A.
O.
Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Kürsüsü ve Kliniği Prof Dr. Yaşar Altanve
Patolojik Anatomi Kürsüsü Prol Dr. Mahir PamukÇl'
ÇORUM-İsKİLİp YÖRESİ SÜT SIGffiLARlNDA
HYPO-YİTAMİNOStS-A OLAYLARı VE TEDA Yİ
DENEMELERİNDEN ALINAN SONUÇLAR
Cemal N. Aytuğ* Erdoğan Ertürk** İhsan Özdöl ***
Hypovitaminosis-A in dairy cattle in İskilip-Çorum district in Turkey, and the preliminary results obtained
from therapeutic trials
Sumınary: The Clinico-pathological features of Hypovitaminosis-A in dairy eattIe were presentcd. The anİmals were at different ages from birth to adulthood. The findings suggested that the syndrome was the remlt of misfeeding with the rations lacking carotene and the Vitamin-A for at lcast a two-year-period, and the exccss feeding of the bcet pulp might be condidered as a probable cause. All of20ealves, 64 percent of young cattle, and 21 percent of adult dairy cows ","ere dinieally siek. Yearly lose of ealving was go percent that included 6 abortion, 2 dead deliveries, Lo dead in a week from birth as the result of cereb ellary hypopJasia and hydroeephalus, and 2sick survivors in a total of20expeeted calves of the year.
The clinieo-pathological symptoms in calves included abortion, dead delivery, congeni-ta! amourosis and exophthalmus, eongenita! hydroeephalus and cerebeııary hypoplasia. Inyoung cattle amourosis, exophthalmus, keratocan - junctivitis, pupilIar paralysis, glossy eye with blue-green-purplish color (Sehönblindheit), and ineoordinations with articular deformations together with the epileptoid tremars were deteeted. The cerebro-ocular lesions were histopathologicaııy demonstrated in a 4-month-old calf. The Vitamin-A content of the !iver of the case was very law (0.5 mg Vit. Afı Kg of !iver tissue). In adult dairy cows the main findings were the ocular lesions.
Fifteen animals suffering from mild to severe form of the syndrome were treated by the i.m. injections of Vitamines A (4,000,000 UI), DJ (2,000,000, VI) and E (160 UI)for 7-8 times with 3-day to weekly intervals, and Potassium iodid was orally administered (5gfday for 10days). Animals were fed with the green forage. A complete recovery was
* : A.O. Vet. Fakültesi İç ı.rast. Küssüsii ve Kliniği Doçenti Ankara-Türkiye
** : A.O. Vet. Fakültesi İç Hast. Kürsüsü \T Kliniği Doçenti Ankara-Türkiye
*** :İskilip İlçesi Veteriner Hekimi Çorum-Türkiye
çorum-İskilip Yöresi Süt Sığırlarında Hypovitaminosis-A ... 559
obtained in the two third of the cases. In the remaining animals a partial recovery was observed.
Özet: çonım-lskilip yöresindeki bir süt sığırcılığı işletmesinde Hypovitaminosis-A olayları saptanmış ve hastalığın kliniko-patolojik yönleri incelenmiştir. Bu sendromun, konu olan hayvanların en az iki yıl süreyle A- Vi tamininden çok fakir yemleric beslenmesinden ileri geldiği kanısına varılmıştır. Pancar posası ilc beslemenin rolü üzerinde özellikle durulmalıdır.
Yirmi buzağının tamamında (% 100), 14 düğenin g unda (%64),28 ineğin de 6 tane-sinde (% 21) hastalık lezyonlarına rastlanmış; yeni doğan 20 buzağının ise 18 i (% go) telef olmuş fakat hepsi de hastalık lezyonlarını göstermiştir (% 100). Doğduktan birkaç gün son-ra ölen buzağılarda amourosis, hydroceplıalus ve cerebellar hypoplasie gibi kongenital bozukluklar görülmüştür. Genç sığırlarda ise amourosis, exopthalmus, kerato-conjuntivitis, mydriasis, retinada mavi-gri-yeşilimtrak purpura (Schönblindheit-Güzd göz hastalığı) ve hyperaemie, hareketlerde inkoordinasyon ve bazı olaylarda görülen epileptoid nöbetler ilc eklem deformasyonları saptanmıştır. Erişkin sığırlarda yalnız göz lezyonlarına rastlanmış ve bozukluğun irreverzibl nitelikte olduğu anlaşılmıştır. Mecburi kesime tabi tutulan bir danada encephalo-ocular lezyonlar saptanmış ve bu hayvanın karaciğerinde çok az miktarda Vitamin-A bulunmuştur (0.5 mg/Kg karaciğer dokusu).
Onbeş hasta hayvan üzerinde A, D, ve E Vitaminieri, Potasyum iyodür ve ye.5il yem vermek suretiyle girişilen tedavi denemelerinden müsbet sonuç alınmıştır. Hastaların üçte ikisinde tam, üçte birinde ise körlük dışında kısmi şifa elde edilmiştir.
