• Sonuç bulunamadı

Endüstriyel seramik form ve yüzeylerde emoji

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Endüstriyel seramik form ve yüzeylerde emoji"

Copied!
61
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

SERAMİK ANASANAT DALI

SERAMİK BİLİM DALI

ENDÜSTRİYEL SERAMİK FORM VE YÜZEYLERDE

EMOJİ

Furkan YÜCE

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN

(2)

TEZ BİLDİRİMİ

Bu tezdeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edildiğini ve tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.

DECLARATION PAGE

I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work.

Furkan YÜCE Tarih: 24.6.2019

(3)
(4)

v ÖZET

YÜKSEK LİSANS

ENDÜSTRİYEL SERAMİK FORM VE YÜZEYLERDE EMOJİ

Furkan YÜCE

Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Seramik Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN

2019, 52 Sayfa Jüri

Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN Prof. Dr. Kaan CANDURAN Dr. Öğr. Üyesi Şerife YALÇIN YASTI

“Endüstriyel Seramik Form ve Yüzeylerde Emoji” baĢlıklı tez çalıĢması üç bölümden oluĢmaktadır. 1998 yılında ilk kez Japon Shigetaka Kurita tarafından tasarlanan ve 2001 yılından beri giderek artan kullanımıyla aktif olarak günlük hayata giren emojilerin tarihsel süreci araĢtırılmıĢ ve emojilerden hareketle endüstriyel seramik ürünü olan bir yemek takımı tasarlanmıĢ ve üretilmiĢtir.

Birinci bölümde iletiĢimin tanımı, tarihçesi, iletiĢim araçları, yazılı ve sözlü iletiĢim, piktogramlar, ideogramlar, çivi yazısı ve hiyeroglifler irdelenmiĢtir.

Ġkinci bölümde emojinin tanımı, tarihçesi, seramik sanatında duygu ve ifade kullanan sanatçılardan örneklemler verilmiĢ, tez kapsamında üretilen yemek takımı üzerine rölyef dekor olarak kullanılan emojilerin anlam ve ifadelerine yer verilmiĢtir.

Üçüncü bölümde yemek kültürü ve buna bağlı olarak yemek takımın geliĢimi, tez baĢlığı altında üretilen yemek takımının tasarım, eskiz ve detaylı uygulama aĢamaları aktarılmıĢtır.

Tezin sonuç kısmında, araĢtırma ve uygulamada elde edilen bilgiler, üretilen yemek takımının kapsamı, ulaĢılan sonuçlar ve tecrübelere değinilmiĢtir.

(5)

vi ABSTRACT

MS THESIS

EMOJI IN INDUSTRIAL CERAMIC FORM AND SURFACES

Furkan YÜCE

THE GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE OF SELÇUK UNIVERSITY

THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE Advisor: Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN

2019, 52 Pages Jury

Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN Prof. Dr. Kaan CANDURAN Asst.Prof.Dr. Şerife YALÇIN YASTI

This dissertation entitled “Emoji on Industrial Ceramics Forms and Surfaces” was composed of three sections. Emoji was first designed in 1998 by Japanese Shigetaka Kurita and has been introduced in daily life with its increasing usage sincce 2001. In the thesis historical evolution of emojies was investigated and a dinnerware was designed and produced as industrial ceramics product inspired from emojies.

In the first section, the definition and history of communication, tools of communication, written and oral communication, pictograms, ideograms, cuneiform and hieroglyphs were examined.

In the second section, definition and history of emoji were summarized, examples of artists that utilized emotion and expressions were indicated, the meanings and emotions of emojies that were used as reliefs on the dinnerware produced within the scope of this thesis were indicated.

Food culture and the development of dinnerware depending on food culture were explained in the third section, together with the design, sketches and detailed production steps of the dinnerware that was subject to this study.

Finally, in the conclusion section, the scope of produced dinnerware, final results and achieved research and practice experiences were mentioned.

(6)

vii ÖNSÖZ

Bu çalıĢmanın gerçekleĢtirilmesinde, değerli bilgilerini bizlerle paylaĢan, kullandığı her kelimenin hayatıma kattığı önemini asla unutmayacağım saygıdeğer danıĢmanım hocam; Prof. Dr. Emet Egemen ASLAN‟a, bilgisini hiçbir zaman esirgemeyen ve özellikle endüstriyel alanda tecrübelerini benimle paylaĢan Öğr. Gör. Özkan Algök‟e, çalıĢmam boyunca benden bir an olsun maddi, manevi yardımlarını esirgemeyen değerli hocalarım; Prof. Dr. Esra YEL, Prof. Dr. Meral SERARSLAN ve Dr. Öğr. Üyesi Murat KALELĠ‟ye, çalıĢma süresince tüm zorlukları benimle göğüsleyen ve hayatımın her evresinde bana destek olan değerli Annem; ġükran YÜCE ve Babam; Yunus YÜCE‟ye sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.

