143
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2008) 38 (3-4) : 143-146
© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society ISSN 0258-2171
G‹R‹fi
Kan ve kan ürünleri sa¤l›k kurulufllar›nda çok s›k kullan›lmaktad›r. Hayat kurtar›c› olabilen bu te-davi flekli bir tür transplantasyon olarak kabul edilmektedir. Kan ve kan ürünlerinin transfüzyo-nu sotransfüzyo-nucunda en s›k karfl›lafl›lan komplikasyon kullan›lan üründen bulaflan infeksiyonlard›r. Kan vericisinin hücreleri ile birlikte birçok infeksiyon etkeni de al›c›ya aktar›labilmektedir. Parazitler, bakteriler, riketsiyalar ve mantarlar da kan ve kan ürünleri transfüzyonu ile bulaflabilmekle bir-likte virüsler ilk s›ray› almaktad›r (1, 2, 3). Kan
merkezlerinde bu bulaflma riskini en aza indire-bilmek için öncelikle riskli davran›fllar aç›s›ndan donörler sorgulanmakta ve riskli kiflilerin donör olmaktan kaç›nmalar› sa¤lanmaktad›r. Bu sorgu-laman›n ard›ndan infeksiyon etkenlerinin taranma-s› gelmektedir. Birçok ülkede oldu¤u gibi ülke-mizde de kan ve kan ürünleri hepatit B, hepatit C, HIV ve sifiliz aç›s›ndan taranmaktad›r (3). Bu çal›flmada Alman Hastanesi kan istasyonunda Ocak 2000 ve Aral›k 2006 tarihleri aras›nda ta-rama testleri çal›fl›lan donörlerin sonuçlar› retros-pektif olarak incelenmifl, ülkemizdeki di¤er kan
Evaluation of HbsAg, anti-HCV, anti-HIV and RPR test results in
blood donors
‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü, Alman Hastanesi, ‹stanbul
Cengiz Uzun
‹letiflim / Correspondence: Cengiz Uzun Adres / Address: Alman Hastanesi S›raselviler Cd. No:119 Taksim 34430 ‹stanbul Tel: 0212 293 21 50 (1569) Fax: 0212 293 93 56 e-mail: cenuzun@superonline.com
Kan donörlerinde HbsAg, anti-HCV, anti-HIV ve RPR
sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesi (*)
ÖZET
Kan ve kan ürünleri transfüzyonlar›nda en s›k karfl›lafl›lan komplikasyon kullan›lan üründen bulaflan infeksiyonlard›r. Bu çal›flmada Alman Hastanesi Kan ‹stasyonunda Ocak 2000 ve Aral›k 2006 tarihleri aras›nda tarama testleri çal›fl›lan donörlerin sonuçlar› retrospektif olarak incelenmifl, sonuçlar ülkemizdeki di¤er kan merkezlerinin sonuçlar› ve y›llara göre karfl›laflt›r›larak de¤erlendirilmifltir..
Çal›flma tarihleri aras›nda toplam 19499 kan donörüne tarama testleri çal›fl›lm›flt›r. Çal›fl›lan tarama testlerinin 401’inde (%2,06) HbsAg, 54’ünde (%0,28) anti-HCV, 39’unda (%0,2) RPR ve ikisinde (%0,01) anti-HIV testi pozitifli¤i saptanm›flt›r. Sonuçlar y›llara göre de¤erlendirildi¤inde HbsAg testi pozitifli¤inin giderek azald›¤› görülmüfltür. Çal›flmadan al›nan sonuçlar›n, di¤er kan merkezlerinden son y›llarda bildirilen sonuçlarla uyumlu oldu¤u tespit edilmifltir.
Anahtar kelimeler:Kan donörü, HbsAg, anti-HCV, anti-HIV, RPR SUMMARY
Evaluation of HbsAg, anti-HCV, anti-HIV and RPR test results in blood donors
The most frequent complication in the transfusion of blood and blood products is the acquisition of infections.In this study, the screening test results of blood donors examined in German Hospital Blood Bank between January 2000-December 2006 were evaluated retrospectively and the results were compared with the results of the other blood banks stated in our country for each year.Routine screening tests were applied to 19499 blood donors between the study period.It was determined that 401 (2.06%) of the screening tests were positive for HbsAg; 54 (0.28%) for anti-HCV; 39 (0.2%) for RPR and two (0.01%) for anti- HIV. When the results were evaluated from one to another year, it was occurred that the incidence of positive HbsAg results were decreasing.The results of this study are in concordance with the results of other blood banks.
