Başlık: Eski Mezopotamya'da çoçukYazar(lar):TOPTAŞ, KorayCilt: 10 Sayı: 1 Sayfa: 055-078 DOI: 10.1501/Archv_0000000016 Yayın Tarihi: 2016 PDF



ARCHIVUM ANATOLICUM (ArAn)   

   

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8.

Çocuk, günümüz toplumlarÕnda oldu÷u gibi antik ça÷ Mezopotamya da toplumsal hayatÕn önemli bir parçasÕ konumundaydÕ. Çocuk neslin ve toplumsal hayatÕn devamlÕlÕ÷ÕnÕn garantisi demekti. Günümüzde oldu÷u gibi antik ça÷ toplumlarÕnda da çocu÷un dÕú tehlikelere karúÕ korunmasÕ ailenin temel görevlerindendi. Eski Mezopotamya’da çocuk babasÕnÕn otoritesinin hâkim oldu÷u bir aile içerisinde büyüyüp sosyalleúirdi. Antikça÷ toplumlarÕnda çocuk özgür iradesinden yoksun, ailesinin iste÷ine ve toplumun gelenek göreneklerine uygun olarak yetiútirilirdi. ÇocuklarÕn özgürlükleri çok kÕsÕtlÕydÕ. Bu durum günümüz toplumlarÕ için de geçerlidir. Eski Mezopotamya’da bazÕ kanun maddeleri ve çeúitli belgeler çocuk ile ilgilidir. Bu belgeler çocu÷un korunmasÕ, evlat edinilmesi, e÷itimi, velayeti ve miras hakkÕ gibi çeúitli konularÕ içermektedir.

Anahtar kelimeler: Çocuk, Eski Mezopotamya, Aile, Toplum.



.25$<7237$ù



Abstract

Children in Ancient Mesopotamia

Children were an important part of life in Ancient Mesopotamia as they are in the communities of this age. Children were seen as warrant of the continuation of generation and social life. Protecting the children against external threats was one of the major responsibilities of families in archaic age societies as it is now. In Ancient Mesopotamia, children used to grow up and socialize in a family in which the father is the authority. In the societies of ancient age, children were grown up deprived of their free will and in accordance with their families’ will and society’s tradition. Freedom of children was restricted. This situation is the same for modern communities. In Ancient Mesopotamia, some articles of law and various documents were related to children. Those documents included some issues such as protecting the children, adopting, educating the children, curatorship and right of succession.

Keywords: Children, Ancient Mesopotamia, Family, Society.

x 

*LULú

dRFXNOXN G|QHPL LQVDQÕQ EHEHNOLN LOH HUJHQOLN oD÷ODUÕ DUDVÕQGDNL G|QHPL NDSVDPDNWDGÕU dRFXNOXN HYUHVLQLQ JHQHOOLNOH NRQXúPD YH \UPH NDELOL\HWOHULND]DQÕOGÕNWDQVRQUDEDúODGÕ÷ÕFLQVHOJHOLúLPYHHUJHQOLNG|QHPL LOHELUOLNWHoRFXNOXNG|QHPLQLQELWWL÷LNDEXOHGLOPHNWHGLU

dRFXN JQP]GH ROGX÷X JLEL DQWLN oD÷GD GD DLOH YH WRSOXP LoLQ E\N |QHPH VDKLSWL (VNL 0H]RSRWDP\D¶GD oRFXNODU EDEDQÕQ RWRULWHVLQLQ KkNLPROGX÷XELUDLOHLoHULVLQGH\HWLúLSVRV\DOOHúLUOHUGL_{%DEDQÕQoRFX÷XQXQ} ]HULQGHVÕQÕUVÕ]D\DNÕQELUJFYHWDKDNNPYDUGÕ%DEDVÕQÕQHJHPHQOL÷L DOWÕQGD RODQoRFXN |]JULUDGHVL\OH ELUEDúNDVÕ\OD V|]OHúPH \DSDPD]GÕ %X GXUXPDWDHUNLOWRSOXPODUÕQWHPHO|]HOOLNOHULQGHQELULVLGLU%XUDGDQKDUHNHWOH oRFXNODUÕQ NHQGL NDUDUODUÕQÕ DOÕS X\JXOD\DELOHFHN \DúD JHOLQFH\H NDGDU EDEDODUÕQÕQRWRULWHVLDOWÕQGDROGXNODUÕQÕV|\OHPHPL]\DQOÕúROPD\DFDNWÕU

(VNL 0H]RSRWDP\D¶GD oRFX÷XQ DLOH YH WRSOXP KD\DWÕQGDNL \HULQH GDLU ELOJLOHULPL]L DUNHRORMLN ND]ÕODU VRQXFX RUWD\D oÕNDUÕODQ J|UVHO 

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

PDO]HPHGHQ YH oLYL \D]ÕOÕ EHOJHOHUGHQ HGLQPHNWH\L] %DVUD .|UIH]L¶QGHQ $QDGROX¶\DNDGDUX]DQDQFR÷UDI\DGDNL]HQJLQEXOXQWXODUYH\D]ÕOÕEHOJHOHU EX NRQXGD EL]H |QHPOL ELOJLOHU VD÷ODPDNWDGÕU %X ND\QDNODUÕQ \DQÕQGD $QDGROX FR÷UDI\DVÕ LoHULVLQGH \HU DODQ .DQLã NƗUXP¶XQGDQ \DQL JQP]GHNLDGÕ\OD.OWHSH¶GHQoÕNDQ\D]ÕOÕEHOJHOHUGH$VXUOXWFFDUODUD DLW ROPDVÕ \|QQGHQ .X]H\ 0H]RSRWDP\D FR÷UDI\DVÕ LoHULVLQH GkKLO HGLOHELOLU %XUDGDQ oÕNDQ EHOJHOHU 0H]RSRWDP\D JHOHQH÷LQL \DQVÕWPDNOD ELUOLNWH$QDGROX¶GD\DúD\DQ\HUOLKDONÕQJHOHQH÷LQGHQGHL]OHUWDúÕPDNWDGÕU

(VNL 0H]RSRWDP\D \D]ÕOÕ EHOJHOHULQGH NoN oRFXN EHEHN LoLQ JHQHOOLNOH “šerrum(m)_{ NHOLPHVL NXOODQÕOPDNWDGÕU dRFXN LoLQVH “܈eېƝru”}_ ILLOLQGHQ WUHWLOHQ HUNHN oRFXN LoLQ “܈uېƗru(m)”_{ NÕ] oRFX÷X LoLQVH}

“܈eېƝrtu/ ܈uېƗrtu” NHOLPHVL WHUFLK HGLOPHNWHGLU .oN NÕ] \D GD HUNHN

NDUGHúOHUL LIDGH HWPHN LoLQVH ³NoN´ DQODPÕQGDNL “܈eېru(m)/܈uېru(m)”_ NHOLPHOHUL\OHGHNDUúÕODúÕOPDNWDGÕU

 

dRFX÷XQ$LOHYH7RSOXPøoLQGHNL<HUL

dRFXNODU QHVOL GHYDP HWWLUPHOHUL YH WRSOXP LoLQGH VWOHQHFHNOHUL J|UHYOHU EDNÕPÕQGDQ DLOHQLQ YH WRSOXPXQ GHYDPOÕOÕ÷ÕQÕQ JDUDQWLVLGLUOHU dRFXNODUEDEDODUÕQÕQLú\HUOHULQLVWOHULQHDOÕUODUVRV\DOKD\DWÕQLoLQGHNLLú E|OúPQQ YH UHWLPLQ GHYDPOÕOÕ÷ÕQÕ VD÷ODUODU DQQH YH EDEDODUÕ \DúODQGÕNODUÕQGDRQODUDEDNDUODUYHDLOHVLQGHQELULVL|OG÷QGHRQXJ|PS JHUHNOL ULWHOOHUL \HULQH JHWLULUOHUGL )DNDW EDEDODU R÷XOODUÕQÕ YH NÕ]ODUÕQÕ ERUoODUÕQD NDUúÕOÕN JYHQFH RODUDN ERUoOX ROGX÷X NLúL\H UHKLQ EÕUDNDELOLU_ N|OHRODUDNVDWDELOLUYH\DHYODWOÕNRODUDNYHUHELOLUGL_

dRFX÷XQDLOHLoLQGHNL\HULVDQDWHVHUOHULQHGHNRQXROPXúWXU3LúPLú WRSUDNWDQ \DSÕOPÕú NoN KH\NHOOHU YH NDEDUWPDODU DLOH LoLQGHQ VDKQHOHU VXQX\RUGX(Q\D\JÕQWHPDODUGDQELULVLNXFD÷ÕQGDELUoRFX÷XWDúÕ\DQNDGÕQ VLPJHVL\GL %X VLPJH KHP DLOH LoLQGHNL LoWHQ KDYD\Õ \DQVÕWÕ\RU KHP LQVDQODUÕQ GLOHNOHULQLQ EX \|QGH ROGX÷XQX J|VWHUL\RU KHP GH GR÷XP YH DQQHOL÷LQ ROD÷DQVW PXFL]HYv \DQÕQÕ J|UPHPL]H LPNkQ YHUL\RUGX_{ %LU}  _{ &$'â,,D} _{ .oNROPDNJHQoROPDN&$'ৡ} _{ &'$} _{ &'$&$'ৡ} _{ &'$&$'ৡ} _{ 9HHQKRIDQG(LGHP} _{ =DFFDJQLQL  2DWHV}

.25$<7237$ù



oRFX÷XQ GR÷XPX |]HOOLNOH GH ELU HUNHN oRFX÷XQ GR÷XPX DLOH LoLQ |QHPOL ELU ROD\GÕ dRFXN VDKLEL RODELOPHN LoLQ WDQUÕODUD GXDODU HGLOLU DUPD÷DQODU VXQXOXU WDQUÕ\D \DNDUÕOÕUGÕ 'R÷XP VÕUDVÕQGD N|WONOHUGHQ |]HOOLNOH GH OR÷XVDKXPPDVÕQGDQNRUXQPDNLoLQ PXVNDODUNXOODQÕOÕUGÕEXQXQ\DQÕVÕUD GR÷XP NRQXVXQGD WHFUEHOL ELU NDGÕQGDQ \DQL HEHGHQ \DUGÕP LVWHQLUGL_ .OWHSH¶GHQoÕNDQ.WNQXPDUDOÕE\PHWQLJ]HOELU|UQHNWHúNLO HWPHNWHGLU'R÷XPXNROD\ODúWÕUPDNLoLQ\DSÕODQE\ú|\OHGLU

³ønek! O bir inektir! arahtum, o bir arahtumdur. Çabucak hamile kalÕr, çabucak do÷urur. Su a÷zÕndan çabucak gider. Burnuyla yeri kazar; kuyru÷uyla evi süpürür. Ana tanrÕçanÕn kÕzlarÕna yedi (kez), yedi (kez) kimi göndereyim ve (úöyle) emredeyim: Küreklerinizi ve sepetlerinizi alÕn ve arahtum-kanalÕnÕn a÷zÕnÕ (met. kapÕsÕnÕ) açÕn! E÷er vahúi koç (gibi) bir erkekse; e÷er vahúi inek gibi bir diúiyse (kÕz bebekse); e÷er tanrÕsÕnÕn reddetti÷i bir reddedilmiúse (ölü do÷ansa) incelsin ve bir asma yÕlanÕ gibi düúsün yere. Büyü benim de÷il, büyünün ve sihrin beyi (efendisi) Nikkilil’in büyüsüdür. Rahimlerin hanÕmefendisi büyülesin.”