Furkan YÜCE KONYA-2019

(7)

viii İÇİNDEKİLER ÖZET ... iv ABSTRACT ... vi ÖNSÖZ ... vii İÇİNDEKİLER ... viii ŞEKİLLER LİSTESİ ... ix GİRİŞ ... 1 1.İLETİŞİM ... 1 1.1. Sözlü iletiĢim ... 2 1.2. Yazılı ĠletiĢim ... 3 1.2.1. Piktogramlar ve Ġdeogramlar ... 5 2. EMOJİ ... 9

2.1. Emojinin Kullanım Alanları ... 17

2.2. Seramikte Duygu ve Ġfade Kullanan Sanatçılar ... 21

2.2.1. Billy Law ... 21

2.2.2. Rachel Sender ... 22

2.2.3. Helen Hodson ... 23

2.2.4. Karen Dance ... 23

2.2.5. Henrik Van Ryzin ... 24

2.3. Tasarımda Kullanılan Emojilerin Anlam ve Ġfadeleri ... 25

3.EMOJİNİN ENDÜSTRİYEL SERAMİK ALANINDA FORM VE YÜZEYLERDE UYGULANMASI ... 27

3.1. Endüstriyel Seramik Ürün Gruplarının Tasarlanması ve Eskiz AĢaması ... 30

3.2. Tasarımların Uygulanma AĢamaları: Model, Kalıp, Döküm, Bisküvi PiĢirimi ve Sır PiĢirimi ... 32

4. SONUÇ ... 46

(8)

ix ŞEKİLLER LİSTESİ

ġekil 1 - Yazılı ĠletiĢimin Tarihsel GeliĢim Süreci ... 3

ġekil 2 (a) Lascaux (Fransa) ve (b) Magura (Bulgaristan) Magarasi Resimleri ... 4

ġekil 3 Kil Topağı -Anlamları saptanabilmiĢ bazı calculi'ler ve tablet üzerindeki çizimler ... 5

ġekil 4. Munich Olympic Games pictogram, Otl Aicher ... 6

ġekil 5. Ġdeogram Örneği ... 7

ġekil 6. Hesap Tabletleri ve KamıĢ Kalem ... 8

ġekil 7. Hiyeroglif Yazı Örneği ... 8

ġekil 8. Sümer, Antik Mısır ve Çin ideogramları ... 8

ġekil 9. Robert Herrick‟in “To Fortune” ġiiri ... 9

ġekil 10. Abraham Lincoln‟ün KonuĢma Metini ... 10

ġekil 11. Harvey Ross Ball ... 11

ġekil 12. Bernard ve Murray Spain ... 11

ġekil 13. Nicolas Loufrani ... 12

ġekil 14. Ġlk 176 Emoji ... 13

ġekil 15. Fikri Mühim Anketine göre ilk 10 sırada yer alan Emojiler ... 14

ġekil 16. Face with tears of joy ... 15

ġekil 17. Emoji Dick Kitabı ... 16

ġekil 18. Sevimli Emojiler 1-2 ... 16

ġekil 19. Emoji Filmi "emoji movie” ... 17

ġekil 20. Emojili Reklamlar - 1 ... 18

ġekil 21. Emojili Reklamlar - 2 ... 18

ġekil 22. Eser Yenenler "3ADAM" ... 19

ġekil 23. Saçlara Emoji Boyama ... 19

ġekil 24. Oyuncaklar ve T-Shirt ... 20

ġekil 25. Emojili Kupalar ve Tabaklar ... 20

ġekil 26. Ben Fearnley - Dijital Sanat ... 21

ġekil 27. Billy Law Ürünleri ... 22

ġekil 28. Rachel Sender Ürünleri ... 23

ġekil 29. Helen Hodson Ürünleri ... 23

ġekil 30. Karen Dance Ürünleri ... 24

(9)