Giriş
çorum ilinin İskilip ilçesinde bir süt sığırcılık i~letmesine ait
hay-vanlarda rastladığımız Hypovitaminosis-A olayları ve bunlara
uygu-lanan sağıtmadan elde olunan sonuçları meslekda~ların bilgisine
sun-mayı faydalı bulduk.
Bilindiği gibi A-vitamini görme fizyol~jisi, epitel dokusunun diren
ci, merkez sinir sistemi zarları, kemik dokusu ve foetus'un gcli~imi,
sper-matogenes ve fertilite için çok gerekli bir maddedir (I ,4, 20, 22).
Gün-lük Vitamin-A ihtiyaçları olarak buzağı ve gcli~mekte olan genç
sığır-larda 75-250 ünite, besi sığırlarında 60-80 ünite, sağmal ineklerde
250-300 ünite gerektiği kabul edilmektedir. Sığırlar, rasyonlarındaki
4.5-23.5 g karatinden yakla~ık olarak i g Vitamin-A olu~turabilirler.
Ge-belik, laktasyon, soğuk, sıcak, rutubet ve hastalıklar gibi faktörlerin
etkisi altında günlük Vitamin-A ihtiyacı artar (I, 2, 4, 8, ıo, 1i, 14,
16, 17). Sığırların bu ihtiyacı ye~il yemlerle kar~ılanır.
Memleketimiz-de kı~ın ve ilkbaharın ilk aylarında ve özellikle iklim ~art1arının kötü
gittiği yıllarda, vitamin ihtiyacı çoğu zaman kar~ılanamaz. Nitekim
bu aylar zarfında, kan serumundaki A-Vitamini seviyesinin minimal
e~iğe dü~tüğü görülür (18, ıg, 26, 27). Fakat bu azalma karaciğerdeki
Vitamin-A miktarı ilc paralel değildir (ıg). Bu vitamin bakımından
doğum-560 Cemal N. Aytuğ - Erdoğan Er:ürk - ıhsan Üzdül
dan başka doğmuş buzağılarda kongenital encephalo-oculaer lczyon-lar, yaşama gücünde azalma ve enfeksiyonlara karşı dispozisyon şe-killenir (3, ıG, 1/,20,22,23)' Gelişme çağındaki genç düvelerde ise yürürnede isteksizlik ve inkoordinasyon, amourosis, cxophthalmus (bazen keratoconus, keratoconjıınctivitis ve comea ulcus'Jarı), pupillar felç ve akkomodas)'on bo ..~uklııkıarı, retina katında arborizasyon ve ka-namalar, papilla pen"i optici'de ödem: retimıda gri-mavi-yqilimtrak purpur<t (Schönbliııheit-Güzcl gilz hastalığı), cerebro-spinal liquor basıncında artış ve epileptoid nöbetlcr, islıal, hyperkeratinisation ve öksürük gi bi çok değişik semptomlar meydana gel ir (1,2 4, 14, 20, 2 I, 22, 24)' Ayrıca, besi sığırlarındaki Vitamin-A yetmezliği olaylarında performansta a:~alma, ekstremitelerde ödem, anazarka, hypoprotei-naemiye; doğurgan ineklerde östnıs periyotlarının aksamasına ve fer-tilitede düşmeye: abortus ve erken doğurna, retentio secondinaria olay larına VC' çok cE olarak da göz I(~zyonlarıııa; boğalarda ise özellikle fertilitenin azalmasına yol aı,:tığı bildirilmiştir (15, 22). Kimi araştı-rıeılar (1,4,9,21) A-Vitamini yetmezliğiııin büyüme hızıyla koncl.is-yon üzerine etki yapmadığını, öbürlcri (6, q) ise menfi yönde etki ya-parak büyümenin yavaşladığını ve kondisyonun d.a zayıflad.ığını bil-dirmektedir.
A-Vitamini yetmnliğinde p, ..rietal, li"ontal ve occipital kemiklerde disfigürasyon ,cerdıro-spinal sıvıda artış, cerebrum ve C(~rebeııumda dorso-ventral koınpresyon ve Iıyperaemie, perivasculaer hücre infilt-ratiOlıları i le kanarnalar, gangl ion hücrelerinde degeneratif ve nekro-biyotik bozukluklar ve neuronophagie, N. opticus'ta demyel ination, Papilla :\'. optici'de ödem ve buradaki sinir hücrelerinde degenerati-on'lar, retinada dekolman ve kanarnalar, exophthalmus, kerato-eon junctivitis ve catarrhal rhinitis gibi çeşitli !ezyonlar saptanmıştır (I,
2, 4, 5, 21, 24).