'R÷XPGDQNÕVDELUVUHVRQUDoRFX÷DHEHYH\QOHULWDUDIÕQGDQELULVLP YHULOLUGL GX\JXODU GLOHNOHU YH WDQUÕ\OD RODQ VÕNÕ LOLúNL LVLPOHUH \DQVÕUGÕ øQVDQODU oRFXNODUÕQD DG YHULUNHQ E\NOHULQLQ DGODUÕQÕ \D GD WDQUÕODUÕ LOH DODNDOÕRQODUDúNUYHPLQQHWOHULQLVXQDQLVLPOHUYHUPHNWH\GLOHU%XQXQHQ J]HO|UQH÷LQL$VXUNUDOÕAsarhaddonXQLVPLQGHJ|UPHNWH\L]øVPLQDoÕOÕPÕ

“Aššur-aېېe-iddina”úHNOLQGHGLUAššur,$VXUúHKULQLQEDúWDQUÕVÕLGLaېېe “aېu(m)”12 \DQL NDUGHú DQODPÕQD JHOPHNWHGLU “iddina” LVH ³nadߞnu(m)

 YHUPHN´_{ ILLOLQLQ JHoPLú ]DPDQGDNL oHNLPLGLU %XUDGDQ KDUHNHWOH}

Asarhaddon LVPL “TanrÕ Aššur kardeú verdi” PDQDVÕQD JHOPHNWHGLU %X

JHOHQHN JQP]GH GH GHYDP HWPHNWHGLU 'R÷X $QDGROX E|OJHVLQGH NXOODQÕODQ $OODKYHUGL 7DQUÕYHUGL JLEL LVLPOHU EX JHOHQH÷LQ GHYDPÕ QLWHOL÷LQGHGLU 7DQUÕ |YHQ \FHOWHQ LVLPOHU GH \R÷XQ ELU úHNLOGH NXOODQÕOPÕúWÕU ølƯ-dƗn 7DQUÕ JoOGU YH ølƯ-ܑƗb 7DQUÕ L\LGLU L\LOLN VHYHUGLU_{ JLEL LVLPOHU LQVDQODUÕQ WDQUÕQÕQ VWQ YDVÕIODUÕQÕ LVLP RODUDN} NXOODQGÕNODUÕQÕQJ|VWHUJHVLGLU.OWHSHND]ÕODUÕQGDRUWD\DoÕNDUÕODQEN_ YH EN  E_{ QXPDUDOÕ WDEOHWOHU  QHVLOOLN ELU VHFHUH\L |÷UHQPHPL]L}  _{.OHQJHO} _{(URO} _{&'$} _{&'$} _{ùDKLQ} _{dHoHQ} _{dHoHQ}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

VD÷ODPDNWDGÕU %X EHOJHGH (QQDP$ DGOÕ NLúLQLQ R÷OXQD EDEDVÕ $ããXU UDELQLQ LVPLQL YHUGL÷LQL J|UPHNWH\L] %X JLEL |UQHNOHUGHQ LQVDQODUÕQ oRFXNODUÕQDE\NOHULQLQDGODUÕQÕYHUGL÷LQL|÷UHQPHNWH\L]

dLYL \D]ÕOÕ PHWLQOHUGH oRFXN VDKLEL ROPDQÕQ |QHPLQL DoÕNoD J|UPHNWH\L]*ÕOJDPÕú(QNLGXYHgOOHU'Q\DVÕDGOÕ6PHU|\NVQHJ|UH LQVDQQHNDGDUoRFXNVDKLELROXUVD|EUGQ\DGDRNDGDUL\L\DúDPDNWD\GÕ_ (YOHQHQ oLIWOHULQ oRFX÷XQXQ ROPDPDVÕ GXUXPXQGD DGDP LNLQFL ELU Hú DODELOLUGLYHNDGÕQÕQoRFXNGR÷XUDPDPDVÕERúDQPDVHEHELVD\ÕOÕUGÕdRFXN ROPDPDVÕ GXUXPXQGD IDUNOÕ |UQHNOHUL GH J|UPHPL] PPNQGU gUQH÷LQ oRFXN GR÷XUPDODUÕ VÕQÕUODQGÕUÕOPÕú RODQ UDKLEHOHUH HYOHQLUNHQ ELU NÕ] YHULOLUGL %X NÕ] GD RQD oRFXN VD÷ODUGÕ (VNL %DELO G|QHPLQGHNL ELUNDo HYOLOLN NRQWUDWÕQGD UDKLEHOHULQ oRFXN VDKLEL ROPDN LoLQ NRFDVÕQD HYOHQPHPLúJHQoELUNÕ]VD÷ODGÕ÷ÕDoÕNoDEHOLUWLOPHNWHGLU+DWWDV|]OHúPHOHU UDKLEH\H DLW RODQ oH\L]LQ YH GL÷HU PONOHULQ JHOHFHNWH oRFX÷D QH úHNLOGH PLUDVNDODFD÷ÕQÕD\UÕQWÕODUÕ\ODEHOLUWPHNWHGLU_

 

dRFXN(÷LWLPL

(VNL 0H]RSRWDP\D¶GD (÷LWLP VDGHFH YDUOÕNOÕ DLOHOHU WDUDIÕQGDQ VWOHQLOHELOLUGL)DNLUDLOHOHULQH÷LWLPLoLQ]DPDQYHLPNkQODUÕ\HWHUOLGH÷LOGL %HOJHOHUGHNL\D]ÕFÕODUEDEDODUÕQÕQLVLPOHUL\OHYH\DEDEDODUÕQÕQPHVOHNOHUL\OH LIDGH HGLOL\RUODUGÕ 2QODUÕQ EDEDODUÕ \|QHWLFLOHU úHKULQ EDEDODUÕ HOoLOHU DVNHULVXED\ODUWDSÕQDN\|QHWLFLVLJHPLNDSWDQODUÕ|QHPOLYHUJLPHPXUODUÕ UDKLSOHU PXKDVHEHFLOHU PGUOHU XVWDEDúÕODU NkWLSOHU YH úHKULQ YDUOÕNOÕ YDWDQGDúODUÕ\GÕ)DNLU\HWLPoRFXNODUÕQHYODWHGLQLOGL÷LDLOHOHUWDUDIÕQGDQYH N|OH oRFXNODUÕQÕQ F|PHUW VDKLSOHUL WDUDIÕQGDQ RNXOD J|QGHULOGLNOHULQH GDLU EHOJHOHUGHPHYFXWWXU_

7RSOXP YH DLOH LoLQ PKLP RODQ oRFX÷XQ H÷LWLPL E\N |QHP DU] HWPHNWH\GL (÷LWLPLQ LON DPDFÕ |÷UHQFLOHUH RNXU\D]DUOÕN YH PDWHPDWLNOH LOJLOL WHPHO ELOJL YH EHFHULOHUL |÷UHWPHNWL (÷LWLP LOH oRFXNODUÕQ WRSOXP LoLQGH \HU DODELOHFHN YH \DúDGÕ÷Õ oHYUH\H ID\GDOÕ RODFDN ELUH\OHU RODUDN \HWLúWLULOPHVL DPDoODQPDNWD\GÕ_{ (VNL 0H]RSRWDP\D¶GD RNXOODU ³WDEOHW} HYL´_{ RODUDN DGODQGÕUÕOÕUGÕ øON H÷LWLP ELQDODUÕ |÷UHQPHQLQ LON DoÕN} PHUNH]OHUL RODQ WDSÕQDNODUD ELWLúLNWL 6RQUDODUÕ H÷LWLP WDSÕQDNODUGDQ D\UÕ  _{%RUGUHXLOYG} _{6HWHUV} _{1HPHW1HMDW%HUWPDQQ} _{%HUWPDQQ} _{6PHUFH“E.DUB.BA”$VXUFD“bƯt ܒuppi”&'$}

.25$<7237$ù



ELQDODULoLQGH\DSÕOPD\DEDúODQGÕ$QWLNRNXOODUÕQNDOÕQWÕODUÕQD8U1LSSXU 6LSSDUYH0DUL¶GHUDVWODPDNPPNQGU_{6PHUOLELU|÷UHWPHQWDUDIÕQGDQ} \D]ÕOGÕ÷ÕGúQOHQELOPHFHGHRNXOELQDVÕDQODWÕOPDNWDGÕU³*|NJLELVDEDQÕ RODQELUHYEDNÕU JLELLEULNJLELEH]OH|UWO ELUND] JLEL\HUH EDVDU J|] DoÕOPDPÕúRQDJLUHUJ|]DODELOGL÷LQHDoÕODQRQGDQoÕNDU"<DQÕW2NXO´_ %X ELOPHFHGHQ RNXOXQ J|UQP YH LúOHYL KDNNÕQGD ELOJL HGLQPHNWH\L] 2NXOODUÕQEDúÕQGD“umnia”\DQL³X]PDQ´YH\D³WDEOHWHYLQLQEDEDVÕ´RODUDN DGODQGÕUÕODQ RNXO LGDUHFLOHUL EXOXQXUGX_{ *QP]GH ROGX÷X JLEL 6PHU} RNXOODUÕQGD GD WDWLO JQOHUL PHYFXWWX 6PHU \D]ÕOÕ PHWLQOHULQGHQ oRFX÷XQ D\GD o JQ WDWLO \DSWÕ÷ÕQÕ YH ED\UDPODUGD GD o JQON ELU WDWLOH VDKLS ROGX÷XDQODúÕOPDNWDGÕU_

6PHU 2NXOX EDúODQJÕoWD PHVOHNL ELU H÷LWLP YHUPH\L DPDoOÕ\RUGX <DQL VDUD\ YH WDSÕQD÷ÕQ LKWL\DoODUÕQD \|QHOLN \D]PDQODU \HWLúWLUPHN DPDFÕ\OD NXUXOPXúWX %LU 6PHU PHWQLQGH ³(UNHN oRFXN WDQUÕ (QOLO¶LQ EX\UX÷X GR÷UXOWXVXQGD PHVOHNWH EDEDVÕQÕQ \HULQH JHoPHOLGLU´ GL\H EHOLUWLOPLúWLU_{ %X GR÷UXOWXGD oRFXNODUÕQ oR÷XQD EDEDODUÕQ JHOHQHNOHUL} |÷UHWLOLUGL (VQDIODU UDKLSOHU YH NkWLSOHU DUDVÕQGD ELU QHVLOGHQ GL÷HULQH DLOH JHOHQHNOHULQLQ DNWDUÕOPDVÕ H÷LWLPLQ DPDoODUÕQGDQGÕ <LQH GH ED]Õ oÕUDN DQODúPDODUÕ YDUGÕU NLEXDQODúPDODUGD ELUX]PDQÕQ ELUoRFX÷XoR÷XQOXNOD ELUN|OH\LHYLQHDOÕSRQDDúoÕOÕNKDOÕFÕOÕNúDUNÕFÕOÕNJLELPHVOHNOHUL|÷UHWWL÷L J|UOUG_{ $QFDN ]DPDQOD 6PHU RNXOODUÕ JHOLúHUHN NOWU YH ELOLP} PHUNH]OHULKDOLQHJHOPLúOHUGLU2NXOODUGD]DPDQÕQGDJHoHUOLRODQWDQUÕELOLP ELWNLELOLP KD\YDQELOLP PDGHQELOLPL FR÷UDI\D PDWHPDWLN GLOELOJLVL YH GLOELOLP H÷LWLPL DODQ |÷UHQFLOHUGHQ ]DPDQ ]DPDQ EX ELOLPOHUH NDWNÕGD EXOXQDQELOLPDGDPODUÕELOJLQOHU\HWLúPLúWLU_

6PHUOLOHUGH|÷UHQPH\D]PDYHGHUVPHWRWODUÕNkWLSOHUWDUDIÕQGDQL\L EHWLPOHQPLú YH X\JXODPD WDEOHWOHUL oRN VD\ÕGD |UQHNOH DoÕNODQPÕúWÕU %X PDWHU\DOOHUoRNoHúLWOL\GL$ULWPHWLNWDULKFR÷UDI\DPDWHPDWLNYHHGHEL\DW WUQGH oRN VD\ÕGD PDWHU\DO PHYFXWWX 'HVWHNOHQHQ YH WHNUDUODQDQ X\JXODPDODU LOH KDWDODUÕQ G]HOWLOPHVL |÷UHQPHQLQ DQDKWDUÕ\GÕ g÷UHWPHQ WDEOHWLQ VW NÕVPÕQD ELU FPOH \D]DUGÕ YH |÷UHQFLOHUGH EX FPOH\L WHNUDUOD\DUDN NRS\D HGHUGL g÷UHWPHQ YH\D E\N NDUGHú G]HOWPHOHU  _{%HUWPDQQ} _{.UDPHUD} _{1HPHW1HMDW} _{6WRO} _{%RUGUHXLOYG} _{6WRO} _{.UDPHUE}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 



.OWHSHND]ÕODUÕQGDRUWD\D oÕNDUÕODQoÕQJÕUDN

\DSDUGÕ g÷UHQFL HY |GHYLQGH EX G]HOWPHOHUH oDOÕúÕU HUWHVL JQ oDOÕúPD\Õ KDWDVÕ]RODUDN\DSPDVÕEHNOHQLUGL_{'HQHPHWUQGHNL6PHUFHWDEOHWOHUGHQ} oRFX÷XQRNXOJQOHULQHGDLUELOJLOHUHGLQPHNWH\L]

“Tabletimi ezbere okudum, ö÷le yeme÷imi yedim (yeni) tabletimi hazÕrladÕm, yazdÕm, bitirdim; sonra örnek tabletimi getirdiler; ö÷leden sonra da alÕútÕrma tabletlerimi getirdiler. Okul bitince eve gittim, içeri girdim, babamÕ orada oturur buldum, alÕútÕrma tabletimi babama (?) anlattÕm (?), tabletimi ona ezbere okudum, (öyle) hoúuna gitti ki, ona sevinçle baktÕm.”