x

ġekil 32. Tasarım-Eskiz AĢaması - 1 ... 30

ġekil 33. Tasarım-Eskiz AĢaması - 2 ... 31

ġekil 34. Bilgisayar Destekli Tasarım ... 31

ġekil 35. Alçı Tornada Model ġekillendirme – 1 ... 32

ġekil 36. Alçı Tornada Model ġekillendirme – 2 ... 33

ġekil 37. Alçı Tornada Model ġekillendirme - 3 ... 33

ġekil 38. Alçı Modeller ... 34

ġekil 39. Lazer Kesim AĢaması ... 34

ġekil 40. Kesinlen Parçaların Modeller Üzerine Sabitlenmesi ... 35

ġekil 41. 2 Parça Model Tabak Kalıp AĢaması ... 35

ġekil 42. 5 Parça Model Salata Tabağı Kalıp AĢaması ... 36

ġekil 43. Döküm Ağzı Modeli ... 36

ġekil 44. Plastik Döküm Ağızlarının Uygulanması ... 36

ġekil 45. Model Kalıp AĢaması ... 37

ġekil 46. Döküm AĢaması ... 38

ġekil 47. Döküm BoĢaltım AĢaması ... 38

ġekil 48. Kalıp Açma ... 39

ġekil 49. RötuĢ AĢaması - 1 ... 39

ġekil 50. RötuĢ AĢaması - 2 ... 40

ġekil 51. Döküm Sonrası Elde Edilen Ürünler ... 40

ġekil 52. Bisküvi Fırınlama AĢaması ... 41

ġekil 53. Bisküvi Fırınlama AĢamasından ÇıkmıĢ Ürünler ... 41

ġekil 54. Sırlama AĢaması ... 42

ġekil 55. Sır RötuĢ ve Fırın ... 43

ġekil 56. Sırlı Ürünler ... 43

ġekil 57. Yemek Masası Düzenlemesi ... 44

ġekil 58. Yemek Takımı Ambalajı ... 44

(10)

GİRİŞ

Emojiler günümüzde hayatın içinde yer alan ve oldukça popüler bir uygulama haline gelmiĢ iki boyutlu imgelerdir. Emojiler her yaĢ grubu tarafından sevilen, bilinen ve kullanılan bir uygulama olarak öne çıkmaktadır. Bu popüler iletiĢim yöntemi yaygın Ģekilde insanlar tarafından, özellikle mesajlaĢma sırasında tercih edilmektedir. Ancak yapılan literatür araĢtırması, emojilerin tarihi, geliĢimi, anlamları üzerine yeterli bir araĢtırma ve kaynak bulunmadığını göstermektedir. Bu nedenle yapılan çalıĢma ile konuyla ilgili olarak literatüre katkı sağlanmıĢtır. Konuyla ilgili verilere 2. Bölümde yer verilmiĢtir.

Emojilerden hareketle endüstriyel seramik ürün gruplarından biri olan 74 parça yemek takımı tasarlanıp üretilmiĢtir. ÇalıĢma kapsamında yapılan araĢtırmalar sonunda emojilerin endüstriyel seramik ürün çeĢitliliği içinde yoğunlukla serigrafi baskı tekniği ile ürünler üzerinde uygulandığı görülmektedir. Emojilerin rölyef olarak endüstriyel seramik ürünlerinde kullanımı ise yok denecek kadar azdır. BiliĢim çağının çağdaĢ endüstriyel seramik ürün yelpazesi içerisinde yapılan çalıĢma kapsamında uygulanan yemek takımı ile alternatif bir ürün yelpazesi önerilmiĢtir. Bu ürünlerin endüstriyel seramik ürünleri kapsayan pazarda yer bulacağı öngörülmektedir.

Emoji rölyefli yemek takımı, endüstriyel seramik modelleme, üretme yöntem ve tekniklerine uygun olarak tasarlanmıĢtır. Bu bağlamda ürünler tek tek çözümlenmiĢtir: sırasıyla teknik çizimleri, 3D tasarımları, alçı modellemeleri, kalıpları, dökümleri ve 2 aĢamadan oluĢan piĢirimleri yapılmıĢtır. Yemek takımının uygulama aĢamaları detaylı bir Ģekilde 3. Bölümde anlatılmaktadır.

1. İLETİŞİM

Ġnsanın varoluĢundan itibaren yaĢamının her evresinde iletiĢim kurma yollarını aradığı bilinmektedir. Bu nedenle iletiĢimin hayatın önemli bir parçası olduğu söylenebilir. Dil bilimcilerin ĠletiĢime dair pek çok tanım yaptığı görülmektedir. Aranguren “…günlük konuşma dilinde ve kelimenin dar anlamında enformasyonların aktarımı olarak…” (Aktaran: Gökçe, 2006: 7), Fiske ise “… iletiler aracılığıyla sosyal etkileşim biçimi” Ģeklinde tanımlamaktadır (Aktaran: Gökçe, 2006: 7).

