FİZİK EĞİTİMİNDE ELEKTROSTATİK KONUSU İLE İLGİLİ KAVRAM YANILGILARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR KARİKATÜRİSTİK YAKLAŞIM

(1)

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

FİZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

FİZİK EĞİTİMİNDE ELEKTROSTATİK KONUSU İLE İLGİLİ KAVRAM YANILGILARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR KARİKATÜRİSTİK

YAKLAŞIM YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Buket Çiğdemtekin

Tez Danışmanı

Yrd.Doç.Dr. Şebnem Kandil İngeç

(2)

(3)

II ÖZET

FİZİK EĞİTİMİNDE ELEKTROSTATİK KONUSU İLE İLGİLİ KAVRAM YANILGILARININ GİDERİLMESİNE YÖNELİK BİR KARİKATÜRİSTİK

YAKLAŞIM

ÇİĞDEMTEKİN, Buket

Yüksek Lisans, Fizik Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd.Doç.Dr. Şebnem Kandil İngeç

Temmuz 2007

Bu çalışma ortaöğretimde okuyan öğrencilerde elektrostatik konusu ile ilgili oluşabilecek kavram yanılgılarının bir karikatüristik yolla giderilip giderilemeyeceğini araştırmaktadır. Araştırmanın örneklemini Anadolu Lisesi 10. sınıflarından 51 kişilik öğrenciler oluşturmaktadır. Güvenilirlik katsayısı 0,73 olan kavram yanılgı testi öntest olarak uygulanarak öğrencilerdeki kavram yanılgıları tespit edilmiştir. Uzman görüşü alınarak tarafımızca geliştirilen elektrostatik konusuyla ilgili karikatürler ders anlatımında kullanılmıştır. Konu bitiminde kavram yanılgı testi sontest olarak uygulanmıştır. Öntest ve sontest sonuçlarının incelenmesiyle bu uygulamanın öğrencilerdeki elektrostatik konusuyla ilgili mevcut kavram yanıgılarını azalttığı gözlenmiştir (Koçyiğit, 2003). Araştırmanın deseni olarak öntest - son test ve şık analizi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Karikatüristik Yaklaşımlar, Elektrostatik, Kavram Yanılgısı, Fizik Eğitimi

(4)

III ABSTRACT

A CARTOON APPROACH FOR VANISHING MISCONCEPTIONS ABOUT THE ELECTROSTATICS IN PHYSICS EDUCATION

ÇİĞDEMTEKİN,Buket

M.Sc. Thesis,Physics Education Science Department Adviser: Yrd.Doç.Dr. Şebnem Kandil İngeç

July, 2007

The purpose of this study was to do a resarch on secondary school students to determine whether the misconceptions about electrostatics can be remedied by using cartoons. In this study, the sample consisted of a total 51 students in 10th grade on Anatolian high school participated in this study. A pre-test, post-test research model was used in this study. The misconception test with a reliability coefficient 0.73 (Koçyiğit, 2003) was administrated as to the students to determine the misconceptions. By solicitiy and collecting of expert views, cartoons about electrostatics which were developed by the researchers were used in teaching. Meanwhile, at the end of this unit, the misconception test was administered once again as post-test. By examining the pre and post test result, it was clearly observed that the cartoon aproach diminishes the misconceptions about electrostatics.

(5)

IV

TEŞEKKÜR

Araştırma boyunca bana yardımcı olup yol gösteren danışman hocam Sayın Yrd.Doç.Dr. Şebnem Kandil İngeç’e teşekkür ederim.

Araştırma boyunca bana destek olan arkadaşım Dr. Uygar Kanlı’ya teşekkür ederim.

Araştırmanın temelini oluştaran karikatürlerin çizimlerini yapan ODTÜ makine mühendisliği son sınıfında okuyan Altan Alyanak’a teşekkür ederim.

Okulunda kavram yanılgı testini uygulamamda bana yardımcı olan Fizik Öğretmeni Esra Kuvvetli’ye teşekkür ederim.

Araştırma boyunca İngilizce çevirileri yapan yeğenim Gizem Hökelekli’ ye teşekkür ederim.

(6)

V İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET……….. I I ABSTRACT………. III TEŞEKKÜR……….. IV TABLOLAR LİSTESİ……… VII GRAFİKLER LİSTESİ………. IX KISALTMALAR.……….. X

BÖLÜM I

1.GİRİŞ………..1

1.1 Problem Durumu………....1

1.2. Araştırmanın Amacı ve Önemi………..2

1.3. Problem Cümlesi………...2

1.4. Alt Problemler………...2

1.5. Varsayımlar………...2

1.6. Araştırmanın Kapsam Ve Sınırlılıkları……….3

BÖLÜM II 2.KAVRAMSAL ÇERÇEVE………...4

2.1. Fizikteki Kavram Yanılgıları ………...4

2.2. Kavram Yanılgıları Nasıl Düzeltilir?...6

2.3. Elektrostatik Konusu İle İlgili Kavram Yanılgıları………..7

2.4. Karikatür Nedir? ………..8

2.5. Karikatür Ve Mizah………..9

2.6. Mizah Ve Karikatür……….10

(7)

VI BÖLÜM III 3. YÖNTEM……….16 3.1. Araştırmanın Modeli………16 3.2. Araştırmanın Evreni……….16 3.3. Araştırmanın Örneklemi………..16

3.4. Kavram Yanılgı Testinin Geçerlilik Ve Güvenilirliği……….16

3.5. Veri Toplama Aracının Uygulanması………..17

3.6. Verilerin Analizi………..17 BÖLÜM IV 4. Bulgular Ve Yorumlar………..18 BÖLÜM V Sonuç ve Öneriler………..45 KAYNAKÇA ……….47 EKLER………....49 EK.1. Elektrostatik konusuyla ilgili kavram yanılgı testi.

EK.2. Elektrostatik konusuyla ilgili kavram karikatürleri EK.3. Özgeçmiş

(8)

VII

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa

4.1.Test Sonuçlarının İstatiksel Dökümü……….20

4.2.1.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar...21

4.3.3.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar………..22

4.4. 5.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar……….23

4.7. 11.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar………...26

4.8.13.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar………27

4.9. 15.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar………...28

4.21. 1. Sorunun frekans tablosu (soru 2 )………...40

4.22. 3. Sorunun frekans tablosu (soru 4 )………40

4.25. 9. Sorunun frekans tablosu (soru 10 )………..41

(9)

VIII

4.29. 17. Sorunun frekans tablosu (soru 18)………....42

4.34. 27. Sorunun frekans tablosu (soru 28 )………...44.

(10)

IX

GRAFİKLER LİSTESİ

Sayfa

Grafik 4.2. 1. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı………21

Grafik 4.3. 3. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı………....22

Grafik.4.5. 7. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı………24

Grafik 4.7. 11. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı………...26

Grafik 4.10. 17. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı……….29

Grafik 4.14. 25. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı.………...……….33

Grafik 4.15. 27. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı………..34

(11)

X

KISALTMALAR

Kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları aşağıda sunulmaktadır.

f :Frekans % :Yüzde * :Doğru cevap N :Toplam öğrenci S.S :Standart sapma

(12)

BÖLÜM I

1.GİRİŞ

Günümüzde hızla ilerleyen eğitim ve öğretim teknolojisi, eğitim ve öğretimde yeni yaklaşımlar ve teknikler doğurmuştur. Öğrencilerin bazı Fizik konularında oluşan kavram yanılgılarından dolayı Fizik konularının çok zor olduğunu ve başarılı olamayacaklarını düşünmektedirler. 11 – 17 yaş grubu öğrencileri fizik müfredat programlarında bulunan bazı temel denklemleri zor öğrenmekte ve birbirine karıştırmaktadır. Bu yüzden de fizik dersi genellikle bu öğrenciler için zor, sevimsiz ve çekilmez bir ders olarak nitelendirilmektedir (Moğol, Özçiftçi, 2003).