A-Hypovitaminosis'in kesin tanımı, klinik semptomlar ve otopsi bulguları yanısıra kan ve karaciğerdeki Vitamiıı mıktarının tayini ve A-Vitamini pn~paratları kullanılarak yapılan tedavilerden alınan müsbet sonuçlar üzerine oturtulur ('2 ı). Tedavi amacıyla hayvanlara karotinden zengin rasyon verilmesi, ayrıca günde enaz 400
ur
jKg Vitamin-A ('22) ya da h;-d'tada bir def~ı Ho,ooo UI (Buzağı için) Vita-min-A tatbikatı ('20) önerilmi~ti r. Bı; ara)tırıcılar (20, '2'2)i leri derece-de göz lczyonu gösteren hayvanların tedayilcrinden iyi sonuçlar alına-mayacağını Ye körlüğün devam edeceğini de sözlerine eklcmi~lcrdir.Profilaktik amaçla hayvanlara kanıtinden zengin rasyon verilmesi ya da i Kg yeme asgari ~,ooo 6,000
ur
Vitamin-A eklenmesi salıkçorum-İskiJip Yöresi Süt Sığırlunnda Hypovitaminosis-A ...
~ateryal ve ~etot
561
çorum ilinin İskili p ilçesinde yeti~tirici Mustafa ve İsmet
Güngör'-ün çağrıları üzerine çiftliğe gidilmi~ ve 28inek, 14düğe, 4boğa ile 20
buza.ğı muayene edilmiştir. Bakım ve beslenme ~artları gözden
geçi-riımi~ ve anında sıkıt sonu telef olan bir foetus ile hasta bir buzağının
kestirilerek otopsileri yapılmıştır. Histapatolqjik yoklamalara gerekli
doku örnekleri alınml~tır. Otopsi edilen buzağının kraciğerinde
Carr-Price (I 8) antimonklorid yöntemiyle Vitamin-A araştırılmış ve
sevi-yesi miktar tayiniyle saptanmıştır. Epidemiyolojik, klinik makro-ve
mikropatolojik bulgular, çeşitli yönlerinden kıymetlendirilerek
sonuç-lar cetvel ve resimler halinde sunulmuştur.
Sonuçlar
a) Bakım, beslenme ve yetiştirme olaııaklan:
İşletmede hem süt hem de besi sığırcılığı yapılmaktadır. Klinik
yoklamaların yapıldığı Mayıs i973 ayında işletmede besi sığırı
mev-cut değildi. Süt sığırlarının tamamı kültür ırkıarından idi ve çoğu
n-luğunu 4 yıl önce Avrupa'dan ithal edilen Siyah-Beyaz Alaca inekler
ile bunlardan eldt edilen dana ve buzağılar te~kil etmekte idi. Bütün
bu hayvanlar, projesine uygun olarak inşa edilen bir ahırda ve bir
halk yetiştirmesi için kusursuz sayılabilecek koşullar altında bakılıp
barındırılmaktaydı. Çiftlik çok engebeli bir vadide kurulmu~ olup,
sığırlar için bir mer'a veya rahatça dolaşabilecekleri bir gezinme yeri
dahi bulunmamaktaydı. Süt sığırlarına iki yıldanberi silfı.j ve pelet
şeklindeki pancar posası, çeltik kavuzu, buğday samanı, kavuz ve
ya-bani ot tohumu ihtiva eden clekaltı değirmen artığıyla kepek ve
ay-çiçeği küspesinden ibaret bir rasyon verilmekte idi. Yetiştiricinin
be-lirttiğine göre, ayni rasyon, ötedenberi besi sığırlarının
semirtilmesin-de sakıncasız olarak kullanılmakta idi. Yeşil yem kıtlığı yüzünden
ı972 yılı içinde süt sığırlarına hemen hemen hiç yeşil yem
verilememiş-tir. Çiflikte küçük bir yoncalık bulunmakta fakat kuru yonca
üreti-mine ayrılmış idi. İneklerin önlerinde mineral madde ihtiva eden
yalama taşları bulundurulmakta idi. Yem rasyonuna vitamin veya
mineral eklenmesi cihetine gidilmemiştir.
b) Klinik bulgular:
Yetiştiricinin verdiği bilgiden ve ilçe veteriner hekimliği
kayıt-larının incelenmesinden anlaşıldığına göre, çiftlikte ve komşu
olay-562 Cemal N. Aytuğ - Erdoğan Ertürk - İhsan Özdöl
ları dışında i972-i973 doğum sezonuna kadar ciddi bir hastalığa
rastlanmamıştır.
Ancak, i973 yılı başından itibaren, özellikle buzağı ve genç
sı-ğırlar arasında A- Vitamini yetmezliği başgöstermiş ve hastalık Ni~
san-Mayıs aylarında oldukça yaygın bir durum kazanmıştır.