Key words:Blood donors, HbsAg, anti-HCV, anti-HIV, RPR
144 merkezleri ve y›llara göre de¤erlendirilmesi
amaçlanm›flt›r. GEREÇ VE YÖNTEM
Alman Hastanesi kan istasyonunda donör sorgu formu doldurulmufl ve donör muayenesi sonras›n-da kan vericisi olarak uygun olan kan vericile-rinde HbsAg, anti-HCV, anti-HIV testleri ELISA yöntemi (Abbott, AxSYM) ile ve RPR testi RPR karbon test (Plasmatech ve Clinotech) ile çal›fl›l-m›flt›r.
Veriler SPSS 15.0 for Windows program› ile de-¤erlendirilmifltir. ‹statistiksel de¤erlendirmede Pe-arson korelasyon analizi, y›llar içindeki test po-zitifliklerinin durumunu belirlemek için kullan›l-m›flt›r.
BULGULAR
Çal›flma kapsam›nda Ocak 2000-Aral›k 2006 ta-rihleri aras›nda çal›fl›lan 19499 kan donörünün testleri de¤erlendirilmifltir. Çal›fl›lan tarama testle-rinin 401’inde (%2,06) HbsAg, 54’ünde (%0,28) anti-HCV, 39’unda (%0,2) RPR ve ikisinde (%0,01) anti-HIV pozitifli¤i saptanm›flt›r. Anti-HIV pozitifli¤i saptanan iki donorün serumlar› do¤rulama testi için T.C. ‹stanbul Valili¤i ‹l Sa¤-l›k Müdürlü¤ü Bulafl›c› HastaSa¤-l›klar fiubesi’ne gönderilmifltir. Bir donorün testi pozitif olarak do¤rulanm›flt›r. Pozitif saptanan RPR testleri TPHA ile konfirme edilerek yalanc› pozitiflikler
d›fllanmam›flt›r. Ancak RPR testi pozitif saptanan kan ba¤›flç›lar›na bilgi verilmifl ve bir hekime baflvurmalar› tavsiye edilmifltir.Sonuçlar›n y›llara göre da¤›l›m› Tablo-1’de gösterilmifltir. Yap›lan Pearson korelasyon analizine göre HbsAg pozitif-li¤inde istatistiksel olarak anlaml› bir azalma sap-tanm›flt›r. Di¤er test pozitifliklerinde y›llara göre azalma veya artma yönünde anlaml› bir de¤iflim bulunamam›flt›r.
TARTIfiMA
Kan ve kan ürünlerinin kullan›m›nda temel hedef güvenli kand›r. Dünya Sa¤l›k Örgütü 2000 y›l›n-da, infeksiyon etkenlerini ve baflka zararl› mad-deleri içinde bar›nd›rmayan, kullan›ld›¤›nda her-hangi bir tehlike oluflturmayan güvenli kan tan›-m›n› kullanarak Dünya Sa¤l›k Günü’nün konusu-nu güvenli kan olarak bildirmifltir (4). Son y›l-larda kan vericilerinde seçim kriterlerinin uygu-lanmas› ve tarama testlerindeki geliflmelere para-lel olarak kan ve kan ürünlerinin kullan›m› ile bulaflan infeksiyonlar tamamen yok olmamakla birlikte çok azalm›flt›r (2, 3).
Hepatit B virusu infeksiyonunun da¤›l›m› ülkele-re ve hatta ülke içinde de bölgeleülkele-re göülkele-re de¤ifl-mektedir. Ülkemizde kan donörleri d›fl›nda yap›-lan çal›flmalarda HbsAg seroprevayap›-lans› %1,97-14,3 olarak bildirilmifltir (5-10). Kan donörlerin-de ise HbsAg seroprevalans› %1,8-8,7 olarak bil-dirilmifltir (11-16). Türkiye çap›nda kan
merkez-Tablo-1. Kan donörlerinde HbsAg, anti-HCV, anti-HIV ve RPR sonuçlar›n›n y›llara göre da¤›l›m›. Kan donörlerinde HbsAg, anti-HCV, anti-HIV ve RPR sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesi
145
lerinin 2004 y›l› tarama testi sonuçlar›nda HbsAg pozitifli¤i %2,69 olarak saptanm›flt›r (3). Bizim çal›flmam›zda kan donörlerinde saptanan %2,06 oran›ndaki HbsAg seroprevalans› Türkiye genelin-deki sonuçlara uymaktad›r. Kan donörleringenelin-deki prevalans›n genel popülasyona göre daha düflük olmas›, kan ba¤›flç›lar›n›n altta yatan bir hastal›-¤›n›n olmamas› ve sorgulama formlar› ile ön ele-meden geçmesi olarak düflünülmüfltür. Ayr›ca ça-l›flmam›zda yap›lan korelasyon analizine göre HbsAg pozitifli¤inde istatistiksel olarak anlaml› bir azalma saptanm›flt›r. Bu azalman›n sorgulama formlar›n›n gelifltirilmesine ve ön eleme uygula-malar›ndaki iyilefltirme çal›flmalar›na ba¤l› oldu¤u düflünülmüfltür.