Mekanik ve elektrik konularında yer alan temel denklemleri doğru yazmanın, kullanmanın ve kontrol etmenin bir yolu bu denklemlerde yer alan niceliklerin birimlerini doğru bilerek boyut analizi yapmaktır. Bu da genellikle söz konusu yaş grubu öğrenciler için zor ve sıkıcı bir işlem olarak kabul edilmektedir (Moğol Özçiftçi, 2003).

Biz eğitimci ve öğretmenlerin görevi, bu şekilde zor öğrenilen ve sıkıcı kabul edilen konuları, zevkli ve hatta eğlenceli metotlarla öğretmektir (Moğol,Özçiftçi, 2003).

Bu noktadan hareketle dünya çapında ki eğitim programlarında son yıllarda kullanılmaya başlanan kavram karikatürlerinin , kavram yanılgılarının tespiti ve düzeltilmesi sürecini olumlu yönde etkileyeceği ve bu sıkıntıyı gidereceği umulmaktadır.

1.1 Problem Durumu

Eğitim ve öğretim, değişen dünya şartlarıyla birlikte sürekli gelişim içerisindedir. Bu nedenle sürekli geliştirilen eğitim programlarında, yeni öğretme

(13)

ortamlarının oluşturulması, dersin etkili öğrenimi için materyallerin ve yöntemlerin seçimi büyük önem taşır.

Bu araştırmada karikatürlerin kavram yanılgısını gidermedeki rolü araştırılmıştır. Bu amaçla, kavram karikatürleri oluşturulmuş ve oluşturulan bu kavram karikatürleriyle ortaöğretim 10. sınıf öğrencilerine konu anlatımı yapılmıştır. Kavram yanılgılarının giderilip giderilmediği elektrostatik kavram yanılgı testiyle incelenmiştir.

1.2. Araştırmanın Amacı ve Önemi

Yapılan literatür araştırmalarının sonucunda kavram yanılgısını tespit etmeye yönelik çok sayıda çalışma olduğu görülmüştür. Ancak tespit edilen kavram yanılgılarını giderici yönde çalışmaların az olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışma literatürdeki bu eksikliği giderme yönünde yararlı olacaktır. Dünyada sıkça kullanılan kavram karikatürleri ülkemizde yok denecek kadar azdır. Bu çalışmayla bu boşluğun doldurulması hedeflenmektedir.

Bu çalışmanın amacı karikatüristik yaklaşım yöntemini kavram yanılgısının giderilmesinde kullanmaktır. Karikatür çizimlerinin rahatça oluşturulabileceğinin düşünüldüğü elektrostatik konusu seçilmiştir.

1.3. Problem Cümlesi

Elektrostatik konusu ile ilgili kavram yanılgıları bir karikatüristik yakalaşımla giderilebilir mi?

1.4. Alt Problemler

Elektrostatik konusu ile ilgili kavram yanılgıları bir karikatüristik yakalaşımla giderilebilir mi?

1.5. Varsayımlar

Ölçme aracındaki sorulara öğrencilerin verdikleri cevaplar , mevcut durumu yansıtmaktadır.

(14)

1.6. Araştırmanın Kapsam Ve Sınırlılıkları

Bu araştırmanın ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerine 2. dönem elektrostatik konusu işlenirken uygulanması planlanmıştı. 9. sınıf öğrencilerine önce klasik anlatımlarla konu anlatılıp ardından kavram testi uygulanacak ve neticesinde kavram yanılgıları olup olmadığı tespit edilecektir. Bir süre sonra karikatürlerle konu tekrar anlatılacak ve sonra kavram testi tekrar uygulanacak mevcut kavram yanılgılarında bir değişimin olup olmadığı incelenecektir. Fakat karikatür çizimlerinin uzun sürmesi nedeniyle ve müfredat programının değişmesi nedeniyle ortaöğretim 10. sınıflardan 51 kişilik öğrenci grubuyla sınırlı kalmıştır. Aynı süreç 10. sınıflara uygulanmıştır.

(15)

BÖLÜM II

2.KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1. Fizikteki Kavram Yanılgıları

Piaget’in görüşüne göre kavram yanılgıları bir yapı gibidir ve birbiri üzerine eklenir. Kavram yanılgıları bilgi eksikliğinden oluşan bir boşluk gibi başlar. Bu boşluk, öğretmen tarafından verilen niteliksiz öğretim, öğrencilerin var olan bilgileri ve karşı karşıya kalınan deneyimlerle rastgele dolar. Öğrenci tarafından rastgele boşluk doldurma ile elde edilen bilgiler hiç şüphesiz bir yere kadar başarılıdır ama bir noktadan sonra bu olay, karşımıza kavram yanılgısı olarak çıkar (Rowell, Dawson ve Harry, 1990).

Çoğu öğretmen, öğrencilerini temiz zihinsel yazı tahtası olarak düşünür ve bu boş tahtayı doldurmak için rol üstlenir. Bu yaklaşımdaki problem, tahtaların boş olmadığı, zaten onların bazı önyargılar ve sezgiler içerdiğidir. Öğrencilerin deneyimsiz teorileri veya sezgileri yanlış kavramların geliştirilmesine yol açar. Bu nedenle, bu sezgiler veya teoriler bilimsel olarak kabul edilmiş kavramların öğrenciler tarafından oluşturulmalarına engel olur. Hatta öğretmenler, bilgili öğrencileri dikkate aldıklarında öğrencilerin doğal dünyaya ait kavramları kendilerinin kolayca değiştirebileceklerini farz ederek önemli bir tuzağa düşebilmektedirler. Bu tuzağa sadece tecrübesiz öğretmenler değil, tecrübeli öğretmenler de düşebilmektedir. Son zamanlardaki araştırmalar ne kadar farklı öğrenci varsa, buna bağlı olarak o kadar çeşitli öğretim metotları geliştirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur (Tytler, 1998; Marioni, 1989; Linder, 1993; Tao ve Gunstone, 1999; Riche, 2000; Mestre ve Touger, 1989; Wandersee, Mintes ve Novak, 1994).

Eğitim araştırmalarının büyük bir çoğunluğu son 20 yıl boyunca öğrencilerin bilimsel kavramlarla ilgili fikirleri üzerine odaklanmıştır. Bireyler kavramları günlük hayattaki tecrübeleri sırasında çevrelerinde gözlemledikleri doğal fenomenleri anlamak için kullandıkları kendi fikirlerinden oluştururlar. Bununla birlikte pek çok

(16)

durumda bu fikirler kabul edilen bilimsel görüşten oldukça farklı olabilir . Bu yanlış fikirler genellikle kavram yanılgıları veye alternatif kavramlar olarak adlandırılır (Gabel, Bunce 1994 ; Nakhleh, 1994;wandersee et al., 1994). Kavram yanılgıları

en genel tanımı ile öğrencilerin fikirlerindeki bilimsel olarak doğru olmayan kendilerine özgü yorumlar ve anlamlardır (Bahar 2003).

Araştırıcılar kavram yanılgısı terimini yaşam tecrübesi sonucu oluşan , tecrübeye dayalı kavram yanılgıları ve öğretim süreci sonucunda oluşan öğretime dayalı kavram yanılgıları için kullanmaktadırlar. Öğretimden önce oluşan ve değişime dirençli olan ve tecrübeye dayalı kavram yanılgıları öğrencilerin duyuşsal bilgileriyle kalıtsal sınırlılıklarının mantıksal etkileşimi sonucu oluşur. Diğer yandan öğrenciler öğretime dayalı kavram yanılgılarını gerek formal gerekse informal öğretim sonucu edinebilirler. Öğretim süreciyle ilgili kavram yanılgıları, öğrencinin önbilgisi ve bilişsel gelişim düzeyinin yeterli olmayışı , öğretimde kavramları ifade ederken kullanılan dil, seçilen öğretim stratejilerinin konuya uygun olmayışından kaynaklanabilir(Bilgin et al., 2003). Bunun yanında öğrenciler öğretim sürecinde daha fazla kavramla karşılaştıkça ezberlemeyi tercih etmektedirler. Ezber ve kavramların anlamlı öğrenilememesi öğrencilerde kavram yanılgılarının oluşmasında ve artmasına sebep olmaktadır (Gülçiçek, 2002).