2NXOODUGD LOHUL VHYL\HGHNL GHUVOHUGH LVH |÷UHQFLOHUGHQ oRN X]XQ PHWLQOHUL RNXPDODUÕ NRS\D HWPHOHUL YH NDW SUREOHPOHULQH GD\DOÕ PDWHPDWLNVHOLúOHPOHULQ\DSPDODUÕLVWHQHELOLUGL(÷LWLPVUHVLQLQGHYDPÕQGD \HQL NHOLPHOHULQ H]EHUOHQPHVL YH PDWHPDWLNVHO VUHoOHULQ NDYUDQPDVÕ ]HULQGHGXUXOXUGX8\JXQROGX÷XQGD|÷UHWPHQPKLPNRQXODUÕX]XQX]XQ DQODWDUDN DoÕNODUGÕ YH ]DPDQ ]DPDQ |÷UHQFLOHUH NDUÕúÕN |UQHNOHUL LoHUHQ |GHYOHU YHUHELOLUGL %X H÷LWLP VUHFL VÕNÕ ELU GLVLSOLQ LOH ELUOLNWH VUGUOUG_{ %X VUHoWH |÷UHQFL\H GD\DN DWÕOPDVÕ LVWHQLOHQ GDYUDQÕúÕQ} ND]DQÕOPDVÕQÕ VD÷ODPDGD NXOODQÕODQ ELU \|QWHPGL +DWWD RNXOODUGD ³NDPoÕ J|UHYOLVL´ GDKL EXOXQPDNWD\GÕ_{ %|\OHFH |÷UHQFLOHULQ WRSOXP LoLQGH DKODNL} \|QGHQGHL\LELUH\OHURODUDN\HWLúWLULOPHVLDPDoODQÕUGÕ

 

dRFXN2\XQFDNODUÕ 

$QWLN oD÷GD JQON KD\DW LoLQGH QDGLUHQoRFX÷XGúQU]ùXDQELUHUKDUDEH úHNOLQGHNL VHVVL] NHQWOHULQ VRNDNODUÕQGD ELU ]DPDQODU NDKNDKDODUÕ\OD YH ED÷UÕúPDODUÕ\OD oRFXNODU YDUGÕ *QP]GH ROGX÷X JLEL R ]DPDQODUGD GD oRFXNODUÕQ YD]JHoLOPH] H÷OHQFH ND\QDNODUÕ R\XQFDNODUGÕ %X R\XQFDNODU JHQHOOLNOH DKúDS YH NLOLQ úHNLOOHQGLULOPHVL\OH \DSÕOÕ\RUGX %HEHNOHU YH \HQL GR÷PXú oRFXNODU LoLQ HQ oRN WHUFLK HGLOHQ R\XQFDN oÕQJÕUDNODUGÕ $YODQPD YH DVNHUOLN KD\DOOHUL NXUDQ HUNHN oRFXNODUÕQ VDSDQODUÕ NoN \D\ODUÕ YH 

_{%HUWPDQQ.UDPHUD} _{.UDPHUD}

_{%HUWPDQQ} _{1HPHW1HMDW}

.25$<7237$ù



EXPHUDQJODUÕ YDUGÕ %XQODUD HN RODUDN PDNHW VDYDú DUDEDODUÕ JHPLOHUL YH KD\YDQILJUOR\XQFDNODUÕYDUGÕ%LUJQNHQGLoRFXNODUÕQÕE\WPH\LPLW HGHQ NÕ] oRFXNODU LoLQVH R\XQFDN EHEHNOHU HYFLOLN R\QDPDN LoLQ PLQ\DWU PRELO\DODU PDVD VDQGDO\H \DWDN« YDUGÕ_{ %X R\XQFDNODUD J]HO ELU} |UQHN GH .OWHSH¶GH \UWOHQ ND]Õ oDOÕúPDODUÕQGD RUWD\D oÕNDUÕODQ (VNL $VXUG|QHPLQHWDULKOHQHQoÕQJÕUDNWÕU_

 

dRFX÷XQ(YODW(GLQLOPHVL

(YODWOÕNVWDWV$NDGFD¶GD“mƗrnjtu(m)”_{HYODWOÕNLVH“tarbâtu”}_ NHOLPHOHUL\OH LIDGH HGLOPHNWH\GL (YODW HGLOHQ oRFX÷D “liqûtu(m)”_{ GD} GHQLOPHNWH\GL “mƗrtnjtu”_{ WHULPL LVH NÕ] oRFX÷XQ HYODWOÕN VWDWVQ LIDGH} HWPHGHNXOODQÕOPDNWD\GÕ

dRFXNODUÕQHYODWHGLQLOPHVLPHVHOHVLVRV\DOYHDKODNLDoÕGDQL\LELU úHNLOGH LQFHOHQPHVL JHUHNHQ ELU NRQXGXU %XJQ EDWÕ WRSOXPODUÕQGD JD\UL PHúUX GR÷XPODU DUWPDNWDGÕU YH EX oRFXNODUÕ E\WPHN YH HYODW HGLQPH WDUWÕúPDODUÕ PRGHUQ WRSOXPGD HYODW HGLQPH\L VRV\DO ELU SUREOHP KDOLQH JHWLUPLúWLU(VNL0H]RSRWDP\D¶GDGDIDUNOÕQHGHQOHUOHWHUNHGLOPLúYH\HWLP NDOPÕúoRFXNODUÕQGXUXPXD\QÕVRV\DOSUREOHPL\DUDWPÕúWÕU)DNLUOLNGHYDP HGHQ VDYDúODU NÕWOÕN YH KDVWDOÕNODU JHUHN EHEHNOHULQ JHUHNVH oRFXNODUÕQ \HWLP YH WHUN HGLOPLú NDOPDODUÕQÕQ DQD VHEHSOHUL\GL_{ %|\OH ELU GXUXPGD} KHP VDKLSVL] NDODQ oRFXNODU ELU DLOH\H KHP GH oRFX÷X ROPD\DQ DLOHOHU ELU oRFX÷DVDKLSROX\RUODUGÕ

0H]RSRWDP\D¶GD oRFXN VDKLEL ROPDPDN NDEXO HGLOHPH] ELU GXUXPGX *HQHO RODUDN HYOLOLNOHU WHN HúOL ROPDVÕQD UD÷PHQ oRFX÷XQ ROPDPDVÕ GXUXPXQGD oRFXN VDKLEL ROPD XPXGX\OD LNLQFL ELU Hú DOÕQDELOPHNWH\GLdRFXNVX]OXNGXUXPXQXJLGHUPHQLQELUGL÷HU\ROXGDHYODW HGLQPH\GL 'R÷GXNWDQ VRQUD WHUN HGLOPLú ELU oRFX÷X HYODWOÕN DOPDN HQ NROD\Õ\GÕ %\N oRFXNODUÕQ HYODW HGLQLOPHOHUL DLOHOHULQ oRFXNODUÕQÕQ E\WPH YH EHVOHPH PDVUDIODUÕQÕ NDUúÕOD\DPDGÕNODUÕQGD VDWÕú \ROX\OD JHUoHNOHúLUGL .|OHOHU |]JUOHúWLULOLS HYODW HGLQLOHELOLUOHUGL_{ %LU DGDP}  _{%HUWPDQQ} _{g]Jo/HY} _{&'$} _{&'$} _{&'$} _{&$'0,&'$} _{3DXOLVVLDQ} _{6WRO}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

NLPVHVL] ELU oRFX÷X YH\D DLOHVL\OH \DúD\DQ ELU oRFX÷X HYODW HGLQHELOLUGL $LOHVL RODQ ELU oRFX÷XQ HYODW HGLQLOPHVLQGH DLOHQLQ UÕ]DVÕ JHUHNOL\GL %LU DGDPELUoRFX÷XHYODWRODUDNDOGÕ÷ÕQGDRQXQWPEDNÕPÕQՁVWOHQLU\HPHN JL\VL JLEL LKWL\DoODUÕQÕ JLGHULU WLFDUHW YH NkWLSOLN JLEL ELU PHVOH÷L |÷UHWHELOLUGL_

(YODWOÕN DOPDGD ELU NRQWUDW \DSÕOÕUGÕ %HOJHOHUGH EX NRQWUDWD ³tuppi

marnjti”  HYODWOÕN WDEOHWL GHQLOPHNWHGLU %X NRQWUDWWD HYODWOÕN DOPD YH

YHUPH LOH LOJLOL KNPOHU EHOLUOHQLU WDQUÕODU YH WDQÕNODU KX]XUXQGD \HPLQ HGLOLS WDEOHW PKUOHQLUGL %X WDEOHW JHQHOOLNOH DLOHVL RODQ oRFX÷XQ HYODW HGLQLOPHVLQGH G]HQOHQLUGL %XQGDNL DPDo oRFX÷XQ KDNODUÕQÕ NRUXPDN YH LOHULGH HYODW HGLQGL÷L DLOHGHQ PLUDV DOPDVÕQÕ JDUDQWL HWPHNWL %X WDU] NRQWUDWODU oRFX÷XQ JHOHFH÷L DoÕVÕQGDQ ID\GDOÕ\GÕ_{ 1X]L} $UDSSD.HUNN¶GHQ oÕNDQ ELU HYODWOÕN WDEOHWL EX EHOJHOHULQ IRUPDWÕQÕ YH LoHUL÷LQLDQODPÕPÕ]D\DUGÕPFÕRODELOLU

“A’ya ait olan evlat edinme tableti. A, B’yi evlat edindi. A, topraklarÕ ve mülkleri üzerinde B’nin hakkÕnÕn oldu÷unu sözleúmeye yazdÕ. A’nÕn o÷ul veya o÷ullarÕ varsa onlar mal bölüúümünde iki katÕ hisse alacak. B ise tek hisse alacaktÕ. E÷er A’nÕn o÷lu olmazsa, B birincil varis olacak. A yaúadÕ÷Õ sürece B ona hizmet edecek. A, B’den baúka bir çocu÷u evlat edinmeyecek. Onlar aralarÕndaki anlaúmayÕ bozarlarsa 1mina altÕn ve 1 mana gümüú ödeyecekler.”

(YODWOÕNVDGHFHoRFXNVX]oLIWOHUWDUDIÕQGDQDOÕQPD]GÕ(YODWOÕNDOPD NLúLQLQ\DúOÕOÕ÷ÕQÕJDUDQWLDOWÕQDDOPDVÕQÕQELU\ROX\GX.LúLQLQHUNHNoRFX÷X \RN LVH \DúODQGÕ÷ÕQGD ]RU GXUXPGD NDODELOLUGL øQVDQODU \DúODQGÕNODUÕQGD RQODUD EDNDFDN RQODUOD LOJLOHQHFHN NLúLOHUH LKWL\Do GX\DUODUGÕ øúWH EX QHGHQGHQ GROD\Õ oRFX÷X ROPD\DQ LQVDQODU HYODW HGLQHELOLUOHUGL %X GXUXP NDUúÕOÕNOÕoÕNDULOLúNLVLQHGD\DQÕ\RUGX(YODWOÕNHYODWHGLQGL÷LDLOHQLQ\DúOÕOÕN JQOHULQGH\DQÕQGDROX\RUGXEXQDNDUúÕOÕNRDLOHGHoRFX÷XPLUDVÕQDYDULV WD\LQHGL\RUGX_

(YODWOÕN DOPD NDQXQ PDGGHOHULQH GH NRQX ROPXúWXU %X NDQXQODU RUWD\DoÕNDQ\DGDoÕNPDVÕRODVÕGXUXPODUGDWDUDIODUÕQKDNODUÕQÕNRUXQDNLoLQ DOÕQPÕú |QOHPOHUGL +DPPXUDEL .DQXQODUÕ PDGGH ¶WH “E÷er bir adam,

küçük bir çocu÷u kendi adÕna evlât edinirse ve onu büyütürse, o evlâtlÕk üzerinde hak iddia edilmeyecektir.” GHQLOPHNWHGLU%XUDGDLOHULGHoRFX÷XQ