Ocak-Mayıs 1973 arasında gözlenen hastalık olaylarıyla telefat durumu
işletmede mevcut olan ve incelenen hayvan sayıları Cetvel. ı'de
sun-ulmuştur.
Cetvel. i:Yoklanan Hayvan Sayısı ve Hastalık olayları:
tnek Düğe Boğa Buzağı TOPLAM
OLAYLAR S. % s. % S. % S. o; S.
~/~
/0
--- ..- --..._---_.- - -- -- ---- -.----"- --
--Halen hasta olan 4 14 8 57 2 50 2 LO ıo 24
Ölen ve kesilen i 7 Lo 50
"
17 Aborte olan 6 30 6 9 Ölü doğan 2 10 2 3 Kısır kalan 2 7 2 3 Klinikman sağlam 22 79 5 36 2 50 29 44 -- --- -- -- -- -- -- -- ---TOPLAM 28 100 14 100 4 100 20 100 06 100Cetvel. i'de görülen olay sayılarına d<ıyanılarak morbidite ve
mor-talite oranları hesaplanmış ve sonuçlar Cetvel. 2'de sunulmuştur.
Cetvel. 2: Hypoviyaminosis-A Olaylarında Morbidite ve Mortalite
Olaylar: Morbidite % Mortalite %
tnekler 21
Genç sığırlar 64 7
Buzağılar 100 9°
Ortalama 56 29
Sıkıt olaylarına gebeliğin 8. ayı içerisinde rastlanması dikkati
çek-miştir. İki buzağı normal gününde fakat ölü olarak doğmuştur.
Doğ-malık amourosis, exophthalmus, ayağa kalkamama veya
inkoordinas-yon gösteren Lo buzağı ise doğumu izleyen LO gün içinde ölmüştür.
Sağ kalan iki buzağıda, hastalık, doğumdan itibaren 2 ve 4 ay süreyle
devam etmekteydi. Toplam i6 hastada saptadığımız klinik semptomlar
özetle şöyledir:
Bir inektc anazarka tablosu, bir inekte tutuk ve isteksiz yürüyüş
ile kemik ve eklemlerde ağrı; 4 inekle 2 buzağı ve 8 düğeylc 2 boğadan
ibaret Lo genç sığırı kapsayan 16 hastadaki besi durumu ve gelişme
hızı normalolmasına rağmen, hastalarda bağlı bulunduğu yerden
çorıım-tskilip Yöresi Süt Sığırlanı,da Hypov;tami"os;s-A ... 563
sallantılı hal göze çarpmaktadır. Hastalar yürütüldükleri veya exite edildiklerinde solunum sayısı hemen artmaktadır. Amourosis, çqitli derecelerde exopthalmus gösteren hastaların gözünde, özeııikle dikine giren bir ışıkla aydınlatılması sırasında iyice görülen, gri-mavi-yeşilim-trak purpura (Schönblindheit), mydriasis (Resim. 1-4) saptanabilmek-tedir.Pupillada refleks azalmış veya tamamen kaybolmuştur. Retina damarları çok dolgunlaşmışlar, 12 olayda papilla ödemi 4 olayda. da
kanamalar şekillenmiştir. Hastaların 9 unda gözde kerato-conjuncti-"itis ve keratoconus ile 4 tanesinde ayrıca comea u1cus'ları da meyda-na gelmiştir (Resim. 4). Bir genç boğayla 2 buzağıda sahibi tarafından
epileptoid nöbetler görüldüğü bildirilmiş, tarafımızdan da defalarca izlenebilmiştir. İki düğede tarsal ve karpal eklemlerde ağrı ve de for-masyonlar dikkati çekecek derecede rahatsızlık vermekteydi. Bazı olay-larda tonsillerde büyüme ve yangıscl şişme göze çarpmıştır.
c) O tojlsi ı'e Hist()jlatol~jik
bulgular.-I. Abortion sonu iki gün evvel ölmüş 8 aylık bir foetusun
otopsi-sinde:
Beyin ve meninx'te hyperaemie ile cerebro-spinalliquor'de artma, Os frontale'de bombelqme, Foramen oecipijale magnum'da genişle-me, Cerebrum ve Cerebellum'un dorso-ventral olarak yassılaşması ve aynı anda Cerebellum'un Foramen oecipitale magnum içerisine doğru itilmesi ve trapezoid bir görünüş kazanması, Cerebellar hypoplasie; beyin, beyineik, pons, Medulla oblongata ve Medulla spinalis'te hyper-acmi e ve petechie'ler; exophthalmus ile retinal damarlarda arborisati-on görülmüştür. Öbür organlarda bir lezyona rastlanmamıştır. Post-mortal değişmeler ileri derecede olduğu için histopatolojik inceleme ya-pılamamıştır.