Literatürde bilimsel olarak kabul edilmis fikirlerden farklı olarak ögrencilerin gelistirdikleri kavramlara kavram yanılgıları, ön kavramlar, çocukların bilimi, sezgisel inançlar, alternatif kavram yapıları ve ögrencilerin hataları diye rastlanmaktadır. Kavram yanılgıları;

• Çocugun/bireyin duyu organlarıyla algıladıgı günlük deneyimlerinden, • Günlük dilimizden kaynaklanan kavram yanılgılarından ,

• Müfredatın etkisinden,

• Soyut kavramların etkisinden (Driver ve Erickson, 1983; Garnet et al,1990; del Pozo, 2001) kaynaklanmaktadır.

(17)

Gazi-Demirci ve Yıldıran (1994/1995), ögrencilerdeki kavram yanılgılarının birinci önemli özelliginin degistirilmeye oldukça dirençli oldugunu belirtmis ve kavram yanılgılarının diger özelliklerini de asagıdaki gibi sıralamıslardır:

• Kavram yanılgıları, o alandaki uzmanların sahip oldugu kavramlardan farklıdır.

• Tek bir kavram yanılgısı veya bir kaç kavram yanılgısı pek çok birey tarafından da yaygın olarak kullanılma egilimindedir.

• Pek çok kavram yanılgısı degisime veya dönüsüme, özellikle geleneksel ögretim metotları kullanıldıgında oldukça dirençlidir.

• Bazı kavram yanılgılarının tarihsel önceligi vardır. Önceden var olan bir kavram yanılgısının yeni sunulan kavramda zihinde yanlıs yapılanmasına neden olması gibi.

• Bazen kavram yanılgıları sistematik bir sekilde ögrencilerin kullandıgı mantıksal olarak baglantılı oranlardan meydana gelen alternatif inanç sistemlerinden olusabilmektedir.

2.2. Kavram Yanılgıları Nasıl Düzeltilir?

Konuşma dilinden ve doğal olaylardan kaynaklanan kavram yanılgıları öğrenciler tarafından kolayca düzeltilebilir, ancak bilimsel olmayan inançları ve önyargılı fikirleri yıkmak öğretmen ve öğrenci için hiç de kolay değildir. Öğrencilerin doğal olaylara dayalı kavram yanılgıları üzerine yapılan son çalışmalar göstermiştir ki öğrencinin zihnindeki yanlış model olayları bir şekilde açıklıyorsa bu kavram yanılgılarını gidermek mümkün değildir. Bu kavram yanılgıları ısrarla zihinde kalmaya devam ederek öğrencinin yeni bilimsel kavramları öğrenmesini engellemektedir. Bu nedenle öğretmenlere kavram yanılgılarının giderilmesinde önemli görevler düşmektedir. Öğretmenler, öğrencilerdeki bu kavram yanılgılarını düzeltmeye kalkışmadan önce onların zihnindeki yanlış kavramlarla yüzleşmelerini sağlamalıdır. Bu bir anda olmaz, bir süreci gerektirir.

(18)

Derste bir konuyu anlatmadan veya laboratuarda yeni bir deney yapmadan ya da bir etkinliği başlatmadan önce; ilgili konu, deney veya etkinlik ile ilgili olası kavram yanılgılarını araştırmak ve bunlar üzerinde düşünmekte yarar vardır. Öğrencilerin dikkat ve ilgisi bu kavram yanılgılarına çekilmeli ve olası yeni kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için derste sorular sorulmalı ve tartışma ortamı yaratılmalıdır. Öğrencilerde bu yollarla tespit edilen kavram yanılgısı çeşitliliği çoğu kez öğretmenleri şaşırtacak kadar fazla olabilir. Öğrencilerin sorulara vereceği cevaplar ve tartışma sırasında yapacakları açıklamalar öğretmen tarafından dikkatli bir şekilde dinlenmelidir. Bir sınıftaki öğrencilerde yaygın olan kavram yanılgıları ve mümkün ise her bir öğrencinin sahip olduğu farklı kavram yanılgıları belirlenerek birkaç gün veya bir hafta sonra bu kavram yanılgılarının hala var olup olmadığı kontrol edilmelidir. Öğrenciler sahip oldukları kavram yanılgılarını değiştirmekte çok zorlanırlar, çoğu kez de açığa vurmazlar ve şiddetle doğruluğunu savunabilirler. Bu nedenle kavram yanılgılarını gidermede başarılı olmak için, fizik öğretmenleri kavram yanılgılarının gerçek kavramları öğrenmeye olan engelleyici etkisini ciddiye almalıdır. Öğrencilerin kavram yanılgıları ile yüzleştirilmesi hem öğretmen hem de öğrenci için oldukça zor ve zaman alan bir süreçtir (Güneş, 2007).

2.3. Elektrostatik Konusu İle İilgili Kavram Yanılgıları • Statik elektrik durgun elektriktir.

• Statik elektrik sürtünme ile oluşur.

• Statik elektrik elektronlardan oluşur.

• Nötr cisimlerde yük yoktur.

• Bir kondansatörü yüklemek ona yük doldurmak anlamındadır.

• Yükler “artıyük” ve “eksi yük” olarak adlandırılırlar.

• Piller yük depo ederler.

• Elektrik yükleri devreden akar.

• Nemli hava iletkendir.

• Hareket eden yük her zaman alan çizgilerini takip ederek ivmeli hareket eder.

(19)

• Alan çizgileri gerçektir.

• Coulomb kanunu nokta yüklere değil , bir sistem halinde bulunan yüklere etki eder.

• Yüklenmiş cisim sadece bir tip yüke sahiptir.

• Elektriksel alan ve kuvvet aynı şeydir ve aynı yöndedir.

• Alan çizgileri herhangi bir yerden başlayıp sona erebilir.

• Belirli sayıda alan çizgileri vardır.

• Bir yerde yük yoksa orada alan çizgileride yoktur.

• Elektriksel kuvvet ile çekim kuvveti benzer şeylerdir.

• Alan çizgileri yüklü hareketlerin yoludur.

• Alan çizgileri sadece iki boyutludur.

2.4. Karikatür Nedir?

İnsanoğlu varolduğundan bu yana farkında ya da değil sorunlarla kuşatılmış olarak yaşıyor.Mizah gibi, nerede sorun varsa orada karikatür de vardır. O da çizgisel anlatımıyla mizah yaparak sorunların üstüne gider.

Karikatür, sorunların gerçek nedenlerini ortaya koyarken kendi yöntemlerini kullanır. Sorunlara, insanlığın daha güzel bir dünya ortamında, daha iyi koşullarda yaşamasını amaçlayan bir görüşle bakar ve sorunları bu bakışla eleştirir.

Çarpıtılarak kendisine yansıtılan sorunlarına insanın yabancılaşmamasını, kendi sorunlarına sahip çıkmasını önerir.

Karikatür mizahi çizgiyle mizah yapmak diye tanımlanır. Karikatürün hem çizgisinde, hem de içeriğinde mizah vardır. Mizah ögelerini olduğu gibi kullanmaz, çizgiyle anlatılacak biçimde yeniden oluşturur. Örneğin, bildik bir fıkrada, tarlada çalışan babaya yardım eden çocuğu gökyüzünü gösterip “Babaa uçak geçiyor!” diye bağırır. Baba cevap verir “Elleme geçsin”.Gökyüzünde uçan bir uçak, bir baba, bir çocuk çizip, babayla çocuğun üstlerine konuşma balonları koyarak bu fıkrayı çizgiliyebirsiniz.