 _{-RKQV} _{-RKQV} _{6SHLVHU} _{:HVWEURRN} _{5RWK/+}

.25$<7237$ù



|]DLOHVLQLQoRFX÷XJHULLVWHPHVLGXUXPXQGDHYODWHGLQHQDLOHQLQKDNODUÕQÕQ NRUXQPDVÕ DPDoODQPÕúWÕU $QFDN PDGGHOHUGH oRFX÷XQ NHQGL |] DQQH EDEDVÕQÕ DUDúWÕUPDVÕ GXUXPXQGD oRFX÷XQ |] DLOHVLQLQ HYLQH G|QHFH÷L EHOLUWLOPHNWHGLU +DPPXUDEL .DQXQODUÕ PDGGH ¶GDNL GXUXP ú|\OH EHOLUWLOPLúWLU “E÷er bir adam, küçük bir çocu÷u evlât edinirse ve çocuk

babasÕnÕ ve anasÕnÕ araútÕrÕrsa, o evlâtlÕk kendi babasÕnÕn evine dönecektir.”46 %X PDGGHGHQ oRFX÷XQ GD LVWH÷LQLQ J|]HWLOGL÷L VRQXFXQX

oÕNDUDELOLUL]+DPPXUDELNDQXQODUÕ¶GDNL“Usta sÕnÕfÕndan bir adam

bir çocu÷u yetiútirmek için evlat edinir ve ona iúini ö÷retirse o çocuk üzerinde hak iddia edilmeyecektir - E÷er elinin hünerini ona ö÷retmezse, o yetiútirilen kimse babasÕnÕn evine dönecektir.” LIDGHVLQGHQ GH NLúLQLQ

oRFX÷X PHVOHN |÷UHWPHN LoLQ HYODW HGLQHELOGL÷L DQFDN DPDFÕQD X\JXQ GDYUDQPD]VDHYODWOÕNDQODúPDVÕQÕQER]XODELOGL÷LVRQXFXQDXODúPDNWD\Õ]

+DPPXUDEL .DQXQODUÕ PDGGH ¶GDNL “E÷er bir adam, evlât

edindi÷i ve büyüttü÷ü çocu÷u kendi çocuklarÕ ile bir saymazsa, o evlâtlÕk babasÕnÕn evine dönecektir.”48 _{KNPQGHQ DLOHOHULQ oRFXNODUÕ ROPDVÕQD} UD÷PHQGHHYODWOÕNHGLQHELOGL÷L\DGDHYODWOÕNHGLQGLNWHQVRQUD|]oRFXNODUÕ RODELOGL÷L VRQXFXQX oÕNDUDELOLUL] %X PDGGH\H LODYH RODUDN  PDGGHGH NLúLQLQ NHQGL oRFX÷X ROPDVÕ GXUXPXQGD HYODWOÕN DOGÕ÷Õ oRFX÷X HYODWOÕNWDQ oÕNDUÕQFDRQDKLVVHYHUPHVLJHUHNWL÷LEHOLUWLOPLúWLU“EvlatlÕk edinen ve onu

büyüten bir adam ona bir ev inúa ederse ve daha sonrasÕnda öz evladÕ olursa ve üvey o÷lunu evlatlÕktan çÕkarmak isterse onu yoksul bÕrakamaz. Onu büyüten baba malÕnÕn 1/3 hissesini ona vermelidir. Ama evinden ya da tarlasÕndan pay vermeyebilir.”%|\OHFHHYODWOÕNDOÕQDQoRFX÷XQNDQXQODUFD

NRUXQGX÷X VRQXFXQD XODúDELOLUL] (YODWOÕN DODQ NLúLQLQ oRFX÷X ROPDVÕ GXUXPXQGDHYODWOÕNoRFX÷XQKDNODUÕQÕQNRUXQDFD÷ÕHYODWOÕNWDEOHWOHULQGHGH JYHQFHDOWÕQDDOÕQPÕúWÕU1X]L¶GHQoÕNDQELUWDEOHWWHú|\OHGHQLOPHNWHGLU

“Aršenni’nin o÷lu Našwi’nin evlatlÕk tableti: Puhišenni’nin o÷lu Wullu yu evlat edindi. Našwi yaúadÕ÷Õ sürece Wullu ona yiyecek ve kÕyafet temin edecekti. Našwi öldü÷ünde Wullu mirasÕ alabilecek. Našwi nin öz o÷lu olursa ozaman miras her ikisine eúit biçimde paylaútÕrÕlacak. Ama Našwi nin öz o÷lu asÕl haktan yararlanacak. E÷er Našwi nin öz o÷lu olmazsa Wullu tek baúÕna tüm mirasÕ alacak. DahasÕ Wullu’ya kÕzÕ Nuhuya’yÕ eú olarak verecek. E÷er Wullu baúka bir eú alÕrsa tüm miras hakkÕnÕ ve aile olma hakkÕnÕ kaybedecek. Her kim anlaúmayÕ bozarsa 1 mina gümüú ve 1 mina altÕn verecek.”  _{5RWK/+} _{5RWK/+} _{5RWK/+} _{5RWK/+'ULYHUDQG0LOHV} _{3DXOLVVLDQ}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

2UWD $VXU NDQXQODUÕQGD LVH IDUNOÕ ELU HYODWOÕN |UQH÷L\OH NDUúÕODúÕ\RUX] 7DEOHW $  PDGGHGH oRFXNOX ELU NDGÕQÕQ ELUL\OH HYOHQGL÷LQGH oRFX÷XQXQ R NLúLQLQ PLUDVÕQGDQ SD\ DODELOPHVL LoLQ HYODWOÕN V|]OHúPHVL\DSÕOPÕúROPDVÕJHUHNWL÷LEHOLUWLOPLúWLU“E÷er dul bir kadÕn, bir

adamÕn evine girerse, o÷lunu bebek (olarak) beraberinde getirdiyse, (çocuk) onu karÕlÕ÷a alanÕn evinde büyüdüyse, fakat evlâtlÕk vesikasÕ yazÕlmamÕúsa, onu büyütenin evinden hisse almayacak, borç yüklenmeyecek, onu do÷urtanÕn (öz babasÕnÕn) evinden kendine düúen hisseyi alacaktÕr.´%XQD

EHQ]HU GXUXPODU %DELO G|QHPLQGH GH NDUúÕPÕ]D oÕNPDNWDGÕU (VNL %DELO +DQHGDQOÕ÷Õ G|QHPLQH DLW ELU EHOJHGH “Bir eú, onun ikinci kocasÕ

nƗ܈ir’den ayrÕldÕ÷Õnda, ilk kocasÕ Puzzulum’dan olan o÷lu Marduk-nƗ܈ir’den ve onun o÷ullarÕndan mülk talep etmeyecektir”GHQLOPHNWHGLU

(YODWOÕ÷ÕQ NHQGLVLQL E\WHQ DQQH EDEDVÕQÕ LQNkU HWPHVL GXUXPX GD NDQXQ PDGGHOHULQGH KNPH ED÷ODQPÕúWÕ +DPPXUDEL .DQXQODUÕ PDGGH ¶GHNL“E÷er saraya ait bir hizmetlinin veya bir SAL.ZÎKRUM’un o÷lu,

kendisini büyüten babasÕna ve anasÕna ‘sen babam de÷ilsin, sen anam de÷ilsin’ derse dilini keseceklerdir.” LIDGHVL HYODWOÕ÷ÕQ YH\ DLOHVLQL LQNkU

HWPHVLGXUXPXQGDDODFD÷ÕFH]D\ÕDoÕNoDEHOLUWPHNWHGLUana øttišiNDQXQODUÕ PDGGH ¶GD GD HYODWOÕ÷ÕQ YH\ DQQH YH EDEDVÕQÕ LQNkU HWPHVL GXUXPXQGD DODFD÷ÕFH]DúXúHNLOGHEHOLUWLOPHNWHGLU“E÷er bir evlât, anasÕna, sen benim

anam de÷ilsin derse, kafasÕnÕn bir yanÕnÕ tÕraú edecekler, onu úehrin etrafÕnda dolaútÕracaklar ve evden kovacaklardÕ.”

%D]Õ EHOJHOHUGHQ HYODWOÕN DOÕQDQ oRFXNODUÕQ HYODWOÕN DOÕQGÕNODUÕ DLOHQLQ NHQGLOHULQH EÕUDNWÕNODUÕ WRSUDNODUÕQ PXWODN VDKLEL ROGX÷XQX YH LOHUOH\HQ VUHoWH EXQODUÕ EDúNDODUÕQD YHUHELOGLNOHULQL YH PLUDV RODUDN EÕUDNDELOGLNOHULQL J|UPHNWH\L] 1X]L¶GH EXOXQDQ ELU WDEOHWLQ WHUFPHVL ú|\OHGLU

“Zigi’nin o÷lu Šennima’nÕn evlatlÕk tableti. O aynÕ zamanda Zigi’nin di÷er o÷lu olan Arzizza’yÕ da evlat edindi. Šennima úöyle dedi: “Šurihil beni o÷ullu÷una alarak bana bÕraktÕ÷Õ topraklarÕ ve evleri Arizza’ya veriyorum. KÕzÕm Šiwirkiaše’ye 1 imer toprak verdim. Šiwirkiaše yaúadÕ÷Õ sürece 1 imƝr topra÷Õ muhafaza edecek. Šwirkiaše öldü÷ünde, Arzizza bu 1 imƝr topra÷Õ alabilecek.” Šennima ilave olarak söyle dedi: “ Hizmetçim f_{Yalampa annem Zilipkiaše yaúadÕ÷Õ} sürece ona hizmet edecek. Zilipkiaše öldü÷ünde Arzizza, f_{Yalampa’yÕ} alabilecek.” Bu tablet Nuzi kapÕsÕndaki bildirimden sonra yazÕldÕ.” 

_{7RVXQYH<DOYDo2$.7DEOHW$.RO,9†} _{'ULYHUDQG0LOHV}

_{7RVXQYH<DOYDoDQDLWWLãX/(99,O.RO,,,} _{6SHLVHU}

.25$<7237$ù



(YODWOÕN EHOJHOHUL HYODW HGLQPHGH IDUNOÕ DPDoODUÕQ JGOG÷Q RUWD\D NR\PDNWDGÕU (YODW HGLQPH\L \RO \|QWHP YH QHGHQOHUL EDNÕPGDQ VÕQÕIODQGÕUDELOLUL]

6DWÕú úHNOLQGH HYODW HGLQPH %X WDU] HYODWOÕN NRQWUDWODUÕQGD (tuppi

mƗrnjti J|UQUGHNL DPDo HYOkW HGLQPHGLU )DNDW HYODW HGLQPH PDVNHVL

DOWÕQGD PHWLQOHUGH ³PLUDV KLVVHVL´ kƯma qišti-šu úHNOLQGH LIDGH HGLOPLú WDúÕQPD]PDOODUÕQWDUODEDKoHHYD÷ÕOKDUPDQ\HULYVWDPDPÕYH\DELU NÕVPÕ HYODW HGLQLOHQ WDUDIÕQGDQ \LQH PHWLQOHUGH ³KHGL\H´ DGÕ DOWÕQGD LVLPOHQGLULOPLú EHOOL ELU PHEOD÷ NDUúÕOÕ÷ÕQGD DUSD EURQ] JPú NR\XQ |N] NXUúXQ JL\VL \Q EX÷GD\ GDUÕ EDNÕU YV HYODWOÕ÷D VDWÕOPDVÕ V|] NRQXVXGXU_{%X\|QWHP|]HOOLNOHWRSUDNVDWÕúÕQÕQ\DVDNODQGÕ÷ÕG|QHPOHUGH} EX\DVD÷ÕGHOPHNLoLQEDúYXUXODQELU\ROGX

*HUoHN HYODW HGLQPH %X úHNLO HYODW HGLQPHGH NLúL R÷OX \HULQH YH\D N|OH \HULQH NR\DUDN HYODW HGLQLU 2÷OX RODUDN HYODW HGLQPHGHNL DPDo NLúLQLQ NHQGLVLQH YDULV WD\LQ HWPHN LVWHPHVLGLU (YODW HGLQHQ NLPVHQLQ NÕ]Õ YH NDUÕVÕ KD\DWWD ROPDVÕQD UD÷PHQ NHQGLVLQH YDULV RODFDN ELU HUNH÷L HYOkW HGLQGL÷LQLJ|U\RUX]_{%XWUHYODWHGLQPHH\OHPLHYODWOÕNoRFX÷DRDLOHQLQ} PLUDVÕQÕ DOPD KDNNÕQÕ YHULUGL %X PLUDV PDOÕQ WPQ \D GD ELU NÕVPÕQÕ LoHUHELOLUGL_{ .|OH \HULQH NR\DUDN HYODW HGLQPHGH GH HYODW HGLQHQLQ} PDOODUÕQGDQELUPLNWDUYHULOPHVLVXUHWL\OHHYODWOÕNR÷XOXQDLOHLoLQGHKL]PHW HWPHVL VD÷ODQPÕúWÕU_{ 1X]L¶GHQ oÕNDQ ELU HYODWOÕN WDEOHWLQGH +  NLúL} HYODWOÕN DOGÕ÷Õ oRFXNODUÕ YDULVL NDEXO HGHUHN RQODUÕ PLUDVÕQD RUWDN HWPLúWLU 7DEOHWLQWHUFPHVLú|\OHGLU