2. Klinikte amourosis, exoplıthalmus, kerato-conjunctivitis, cor-neal uleus, mydriasis, dyspnoea, epileptoid tremor gibi semptomlar gös tcren 4 aylık montafon buzağının otopisinde şu makroskopik ve mik-roskopik lezyonlara rastlanmıştır: Cerebro-spinal sıvıda artış, meninx'te hyperaemie ve ocdem ile perivasculaer küçük kanamalar ve hücre in-filtrationları; beyin ve beyincikte hyperaemie ve petechie'ler; cortical
bölgedeki ganglion hücrelerinde şiddetli degeneratif ve necrobiotik bozukluklar ile satellitosis ve neuronophagie; glia hücrelerinden ya-pılmış düğümcükler ve infiltrationlar; damarlar etrafında irili ufaklı, bazen de diffüz şekilde kanamalar ve perivasculaer Iymph-histiocyta-er hücre infiltrationu (Resim. 5,6) görülmüştür. Ayn lezyonlara daha şiddetli olarak Meduııa oblongata ve Meduııa spinalis'te de rastlan-mıştır. Gözde exophthalmus, kerato-conjunctivitis, cameal arter
564 Cemal i\, Aytuğ - Erdoğan Ertürk - İlı5an Ozdöl
kapillarlarında hyperaemie ve ('traf1arında Iymphocyt infiltrationu,
retina ile N. opticus'un kök kısmındaki sinir hücre ve uzantılarında
degeneration, parçalanma ve demyelination ile glia hücrelerinde artı~
(Resim. 7, Il), retina katı damarlarında hyperaemie ve perivasculaer
Iy~pho-histiocytaer hücre infiltrationu ve kısmı dekolmanlar
gözlen-mi~tir. Tonsillerde ~i~me ve tonsillitis tesbit edilmi~tir. Burun
mucosa-sında ~iddetli hyperaemie, sereu-mucose exudat, yer yer erosion ve
nec-rose'lar bulunmu~tur. Mucosa tabakası altında kanarnalara ve
lenfa-siter infiltrationa, epitel katında degeneration, necrose ve
desquama-tionlara rastlanmıştır. Dalak ve lenf düğümlerinde hyperaemie,
sinüs-lerde ödem ve endotel hücrelerinin dökülmesi yanında germinatif
mer-kezlerde hyperplasie göze çarpml~tlr.
d) Karaciğerde Vilamin-A rezervinin durumu:
Kesilen buzağının karaciğerinde çok eseri miktarda (I g karaciğer
dokusunda 0.5 mikrogram veya 1.6 UI
Lg
Vitamin-A bulunmu~tur)A-Vitamini rezen'i kaldığı kantitatif olarak ölçülmü~tür.
e) Tedavi derıernden sonuçları:
Rasyon deği~tirilerek hayvanlara yqil yonca ile 'beraber fabrika
süt yemi verilmesine g-eçilmi~tir. Onbeş hastaya, ilk üçü üçer gün
aray-la, diğerleri de birer haftalık aralararay-la, intramusküler olarak 20 cc
mik-tarlarında 7-8 doz Vitawl A, DJ, E (Eczacıba~ı, İstanbul) (ı cc
solus-yonda 2,'), 000 VI A-Vitamini, ı2,500 VI D,-Vitamini ve ro VI
E-Vitamini ihtiva eder) tatbik edilmiştir. Ayrıca, ağız yoluyla ve IO gün
süreyle günde 5 g Potassium iodure verilmi~tir.
Bu tedavi neticesinde '2. haftadan iti baren ıo hastanın tekrar
gör-rneğe başladıkları, akkomodasyon bozukluklarıyla bazı göz
lezyonla-rının ortadan kaybolduğu g-örüldü. Übür hastalarda göz lezyonları
kısmen hefiflemişse de amourosis halinin devam ettiği saptanmıştır.
Klinikman sağlam görünen hayvanlara da birer hafta ara ile 3 doz
(IO-20 cc) Vita:wl-ADJ E i. m. verilmek ve rasyonlarının düzeltilmesi
suretiyle yeni bir olayın çıkması önlenmi~, gebe inckıCı'den de sağlıklı
yavrular elde edilmi~tir.
Tartışına
İki kısırlıkla beraber ı8 olayda saptadığımız klinik ve bunlara ek
ohırak ölü doğan, atıldn veya sonradan ölen ya da kesilerek otopsi
çorum.tskiIip Yöresi Süt Sığırlarıııda Hypovitaminosis.A ... 565
tarafından Hypovitaminosis-A için bildiriImiş olan buIgulara büyük
öIçüde benzemektedir. Ayrıca, düşük bir dananın karaciğerindeki
ara-nan A-Vitamini miktarının da yok denecek kadar düşük oIduğu (0.5
mgIKg) görüImüştür. Oysa sığır karaciğerinde Mayıs ayında ortaIama
Vitamin-A seviyesi 300.8 ::t: 88.3 DJ
Lg
oIarak biIdirilmiştir (18).KIi-nik bulguIar ve patoIqjik bozukIuklar yanısıra karaciğerin A-
Vitami-ninden yoksun oluşu ve bu vitaminle yapılan tedavilerden iyi sonuçlar
alınmış bulunması, konu hastalığın tipik bir A-Hypovitaminosis
oldu-ğunu 'göstermektedir.