(11)

“İletişim sözcüğü batı dillerindeki “communication” sözcüğünün karşılığı olarak dilimizde kullanılmaktadır. Communication sözcüğünün kökeninde Latince communis sözcüğü bulunmakta ve bu kavram da birçok kişiye ve nesneye ait ortaklaşa gerçekleştirilen anlamında kullanılmaktadır. Bu noktadan yola çıkarak iletişimin köken olarak sadece iletileri aktarmaktan ziyade, toplumsal olarak da bir etkileşimi içerdiğini söylemek mümkündür” (Aktaran: Küçük, 2012: 4).

ĠletiĢimin insanlık tarihi ile baĢladığı ve eĢ zamanlı geliĢim gösterdiği bilinmektedir.

“…Tarihsel süreç içinde sürekli bir gelişme gösteren ve insanların birinci önceliği olan iletişim, insanların yaşamını biçimlendirmeye başlamıştır. Toplumların daha çağdaş olmaları yolundaki etkisini sürdürmektedir.” (Gönenç, 2007: 87-102).

Genel olarak iletiĢimin iĢlevleri: “…bilgilendirme, denetleme, yönlendirme, bilgi ve becerileri iletme, eğitme, duyguları dile getirme, toplumsal ilişki kurma, sorun çözüp kaygı azaltma, eğlendirme, uyarma, gerekli rolleri üstlenme…” (Usluata, 1994: 23) vs. Ģeklinde sıralanabilir. Bu noktada insanlık tarihi sürecinde iletiĢim; sözlü iletiĢim dönemi ve yazılı iletiĢim dönemi olmak üzere iki döneme ayrılabilir. Sözlü iletiĢim dönemi yazının icadına kadar geçen dönemi kapsamaktadır. “…Sözlü kültürde, yani yazısı olmayan kültürde, insanın belgeleri yoktur. Sadece belleği vardır. Bu nedenle bilgisi anımsadıkları ile sınırlıdır. Böyle bir insanın sözcüklerle ilişkisi görselden çok işitseldir ve duyu organları içinde en çok kulağı en önemli organıdır.” (Mora, 2010: 3). Yazılı iletiĢim dönemi ise yazının icadı ile baĢlamaktadır; teknolojik geliĢmelerle birlikte biçim değiĢtirerek ve geliĢerek günümüze kadar geçen zamanı içine almaktadır.

1.1. Sözlü iletişim

Yazılı iletiĢim dilinin olmadığı ama iletiĢimin var olduğu baĢka bir deyiĢle temellerinin atıldığı dönemlerde insanların sese ses ile Ģekil verdikleri, hep aynı ses formlarını kullanarak, kendi topluluklarına özgü diller geliĢtirdikleri ve birbirleriyle iletiĢim kurdukları düĢünülmektedir. Bu dönemde ses görsel bir forma sahip değildir. Bu nedenle insanın en önemli iletiĢim aracı/organı kulaktır. Bunun yanında yazılı iletiĢim dili olmayan bir kültürde belge niteliğinde bir kayıttan bahsedilemez. Bu noktada insan belleğine/beyine büyük iĢ düĢmektedir (Baldini, 2000: 9).

Sözlü iletiĢim ses ile sınırlıdır; bu nedenle iĢitsel bir mantığa sahiptir. Ritmik sesler bu iletiĢim döneminin temelini oluĢturmaktadır. Kelimelerin karĢılığının sesle sınırlı olması, sözlü iletiĢim döneminin geliĢimini doğrudan etkilemiĢtir (Mora, 2010:3). Kalıp düĢünce biçimleri, düĢüncenin ritmik ve ahenkli tekrarı, sözlerdeki ritmin yanında

(12)

bedenin ritmik hareketleri, olayı ya da anı anımsamayı ve ezberlemeyi kolaylaĢtıran öğelerdir (Mora, 2010: 2).

Özetleyecek olursak sözlü iletiĢim döneminde insan, yaĢantısıyla ilgili bütün bilgi ve deneyimlerini belleğinde tutmuĢ ve bunları hatırlamak için sese ve görsel verilere ihtiyaç duymuĢtur. Belleğindeki bilgi ve deneyimleri ağızdan ağıza, kulaktan kulağa yavaĢ da olsa yayılmıĢ ve gelecek nesillere aktarılabilmiĢtir (Baldini, 2000: 9).

1.2. Yazılı İletişim

Sözlü iletiĢimde bilginin sağlıklı aktarılamaması belki de yazılı iletiĢim yollarının aranmasının en önemli nedenlerinden biridir.