“Šukriya o÷ullarÕ Zunnutti, Šelwiya, ve Šu[ru]-kaya’nÕn evlatlÕk tabletidir. Katiri ve Šurihil’in o÷lu Akkuya bu üç kardeúi evlat edindi. OnlarÕn mirasÕnÕ böldü÷ünde Katiri bölgesinden 3 awihari toprak parçasÕnÕ onlara verdi. Bu anlaúmayÕ kim bozarsa 1 mina altÕn ve gümüú verecek, bu üç adam durumun anlaúÕldÕ÷ÕnÕ Akkuya’ya bildirmeli.”

gOQFH\H NDGDU EDNPD NRQWUDWÕ <HWLúNLQ oRFXNODU NHQGL LUDGHOHUL\OHELUDLOH\HJLUHELOLUOHUGL%XGXUXP³UHúLWRODQÕQHYODWHGLQLOPHVL´ RODUDN DGODQGÕUÕOÕUGÕ 5HúLW ELU HUNHN oRFX÷XQ HYODW HGLQLOPHVLQGHNL VHEHS  _{$OSPDQD} _{$OSPDQE} _{$OSPDQD} _{6SHLVHU} _{$OSPDQE} _{6SHLVHU}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

oRFX÷X ROPD\DQ LQVDQODUÕQ\DúODQGÕNODUÕQGD DLOH\H EDNDFDN ELU R÷XOD VDKLS ROPDLVWHGL÷L\GL%XQXQNDUúÕOÕ÷ÕQGDVRQUDGDQ|]HYODWODUÕROVDGDKLDOGÕNODUÕ HYODWOÕN GD YDULVL RODFDNWÕ_{ %XUDGD HYODWOÕN DLOHQLQ JQON LKWL\DoODUÕQÕ} NDUúÕOD\DFDN YH HYODW HGLQHQ |OQFH JHUHNOL ULWHOOHUL \HULQH JHWLUHFHNWL %XUDGDHYODWHGLQHQDLOHELUHEHYH\QLQNHQGLR÷OXQGDQEHNOHGL÷LJ|UHYOHUL D\QÕ úHNLOGH HYODWOÕN R÷OXQGDQ EHNOHGL÷LQH úSKH \RNWXU_{ $QODúPD\Õ} ER]PDQÕQ NDUúÕOÕNOÕ \DSWÕUÕPODUÕ YDUGÕ (÷HU HYODW HGLQHQ DLOH V|]OHúPH\L ER]DUVD WRSOXP LoLQGHNL LWLEDUÕQÕ ND\EHGHELOLUGL %XQXQ WDP WHUVL GXUXPGD HYODW HGLQLOHQ R÷XO RQODUÕ WHUN HGHUVH |]JUO÷Q ND\EHGHUGL_{ %X úHNLO} HYODW HGLQPHGH NLúL HYODWOÕN DOGÕ÷Õ NLúLQLQ NHQGLVLQH EDNPDVÕ NRúXOX\OD VDKLSROGX÷XPONHYODWOÕ÷ÕQDYHUPHNWHGLU

.DGÕQODUÕQ HYODWOÕN HGLQLOPHVL .Õ]ODUÕQ YH\D NDGÕQODUÕQ HYODW HGLQLOPHVLQGH JGOHQ EDúOÕFD DPDo EDEDQÕQ DQQHQLQ YDUVD D÷DEH\LQ YH DEODQÕQ RQODUÕQ NÕ]ODUÕQ YH\D NDGÕQODUÕQ ]HULQGHNL KkNLPL\HW \HWNLOHULQL VDWÕQDOPD\D\|QHOLNWLU%XVXUHWOHHYODWHGLQHQNÕ]YH\DNDGÕQ]HULQGHDGÕ JHoHQ HVDV HEHYH\QLQ KXNXNXQD VDKLS ROPXú ROX\RUGX YH EXQX LVWLVPDU HGHUHN LVWHGL÷L WDVDUUXID JLGHELOLUGL 0HWLQOHULQ oR÷XQGD NDGÕQGDQ HYODW HGLQHQLQ ³NÕ]Õ YH JHOLQL úHNOLQGH´ V|] HGLOGL÷LQH J|UH NDGÕQODUÕQ HYODW HGLQLOPHVLQL LoHUHQEX PHWLQOHUHELU HYOLOLNNRQWUDWÕJ|]\OH EDNPDN\DQOÕú ROPD\DFDNWÕU_{%LUNLúLELUNÕ]oRFX÷XQXNÕ]ÕJHOLQLYH\DNÕ]NDUGHúLRODUDN} HYODW HGLQHELOLUGL .Õ]ÕQ HYODW HGLQLOPHVLQGH HYODW HGLQHQLQ NÕ]ÕQ EDEDVÕQD

“tirhatum” EDúOÕN SDUDVÕ |GHPHVL oRN \D\JÕQGÕ*HOLQRODUDNHYODWDOPD

ana kall(at)njtiNÕ]ÕQJHOHFH÷LLoLQIDUNOÕELUúDUWDVDKLSWL.Õ]ÕHYODWHGLQHQ RQXELUR÷OX\ODHYOHQGLUHELOLUGL%XGXUXPGDNÕ]KD\DWÕQÕQJHULNDODQÕQÕHYODW HGLQHQLQHYLQGHJHoLUPHN]RUXQGD\GÕ_{$QFDNNDGÕQÕQHYODWHGLQLOPHVLQGHNL} DPDo VDGHFH HYOHQPHGHQ LEDUHW GH÷LOGL (YODW HGLQLOHQ NDGÕQÕQ N|OH RODUDN KL]PHWLQGHQ\DUDUODQÕODELOLURQGDQGR÷DFDNoRFXNODUÕQVDWÕúÕQGDQJHOLUHOGH HGLOHELOLUGL%XQXQ\DQÕQGDEDúOÕNSDUDVÕQGDQGúNGH÷HUHHYODWHGLQLOHQNÕ] VRQUDGDQJHUoHNEDúOÕNGH÷HULNDUúÕOÕ÷ÕQGDEDúNDVÕLOHHYOHQGLULOHUHNND]DQo HOGH HGLOHELOLUGL_{ 6LSSDU¶GDQ oÕNDQ +DPPXUDEL G|QHPLQH DLW &7  } QXPDUDOÕEHOJHEXDQODWÕODQODULOHEHQ]HUOLNJ|VWHUPHNWHGLU  _{6WRO} _{$OSPDQ-RKQV} _{6WRO} _{$OSPDQD} _{)LQFNH} _{)LQFNH} _{$OSPDQ}

.25$<7237$ù



“܇ululi’nin kÕzÕ Šamaš’Õn rahibesi Beltani, Zabayatum ve Erišti-Adad’Õn kÕzÕ Marat-er܈etim’i Zabayatum ve Erišti-Adad’dan kÕzÕ ve üvey kÕzÕ olarak aldÕ. Zabayatum ve Erišti-Adad, 5 šeqel gümüúü tirhatum olarak aldÕ. OnlarÕn gönülleri hoú tutuldu. Beltani, Marat-er܈etim’in ihtiyaçlarÕnÕ karúÕlayacak ve onu bir kocaya verecek. Onlar Šamaš, Marduk ve Hammurabi’ye yemin ettiler.”

(YODWOÕNDOPDGXUXPXQDHNRODUDNEHONLYH\HYODWGXUXPXQGDQGD V|] HWPHPL] \HULQGH RODFDNWÕU dRFXNOX ELU NDGÕQOD HYOHQHQ NLúLQLQ RQXQ oRFX÷XQX NHQGLVLQH HYODWOÕN RODUDN DOGÕ÷ÕQÕ GúQHELOLUL] .OWHSH¶GH EXOXQDQELUEHOJH_{YH\HYODWLOHLOJLOLLOJLQoELUGHWD\ÕLoHUPHVLEDNÕPÕQGDQ} PKLPGLU7DEOHWLQWHUFPHVLú|\OHGLU

“Šuli úöyle (söyler), LƗ-qƝpum'a söyle: Niçin sürekli (kötü sözler) iúitiyorum ve senin gözünde adam yerine konmuyorum? Aššur ve tanrÕm ile yapmamalÕsÕn. AyrÕca, babayÕ ve anneyi tanÕmÕyor musun? Seni ben büyüttüm. Ben seni gözler(im) olarak kabul ettim. Bulundu÷un iyi mevki için, sahip oldu÷un iyi yere, iyi (bir úekilde) ben çÕkarttÕm ama sen hor baktÕn (aúa÷ÕladÕn). AyrÕca ikinci bir baba (gibi) kabul etmedin. Ahšalim yüzünden sana kötü davranmadÕm. TanrÕm sana sorsun! E÷er yemin etmedi÷im gerçekse (böyle inanÕyorsan), girin (gelin) ve benimle (ilgili mesleyi) temizleyin ve o÷lunu yakala (bul)! østedi÷in yere git! Lütfen, ilave tabletle gitme! Sen benim o÷lum de÷ilsin!”

%X EHOJH âXOL WDUDIÕQGDQ PXKWHPHOHQ YH\ R÷OX RODQ /ƗTƝSXP¶D \D]ÕOPÕúWÕUâXOL/ƗTƝSXP¶XQDQQHVLLOHHYOHQPLúYHRQXGDHYODWOÕ÷ÕRODUDN NDEXO HWPLú ROPDOÕGÕU NL RQX HYODGÕQGDQ D\ÕUPDGÕ÷ÕQÕ \HWLúWLUGL÷LQL YH VD\JÕQOÕN ND]DQPDVÕQÕ VD÷ODGÕ÷ÕQÕ EHOLUWPHNWHGLU âXOL EHOJHQLQ GHYDPÕQGD HYODWOÕ÷ÕQÕQ NHQGLQH N|W V|]OHU V|\OHPHVLQGHQ YH NHQGLVLQL EDEDVÕ JLEL J|UPHGL÷LQGHQ\DNÕQPDNWDGÕU

dRFXNODUÕQ0LUDV+DNODUÕ

6R\XQ GHYDPÕQÕ VD÷OD\DFDN RODQ HUNHN oRFXNODU EDEDODUÕQÕQ PLUDVODUÕQÕQPXWODNYDULVL\GLOHU%XGXUXPNDQXQODUGDYHYDVL\HWQDPHOHUGH DoÕNoD EHOLUWLOPHNWHGLU .OWHSHGHQ oÕNDQ .W RN  F_{ QXPDUDOÕ WDEOHWWH} $JnjD LVLPOL WFFDU PLUDVÕQÕ NDUÕVÕ YH R÷XOODUÕ DUDVÕQGD WDNVLP HWPLúWLU %HOJHQLQWHUFPHVLú|\OHGLU

 _{:HVWEURRN}

_{$OED\UDN.7,9} _{$OED\UDN}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8.  “Agnja vasiyetini úöyle etti: Asur’daki ev karÕmÕndÕr. KarÕm, gümüúü o÷ullarÕmla birlikte paylaúacak. Gümüúten onun hissesi (hem) baba (hem de) anne (olarak)tÕr. Ev, gümüú ve sahip oldu÷u her úey O (karÕm) öldükten sonra Su-Belnjm’undur. Kaniú’deki ev Šu-Belnjm’undur. AlacaklÕlarÕmÕ o÷ullarÕm karúÕlayacaklar (ödeyecekler) ve bana artakalan gümüúten 1/3 mina altÕn, 1 mina gümüú ve bir bayan köleyi Abšalim ayÕracak ve alacak. Ev almamÕú olan di÷er o÷ullarÕm 4’er biltum bakÕr evlerine karúÕlÕk alacaklar. Gümüúün, bayan kölelerin, erkek kölelerin geriye kalanÕnÕ (ise); karÕm, Šu-Belnjm, ve (di÷er) o÷ullarÕm hisse hisse paylaúacaklar. Aššur-iddi(n)’in sawitum’u ona bÕrakÕlmÕútÕr. 'E÷er benden geriye hiç gümüú kalmazsa, o÷ullarÕm evlerine karúÕlÕk olan 4’er biltum bakÕrÕ alamayacaklar. (Bu durumda) 2 mina gümüú Puzur-øštar, 2 mina gümüú Uúur-ša-Aššur geri ödeyecek. OnlarÕn ek masraflarÕ onlarÕn alÕnlarÕna (yüklenmiú)tir. ve eúit (olarak) denkleútirilmiútir. E÷er Abi-ilƯ 10 mina gümüú tartarsa kardeúleriyle beraber (mirasÕ) paylaúacak. E÷er 10 mina gümüúü tartmaz ise, (mirastan) çÕkarÕlmÕútÕr ve kardeúlerine 10’ar mina gümüú eúit (olarak) ödeyecektir. øddi(n)-Su’en’in huzurunda, Aššur-nƗdƗ’nÕn huzurunda, Apil-kƝn’in huzurunda, økuppiƗ’nÕn huzurunda, SalƯa’nÕn huzurunda.”