Hastalık, ancak eksperimental araştırmalarda rastlanabilecek
ka-dar yüksek oranda telefata sebep olmuştur. Doğan buzağıların hemen
hepsinin hasta olması, mortalitenin
%
go civarında bulunması veer-gin sığırlarda bile göz lczyonlarına rastlanmış olması sendromun iIginç
bir yönünü teşkil eder. Buna karşılık, Iiteratürde fertilite düşükıüğü
n-den ve kısırlıktan sık sık bahsediImiş, ancak bizim oIayIarımızda pek
dikkati çekici buIunmamıştır. Fakat, klinikman sağlam ve
profilak-tik tedaviye tabi tutuIan inekIer kendi hallerine bırakılsaIardl,
fertiIi-te düşmesinin saptanma oIanağı ortaya çıkabiIirdi.
Düşük buzağıIarda saptanan otopsi ve histopatolojik buIguIar,
önceden cerebellar hypopIasie olayIarında görüIen (8) lezyonlara çok
benzemektedir. YayınIadığımız her iki olaylar arasındaki bu benzerlik,
yetiştiriciler ve saha veteriner hekimi tarafından da özellikIe
beIirtiI-miştir. Cerebellar hypoplasie olaylarının etiyolojisinde ileı'iye
sürdüğü-müz Hypovitaminosis-A nedeni (8), İskiJip oIaylarında tatbik ediİen
A-Vitamini tedavisinden alınan müsbet sonuçlardan sonra açıklığa
kavuşmaktadır. İskilipte gözlenen olayların iki yıl süreyI e karotinden
fakir bir rasyonla besleme neticesi şekillenen şiddetIi bir
Hypovitamino-sis-A olduğundan şüphe yoktur. Zira genç sığırlarda saptadığımız bu
klinik beIirtiIer ve patoIojik lezyonlar AlibaşoğIu, Ertürk ve Meriç (2)
tarafından, kesifpancar posasıyla beslenen sığırIarda görülen
semptom-Iara da çok benzemektedir. İskilip işIetmesinde de pancar posası
besle-mesinin önemIi rolü olduğu kanısındayız. Aynı bölgede muhteIif
işlet-melerde yaklaşık olarak 300 civarında çeşitli küItür ırkIarından süt
SI-ğın bulunmaktadır ve bunIarın hepsi de pancar posası
kullanmadıkIa-rını bildirmektedir. Bütün bu işletmelerde kavuz, kepek, değirmen elek
altı, saman, fabrika süt yemi yedirilmekte ve yeşil yem olanakIarı da
gene kısıtlı veya yok denecek gibidir. Bu nedenle diğer işIetmelerde
hastalığın görülmemiş olmasıyla pancar posasının yedirilmemesi
ara-.sında yakın bir ilişki kurulmaktadır.
İskilip yöresinde insanIarda dikkati çekecek sıklıkta guatr
ara-566 ,:",,:,,1 N. Aytuğ - Erdoğan Ertiirk - İhsan Üzdö)
~ındaki yakın ilişkiyi (2i) de düşünerek, mezbahada kesilen sığırlar-dan tiroid bezlerini toplayıp histopatolojik yoldan inceledik, ancak enzim seviyeleri üzerinde daha detaylı çalışmalara da ihtiyaç olduğu kanısına vararak ve kesin bir delil elde edemedcn bu yöndeki çalışma-lardan şimdilik vazgeçrnek zorunluluğunu duyduk.
Yurdumuz süt sığırlarında hypovitaminosis-A olaylarına değişik yörelerde de rastlamak olağandır. Örneğin, Elazığ Veteriner Fakültesi Kliniğine gelen 2.5 yaşlı Siyah-Beyaz Hollanda alacası gebe bir inek-te; Ankara Veteriner Fakültesi kliniğine getirilen Encephalo-ocular semptomlar gösteren çok tipik bir olayda 4 yaşlı ineğİn v i yaşlı
Mon-tafon danaya, ve bu olayları izleyen 25° kadar olaya A-hypovitaminosis tanımı Aytuğ tarafından konmuş ve gereken tedavileri yapılarak müsbet sonuçlar alınmıştır. Bu olaylarda da kuraklık nedeniyle Iıayvanlara yeteri kadar yeşil yem verilmemiş olduğu sahiplerince ifade edilmiştir. Özet olarak yeşil yem olanakları çok kısıtlı olan ve ekonomik ne-denlerle pancar posası, kavuz, değirmen artıkları, yağlı tohum küspe-si v(' saman gibi karotin bakımından çok fakir olan yemiere A- Vitamini ekleyerek hastalığın önlenebileceğini zannediyoruz (\1).
