XVI. Ulusal Kimya Kongresi, Konya, 2002 OK-P43 DİAZO KENETLİ KALİKS[4]ARENLERİN ESTER VE KETON
TÜREVLERİNİN SOLVENT EKSTRAKSİYONU
Deniz TABAN, Metin AK ve Hasalettin DELİGÖZ
Pamukkale Üniversitesi, Fen-Ed. Fak., Kimya Bölümü, 20017, Kınıklı, Denizli
Giriş
Halkalı yapılı bir fenol-formaldehit oligomeri olan kaliksarenler, crown eter kimyasında olduğu gibi seçimli iyon taşıma özelliği gösterirler. Bu bileşikler; alkali ve toprak alkali metalleri, geçiş metallerini, nötral molekülleri ve amin bileşiklerini host-guest tipi kompleksler şeklinde tutmaktadırlar(1). Çalışmanın amacı, diazo kenetli kaliks[4]arenin asetil ve benzil türevleriyle geçiş metal iyonlarının seçimli ekstraksiyonunun araştırılmasıdır. L12 : R' = S N O NH--C--CH3 L9 : R' = L6 : R' = C4H9 C2H5 L3 : R' = L2 : R' = C2H5 C4H9 L5 : R' = L8 : R' = NH--C--CH3 O N S L11 : R' = L10 : R' = S N O NH--C--CH3 L7 : R' = L4 : R' = C4H9 C2H5 R1 = H, R2, R3, R4 = --C--O O R1, R2, R3, R4 = -CH2-C--CH3 R1, R2, R3, R4 = --C--CH3 R' N R4 R1 R3 R2 L1 : R' = O N
Şekil 1. Diazo Kenetli Kaliks[4]aren Türevleri
Yöntem
1.10-3 M konsantrasyonunda 10 ml CHCl
3 ‘daki ligand çözeltisi ile 10 ml metal pikrat [2.10-5 pikrik asit ve 1.10-2 metal nitrat (1A grubu için metal hidroksitleri)] çözeltisi oda sıcaklığında 1 saat karıştırılmıştır. Çözeltiden sulu faz ayrılıp 346 nm ‘de UV-vis spektrofotometresinde ölçülmüştür(2).
% Ekstraksiyon = [(A0-A)/A0] x 100
Ag+ Hg+ Hg2+ Al3+ L8 L6 L4 87 92 97 85 58 87 93 65 55 86 80 43 0 20 40 60 80 100 Sonuç
Grafiklerde özellikle ester türevi taşıyan L4 ve L6 ve keton türevi taşıyan L8 ligandlarının ekstraksiyon verimleri oldukça ilginçtir. Bu ligandlar Hg2+ için
L4>L6>L8>L12>L5>L1 sıralamasında aktiflik gösterirken, L4 ligandı Hg2+>Hg+>Ag+>Al3+>Cr3+>Cu2+>Co2+>La3+>Sr2+ metal iyonlarına ilgi göstermiştir.
Kaynaklar
1. C.D. Gutsche, Calixarene Revised, Royal Society of Chemistry, Cambridge, 1998. 2. A. Akdoğan, H. Deligöz, Sep. Sci. and Tech., in press, 2002.
