ve lipid peroksidasyonunun azaltılması, bu makromoleküllerle serbest radikal ve reaktif oksijen türlerinin etkileşiminin azaltılması yoluyla olabilir (17 - 19).
DM oksidatif stresle ilişkisi insanların yanı sıra deney hayvanlarında da incelenmiştir. Bu çalışmalardan birisinde sürekli stresn kan glukoz seviyesini arttırdığı gözlenmiştir (19,20). Stresin süperoksit (02.-) hidrojen
peroksit (H202)ve hidroksil radikali (OH.) oluşumu ve gelişimini arttırdığı blinmektedir (18,20).
Bizim çalışmamızda diabetli olan hastaların serum glukoz seviyesi ve hemoglobin A1C düzeyi kontrol grubu ile karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir artış gözlendi (Tablol ). Sonuçlarımız bu konudaki literatür sonuçlarıyla uygunluk göstermektedir (15,21).
DM'lu hastaların benzer yaş, cinsiyet ve sosyoekonomik durumdaki diabetik olmayan hastalardan daha fazla enfeksiyona eğilimli olduğu ve diabetik hastaların enfeksiyonlarının daha şiddetli ve kontrolünün zor olduğu bilinmektedir. Bu nedenle bu hastalarda idrar kültürü ve tam kan testleri yapılarak önemli birer enfeksiyon kaynağı bulunmadı. DM lokositlerinde insülin eksikliği sonucu glikolitik yol bozulur, enerji kaynağı olan ATP'nin azalması hataların pentoz fosfat yolu vastasıyla oksidatif glikolizin artmasına ve böylece NO moleküllerinin daha fazla üretilmesine sebep olur(22,23).
Si toki nl er immün sistem hücrel eri i l e üretilmektedir, insüline bağımlı DM'larda infiltrasyon olan pankreaitik hastalardan p-hücrelerin yıkımı ile ortaya çıkmaktadır (24,25). Bazı araştırmacılar çalışmalarında NO'nın rolünü araştırmışlar ve p1
-hücrelerinin harabiyetT ile ortaya çıktığını ileri sürmüşlerdir (26,27).
Son yıllarda yapılan çalışmalarda, sitokinler IL-lp, IL-2R, IL-6 ve TNF-a'nin artışı ile DNA'daki kırıklar oluşmaktadır ve bunun sonucu on kat NO fazla üretildiğini gözlemişler ve böylecemitokondriyal harabiyeî ve hücre yıkımı ortaya çıkar. ADP ribozilasyon inhibitörü olarak bilinen oksijen serbest radikal temizleyicisidir, sitokin oluşumunu inhibe ederek DNA
Mehmet ve ark.
kırıklarını ve hücre harabiyetini engeller (9,16,28). Sitokinler IL-lp, IL-2R, IL-6 , IL-8 ve TNF-a otoimmün DM patogenezi ile uzun süreden beri ilişlgsi olduğunu göstermekteysede, hangi mekanizmayla diabetin ilerlediği yönü açık değildir (9). Sitokinler macrofajlar ve T lenfositler ilk hücreler olarak pankreatik adacık otoimmün DM gelişmesinde bir marker olarak hücre harabiyetini göstermektedir (28,29).
Çalışmamızda direkt nitrit, total nitrit, nitrat, IL-ip, IL-2R, IL-6 ve TNF-a düzeylerinde DM'lu hastalarda kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı bir artış bulunmuştır. ( Tablo II). Bu sonuçlar bir grup araştırmacıların çalışmalarıyla uyum göstermektedir (5,17,20).
DM hastalarında 11-1(3 pankratik p-hücrelerin harabiyetine yardım eder. Trombositlerin nitrik oksit sentetaz (NOs) enzimiyle NO üretiyor. Nitrik oksit sentetaz trombositlerin aktivasyonunu sitoplazimik cGMP'lerin seviyesinin yükselmesiyle trombositlerin aktivasyonunu engellenir. NOs enziminin düşmesiyle diabet kan damarların komplikasyonunda rolü varddır. Bir çalışmada Sitokinler tarafından NO'm oluşumunun eksikliği, Sitokinler apoptozise neden ulur ve adacık hücrelerini korurlar (30). Sitokinlerin artışı, insülin salgılanmasını inhibe eder, buda nitrik oksitin oluşumunun yokluğunda olmaz (17,30). Nitrik oksitin oluşumunun eksikliği Sitokinler apoptosise neden olur ve adacık hücrelerini kururlar, ve hücre ölümüne hiç etkisi yoktur (30).