%LU DGDPÕQ LNL IDUNOÕ HúLQGHQ ROPD oRFXNODUÕ YDUVD EX QRNWDGD PLUDVÕQ SD\ODúÕPÕQGD VÕNÕQWÕODU RUWD\D oÕNDELOL\RUGX %X VRUXQODUÕ RUWDGDQ NDOGÕUPDN LoLQ NDQXQODUGD ELU WDNÕP KNPOHU \HU DOPDNWD\GÕ +DPPXUDEL .DQXQODUÕ ¶GHNL “E÷er bir adam bir kadÕnla evlenirse, kadÕn ona

çocuklar do÷urursa, o kadÕn ölürse, ölümünden sonra adam ikinci bir kadÕnla evlenip, çocuklar dünyaya getirirse, sonra baba da ölürse, çocuklar annelerine göre mal paylaúacaklar, kendi annelerinin çeyizini alacaklardÕr. Baba evinin malÕnÕ da eúit olarak paylaúacaklardÕr.” LIDGHVLQGHQEDEDQÕQ

|OPGXUXPXQGDLNLHúWHQROPDoRFXNODUÕQPLUDVÕHúLWRODUDNE|OúWNOHULQL DQODPDNWD\Õ] $QFDN LNLQFL HúLQ N|OH ROPDVÕ GXUXPXQGD GXUXP IDUNOÕ\GÕ +DPPXUDEL NDQXQODUÕ D¶GD “E÷er bir adam ona çocuk do÷uran kadÕn

kölenin çocuklarÕna “benim evlâtlarÕm” demediyse, sonra baba öldü÷ünde kadÕn kölenin çocuklarÕ baba evinin malÕndan, eúin çocuklarÕ ile birlikte mal paylaúmayacaklardÕr. Kölenin ve çocuklarÕnÕn özgürlü÷ü verilecektir. Eúin çocuklarÕ, kadÕn kölenin çocuklarÕ üzerinde kölelik için hak iddia etmeyeceklerdir.´ GHQLOPHNWHGLU %XUDGDQ N|OHQLQ oRFXNODUÕQÕQ PLUDVÕQ

GÕúÕQGD EÕUDNDELOHFH÷L VRQXFX oÕNPDNWDGÕU /LSLWøãWDU NDQXQODUÕQGD GD D\QÕ PDGGHLOHNDUúÕODúPDNWD\Õ]0DGGH“E÷er bir adam evlenirse, kadÕn ona

çocuk do÷urursa ve çocuklarÕ hayatta ise, ayrÕca bir köle, efendisine çocuk

 _{5RWK/+}

.25$<7237$ù



do÷urursa, baba köle ve çocuklarÕna özgürlüklerini verirse, kölenin çocuklarÕ efendisinin çocuklarÕ ile evi bölüúmeyeceklerdir.”

1X]L EHOJHOHULQGH EHOLUWLOHQ JHOHQHNOHU ROGXNoD IDUNOÕ ELU GXUXP VXQDU+669QXPDUDOÕWDEOHWWHúXLIDGHOHUND\ÕWOÕGÕU

“Kelim-ninu eú olarak Šennima’ya verildi. E÷er Kelim-ninu (çocuk) do÷urursa, Šennima baúka eú almayacak; fakat Kelim-ninu do÷uramazsa, Kelim-ninu, Šennima için Lullu topraklarÕndan bir kadÕn alacak ve Kelim-ninu (do÷acak) çocuklarÕ uza÷a göndermeyecek. Kelim-ninu Šennima’ya çocuklar do÷urabilirse, bu çocuklar evlerin ve topraklarÕn hepsini alacak, fakat Kelim-ninu erkek çocuk do÷uramazsa, Kelim-ninu’nun kÕzÕ topraklarÕn ve evlerin bir kÕsmÕnÕ alacak”

%X WDEOHWWHQ DQODGÕ÷ÕPÕ] NDGDUÕ\OD .HOLPQLQX oRFXN GR÷XUDPD]VD HúLQH N|OH ELU NÕ]Õ Hú RODUDN DODFD÷ÕQÕ DQFDN .HOLPQLQX VRQUD ELU HUNHN oRFXN GR÷XUDELOLUVH N|OHGHQ ROPD oRFXNODUÕQ PLUDV KDNNÕQÕQ RUWDGDQ NDONDELOGL÷LQLJ|UPHNWH\L]

%DEDQÕQ PLUDVÕQÕQ E|OúPQH HN RODUDN DQQHQLQ PLUDVÕQÕQ SD\ODúÕPÕ\ODGDLOJLOLKNPOHULNDQXQPDGGHOHULQGHJ|UHELOLUL].DGÕQODUÕQ PLUDVÕ LVH JHQHOOLNOH HYOHQLUNHQ EDEDODUÕQÕQ YHUGL÷L oH\L]OHUL\GL .DGÕQÕQ |OPGXUXPXQGDEXoH\L]LQoRFXNODUÕQDLQWLNDOHWPHVLNDQXQODUFDJYHQFH DOWÕQDDOÕQPÕúWÕ+DPPXUDEL.DQXQODUÕ¶GHEXDoÕNoDEHOLUWLOPLúWLU“E÷er

bir adam bir kadÕnla evlenirse, ona çocuk do÷urursa ve o kadÕn kaderine giderse (ölürse), baba çeyiz üzerinde bak iddia etmeyecek, çeyiz çocuklarÕnÕndÕr.”75 +DPPXUDEL .DQXQODUÕ  PDGGHGH GH NDGÕQÕQ LNLQFL

ELUHYOLOLN\DSPDVÕGXUXPXQGDRHYOLOLNWHQRODQoRFXNODUÕLOHLONHYOLOL÷LQGHQ RODQ oRFXNODUÕQ DQQHOHULQLQ oH\L]LQL PLUDV RODUDN SD\ODúDFDNODUÕ EHOLUWLOPLúWLU

.DQXQODUGD NÕ] oRFXNODUÕQÕQ PLUDV GXUXPXQD ID]OD WHPDV HGLOPHPLúWLU $QFDN ED]Õ |]HO GXUXPODUGD NÕ]ODUÕQ PLUDVWDQ SD\ DODELOGLNOHULQH úDKLW RODELOPHNWH\L] g]HOOLNOH WDSÕQDNWD J|UHYOL UDKLEHOHU EDEDODUÕQÕQ PLUDVÕQGDQ SD\ DODELOL\RUODUGÕ 5DKLEHOHUH PLUDVWDQ SD\ YHULOPHVLQGHNÕ]ÕQWDQUÕQÕQELUKL]PHWNkUÕROPDVÕQÕQYHEXGXUXPXQEDEDQÕQ LQDQFÕDoÕVÕQGDQ|QHPOLROGX÷XQXV|\OHPHNSHNGH\DQOÕúROPD],&.,¶GH DENRS\DVÕ\D\ÕPODQPÕúYH:YRQ6RGHQWDUDIÕQGDQLQFHOHQPLúRODQ  _{5RWK//} _{6HWHUV} _{7RVXQYH<DOYDo+.}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

$VXUOX WFFDU øOƯEƗQL¶\H DLW EHOJHGH EDEDQÕQ UDKLEH NÕ]ÕQD PLUDVWDQ SD\ YHUGL÷LDoÕNoDLIDGHHGLOPLúWLU9DVL\HWPHWQLQLQWHUFPHVLú|\OHGLU

“ølƯ-bƗni evinin kaderini (vasiyetini) úöyle belirledi (yaptÕ): 1 talent 1/2 mina kalayla ilgili MenƗnum’un o÷lu Šu-øštar’daki tablet, 1 1_/

2 talent bakÕrla ilgili SalimƗnum’un o÷lu ølƯ-re’i’deki tablet, 1 1/2 mina gümüúle ilgili øbni-ilƯ ve o÷lu Ennum-Aššur ’daki tablet (olmak üzere) bütün bu (alaca÷a dair) tabletler rahibe kÕzÕm AhƗtum’undur. Geriye kalan ister Asur ’daki isterse Anadolu’daki tabletlerim olsun o÷ullarÕmÕn hepsinindir ve rahibe kÕzÕmÕn [payÕ] (onlara) geri kalmÕútÕr. Kaniúteki ev karÕm LamassƯ’nindir. O÷ullarÕmdan kimse LamassƯ’ye karúÕ hukuken itiraz etmeyecek. Kaniúteki tabletlerimden 1 1_/

2 mina gümüúle ilgili kaçak 2 tabletimi LamassƯ’ye verecek. øya ve økuppÕya yÕlda 6’úar mina bakÕrÕ kÕzÕm AhƗtum’a 'verecekler. O÷ullarÕmÕn hepsi borcuma karúÕ duracaklar. Bir kardeú di÷eri olmaksÕzÕn ister Asur ’da isterse kÕrsalda (Anadolu’da) tabletlerimi açamayacak. (O÷ullarÕm) kurbanlarÕnÕn gö÷üs etinden AhƗtum’a verecekler. Mührümü øya alacak. Vasiyetimin uygulayÕcÕsÕnÕ yemine sevk eden, mirastan çÕkarÕlacaktÕr. AyrÕca borcu kendisi ödemek zorunda olacaktÕr. økuppÕya’nÕn tuttu÷u 1 mina takdis gümüúümle, øya ve økuppƯya ticaret yapacaklar. KÕzÕm AhƗtum’un takdis (gümüúü) de onlarÕndÕr. Onlar (için) ba÷ÕútÕr. Buzizi’nin o÷lunun huzurunda, Aššur-[taklaku?]’nun o÷lunun huzurunda.”

%DEDODUÕQ QRUPDO úDUWODUGD GD NÕ]ODUÕQD SD\ YHUGL÷L |UQHNOHU PHYFXWWXU$QFDNEXVD\ÕoRNVÕQÕUOÕGÕU%DEDNÕ]ÕQÕHYOHQGLUGL÷LQGHNÕ]ÕQD HYOLOLN KLVVHVL oH\L] YHULUGL $UDúWÕUPDFÕODU WDUDIÕQGDQ EX ELU PLUDV RODUDN \RUXPODQPDNOD ELUOLNWH EX ELU ]RUXQOXOXN GH÷LOGL .Õ]D SD\ YHULOPHVL PXKWHPHOHQGDPDGÕQDLOHVL\OHNDUúÕOÕNOÕELUDQODúPDGXUXPX\GX$QFDNEX GXUXPJHo]DPDQODUGDELU]RUXQOXOXNKDOLQHJHOPLúWLU%XQXQ\DQÕQGDEDED NÕ]ÕQDoH\L]YHULUNHQELU\DQGDQGDEDúOÕNSDUDVÕDOPDVÕoH\L]LQPLUDVRODUDN GúQOPHVLQLWDUWÕúPDOÕELUNRQXPDVRNPDNWDGÕU_

%DEDODUÕQ ED]Õ GXUXPODUGD oRFXNODUÕQÕ PLUDVWDQ PHQ HWWL÷LQL GH J|UPHNWH\L] +DPPXUDEL .DQXQODUÕ  YH  PDGGHGH \HU DODQ “E÷er

bir adam o÷lunu mirastan mahrum etme÷e karar verirse, yargÕçlara “o÷lumu mirastan mahrum edece÷im” derse yargÕçlar kayÕtlarÕ araútÕracaklar; e÷er o÷ul, mirastan mahrum edilecek a÷Õr bir suç taúÕmÕyorsa (iúlememiúse) baba o÷lunu varislikten mahrum etmeyecek.”YH