Teşekkür
Karaciğerde A-Vitamini seviyesını tayin etmiş bulunan Elazığ Veteriner Fakültesi Fizyoloji Kürsüsü Asistanı Sayın Mehmet Koca-batmaz'a teşekkürü borç hiliriz.
Literatür
1- Abrams,
J.
T., Bridge, P. S., Palmer, A. C., Spartling, F. R.,and Sharman, I. M. (I 961): Apparent H.;povıtaminosis-a in young cattle in East Anglia. Vet. Rec. 73: 683-690.
2- Alibaşoğlu, M., Ertürk, E., ve Meriç,
1.
(1973): Kesıf pancar posasıyla beslenen danalarda görülen Encephalo-ocular s)'ndrome. A. Ü.Vet. Fak. Derg., 20: 239-255.
3- Amstutz, V.A. (1967): (Calfoliseases. V.International Meeting on Discases of Cattle. 13-17. 9. 1968., Opatija, Yugoslavia., s. 21--27'
4- Blackmore, F., and Ottaway, C. W. (1957): The dject of a
diet ddficierıi ın Vitamin-A on the development of the skull, 'Optic nerves and bl'ain of catlle.
J.
Comp. Path., 67: 277--283'çorum-tskilip Yöresi Süt Sığırlarında Hypovitaminosis-A... 567
5- Cohrs, P. (I 955): Zıir Histopathologıe der durch A-H.vpovitaminose
verursachten Blindheit des Rindes. Dtsch. Tİcraerztl. ""schr., 62: 126-128.
6- Cousing, R. J., Eaton, H.. , Rousseau, J. E. Jr., and Hall,
R .. C.
Jr.
(I 969): Biochemical consisterıts Qf the dura mater inVitamill-A ddi'cienc}'.
J.
Nutr. 97: 4°9-418. (Rcf. Yet. Bull. 1969/3891) 7- Eidner, M. (I 968): Beziehungen zwıschen eı1terregelmaessıgenVita-min-A-Ziifiitterung an hochtraechtıge Rinder und der Widerstaı,dfaehig-keit d~r neugeborenen Kaelber. Diss., Leipzig. (Ref. Lancl\\!. Zbl.
4-69/°5-°549) .
8- Ertürk, E. ve Aytuğ, C. N. (I 973): Buzağılarda Kongenital
cerebel-lar kypoplasıe üzerinde klınik ve patolojik ınceleme., A. Ü. Yet. Fak.
Derg., 20: 327--339.
9- Gartner, R.j.W. Alexsander, G.i. and Bewg, W.P. (1968):
Seasonal jluctuatıons oj hepatıc Vıtamin A reserves in Bee] catlle grazing unimproved pastures .
.l.
Agric. Anİm. Sei., 24: 225-233.10- Gebauer, H. (I 965): Carotin Verwatung Wtd Carotın - Bedaif beım
Wiederkauer. Tieraer/'tl. U msclı., '20: 435--436.
11- Hladik, V. und Laitova, L. (1968): Beıtrag ZU1 Optimierung der
Dosen von Vitamin A, D und C in den halbsyntetischen Futtenation der Mastrmder. Biol. a Chem. Yyzivy. Zvirat. Praha., 4: 237-242 (Ref.
Lanclw. Zbl., 4- 69/°4-0662)
12- Howell,
J.
Mc. C. (I 97°) : Nutrıtion and the nervous ~ystem in Jarmanimals. Wld. Rev. Nutrit. Dicteties. 12: 377-412. (Ref. Landw. Zbl. 4-71/06-0214).
13- Helmbold, C. F., Jungherr, E. L., Eaton, H. D., and Moore,
L. A. (I 953): The pathology of Experimental HypovitamiltOsıs-A in )loung dm1')' animals. Amer. J. Y ct. Res., 14: 343--353.
14- Huber, W. G., and Smıth, G. S. (1963): Field aids in the
diag-nosis oJbovine Vitamin A d~ficiency. Yet. Med., 58: 875-880.
15- Kupferschmied, H. und RehIn, W. F. (1968): Vitamin A
und maelltzliche }--'l'Uchtbarkeıt.Wien er Tieraerztl. Mschr., 55: 504-515.
16- Mayr, A., Kalich, i. und Mehnert, B. (1964):
Kaelberkrank-heitelt. Wicner Tieraerztl. Msclır. (Festchr.
J.
l\1İchalka), S.568 Cemal l'i. Ayluğ - Erdoğan Erlürk - İhsan Özdöl
17- Meaehaın, T. N., Bovard, K. P., Priode, B. M., and Fonte-not,
.i.