Veelken ve arkadaşları DM'lu hastaların idrarlarındaki nitrit atılımının kontrol grubundaki değerinden daha çok artmakta olduğunu göstermişler. Diabetik hastaların idrarlarında artan NO atılımı, renal perfüzyona bağlı glomeruler filtrasyon hızında (GFR) bir artışın sonucu olabileceği gibi bilinmeyen bir mekanizmayla böbrek tarafından NO atılımının ve diabetiklerde erken böbrek yetmezliğine sebep olabilir. Bu durum diabetik hastalarda perfüzyon yetmezliğinin böbrekteki yansımaıyla bir gösterge olarak kabul edilir (30). araştırmamızda Total nitrit/kreatinin indeksinin de aynı şekilde idrarda anlamlı olarak artmıştır. Nitrik oksit'in organizma tarafından atılımının arttığına dair öne sürdüğümüz görüşümüzü destekleyici bir bulgudur.
Bu çalışmada diabetli olan hastaların idrarlarında da total nitrit, direkt nitrit, nitrat ve kreatinin değerleri kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulundu (P<0.001).İdrarda total nitrit, direkt nitrit, nitrat düzeyi bakılan diabetli hastalarda Veelkon ve arkadaşları
çalışmalarında istatistiksel olarak anlamlı bir artış görmüşlerdir (30).
Sonuç olarak sitokinlerin varlığı p-hücrelerin harabiyetine yardım eder NO'den bağımsız olarak hücre ölümüne neden olur. Diabete hızlı tedavi cevabın izlenmesinde yeni markerların araştırıldığı, günümüzde total nitrit, direkt nitrit, nitrat, IL-lp, IL-2R, IL-6 ve TNF-a düzeylerinin serumda bakılmasının hastalığın aktivitesini göstermede ve tedaviye cevabın izlenmesinde kullanılabilir bir yöntem olduğu kanaatma varılmıştır.
KAYNAKLAR
1. Hsu D, Moore KW, Spits H. Differential effects of interleukin-4 and -10 on interleukin induced intetferon-y synthesis and lymphokine-activated killer activity. Int Immunol 4: 563-69, 1992.
2. Mukaida N, Harada A, Yasumoto K, Matsushima K. Properties of pro-inflammatory celi type-specific leukocyte chemotactic cytokines, interleukin 8 (IL-8) and monocyte chemotactic and activating factor (MCAF). Microbial.Immunol 36: 773-89, 1992.
3. Rigannor R, Profumo E, Teggi A, Siracusano A. Production of IL-5 and IL-6 by peripheral blood mononuclear cells (PBMC) of patients with Echinococcus granulosus infection. Clin Exp Immunol 105: 456-91, 1996.
4. McDanil MI, Hughes JH, Wolf BA, Easom RA. Descriptive and mechanistic considerations of interleukin l and insülin secretion. Diabetes 37:1311-1315, 1988.
5. Mandrup-Poulsen T, Hellqvis S, VVogensen LD, Molvig J, Pociot F, Johannesen J, Nerup J. Cytokines and free radicals as effector molecules in the destruction of pancreatic beta cells. Curr Top Microbiol Immunol 164:169-93, 1990.
6. Sandler S, Eizirik DL, Svennson C, Steandell E, VVelsh M, Welsh N. Biochemical and molecular actions of interleukin-1 on pancreatic p-cells. Autoimmunity; 10:241- 53, 1991.
7. Rabinovitch A. Roles of cytokines in IDDM pathogenesis and islet (5-cells destruction. Diabetes Rev 1:215-40, 1993.
8. Corbett JA, McDaniel ML. Döşe nitric oxide mediate autoimmune destruction of (3-cells? Possible therapeutic interventions in IDDM. Diabetes 41:897-903, 1992. 9. VVelsh N, Eizirik DL, Bendtzen K, Sandler S. Interleukin-1-
p-induced nitric oxide production in isolated rat
pancreaticislets requires gene trascription and may lead to inhibition of the Krebs cycle enzyme aconitase. Endocrinology 129: 3167-73, 19».
10. Moshage H, Kok B, Johannes R, Zenga H, Jansen P İM. Nitrite and nitrate determinations in plasma: A critical evaluation. Clin Chem 41:6, 892-96, 1995.
11. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Biyoistatistik. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fak. Biyoistatistik bilim dalı, 4 Basım Özdemir Yayıncılık LTD Şirketi Ankara pp:59-67,70- 99, 1993.