T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan kan ba¤›flç›lar›n-da anti-HCV testinin taranmas› 1996 y›l›nba¤›flç›lar›n-da zo-runlu hale getirilmifltir. Ba¤›flç›larda taramalar›n bafllamas› ile transfüzyon hepatiti etkeni olarak da isimlendirilmifl olan hepatit C virüsü son y›l-larda bu damgadan kurtulmufltur. Kan ba¤›flç›lar› d›fl›nda anti-HCV seroprevalans› %0,17-3,9 oran-lar›nda bildirilmifltir (10, 17-19). Çeflitli yay›nlar-da kan ba¤›flç›lar›nyay›nlar-da anti-HCV pozitifli¤i %0,3 ile %3,76 aras›nda saptanm›flt›r (11, 12, 20-23). Türkiye çap›nda kan merkezlerinin 2004 y›l› ta-rama sonuçlar›nda ise anti-HCV pozitifli¤i %0,72 olarak bildirilmifltir (3). Anti-HCV pozitifli¤i ça-l›flmam›zda %0,28 olarak ülkemizden bildirilen oranlardan daha düflük saptanm›flt›r.
Ülkemizde kan ba¤›flç›lar›nda RPR ve anti-HIV pozitifli¤i hepatit B ve hepatit C’ye göre daha düflük oranlarda bildirilmektedir (11, 12, 20). Ça-l›flmam›zda 19499 kan ba¤›flç›s›n›n 39’unda (%0,2) RPR ve ikisinde (%0,01) anti-HIV pozi-tifli¤i saptanm›flt›r. Pozitif saptanan RPR testleri TPHA ile konfirme edilerek yalanc› pozitiflikler d›fllanmam›flt›r. Ancak RPR testi pozitif saptanan kan ba¤›flç›lar›na bilgi verilmifl ve bir hekime baflvurmalar› tavsiye edilmifltir. Anti-HIV pozitif-li¤i saptanan iki donorün serumlar› do¤rulama testi için T.C. ‹stanbul Valili¤i ‹l Sa¤l›k Müdür-lü¤ü Bulafl›c› Hastal›klar fiubesi’ne
gönderilmifl-tir. Bir donorün testi pozitif olarak do¤rulanm›fl-t›r.
Sonuç olarak çal›flmam›zda kan ba¤›flç›lar›nda HBsAg, anti-HCV, anti-HIV ve RPR seropozitif-lik oranlar› ülkemizden bildirilen oranlar›n alt s›-n›r›nda saptanm›flt›r. Güvenli kan temininde çal›-fl›lan testlerle birlikte kan ba¤›flç›lar›n›n sorgula-ma formlar› ile ön elemeden geçirilmesi de önemli bir basamakt›r.
KAYNAKLAR
1. Snyder EL, Dodd RY. Reducing the Risk of Blood Trans-fusion. Hematology 2001: 433-442.
2. Regan FAM, Hewitt P, Barbara JAJ, Contreras M. Pros-pective investigation of transfusion transmitted infection in re-cipients of over 20 000 units of blood. Br Med J 2000; 320: 403-406.
3. Töre O, Uluhan R, Karakoç E, Altunay H, K›l›ç NB. Tür-kiye’de Transfüzyonla Bulaflan ‹nfeksiyon Sorunu. In: XII. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Kongre-si Kitab›. Antalya: KL‹M‹K Derne¤i, 2005: 109-120. 4. World Health Organization. World Health Day 2000, Sa-fe Blood Starts With Me: Blood saves lives. Geneva: World Health Organization, 2000 [http://www.who.int]
5. Çetinkaya F, Gürses N, Ayd›n M, Albayrak D. Çocuk has-tanesi personelinde hepatit B seroprevalans›. Mikrobiyol Bült 1994; 28: 246-249.
6. Berktafl M, Dalk›l›ç AE, Yavuz MT, Bozkurt H, Akdeniz H, Türkdo¤an MK, Irmak H. YYÜ T›p Fakültesi Araflt›rma Hastanesi personelinde hepatit B seroprevalans›. Viral Hepa-tit Derg 1995; 2: 87-89.
7. S›rmatel F, Güleç N, Baydar I, Karao¤lu I. Gaziantep böl-gesinde HBV antijen ve antikor tafl›y›c›l›¤›n›n yafl gruplar›na göre da¤›l›m›. In: III. Viral Hepatit Simpozyumu Program ve Kongre Kitab›. Ankara: Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 1996: 17.