(20)

Yine bilinen bir karikatürde karikatürcü, gökteki uçağa sapanla taş atan bir çocuğa yapmaması için elleri havada bağırıp, kızan bir baba çizmiş. Bu karikatürde hiç yazı yok, evrensel bir dil olan çizgi diliyle mizah yapıyor. Ancak çizgileri okuyarak karikatürün mizahını kavrayabilirsiniz.

2.5. Karikatür Ve Mizah

Karikatürist çizgiyle düşünen, düşündüğünü çizgiyle izleyiciye ulaştıran kişidir. Mizah (humour), çizginin eğilimindedir. Mizahla yüklü grafiğin yazısız olması, onu sanatsal yönden değerlendireceği gibi, uluslararası bir dile de ulaştırır. 20. yüzyıl, işlevlerinin bilincinde sanatçılar yetiştirdi. Bunların eserleri ne resme benzeyen karikatürdür, ne de karikatürize edilmiş resimlerdir. Bunlar yalnızca karikatürdür. Yani “grafik mizah”tır. Karikatürün hammaddesi insandır. Toplumları, kişileri oldukları gibi görmek, çelişkilerini, yanlışlarını gerçeklerden uzaklaşmadan değerlendirdikten sonra eleştirmektir. Evrensel çelişkinin diyalektiğindeki insan çelişkisi, çizgiyle mizahın hammaddesidir.Sanatçı, yakaladığı çelişkileri, yanlışları kendine özgü bir biçimde yorumlamalı, eleştirisini, esprisini, yine kendine özgü çizgiyle izleyene ulaştırmalıdır.

Tanımıyla (resimli komik fıkra, komik bir durumu tasvir eden çizim) karikatür Mizah anlamına gelir. Fakat canlandırılmış çizgi film ya da macera, fantezi ya da romantik hikayeler anlatan resimli çizgi dizilerin arasında bulunduğu bazı karikatürlerin komik olma niyeti yoktur; buna rağmen karikatür kelimesi kullanıldığında, akla mizah gelir.

Karikatürün bir ya da daha fazla özelliğini, yergiyi, parodiyi, ince espriyi, şakacılığı ve garipliği sergiler. Mizah ve karikatürü tanımlama çabasında muhtemelen en uygun kategoriler; latife, komik anlatım, politik ve yerici mizah ve portre karikatürüdür.

(21)

2.6. Mizah Ve Karikatür

Ana Britanica Ansiklopedisi'ne göre mizah, "olayların gülünç, alışılmadık ve çelişkili yönlerini yansıtarak insanı düşündürme, eğlendirme ya da güldürme sanatına verilen ad " olarak tanımlanmaktadır. Aynı Ansiklopedi, karikatürü de, çizgi ile yapılan mizah biçiminde anlatmaktadır. Kuşkusuz bu tanımlamalar, izleyeceğimiz amaca göre daha genişletilip. derinleştirilebilirler.

Mizahın anlatım biçimi, önce sözlü ve sonra -matbaanın icadı ile birlikte- yazılı olmuştur.Karikatür ise, esas olarak, matbaadan sonra gelişmiştir. Karikatürün ilk dönemlerinde, alt yazı ve söz balonları ile desteklenmiş olduğu, zamanımızda ise sadece çizgiden ibaret, yalın bir biçime büründüğünü görmekteyiz. Toplumsal yaşamın sürekli olarak hızlandığı düşünülecek olursa, önümüzdeki yıllarda, mizahın daha çok yalın-çizgi- karikatür biçiminde gelişeceğini söylenebilir.

2.7. Literatür Taraması

Elektrostatik ve kavram karikatürü ile ilgili yapılan araştırmalar aşağıda verilmiştir.

Öğrencilerin her konuda olduğu gibi fizik dersine geldiklerinde elektrik ve manyetizma konularında da sahip oldukları ön bilgiler ve/veya kavram yanılgılarının belirlenmesinin büyük önem taşıdığını belirten Demirci ve Çirkinoğlu (2004) elektrik ve manyetizma konularında öğrencilerin sahip oldukları ön bilgi ve kavramları belirlemek amacıyla Genel Fizik II dersini alan Eğitim Fakültesi ve Fen Edebiyat Fakültesi öğrencilerinden toplam 614 kişiden oluşan bir gruba Elektrostatik ve Manyetizma Kavram Testi uygulamışlardır. Uygulanan bu test analiz edildiğinde öğrencilerin en fazla doğru cevap yüzdesine sahip olan soru grubunun “Coulomb” kanunu ili ilgili sorular olduğunu tespit etmişlerdir.

Maloney ve arkadaşları (2001) sadece elektrostatik ve manyetizma konusunda bir test geliştirmişlerdir. Bu test, öğrencilerin elektrostatik ve manyetizma konularında, 11 farklı alandaki kavramlar hakkında değerlendirme yapmaktadır. Bu

(22)

alanlardan biri de Coulomb Kanunu ile ilgilidir. Geliştirilen bu test 5000 fizik öğrencisi üzerinde uygulanmıştır. Bu uygulamaya katılan öğrencilerin büyük çoğunluğunda Newton’un 3. Hareket Yasası veya iki simetrik noktasal yükün birbirlerine uyguladığı simetrik Coulomb kuvveti konusunda %67’sinin yanlış cevap verdiğini tespit etmişlerdir. Hala öğrencilerin, yük miktarı fazla olan cisimlerin yük miktarı az olan cisimlere daha büyük kuvvet uyguladığı düşüncesinde olduklarını bildirmişlerdir.

Özkan ve diğerleri (2000) fen eğitimi alanında yapılan çalışmalarda, öğretmenlerin ve aday öğretmenlerin bilgi düzeylerinin yeterli olmadığını ve hatta kavram yanılgılarına sahip olduklarını dile getirmişlerdir. Bunun yanısıra, öğretmenlerin fen öğretimi üzerine geliştirdikleri tutum ve sahip oldukları özyeterlik inançlarının da etkili fen öğretiminin gerçekleşmesinde önemli rol oynadığını dile getirerek, çalışmalarında fen bilgisi öğretmen adaylarının fen kavramlarını anlama düzeylerini, fen öğretimi üzerine geliştirdikleri tutum ve sahip oldukları özyeterlik inançlarını saptamışlardır. Araştırmanın sonucunda, aday öğretmenlerin fen öğretimine yönelik olumlu özyeterlik inancı ve tutum geliştirmelerine karşın fen konularında kavram yanılgılarına sahip oldukları saptanmıştır. Katılımcıların zorlandıkları konulardan birinin de kimyasal bağlar olduğunu tespit etmişlerdir ve kimyasal bağların elektrostatik kuvvetler olduğunu bilenlerin sayısının sadece %17 olduğunu bulmuşlardır.

Kanlı ve Yağbasan (2004) ortaöğretim fizik ders kitaplarının sahip olması gereken eğitimsel kriterleri belirlemek ve bu kriterlere göre ders kitaplarının değerlendirilmesi amacıyla yaptıkları çalışmada örnek olarak verdikleri “Elektrostatik” konusuyla ilgili karikatürleri oldukça ilgi çekici bulmuşlar ve bir başka yöntem olarak konuyla ilgili karikatürler verilerek öğrencilerin konuya olan motivasyonları arttırılabileceğini ileri sürmüşlerdir.

Uğurel ve Moralı (2006) çalışmalarında çalışmada öğrenme-öğretme sürecinde alternatif bir araç olarak yararlanılabilen karikatürler ile matematik arasındaki etkileşime değinilmektedir. Bu amaçla literatürde yer alan farklı çalışmalardan da yararlanarak matematik öğretiminde kullanılabilecek olan karikatürler bir sınıflandırma çerçevesinde sunmuşlardır. Sınıflandırmada

(23)

karikatürlerin tanımlamaları, özellikleri, matematik öğretiminde nasıl ve ne şekilde kullanılabilecekleri tartışılmakta ve somut örneklere yer verilmektedir. Ayrıca matematik öğretiminde karikatürlerin kullanılmasının öğretime getireceği yararlardan farklı kavramlara değinilerek bahsedilmektedir.