12. Thornoton GF. Infections and diabetes.Med elin N Am 55:931-38, 1971.
13. Bagdad JD, Root RK, Bulger RJ. Impaired leukocyte function in patients with poorly controlled diabetes. Diabetes 23:9-15, 1974.
14. Munk M E, Emoto M. Function of T-cell subsets and cytokin in Myco bacterial infections. Eur Respir J 8: 866- 75, 1995.
15. Nolan CM. Beaty HN. Bagdad JD. Further characterization of the impaired bactericidal function of granulocytes in patients with poorly controlled diabetes. Diabetes 27:889- 94, 1978.
16. Chen MC, Schuit F, Eizirik DL Identification of IL-beta- induced messenger RNAs in rat Pancreatic beta cells by differential display of messenger RNA. Diabetologia 42(10):1199-203, 1999.
17. VVılma L, Pınzon S, Strynadka K, Schulz R, Rabinovithch A. Mechanisms of cytokine-ınduced destruction of rat insulinoma celi: The role of nitric oxide. Endo 134(3): 1006-10, 1994.
18. Woll SP. Diabetes mellitus and free radicals. Br Med Bull 49(3):642-52, 1993.
19. Yargiçoglu P, Ağar A, Edremitlioglu M, Oğuz Y, Apaydın C. Orginal: The effect of cadmium on visual evoked potential in alloxan-induced diabetic rats: relation to lipid peroxidation. Açta Diabetologica 36(4):197-20, 1999. 20. Pieper G M, San lai C. Biological evaluation of nitric oxide-
trapping agent, N-Methyl-d glücamine dithiocarbamate- Fe+2, as probe of nitrric oxide activity releas ed from control and diabetic rat endothelium.Jpn J Pharmacol 80 (4): 359-70, 1999.
Yazışma Adresi :
21. Kretovvski A, Myslivviee J, Szelachovvska M, Kinalski M, Kinalski I. Nicotinamide inhibits enhanced in vitro production of interleukin-12 and tümör ecrosis factor- alpha in peripheral vvhole blood of people at high risk of developing type l diabetes and people with newly diagnosed type l diabetes. Diabetes Res elin Pract 47(2):81-6, 2000.
22. Green LC, VVagner DA, Glogovvski J, Skipper PL, VVİshnok JS, Tannenbaum SR. Analysis of nitrate, nitrit and [15N] nitrate in biological fluid. Anal Biochem 126:131-38, 1982.
23. Mullen TA, Çaplan MS. Plasma nitrites as indicator of NO production. Am.J obestet cynacol 175: 1013-17, 1996. 24. Rabini RA, Staffolani R, Fumelli P, Mutus B, Curatola G,
Mazzanti L. Decreased nitric oxide synthase activity in platelets from IDDM and NIDDM patients. Diabetologia 41(1): 101-10, 1998.
25. Mitch WE, Du J, Bailey JL, Price SR. Mechanisms causing muscle proteolysis in uremia: The influence of insulin and cytokines. Miner Electrolyte Metab 25(4-6): 216-19, 1996. 26. Dunbar JC, O'ieary DS, Wang G, VVright-Richey J.
Mechanisms mediating insulin-induced hypotension in rats. Arol for nitric oxide and autonomic mediators. Açta Diabetologica 33(4): 263-26, 1996.
27. Avogar A, Piarulli F, Valerio A, Miola M, Calveri M, Pavan P, Vicini P, Cobelli C, Tiengo A, Calo L, DelPrato S. Foream nitric oxide balance, vascular relaxation, and glucose metabolisim in NIDDM patients. Diabetes 46(6): 1040-6, 1997.
28. Amrani A, Verdaguer J, "'nıessen S, Bou S, Santamaria P. IL-lalpha, IL-lbeta, and IFNN-gamma mark beta cells for Fas-dependent destruction by diabetogenic CD40 T lymphocytes.J Clin Invest 105(4):459-68, 2000.
29. Zumsteg U, Frigerio S, Hollander GA. Nitric oxide production and Fa surface expression ediate two independent pathways of cytokine induced murine beta- cell damage. Diabetes 49(l):39-47, 2000.
30. Veelkon R, Hilgers KF, Hartner A, Haas A, Bohmer KP, Sterzel RB. Nitric oxide synthase isoforms and glomerular hyperfiltration in early diabetic nephropathy. J AM Soc Nephrol ll(l):71-9, 2000.
Öğr. Gör. Dr Nihayet MEHMET Biyokimya AD İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Malatya