³E÷er mirastan mahrum edilecek (kadar) a÷Õr bir suç taúÕyorsa (babasÕna 

_{$OED\UDN} _{-RKQV}

.25$<7237$ù



karúÕ iúlemiúse), birinci defa için affedilecek, e÷er a÷Õr suçu ikinci defa iúlerse, baba o÷lunu mirastan mahrum edecek.”79øIDGHOHULQGHQEDEDODUÕQÕQ

oRFXNODUÕQÕ PLUDVWDQ PHQ HGHELOGLNOHUL DoÕNoD EHOLUWLOPLúWLU $QFDN EX GXUXPGDoRFX÷XQPDKNHPHFHVXoOXEXOXQPDVÕJHUHNL\RUGX%DEDVHEHSVL] \HUHoRFX÷XQXPLUDVWDQPHQHGHPL\RUGX   dRFXNODUÕQ9HOD\HWL0HVHOHVL %RúDQPDGXUXPXQGDoRFX÷XQNLPGHNDODFD÷ÕE\NELUSUREOHPGL (YOL ELU oLIW ERúDQGÕ÷ÕQGD HQ NoN oRFXNODU DQQHOHUL\OH NDOÕUODUGÕ (UNHN oRFXNODU EHOLUOL ELU \DúWDQ VRQUD RQODUÕQ ]LKLQVHO YH VDQDWVDO H÷LWLP YH |÷UHWLPLQGHQ VRUXPOX EDEDODUÕQÕQ GHQHWLPL DOWÕQD JHoHU JHQHO RODUDN GD EDEDPHVOH÷LQLVUGUUOHUGL_

%RúDQPD VRQXFX oRFX÷XQ YHOD\HWLQLQ DQQHGH PL \RNVD EDEDGD PÕ NDODFD÷ÕNDQXQODUFDEHOLUOHQPLúWL+DPPXUDEL.DQXQODUÕPDGGH¶GH\HU DODQ “E÷er bir adam, ona çocuk do÷uran bir šugitum’u veya ona çocuk

temin eden bir naditum'u boúamaya karar verirse, o kadÕna çeyizi geri verilecek ve tarlanÕn, bahçenin, mal ve mülkün yarÕsÕ ona verilecek (o da) evlâtlarÕnÕ büyütecektir. ÇocuklarÕnÕ büyüttükten sonra, çocuklarÕna verilen maldan varismiú gibi, bir hisse kendisine verilip, gönlünün istedi÷i bir kocaya varacaktÕr.” LIDGHVLQGH ERúDQPD GXUXPXQGD oRFX÷XQ DQQHVL\OH

NDOPDVÕKNPHED÷ODQPÕúWÕU+DPPXUDEL.DQXQODUÕPDGGHGHLVHIDUNOÕ ELU |UQHNOH NDUúÕODúÕ\RUX] E÷er bir adam esir alÕnÕrsa ve ailesi geçimini

sa÷layamÕyorsa, kocasÕ dönmeden önce kadÕn baúka bir adamÕn evine girer ve ondan çocuk do÷urursa ve sonra kocasÕ úehrine geri dönerse kadÕn ilk kocasÕnÕn evine dönecek, çocuklar babalarÕnÕn evinde kalacaktÕr.´

.Lã úHKULQGHQ oÕNDQ 9$6   QXPDUDOÕ EHOJHGH GH oRFX÷XQ YHOD\HWL NRQXVXQD GH÷LQLOPLúWLU %HOJHQLQ LoHUL÷LQGHQ KDNOÕ RODQ WDUDIÕQ oRFX÷XQYHOD\HWLQLDODELOGL÷LQLJ|UPHNWH\L]%HOJHQLQWHUFPHVLú|\OHGLU

“Baritum øltani’nin kÕzÕdÕr. Nabi-Ninkarrak’Õn eúi olan øltani onu evlat edindi ve büyüttü. øltani kÕzÕnÕ kocayaverek. KÕzÕnÕ veren øltani onu muhtaç bÕrakmayacak. Nabi-Ninkarrak, øltani’nin kÕzÕ Baritum’u bir kocaya vermeyecek. øltani kÕzÕnÕ istedi÷i kiúiye verecek olandÕr…. DahasÕ e÷er Nabi-Ninkarrak eúi øltani’ye ‘sen benim eúim

 _{7RVXQYH<DOYDo+.†} _{%RUGUHXLOYG}

_{7RVXQYH<DOYDo+.} _{5RWK&+}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8.  de÷ilsin’ derse, øltani kÕzÕnÕ yanÕna alacak ve ayrÕlacak. E÷er øltani, Nabi-Ninkarrak’a ‘sen benim kocam de÷ilsin’ derse o kÕzÕnÕ øltani’ye vermeyecek.”

6LSSDU¶GDQ oÕNDQ 6DPVXLOXQD G|QHPLQH DLW %(   QXPDUDOÕ EHOJHGHLVH ERúDQPD VRQUDVÕoRFX÷XQ YHOD\HWLQLQ DQQH\H YHULOGL÷LQLDQFDN NDGÕQÕQ oRFX÷XQ YH\ EDEDVÕQÕ NDEXOOHQPHGL÷LQL J|UPHNWH\L] %HOJH EX \|Q\OHRULMLQDOELOJLOHULLKWLYDHWPHNWHGLU%HOJHQLQWHUFPHVLú|\OHGLU

“Puzzulum’un o÷lu øpiq-Annunitum’un annesi Takkubi, Azziya’nÕn o÷lu Marduk-na܈ir’in evine girdi. Takkubi ‘kutsal haciz’ ile cezalandÕrÕlÕdÕ. Bu nedenle onlar önce hâkimlerin karúÕsÕna geldiler. Hâkimler Takkubiyi boúamaya karar verdiler. øpiq-Annunitum, Marduk-na܈ir’e ‘ben gerçekte Puzzulum’un o÷luyum, sen benim babam de÷ilsin’ dedi. Onlar Puzzulum’un o÷lu øpiq-Annunitum’un gelecekte Marduk-na܈ir’in o÷lu ødin-Ninšubur’dan tarla, ev veya saray kapÕsÕ koruyuculu÷u talep etmeyece÷ine dair Šamaš, Marduk, Samsu-iluna ve Sippar úehri üzerine yemin etti.”

 

dRFXNODUÕQ%LU%RUFD.DUúÕOÕN7HPLQDW2ODUDN*|VWHULOPHVL 5HKLQ2ODUDN9HULOPHVL.LUDODQPDVÕYH6DWÕOPDVÕ

2UWD $VXU¶GD ELU NUHGLFL DODFDNODUÕQD NDUúÕOÕN RODUDN ERUoOXQXQ oRFX÷XQX UHKLQ RODUDN DODELOLU YH N|OH RODUDN VDWDELOLUGL_{ .OWHSH} ND]ÕODUÕQGDRUWD\DoÕNDQ$.7,QXPDUDOÕEHOJHGHGHDQQHYHoRFX÷XQXQ ERUFDNDUúÕOÕNWHPLQDWRODUDNJ|VWHULOGL÷LQHWDQÕNROPDNWD\Õ]

“1/3 mina gümüúü Aššur-idƯ Šu-BƝlum’dan alacaklÕdÕr. Agua(’nÕn) hamuštum (oldu÷u haftadan itibaren) ayda 1/2 šeqel (gümüúü faiz olarak) ekleyecek. Hatti ve kÕzÕ teminatÕdÕr. Bana para ödeyinceye kadar hiç kimse o kadÕnlara yaklaúmayacak. ùahit Ennum-Ɨ, úahit Aššur- mƗlik.”

dRFXNODUÕQ WHPLQDW RODUDN J|VWHULOGL÷LQH NDQÕW RODQ GL÷HU PHWLQ GH $.7;,¶GXU

“Lipti-øštar ve Naniš Šu-øštar’Õn 1 mina arÕtÕlmÕú gümüúünü (be’njlƗtum-sermayesi olarak) iúletiyorlar. (Bu) gümüú dolayÕsÕyla (hizmet için) tutuluyorlar; gümüúü iade edecekler ve serbest kalacaklar. f_{Alaya ve onun o÷lu benim rehinlerimdir. ùahit} Dannum-ilƯ’nin o÷lu Šu-Laban, úahit Buzutaya’nÕn o÷lu Aššur-emnjqƯ.” 

_{:HVWEURRN} _{:HVWEURRN} _{'ULYHUDQG0LOHV}

.25$<7237$ù



2UWD$VXUNDQXQODUÕQGDGDEDEDQÕQERUFXQDNDUúÕOÕNoRFXNODUÕQUHKLQ RODUDNYHULOGL÷LQLJ|UPHNWH\L]2UWD$VXU.DQXQODUÕ7DEOHW$¶GD\HUDODQ LIDGHú|\OHGLU“E÷er bir adam, kÕzÕ olmayan bir kÕzÕ kocaya verirse ve e÷er

önceden (kÕzÕn) babasÕ borçluysa ve (kÕz) rehin olarak oturtuluyorsa (alÕkonuluyorsa) ilk alacaklÕ gelecek ve kadÕnÕ verenin hesabÕndan kadÕnÕn fiyatÕ üzerine anlaúma yapacak. E÷er verilecek hiç bir úey yoksa (borcundan düútükten sonra geriye bir úey kalmazsa), (evlili÷e) veren adamÕ alacaktÕr. E÷er (kÕz) kötülük içinde yaúatÕldÕysa (babasÕnÕn borcuna karúÕlÕk olarak alÕkonuldu÷u yerde kötü muamele gördüyse), onu öyle yaúatandan serbesttir (kurtulmuútur). E÷er kadÕnÕ eú olarak alan adam, ister ona bir (evlilik) sözleúmesi yaptÕrmÕú olsunlar, ister ondan bir úikâyetname almÕú olsunlar, kadÕnÕn fiyatÕnÕ (de÷erini) ödeyecek ve onu kocaya veren serbest kalacaktÕr.” %X PDGGH EDEDVÕQÕQ ERUFXQD NDUúÕOÕN UHKLQ WXWXODQ NÕ]

oRFX÷XQXQ DODFDNOÕ WDUDIÕQGDQ EDúNDVÕQD VDWÕODELOGL÷LQL J|VWHUPHNWHGLU $QFDN2UWD$VXU.DQXQODUÕUHKLQWXWXODQoRFX÷XQEDúNDVÕQDVDWÕOPDVÕQÕQVXo ROGX÷XQXGDJ|]OHU|QQHVHUPHNWHGLU2UWD$VXU.DQXQODUÕ&*¶GH\HU DODQ“E÷er bir adam, para karúÕlÕ÷Õ veya rehin olarak evinde oturttu÷u ister

bir adamÕn o÷lunu veya ister bir adamÕn kÕzÕnÕ, baúka bir memlekete para karúÕlÕ÷Õ verirse (satarsa) ve suçlanÕp, ispat edilirse, parasÕndan eli kalkacak (alacak hakkÕ kalmayacak), onun karúÕlÕ÷ÕnÕ kÕymetine göre mal sahibine verecektir ……….. sopa atacaklar, 40 gün süreyle kralÕn hizmetini yapacak, vermiú oldu÷u adam, ikinci memlekette ölürse, can ödeyecektir. Tam fiyatÕ (parasÕ) alÕnmÕú (ödenmiú) Asurlu bir adam veya kadÕn, baúka memlekete verilebilir.” LIDGHVL UHKLQ DOÕQDQ oRFXNODUÕQ VDWÕOPDVÕQÕQ VXo ROGX÷XQX

J|VWHUPHNWHGLU

2UWD $VXU .DQXQODUÕ¶QGD oRFX÷XQ NLUDODQPDVÕ GXUXPXQD GD GH÷LQLOPLúWLU 7DEOHW $  GD EX GXUXP ú|\OH LIDGH HGLOPLúWLU “E÷er bir

kadÕn babasÕnÕn evinde oturmuyorsa veya kocasÕ onu ayrÕ evde oturttuysa kocasÕ tarlaya (uzakta çalÕúmaya) gittiyse, ne ya÷ ne yün ne giyecek, ne yiyecek ona hiç bir úey bÕrakmadÕysa, bir baúak dahi ona tarladan getirmediyse, o kadÕn beú sene kocasÕnÕ beklemek zorundadÕr. Baúka kocayla oturmayacaktÕr. E÷er çocuklarÕ varsa kiralanacaklar (çalÕúacaklar) ve yiyecek kazanacaklardÕr.”

DQD LWWLãX NDQXQX  PDGGH oRFX÷XQ EDEDVÕQÕ LQNkU HWPHVL GXUXPXQGDVDWÕODELOHFH÷LQLEHOLUWPHNWHGLU“E÷er bir evlât, babasÕna babam

de÷ilsin derse, onu (babasÕ) tÕraú edecek ve ona kölelik damgasÕ vuracak, gümüú karúÕlÕ÷Õ onu verecektir, (satacaktÕr).”