8. Ayd›n ON, Ayd›n N, Ünal F. Opere edilecek hastalarda HbsAg, anti-HCV ve anti-HIV pozitifli¤i ve korunma. Türk Mikrobiyol Cem Derg 1999; 29: 78-81.
9. Erden S, Büyüköztürk S, Çalangu S, Kardefl BA, Kays› A, Y›lmaz G, Badur S, Palanduz fi. Poliklinik hastalar›nda HbsAg, anti-HBs ve anti-HCV seroprevalans›. Türk Mikrobi-yol Cem Derg 2000; 30: 131-134.
10. Banak S, Yoldaflcam E, K›l›ç B. Adana ili yar› k›rsal alanda yaflayan 10 yafl ve üzeri kiflilerde HBsAg ve anti-HCV prevalans› ve etkili faktörler. ‹nfeksiyon Dergisi 2002; 16: 133-140.
11. Ayy›ld›z MO, Gül K, Alt›ntafl A, Tiftik N. Kan merke-zimize kan ba¤›fllamak üzere baflvuran donörlerde HBV, HCV, HIV ve VDRL pozitifli¤i. In: I. Ulusal Kan Merkez-Cengiz Uzun
146
leri ve Transfüzyon T›bbi Kongresi Kongre/Kurs Kitab›. Ka-padokya: Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i, 2000: 365. 12. Sümer Z, Sümer H, Bak›c› MZ, Koç S. Cumhuriyet Üni-versitesi T›p Fakültesi kan merkezi donör kanlar›n›n HbsAg, anti-HCV, anti-HIV ve sifiliz seropozitifli¤i yönünden de¤er-lendirilmesi. Viral Hepatit Derg 2001; 2: 330-332.
13. Alt›ndifl M, Koço¤lu F. Afyon bölgesi kan donörlerinde viral infeksiyon etkenlerinin araflt›r›lmas›. Türk Hij Den Bi-yol Derg 2001; 58: 61-66.
14. Öztürk C, Delialio¤lu N. Mersin Üniversitesi T›p Fakül-tesi Hastanesi Kan Merkezi donörlerinin HbsAg, anti-HCV, anti-HIV ve RPR sonuçlar›. Genel T›p Derg 2001; 11: 29-31.
15. Keskinler DÜ. Erzurum K›z›lay Kan Merkezine Baflvu-ran Kan Donörlerinin HBV ve HCV Yönünden Serolojik De-¤erlendirilmesi. ‹nönü Üniv T›p Fak Derg 2003; 10: 195-198. 16. Arabac› F, fiahin HA, fiahin ‹, Kartal fi. Kan Donörle-rinde HBV, HCV, HIV ve VDRL Seropozitifli¤i. Klimik Derg 2003; 16: 18-20.
17. Pahsa A, Üzsoy MF, Altunay H, Koçak N, Ekren Y, Çavufllu fi. ‹stanbul’da hepatit B ve C seroprevalans›. Gülha-ne T›p Derg 1999; 41: 325-330.
18. Aslan G, Ulukanl›gil M, Seyrek A. fianl›urfa ilinde HBsAg, anti-HBs ve anti-HCV seroprevalans›. Viral Hepatit Derg 2001; 3: 408-410.
19. Delialio¤lu N, Öztürk C, Aslan G. Mersin ilinde HBsAg, anti-HBs, anti-HCV ve anti-HDV seroprevalans›. Viral Hepa-tit Derg 2001; 3: 416-418.
20. Heper Y, Y›lmaz E, Akal›n H, Töre O. Uluda¤ Üniver-sitesi T›p Fakültesi Hastanesi kan merkezinde enfeksiyöz ta-rama test sonuçlar›. In: I. Ulusal Kan Merkezleri ve Trans-füzyon T›bbi Kongresi Kongre/Kurs Kitab›. Kapadokya: Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i, 2000: 346.
21. Yücel N, Baykan M, Kara F. Konya Kan Merkezlerin-de reaktif HBsAg ve anti HCV oranlar›. In: I. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bbi Kongresi Kongre/Kurs Ki-tab›. Kapadokya: Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i, 2000: 347.
22. Kuku ‹, Kaya E, Baydar M, Da¤ M, Aydo¤du ‹. Kan bankam›z donör tarama sonuçlar›. In: I. Ulusal Kan Merkez-leri ve Transfüzyon T›bbi Kongresi Kongre/Kurs Kitab›. Ka-padokya: Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derne¤i, 2000: 351. 23. Sertöz Yazan R, Pullukçu H, Altu¤lu ‹, Karado¤an A, Ayd›nok Y. S›k kan ba¤›fllayan kan vericilerinde infeksiyon göstergeleri. ‹nfeksiyon Derg 2003; 17: 77-79.