İngeç ve arakadaşları (2006)’na göre kavram karikatürü ne mizah ne de ince alay içermekte; çoktan seçmeli sorulardan farklı olarak diyalog biçiminde yazılmış metinler ile görselliği birleştirmektedir. Tek bir karakter içeren kavram karikatürlerinden bazıları yanlış algılamaya yol açmaktadır. Bu kavram karikatürleri bazı öğrenciler için harekete geçirici ve zorlayıcı olmasına rağmen açıkça görülmüştür ki bazı öğrenciler için yanlış algılamaları güçlendirici bir etkiye yol açmaktadırlar. Birbirleriyle diyalog halinde olan bir grup karakterin kullanımının etkin olduğunun farkına varılması, kavram karikatürlerinin geliştirilmesinde önemli bir nokta olmuştur. Öğrencilerin zihinlerinde muhtemel olarak barındırdıkları alternatif kavramların kaynağını, geniş bir bakış açısıyla sunarak öğrencilerin “alternatif çerçeveleri” ile ilgili bir örneğin sınıf uygulamalarına yerleştirilmesini olanaklı kılmaktadır. Kavram yanılgılarını tespit etmek amacıyla düzgün dairesel hareket konusu seçilmiş ve konu ile ilgili kavram yanılgıları literatürde taranarak bulunan kavram yanılgılarından ikisi bu çalışma için seçilmiştir. Seçilen kavram yanılgılarını tespit etmeyi amaçlayan üç diyalog hazırlanmış, bu diyaloglar için birer karakter belirlenmiştir. Karakterlerin diyaloglarından biri bilimsel olarak kabul edilebilir diğerleri ise kavram yanılgılarını içeren ifadelerdir. Ortaöğretim 2. sınıfta okuyan 76 öğrencinin katılımıyla veri toplama işlemi, hazırlanan bu ölçme aracı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin yaklaşık üçte ikisinde merkezden dışarı doğru bir merkezcil kuvvetin, yarısında ise merkezden dışarı doğru bir merkezkaç kuvvetin olduğu yanılgısı belirlenmiştir.

Keogh ve Naylor (1999)’a göre eğitimde bilginin yapılandırılmasını artırmak için pek çok farklı yöntem geliştirilmektedir. Bu yöntemlerden biride kavram karikatürleridir. Karikatür mizah veya alay anlamından çok farklı olarak dialog biçiminde yazılmış metinler ile görselliğin birleştirilmesi olarak ifade edilebilir. Okuma becerilerini geliştirme, problem çözme, düşünme becerilerini geliştirme, kavram yanılgılarının tespiti ve motivasyonu artırma şeklinde uygulama alanları

(24)

bulunmaktadır. Yapısal öğrenme modeli ile bilimsel epistomolji ( bilgi kuramı) ve sınıf uygulamaları arasıdaki ilişkiyi aydınlatmak için yardımcı bir strateji arayışı kavram karikatürlerini geliştirmiştir. Keogh ve Naylor çalışmaları kavram karikatürlerinin kullanımının değerlendirilmesine yöneliktir. Bu çalışmda ilk ve ortaöğretimdeki öğretmenler, öğretmen adayları ve öğrenciler yer almaktadır. Çalışmanın sonucu öğretmen ve öğrencilerin kavram karikatürlerine cevaplarının oldukça pozitif olduğunu göstermiştir. Bu karikatüristik yaklaşım bir çok öğretmen tarafından sınıf içinde uygulanmıştır ve sonucunda da hep önemli sonuçlar elde edilmiştir. Bu araştırma gösteriyor ki genişletildiği taktirde başarılı sonuçlar elde edilecektir.

Chambers and Andre (1997)’e göre, bir buluş geniş kitlelere ulaştırıldıkça değerini kaybetmeye, verimliliğini düşürmeye başlıyor ancak bu karikatüristik yaklaşım bu tezi çürütüyor. Yani geniş kitlelerde uygulanabileceğini göstermiştir. Ayrıca şu da önemli bir gerçektir ki öğrenci bir çok yolla bilgiyi öğrenebilir, öğretmen bir çok yolla bilgiyi aktarabilir. Bu ikisi örtüştüğünde öğrenme gerçekleşir. Karikatürle anlatım bu ikisini birleştiren, örtüştürebilen güçlü bir yoldur. Karikatür yaklaşımı kavramını ve onun fonksiyonlarını daha da geliştirilebilir. Aktif öğrenme ve bu kavramın genişletilmesine bu yaklaşım önemli bir fırsattır.

Keogh ve arkadaşları (2000)’ İngiltere’deki öğretmenlerin 8 yıldan beri karikatüristik yaklaşımın gelişim ve öğrenme üzerine etkisini tartıştıklarını belirtmişlerdir. Çalışmalarından elde ettikleri sonuçlar şöyledir:

1. Karikatüristik yakalşım nedir? “Bilginin çizgilerle aktarımıdır.”

2. Öğretmenler karikatüristik yaklaşım hakkında ne düşünüyor?

“Bu karikatürler öğrencilerin düşüncesini öğrenmede ve de onların dünyasına girmede çok faydalı oldu”.

“Öğrencileri karikatürü çözümlemeye incelemeye ve araştırmaya yönlendirdi”. “Kullanılması çok kolay bir yöntemdir”.

(25)

3. Öğrenciler ne düşünüyor?

“Hergün yazmaktan bıkmıştık bu yöntem çok iyi oldu”. 4. Biz ne düşünüyoruz?

“Biz kullanım açısından, her yaşa uygun olmasından çok etkilendik. İsveçte genel ulaşım araçlarında uyarıların karikatürlerle ifade edilmesi de çok etkin olmuştur. Hastanelerde kullanılması da keza aynıdır. 6 yaşındaki bir çocuğu eğitmek için kullanılan bir karikatürle mezun olmuş bir bilim adamına uygulanan bir karikatür aynı etkiyi yaratmıştır. Bu umulmadık bir gelişmeydi bizim için. Bunun geleneksel yöntemlerden farklı olması insanların geçmiş yaşantılarındaki farklı çözüm yollarına uygun olmasındandır. Her kişinin yaratıcılığını ortaya çıkarıyor ve çözüme birden fazla yolla ulaşmayı sağlıyor”

Matthew (1991)’e göre bilim çoğu zaman ciddi bir uğraştır ve bilim içinde gördüğünüz şeyler çok nadirdir. Karikatüristik yaklaşım sayesinde bilime espirili bir şekilde yaklaşım imkanı bulunur. Bu karikatür kavramı da espirinin vazgeçilmez ögelerinden olduğu için kullanılmaktadır. Okul ve bilimin sıkıcılığından, disiplinli ortamından öğrencileri uzaklaştırmış ve basma kalıp yöntemlerden daha etkin olduğu anlaşılmıştır.