_{7RVXQYH<DOYDo2$.7DEOHW$†} _{7RVXQYH<DOYDo2$.&*} _{7RVXQYH<DOYDo2$.7DEOHW$†}

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8. 

%D]ÕEHOJHOHULQVDQODUÕQVDYDúNÕWOÕNYHNXUDNOÕNJLEL]RU]DPDQODUGD oRFXNODUÕQÕVDWWÕNODUÕQDGDLUWUDMLN|UQHNOHULDNWDUPDNWDGÕU(PDUGDHOHJHoHQ ELUEHOJH_{WDPGDEXGXUXPXDQODWÕUQLWHOLNWHGLU}

Benim kocam uzaklara gitti; [çocuklarÕmÕn] (hepsi) bebekti [ve ben onlarÕ] besle[yemiyordum]. Bu yüzden kÕzÕmÕ sattÕm. fPN2 ...ve (böylelikle)

ben (di÷er) küçük çocuklarÕmÕ kÕtlÕk yÕllarÕ boyunca besleyebildim."

%X JLEL EHOJHOHU YH NDQXQ PDGGHOHUL oRFXNODUÕQ DLOH LoLQ E\N |QHP DU] HWPHVLQH UD÷PHQ ED]Õ GXUXPODUGD ELU DUDo ELU PHQIDDW XQVXUX RODUDN NXOODQÕOGÕNODUÕQÕ J|VWHUPHNWHGLU $QFDN EX JLEL X\JXODPDODUÕ NH\IL ROGX÷XQX V|\OHPHN SHN PPNQ GH÷LOGLU dRFX÷XQ EX úHNLOGH LVWLVPDU HGLOPHVLQGH HNRQRPLN VÕNÕQWÕODUÕQ YH ED]Õ |]HO VHEHSOHULQ HWNLOL ROGX÷XQX V|\OHPHN\DQOÕúROPD]

  6RQXo

*QP]GH ROGX÷X JLEL DQWLN G|QHPOHUGH GH DLOHQLQ VUHNOLOL÷LQL oRFXNODU VD÷ODUGÕ %X QHGHQOH DLOHQLQ JHQLúOHPHVL YH GHYDP HWPHVLQGH oRFXNODUÕQ |QHPL oRN E\NW 7RSOXPXQ YH DLOHQLQ HQ NoN WHPHO WDúÕ RODQoRFXNODULOHUOH\HQVUHGHE\\SWRSOXPLoLQGH\HULQLDODFDNELUH\OHU ROPDVÕ DoÕVÕQGDQ WRSOXPVDO KD\DWÕQ GHYDPOÕOÕ÷ÕQÕQ JDUDQWLVL NRQXPXQGD\GÕODU

(VNL0H]RSRWDP\D¶GDoRFXNODUWRSOXPKD\DWÕQGDYHDLOHKD\DWÕQGD YD]JHoLOPH] ELU \HUH VDKLSWLOHU $QFDN oRFXNODU WRSOXP LoLQGH IL]LNVHO YH ]LKLQVHO DoÕGDQ ]D\ÕI ROGXNODUÕ LoLQ RQODUÕQ NRUXQPDVÕ YH JHOHFHNOHULQLQ JYHQFH DOWÕQD DOÕQPDVÕ DLOHQLQ YH GHYOHWLQ J|UHYL\GL dRFXNODU LOH LOJLOL \DSÕODQ V|]OHúPHOHU YH NDQXQODUGD \HU DODQ PDGGHOHU EX DQOD\ÕúÕQÕQ ELU VRQXFXGXU <XNDUÕGD |UQHNOHULQL YHUGL÷LPL] NDQXQ PDGGHOHUL YH V|]OHúPH |UQHNOHULQGHQ DQODúÕODFD÷Õ ]HUH oRFXNODUÕQ WRSOXP LoHULVLQGH NDUúÕODúDELOHFHNOHUL oHúLWOL VRUXQODU NDUúÕVÕQGD NRUXQPDVÕ DPDoODQPÕúWÕ $QFDNED]ÕGXUXPODUGDoRFXNODUÕQERUFDNDUúÕWHPLQDWRODUDNYHULOGL÷LQLYH oHúLWOLúHNLOOHUGHHYODWOÕNHGLQLOHUHNLVWLVPDUHGLQLOGL÷LQLGHJ|UPHNWH\L]%X GXUXP JQP] WRSOXPODUÕ LoLQGH JHoHUOL ELU VRUXQGXU *QP]GH GDKL NLPL ]DPDQ DLOHOHULQ oRFXNODUÕQÕ VDWWÕNODUÕQÕ \D GD EDúND DPDoODUOD HYODWOÕN HGLQLOGLNOHULQLJ|UPHNWH\L]    _{(PDU9,QR} _{=DFFDJQLQ}

.25$<7237$ù



.$<1$.d$YH.,6$/70$/$5

$.7, %LOJLo ( 6HYHU + *QEDWWÕ & YH %D\UDP 6 Ankara Kültepe Tabletleri I 77. %DVÕPHYL $QNDUD 

$OED\UDN $OED\UDN ø ³.OWHSH¶GHQ <HQL %LU 9DVL\HWQDPH´ Archivum Anatolicum IV$QNDUD

$OED\UDN $OED\UDN ø ³.OWHSH¶GH (OH *HoHQ 9DVL\HWQDPHOHUH *|UH (VNL $QDGROX¶GD 0LUDV $QOD\ÕúÕ´ 38. ICANAS Kongresi Bildirileri$QNDUD

$OSPDQD $OSPDQ $ ³1X]L 9HVLNDODUÕQGDNL $GRSWLRQXQ (YODWOÕN$OPDQÕQ*D\HVL´Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co÷rafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih AraútÕrmalarÕ Dergisi XXV/14

$OSPDQE $OSPDQ $ ³1X]L $GRSWLRQ 0HWLQOHULQLQ 2UWD\D .R\GX÷X 6RV\R(NRQRPLN 6RQXoODU´ IX. T.T.K. Bildirileri$QNDUD

$OSPDQ $OSPDQ $ Eski Önasya Hukukunda Adoption *D]L hQLYHUVLWHVL<D\ÕQODUÕ$QNDUD

%( %DE\ORQLDQ([SHGLWLRQRIWKH8QLYHUVLW\3HQQ\VOYDQLD YG

%HUWPDQQ %HUWPDQQ 6 Handbook to Life in Ancient

Mesopotamia1HZ<RUN

%RUGUHXLOYG %RUGUHXLO 3 %ULTXHO&KDWRQQHW ) YH 0LFKHO & Tarihin BaúlangÕçlarÕ Eski YakÕndo÷u Kültür ve UygarlÕklarÕoHY/%DúDUDQøVWDQEXO

&$' 7KH$VV\ULDQ'LFWLRQDU\RIWKH2ULHQWDO,QVWLWXWHRIWKH 8QLYHUVLW\RI&KLFDJR&$'

&'$ %ODFN - *HRUJH $ DQG 3RVWJDWH 1 A Concise Dictionary of Akkadian (CDA), (GL .DUO +HFNHU XQG :DOWHU6RPPHUIHOG+DUUDVVRZLW]9HUODJ‡:LHVEDGHQ 

dHoHQ dHoHQ 6 ³.OWHSH 0HWLQOHULQGH %XOXQDQ <HQL :DNOXP0HNWXSODUÕ´Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co÷rafya Fakültesi Dergisi XXXIV/1-2 $QNDUD  

'ULYHU0LOHV 'ULYHU*5DQG0LOHV--The Assyrian Laws2[IRUG 7KH&OHUHQGRQ3UHVV

(6.ø0(=2327$0<$¶'$d2&8.  'ULYHU0LOHV 'ULYHU*5DQG0LOHV--The Babylonian Laws9RO

2[IRUG7KH&ODUHQGRQ3UHVV

(URO (URO+³$QDGROX¶QXQøON<D]ÕOÕ%HOJHOHULQGH%\9H .HKDQHW´ Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co÷rafya Fakültesi Dergisi LIV/2$QNDUD

)LQFNH )LQFNH-&³$GRSWLRQRI:RPHQDW1X]L´Studies on the Civilization and Culture of Nuzi and the Hurrians 19

+66 +DUYDUG6HPLWLF6HULHV

-RKQV -RKQV & + : Babylonian and Assyrian Laws, Contracts and Letters1HZ<RUN

.OHQJHO .OHQJHO + Kral Hammurabi ve Babil Günlü÷ü oHY 12UDO7HORV<D\ÕQFÕOÕN$QNDUD

.UDPHUD .UDPHU61Sümerler,oHYg%X]HøVWDQEXO .UDPHUE .UDPHU 6 1 7DULK 6PHUGH %DúODU oHY +

.R\XNDQøVWDQEXO

.7,9 $OED\UDN ø Kültepe Tabletleri IV 77. %DVÕPHYL $QNDUD

.7;,D (URO+Kültepe Tabletleri XI-a, I. Cilt: Šu-øštar’a Ait Belgeler,77.%DVÕPHYL$QNDUD%DVÕPGD

/HUQHU /HUQHU * ³7KH 2ULJLQ RI 3URVWLWXWLRQ LQ $QFLHQW 0HVRSRWDPLD´Signs 11/2, 

1HPHW1HMDW 1HPHW1HMDW.5Daily Life in Ancient Mesopotamia +HQGULFNVRQ3XEOLVKHU

2DWHV 2DWHV - Babil oHY ) dL]PHOL $UNDGDú <D\ÕQHYL $QNDUD

g]Jo g]Jo 7 Türk Tarih Kurumu TarafÕndan YapÕlan Kültepe KazÕsÕ Raporu 1948 77. %DVÕPHYL $QNDUD 

3DXOLVVLDQ 3DXOLVVLDQ 5 ³$GRSWLRQ LQ $QFLHQW $VV\ULD DQG %DE\ORQLD´ Journal of Assyrian Academic Studies XIII/2

5RWK 5RWK 0 7 /DZ &ROOHFWLRQV IURP 0HVRSRWDPLD DQG $VLD 0LQRU Journal of the American Oriental Society 118/1

.25$<7237$ù



6HWHUV 6HWHUV - 9 ³7KH 3UREOHP RI &KLOGOHVVQHVV LQ QHDU (DVWHUQ /DZ DQG WKH 3DWULDUFKV RI ,VUDHO´ Journal of Biblical Literature 87/4

6SHLVHU 6SHLVHU ( $ ³1HZ .LUNXN 'RFXPHQWV 5HODWLQJ WR )DPLO\/DZV´7KH$QQXDORIWKH$PHULFDQ6FKRROVRI 2ULHQWDO5HVHDUFK

6WRO 6WRO 0 ³3ULYDWH OLIH LQ DQFLHQW 0HVRSRWDPLD´ Civilizations of the Ancient Near East (edi. Jack M. Sasson vd.) Vol. I-II +HQGULFNVRQ 3XEOLVKHU 0LFKLJDQ 

ùDKLQ ùDKLQ + $ ³(VNL $VXU 7RSOXPX¶QGD dRFXNODUD $G 9HUPH*HOHQH÷L´Turkish Studies 4/3 7RVXQ<DOYDo 7RVXQ 0 YH <DOYDo . Sumer, Babil, Assur

KanunlarÕ ve Ammi-ùaduqa FermanÕ $QNDUD 77. 

9HHQKRI(LGHP 9HHQKRI . 5 DQG (ÕGHP - 0HVRSRWDPLD 7KH 2OG $VV\ULDQ 3HULRG Orbis Biblicus et Orientalis (OBO) 160/5 $FDGHPLF 3UHVV )ULERXUJ9DQGHQKRHFN  5XSUHFKW*|WWLQJHQ

9LQFHQW 9LQFHQW * ( ³7KH /DZV RI +DPPXUDEL´ American Journal of Sociology 9/6,

926 9RUGHUDVLDWLVFKH6FKULIWHQGHQNPlOHU

:HVWEURRN :HVWEURRN 5 2OG %DE\ORQLDQ 0DULDJH /DZ Archiv für Orientforschung 23+RUQ%HUJHU

:HVWEURRN :HVWEURRN 5 ³2OG %DE\ORQLDQ 3HULRG´A HÕstory of AncÕent Near Eastern LawHGL5D\PRQG:HVWEURRN %ULOO/HLGHQ%RVWRQ

=DFFDJQLQL =DFFDJQLQL&³:DUDQG)DPLQHDW(PDU´Orientalia 64/ 2

=DFFDJQLQL =DFFDJQLQL & ³1X]L´ A HÕstory of AncÕent Near Eastern LawHGL5D\PRQG:HVWEURRN%ULOO/HLGHQ %RVWRQ