P. (I 97°): Effect of suppleme1ttal Vit. A on the performance of beef cows and their calves.J.
Anim. Sci., 3i:428-433.18- MüIIer, A., Rehın, W. F., und Vuiııeuiıner,
J.
P. (1966): Un.tersuchungen über die Vitamin-A-Konzentration in der leber und im Se. rum beim Rind und ihre Bezeiehungen zum fundusphotographischen Au-genbefund., Zblt. Vet. Med., 17 A: 652-662.
19- Ralston, A. T., and Duer, I. A. (I 959): Relatıonship of liver and
plasma carotenoid and Vitamin-A content in cattle as affected by location and season.
J.
Anim. Scİ. 18: 874-879'20- Reddy,
J.
S., and Ganapathy, M. S. (1967): Vitamin Adejici-eney in calve.\".Indian Vet.
J.,
44: 514-524.21- Rosenberger, G. (197°): Krankheiten des Rindes. Verlag Paul
Pa-rey, Berlin s. 1100-10.
22- Rosenberger, G. (I955): Die Erblindung der Jungrinder -eine A-!(ypovitaminose- Dtsch. tieraertzl. ''',Tschr., 62: i2i -126.
23- Shoop, G. (I 954): Praenatal juntimterblichkeit durch
Vitamin-A-Mangel. Tieraerztl. Umsch. 9: 234-235.
24- SpartIing, F. R., Bridge, P. S., Barnett, K. C., Abraıns,
J.
T.,and Palıner, A. C. (I 965): Experimental H}povitaminosis-A in cal-ves. Vet. Rec., 77: 1532-1542.
25- Stewart,
J.,
and MeCalluın,J.
W. (1952): Studies on VitaminA and C in Bovines. The seasonal variations in the Vitamin A reserves of coms.
J.
Comp. Path., 62: 237-243.26- Vintan, A., Birueseu, A., Miloş, M., und Gherdan, A. (1968):
Untasuchung des Vitamin A in der Kuhmilch und im Elut bei Fülterun.f!.s-versuchen mit Grünlutler und Gelagertem Fuller. Ser. Med. VeL, i i :
131-15°. (Rcf. Landw. ZbI. 4, 711°5-0120).
27- Vintan, A., Birueseu, A., Miloş, M., und Gherdan, A.(ı 968):
Der Gehalt an Vit.-A FaktOl'en im Koloslrum von Kühen bei unterfchied-ficher Fütterung. Ser. Med. VeL, i i: 457-466 (Ref. Landw. ZbI.
4-71 1°5-01 ıg).
Resim. i,Tedaviden sonra bakar kör kalmış bir Hollanda Alacası inektc klinik semptomların kayboluşu görülmektedir (Blindness and cxophthalmus remaİned after the treatment for
Hypovitaminosis-A). tı:: '<' 'ı:i o ~. '"' 3 ,;' 5: in'
>
Resim. 2.Amourasis, Pupilla relçi ile Güzel göz hastalığı (Schönblindhcit) görünümü (Classy eye charac:tcrizcd ",ith amourosis and pupillar paralysis)
Resim. 3. Bakar kör kalan bir düvede cxophtlıalmllS vc pupiııar fdr; (A cascof slight blindness with cxophıhalmus and pupiııar paralysis).
<"l o
..
t
'"~ -t:j. -< V' o'..
'"~. en <::..
[fJ•••
s..
"..
5 cı. ll> :ı:: '<'"
o ~. ll> :; S'..
: ~. ~Resim. 4. Şiddetli exophthalmııs, ödem ve keratoconjıınctivitis (Severe exophtlıalmus and kerato-conjunctivitis arter the treatment).
c"'l <>
3
çorum.tskilip Yöresi Süt Slb'Ularmda Hypovitaminosis-A ... 573
Resim. 5. Medulla oblongata içerisinde geniş kanamalar (Diffuse hemorrhages in the medulla), Hematoxylin and eosin, X 175.
Resim. 6. Beyinde perivasculaer mononuclear hücre infiltrationu (Perivascular cuffing in the brain), Hematoxylin and eosin, X 125.
Resim. 7. X. Opticus'ta dejeneratif değişmdcr, demyelination, par~:alanma ve hücre infilt-rationları (Dcgeneraled, demyclinated and lympho-hisıioeytaer infiltrated areas of Optic
nerv,; rooı). Hemaıo"yliıı and eosin X 50
..
.
.
.
.
.
~ ',.-' >O" i..
o" "->.~~'.
•.. ç ''':'I\. ",
'"
"i,' iRpsİııı. H. Rı'sinı. 7 dc gö.,ıeriil'll kzyonıııı daha fazla büyütülıntiş bir sahasında d(j,;ııerıif olaylar (Ikgl'ıınations and ecUular infıratioııs in tlı,; sam,; easc secn in Fig. 7), Hemato"ylin