Keogh ve Naylor (1999) Manchester Metropolitan Üniversitesi ve Durham Üniversitesi arasında hazırladıkları raporda, ilkokul öğretmenlerinin karikatüristik yaklaşımı kullanımı ve sonuçları sunulmuştur. Bu yazının ana kapsamı öğretmenlerin bilime bakış açısının ne olduğudur. Onların ilkokul çağındaki çocuklara bilimi ne şekilde indirgeyerek anlattıklarını kapsamaktadır. Bu araştırmnın amacı ve gösterdiği şey öğretmenlerin kendi alanlarındaki mevcut olan bilgileriyle sonradan eğitim anındaki bilgileri arasında dağlar kadar fark olduğunu göstermiştir. Bir çok öğretmenin bilimsel alt yapısının eksik olduğu eğitimler sırasında görülmüştür. Hatta birçoğu eğitimler sırasında bilime karşı negatif eğilimler sergilemişlerdir. İlkokul öğretmenleri sık sık kendilerini sınıfta kalmış anlamayan öğrenciler gibi hissettilerini belirtmişlerdir. Şu anlaşılmıştır ki kötü durumlarda bilime ve öğretime karşı motivasyon düşüyor. Bu karikatüristik yaklaşımın öğrenmeye, bilime çok büyük pozitif etkisi ve motivasyonu artırıcı etkisi olmuştur. Bu çalışma sonucu gösteriyor

(26)

ki, karikatüristik yaklaşım öğretmenlerin ilk eğitimi sırasında okul hayatında öğrendikleri teorik bilgilerle öğretmenlikleri esnasında uyguladıkları öğretim yöntemleri arasındaki boşluğu kapatmıştır. Hatta kendi bilgilerini yeniden gözden geçirerek daha sağlam bir yapıya oturtmalarını sağlamıştır. Bu karikatüristik yaklaşım konseptinin uygulanması pratik yaşantıyla doğrudan etkilidir. Öğrencilerin sınıf içindeki öğrenim-öğretim-algılama ve problemle ilgili muhtemel çözümler üretmede yardımcı olmuştur. Sonuç olarak tüm bu deneyimler gösterdi ki bu karikatüristik yöntem sınıf içinde başarılı ve uygulanabilir bir yöntemdir.

(27)

BÖLÜM III 3. YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeli, çalışma evreni ve örneklemi, verilerin toplanması, kavram yanılgısı testinin uygulanması ve bu teste verilen cevaplara yönelik istatistik teknikler yer almaktadır.

3.1. Araştırmanın Modeli

Bu araştırmada, Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretim 10. sınıf öğrencilerinin görüşlerine başvurulmuştur. Öntest-sontest, t-testi, frekans ve yüzde tabloları yapılmıştır.

3.2. Araştırmanın Evreni

Bu araştırmanın evrenini ortaöğretimde elektrostatik konusunun anlatılmış olduğu öğrenciler oluşturmaktadır

3.3. Araştırmanın Örneklemi

Bu araştırmanın örneklemini; Milli Eğitim Bakanlığı, Anadolu Lisesi 10. sınıflarından toplam 51 öğrenci oluşturmaktadır.

3.4. Kavram Yanılgı Testinin Geçerlilik Ve Güvenilirliği

Bu araştırmada problem cümlesine yanıt bulmak amacıyla daha önce Şenkoç Koçyiğit tarafından yapılan cronbach alfa güvenirlilik katsayısı 0,73 olan kavram yanılgı testi uygulanmıştır.

Karikatürler uzman görüşü alınarak geliştirilmiş ve Altan Alyanak tarafından çizilmiştir.

(28)

3.5. Veri Toplama Aracının Uygulanması

Çalışmaya, Şenkoç Koçyiğit tarafından hazırlanan kavram yanılgı testi 29 kişilik bir grup öğrenciye uygulanarak başlandı; Uygulanan bu testle öğrencilerde hangi kavram yanılgılarının olduğu tespit edildi. Testpit edilen kavram yanılgıları incelenerek bu yanılgıları yok etmeye yönelik karikatürlerin neler olabileceği araştırıldı; tasarlanan çizimler uzman görüşü alınarak oluşturuldu. Bu süreç tahmin edilenden uzun sürdü.

Önceden klasik anlatımlarla elektrostatik konusunun işlendiği 51 kişilik öğrenci grubuna kavram yanılgı testi uygulandı. Bu testle öğrencilerde elektrostatik konusuyla ilgili kavram yanılgılarının olup olmadığı tespit edildi. Tespit edilen bu yanılgılar çalışmanın başlangıcındaki uygulamada elde edilen ve kavram karikatürleri geliştirdiğimiz yanılgılarla örtüştüğü gözlendi. Bu 51 kişilik gruba karikatürlerle konu anlatıldı.Karikatürlerin neyi anlattığı, elektrostatik konusunda neleri bize aktardığı, günlük hayatta karşılaştığımız hangi olayların elektrostatik konusuyla açıklanabileceği öğrenciler tarafından tek tek yorumlandı. Konu anlatımını takiben 2 hafta sonra kavram yanılgı testi tekrar uygulandı. Öğrencilerin verdikleri cevaplar incelenerek öntest ve sontestin sonuçları analiz edildi.

3.6. Verilerin Analizi

Elektrostatik konusunun klasik anlatımı sonunda uygulanan kavram yanılgısı testinin sonuçları ile elektrostatik konusunun karikatürlerle anlatımı sonunda uygulanan kavram yanılgısı testinin sonuçları 1-5 arasında kodlanarak bilgisayara girilmiştir.Daha sonra SPSS (Statistikal Package For Social Sciences) istatistik programı kullanılarak tablolara ve grafiklere dönüştürülmüştür.Elde edilen verilerin çözümlenmesinde frekans ve yüzde hesapları yapılmıştır.Yapılan tüm hesaplamalar tablo ve grafiklerle gösterilmiştir.

(29)

BÖLÜM IV 4. BULGULAR VE YORUMLAR

Öğrencilerin elektrostatik konusu ile ilgili oluşan kavram yanılgılarının bir karikatüristik yaklaşımla giderilip giderilemeyeceğine yönelik uygulanan elektrosatatik kavram yanılgısı testinden elde edilen bulgular frekans(f), yüzde(%) olarak tablolar ve grafikler halinde gösterilmiş ve yorumlanmıştır.

Bu çalışmanın uygulanması esnasında öğrencilerin ilgisi ve alakası oldukça büyük olmuştur. Öncelikle karikatürlerin içindeki Kahraman Deniz’in hikayesi dikkatlerini çekmiş daha sonra elektrostatik konusunu kafalarında canlandırmayı ve yorumlamayı gerçekleştirmişlerdir. Hedeflenen şey kafalarında yeni bir hikaye oluşturmak ve önceden var olabileceği düşünülen ve de kavram yanılgısına sebep olabilecek hikayeyi yok etmekti. Öğrencilerin her birinin karikatürleri yorumlaması kendinden bişeyler katması hedeflenen amaca çok yaklaşıldığını göstermektedir.

Çok fazla bişey yazmadan hikayeleri yorumlamaya çalışmaları aktifliklerini ilgi ve alakalarını artırmıştır. Fizik dersine karşı olan sıkıcı ve zor olarak bulunan önyargıları büyük ölçüde değişim göstermiştir.

Öğrenciler bu çalışmayı oldukça başarılı bulmuşlardır. Ayrıca çok zevk aldıklarını belirtmişler, diğer konularında bu şekilde anlatımını istemişlerdir.

(30)

4.1.Test Sonuçlarının İstatiksel Dökümü

N S.S. Ortalama

Ön Test Son Test Ön Test SonTest Ön Test Son Test t p

Soru1 49 49 ,50000 ,40721 ,5714 ,7959 -3,355 ,002* Soru3 50 50 ,23990 ,27405 ,9400 ,9200 ,375 ,709 Soru5 49 49 ,46566 ,35355 ,6939 ,8571 -2,421 ,019* Soru7 50 50 ,35051 ,30305 ,8600 ,9000 -,629 ,533 Soru9 46 46 ,44396 ,38322 ,7391 ,8261 -1,159 ,253 Soru11 46 46 ,46522 ,34050 ,6957 ,8696 -1,942 ,058 Soru13 47 47 ,39773 ,28206 ,8085 ,9149 -1,700 ,096 Soru15 51 51 ,49705 ,50254 ,4118 ,5490 -1,548 ,128 Soru17 50 50 ,27405 ,00000 ,9200 1,0000 -2,064 ,044* Soru19 48 48 ,45934 ,30871 ,7083 ,8958 -2,918 ,005* Soru21 49 49 ,49659 ,42157 ,5918 ,7755 -2,139 ,038* Soru23 50 50 ,27405 ,30305 ,9200 ,9000 ,444 ,659 Soru25 45 45 ,48409 ,38665 ,6444 ,8222 -2,231 ,031* Soru27 49 49 ,27664 ,19991 ,9184 ,9592 -,814 ,420 Soru29 51 51 ,32540 ,27152 ,8824 ,9216 -,704 ,485 Soru31 48 48 ,27931 ,27931 ,9167 ,9167 ,000 1,000 Soru33 43 43 ,42746 ,41163 ,7674 ,7907 -,298 ,767 Soru35 49 49 ,30584 ,30584 ,8980 ,8980 ,000 1,000 Soru37 43 43 ,29390 ,25777 ,9070 ,9302 -,374 ,710

Elektrostatik kavram yanılgı testinin şık analizleri önce tek numaralı ve sonra çift numaralı sorular olmak üzere ayrı ayrı tablolarda sunulmuştur.

(31)

4.2. 1.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar

Ön Test Son Test SORU-1 f % _{f %} Yanılgılar a 1 2.0 _{- -}Elektrik yükleri kendiliğinden oluşur. b 9 17.6 _{4 7.8} Nötr cisimde bulunan başlangıçta etkisiz olan yükler sürtünme ile aktifleşir ve pozitif elektrik yüklerine dönüşür. c 6 11.8 _{6 11.8} Birbirine sürtülen cisimler ayrıldıklarında aynı cins elektrikle yüklenir.

d 5 9.8 _{1 2}Hem pozitif hemde _{negatif yükler hareket} edebilirler.

e* 28 54.9 _{40 78.4}Doğru cevap

Toplam 49 96.1 _{51 100}

Boş 2 3.9 _{- -}

Grafik 4.2. 1. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı

Ön testte doğru cevap olan ‘e’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 54,9 iken son testte 78,4 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında ‘yüklerin oluşumu ve hareketi ‘ ileilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür.

Soru 1 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 A B C D E Ön Test Son Test

(32)

Ön Test Son Test SORU-3-

f % _{f %}

Yanılgılar

a - - _{2 3.9}Elektrik yükleri kendiliğinden oluşur.

b 3 5.9 _{2 3.9}

Sürtünme ile elektriklenmede bir cisimden negatif yükler diğerine geçerken, diğer cisimdeki pozitif yüklerde ilk cisme geçer c* 48 94.1 _{46 90.2}Doğru cevap d - - _{- -} - e - - _- _- - Toplam 51 100 _{51 100} Boş

Ön testte doğru cevap olan c şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 94,1 iken son testte bu yüzde 90,2 dir. Bu soruda öğrencilerin başarı durumu düşmüştür. Öğrencilerde “dokunma ile elektriklenmede cisimler arasında yük geçişi her koşulda olur” yanılgısı devam etmektedir.

Soru 3 0 10 20 30 40 50 60 A B C D E Ön Test Son Test

(33)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 9 17.6 _{2 3.9}Hem pozitif yükler hem de _{negatif yükler hareket}

edebilirler

b* 34 66.7 _{44 86.3} Doğru cevap

c _{2 3.9}Hem pozitif yükler hem de _{negatif yükler hareket}

edebilirler

d 5 9.8 _{2 3.9}Statik elektrik sürtünme ile oluşur

e 1 2.0 _{1 2.0} -

Toplam 51 100 _{51 100}

Boş

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 66,7 iken son testte 86,3 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında ‘yüklerin hareketi ‘ ile ilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür.

Soru 5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 A B C D E Ön Test Son Test

(34)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 4 7.8 _{1 2.0}

Yüklü iki cisim birbirini çeker yada iter.

b 1 2.0 _- _-

C* 43 84.3 _{46 90.2} Doğru cevap

d 2 3.9 _{4 7.8}

Zıt yüklü cisimler birbirini iter aynı cins yükle yüklü cisimler birbirlerini çeker.

e -

Toplam 51 100 _{51 100}

Boş 1 2.0

Grafik.4.5. 7. Soru için cevapların seçeneklere göre dağılımı

Ön testte doğru cevap olan ‘c’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 84,3 iken son testte 90,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “zıt yüklü cisimler birbirini iter aynı cins yükle yüklü cisimler birbirlerini çeker” yanılgısı devam etmektedir.

(35)

f % _{f %}

Yanılgılar

a - - 1 2.0

b - - _- _-

Yüklü bir cisim nötr bir cisme yaklaştırıldığında yükleri nötr cisme geçer.

c 9 17.6 7 13.7

Sürtünme yapmamış bir cisimle sürtünme yapmış bir cisim arasında herhangi bir etkileşme olmaz

d* 34 66.7 42 82.4 Doğru cevap

e 3 5.9 1 2.0 -

Toplam 51 100 51 100

Boş

Ön testte doğru cevap olan ‘d’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 66,7 iken son testte 82,4 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “yüklü cisimlerin birbirlerine olan etkileri ve nötr cisimlere olan etkileri” ile ilgili kavram yanılgıları devam etmektedir.

(36)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 6 11.8 1 2.0

Hem pozitif yükler hem de negatif yükler hareket edebilirler.

b - - - -

Elektrik yükleri kendiliğinden oluşur.

c 6 11.8 3 5.9

Statik elektriklenme olduğu zaman bir cins yük objenin yüzeyine gider diğer cins yük ise merkezde kalır.

d 3 5.9 2 3.9 Statik elektrik sürtünme ile oluşur.

e* 32 62.7 42 82.4 Doğru cevap

Toplam 51 100 51 100

Boş 4 7.8 3 5.9

Ön testte doğru cevap olan ‘e’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 62,7 iken son testte 82,4 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “yüklerin oluşumu ve hareketi” ile ilgili kavram yanılgıları devam etmektedir.

(37)

4.8.13.Soru İçin Elde Edilen Bulgular ve Yorumlar

f % _{f %}

Yanılgılar

a 2 3.9 _- _-

Şu anki yükler pozitif yüklerdir, negatif yükler kaybolan yüklerdir. b 2 3.9 ₂ _3.9 Nötr cisimler negatif yüklüdür,yüklü cisimler de pozitif yüklüdür. c* 38 74.5 46 90.2 Doğru cevap d 5 9.8 ₂ _3.9

e 1 2.0 -

Toplam 51 100 51 100

Boş 3 5.9 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘c’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 74,5 iken son testte 90,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “cisimlerin yük cinsi ve yüklerin hareketi” ile ilgili kavram yanılgıları devam etmektedir.

Soru 13 0 10 20 30 40 50 A B C D E Ön Test Son Test

(38)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 21 41.2 ₁₂ _23.5

b* 21 41.2 28 54.9 Doğru cevap

c 5 9.8 ₂ _3.9

Yüklü bir cisim nötr bir cisme yaklaştırıldığında yükleri nötr cisme geçer.

d 2 3.9 7 13.7

Sürtünme yapmamış bir cisimle sürtünme yapmış bir cisim arasında herhangi bir etkileşme olmaz.

e 2 3.9 2 3.9

Statik elektrik sürtünme ile oluşur.

Toplam 51 100 51 100

Boş

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 41,2 iken son testte 54,9 dur. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “yüklerin oluşumu, sürtünen cisimlerdeki yük durumu ve yüklerin hareketi” ile ilgili kavram yanılgıları devam etmektedir.

(39)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 1 2.0 _- _-

Şu anki yükler pozitif yüklerdir, negatif yükler kaybolan yüklerdir. b 1 2.0 _- _- Nötr cisimler negatif yüklüdür,yüklü cisimler de pozitif yüklüdür. c* 46 90.2 51 100 Doğru cevap d - - _- _-

Şu anki yükler pozitif yüklerdir, negatif yükler kaybolan yüklerdir.

e 2 3.9 - - -

Toplam 51 100 51 100

Boş 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘c’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 90,2 iken son testte 100 dür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında ”cisimlerin yük durumu” ile ilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde yok olmuştur.

(40)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 8 15.7 5 9.8

Cisimler ya sadece pozitif elektrikle yüklüdür ya da sadece negatif elektrikle yüklüdür.

b* 34 66.7 44 86.3 Doğru cevap

c 1 2.0

1 2.0

d 5 9.8 _- _-

Dokunma ile elektriklenmede nötr cisim yüklü cismin zıt elektrik yükü ile yüklenir.

e 1 2.0 - -

Toplam 51 100 51 100

Boş 2 3.9 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 66,7 iken son testte 86,3 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında ‘yüklerin hareketi ‘ ile ilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür.

(41)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 1 2.0 1 2.0

b 6 11.8 ₂ _3.9

Nötr cisimde bulunan başlangıçta etkisiz olan yükler sürtünme ile aktifleşir ve pozitif elektrik yüklerine dönüşür.

c 8 15.7 ₅ _9.8

Birbirine sürtülen cisimler ayrıldıklarında aynı cins elektrikle yüklenir.

d* 30 58.8 38 74.5 Doğru cevap

e 5 9.8 3 5.9 Hem pozitif yükler hem de negatif yükler hareket edebilirler.

Toplam 51 100 51 100

Boş 1 2.0 2 3.9

Ön testte doğru cevap olan ‘d’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 58,8 iken son testte 74,3 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında ‘yüklerin hareketi ve sürtünme ile elektriklenme‘ ile ilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür.

Soru 21 0 5 10 15 20 25 30 35 40 A B C D E Ön Test Son Test

(42)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 1 2.0 - -

b - - ₃ _5.9

c 3 5.9 2 3.9

d* 46 90.2 46 90.2 Doğru cevap

e - - - - -

Toplam 51 100 51 100

Boş 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘d’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 90,2 iken son testte 90,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarı durumunu değiştirmemiştir. Öğrencilerde “zıt yüklü cisimler birbirini iter aynı cins yükle yüklü cisimler birbirlerini çeker” yanılgısı devam etmektedir. Soru 23 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 A B C D E Ön Test Son Test

(43)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 6 11.8 - - Hem pozitif yükler hem de negatif yükler hareket edebilirler.

b* 29 56.9 41 80.4 Doğru cevap

c 7 13.7 8 15.7 Statik elektrik sürtünme ile oluşur.

d 1 2.0

- - Yüklü bir cisim nötr bir cisme yaklaştırıldığında yükleri nötr cisme geçer.

e 2 3.9 - - -

Toplam 51 100 50 98.0

Boş - - 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçen öğrencilerin yüzdesi 56,9 iken son testte 80,4 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre öğrencilerin uygulama sonrasında “yüklerin hareketi ve yüklü cisimlerin nötr cisimlere etkisi “ ile ilgili sahip oldukları kavram yanılgılarının anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür.

(44)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 1 2.0 _- _-

b* 46 90.2 48 94.1 Doğru cevap

c 1 2.0 _- _-

d 2 3.9 2 3.9 Şu anki yükler pozitif yüklerdir, negatif yükler kaybolan yüklerdir.

e - - - - -

Toplam 51 100 51 100

Boş 1 2.0 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 90,2 iken son testte 94,1 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “yüklü cisimlerdeki yük durumu” ile ilgili kavram yanılgısı devam etmektedir.

(45)

f % _{f %}

Yanılgılar

a - - - - Şu anki yükler pozitif yüklerdir,

negatif yükler kaybolan yüklerdir.

b 1 2.0 ₁ _2.0

Nötr cisimler negatif yüklüdür,yüklü cisimler de pozitif yüklüdür.

c* 45 88.2 47 92.2 Doğru cevap

d 5 9.8 2 3.9 Hem pozitif yükler hem de negatif yükler hareket edebilirler.

e - - 1 2.0 -

Toplam 51 100 51 100

Boş

Ön testte doğru cevap olan ‘c’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 88,2 iken son testte 92,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “nötr cisimler negatif yüklüdür, yüklü cisimlerde pozitif yüklüdür ” ile ilgili kavram yanılgısı devam etmektedir.

SAoru 29 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 A B C D E Ön Test Son Test

(46)

f % _{f %}

Yanılgılar

a* 45 88.2 45 88.2 Doğru cevap

b 1 2.0 2 3.9

c 2 3.9 1 2.0 Şu anki yükler pozitif yüklerdir, negatif yükler kaybolan yüklerdir.

d 1 2.0 - -

e 1 2.0 1 2.0 -

Toplam 51 100 50 98.0

Boş 1 2.0 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘a’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 88,2 iken son testte 88,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarı durumunu değiştirmemiştir. Öğrencilerde “ nötr cisimler negatif yüklüdür, yüklü cisimler de pozitif yüklüdür” yanılgısı devam etmektedir. Soru 31 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 A B C D E Ön Test Son Test

(47)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 6 11.8 ₅ _9.8

b* 35 68.6 38 74.5 Doğru cevap

c 3 5.9 ₃ _5.9

Dokunma ile elektriklenmede nötr cisim yüklü cismin zıt elektrik yükü ile yüklenir.

d 1 2.0

1 2.0

e 1 2.0 1 2.0 -

Toplam 51 100 51 100

Boş 5 9.8 3 5.9

Ön testte doğru cevap olan ‘b’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 68,6 iken son testte 74,5 tur. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “dokunma ile elektriklenmede nötr cisim yüklü cismin zıt elektrik yükü ile yüklenir ve statik elektrik sürtünme ile oluşur” yanılgıları devam etmektedir.

Soru 33 0 5 10 15 20 25 30 35 40 A B C D E Ön Test Son Test

(48)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 2 3.9 2 3.9

b 2 3.9 ₂ _3.9

c* 45 88.2 45 88.2 Doğru cevap

d 1 2.0 - -

e - - 1 2.0 -

Toplam 51 100 51 100

Boş 1 2.0 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘c’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 88,2 iken son testte 88,2 dir. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarı durumunu değiştirmemiştir. Öğrencilerde “zıt yüklü cisimler birbirini iter aynı cins yükle yüklü cisimler birbirlerini çeker” yanılgısı devam etmektedir.

(49)

f % _{f %}

Yanılgılar

a 1 2.0 - -

b 3 5.9 ₂ _3.9

Statik elektriklenme olduğu zaman bir cins yük objenin yüzeyine gider diğer cins yük ise merkezde kalır.

c - - 1 2.0

d* 42 82.4 44 86.3 Doğru cevap

e - - - - -

Toplam 51 100 51 100

Boş 5 9.8 1 2.0

Ön testte doğru cevap olan ‘d’ şıkkını seçenlerin yüzdesi 82,4 iken son testte 86,3 tür. Bu sonuçtan görüldüğü gibi uygulanan metot öğrencilerdeki başarıyı arttırmıştır. Fakat yapılan t-testi istatiksel sonuçlarına göre bu sonuç öğrencilerde kavram yanılgılarının ortadan kaldırılmasına yönelik anlamlı bir katkı sağlayamamıştır. Öğrencilerde “statik elektrik sürtünme ile oluşur ve statik elektriklenme olduğu zaman bir cins yük objenin yüzeyine gider diğer cins yük ise merkezde kalır ” yanılgıları devam etmektedir Soru 37 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 A B C D E Ön Test Son Test

(50)

4.21. 1. Sorunun frekans tablosu (soru 2 )

Öntest Sontest

Frekans Yüzde Frekans Yüzde

Emin Değilim 24 47,1 ₁₀ _19,6

Eminim 27 52,9 ₄₁ _80,4

Toplam 51 100,0 ₅₁ _100,0

Öntest Sontest

Emin Değilim 18 35,3 19 37,3

Eminim 31 60,8 32 62,7

Fikrim Yok 2 3,9 _{- -}

Toplam 51 100,0 ₅₁_100,0