Yazının günümüze gelene kadar kaç evreden geçtiği hakkında kesin bilgilere ulaĢılamamaktadır; ancak eldeki veriler ıĢığında varsayımlar yapılabilmektedir. Bu noktada mağara duvarlarına resimlerin çizilmeye baĢlamasıyla birlikte yazılı iletiĢime geçildiği ve yazı dilinin ilk prototipleri oldukları; bilginin, deneyimlerin, duygu ve düĢüncelerin biçime dönüĢtürüldüğü düĢünülmektedir (Jean, 2015, ÇavuĢoğlu, 1996).

Şekil 1 - Yazılı İletişimin Tarihsel Gelişim Süreci

Mağara resimleri Piktogram Ġdeogram Hiyeroglif Tinlem (Emoji) G.Ö. 13.000-9.000 B.C. 4000 Ġ.Ö. 2500-600 Ġ.Ö. III. Yüzyıl 1998 https://www.tarihli sanat.com/magara- resimleri-buyulu-eller/ EriĢim Tarihi: 20.04.2019. Frutiger, Adrian. (1989). Signs And Symbols Their Design And Meaning. West Germany: Van Nostrand Reinhold. http://www.csun.edu/ ~pjd77408/DrD/Art4 61/MotionLecture/Pic tograms_Ideograms.h tm/ EriĢim Tarihi: 20.04.2019. https://socialm ettle.com/histo ry-of-communicatio n/ EriĢim Tarihi: 20.04.2019. https://getemoj i.com/ EriĢim Tarihi: 20.04.2019.

(13)

Akeolojik çalıĢmalar sonucunda elde edilen veriler en erken 50 bin yıl önce kaya ve kemikler üzerine çizim yapıldığını göstermektedir. Mağara duvarları ve kayalar üzerine doğayı taklit eden sistematik Ģekiller ise günümüzden 20 bin yıl öncesine tarihlenmektedir: Fransa‟da Lascaux mağarasında görülen resimler, yazılı iletiĢime dair ilk örnek olarak kabul edilmektedir. (Jean, 2015, ÇavuĢoğlu, 1996: 1; GüneĢ, 2013) Bir diğer örnek ise Bulgaristan‟daki Magura‟dadır ve bu mağaradaki resimler günümüzden 10 bin yıl öncesine tarihlenmektedir (Ertuğrul, 2015). Ġnsanlığın yazılı tarihinin baĢlaması için daha on yedi binyıl beklemek gerekecektir.

Şekil 2 (a) Lascaux (Fransa) ve (b) Magura (Bulgaristan) Magarasi Resimleri

(a)

(b)

https://medussa.net/lascaux-magarasi-n325#gallery EriĢim Tarihi: 23.04.2019

http://arkeofili.com/tarih-oncesi-donemden-11-magara-sanati/, EriĢim Tarihi: 21.04.2019.

Mağara duvarlarına çizilen resimler toplayıcı-avcı topluluklara ait izlerdir. Bu dönem insanı doğada gezinen, yerleĢik olmayan, toprağı iĢlemeyen, herhangi bir ürün üretmeyen insandır (Leakey & Lewin, 1998: 225,226). Bu dönem insanlarının envanter tutmak veya hesap yapmak gibi ihtiyaçları yoktur. Bu ihtiyaçlar insan topluluklarının yerleĢik hayata geçtiği, toprağı iĢleyip hayvanları evcilleĢtirdiği vs. tarım toplumlarında ortaya çıkmıĢtır. Dolayısıyla yazıya giden yolun, insanların yerleĢik hayata geçmesiyle birlikte açıldığını söylemek mümkündür.

Tarım toplumlarının baĢlangıçta değiĢ/tokuĢ ve devamında ticaret yapmaya baĢlamasıyla birlikte ticarette çetele denilen bir sistem geliĢtirdikleri görülmektedir. Kemiklerin, çakıl taĢlarının, dalların ve tahılların üzerine bırakılan her bir çizgi ya da kesik, akılda tutulması gereken bir adet nesneye karĢılık geldiği düĢünülmektedir. (Crowley & Paul Heyer, 2010: 37)

Sonrasında çetelelerin yerini hesaptaĢlarının aldığı görülmektedir. Token veya Latince adıyla calculi (hesap taĢları) adı verilen küçük kil semboller, yazıya geçiĢ

(14)

sürecinde ayrı bir yer tutmaktadır. Kilden yapılıp, piĢirilerek sertleĢtirilmiĢ ve çoğunlukla üzerleri Ģekillere ayrılmıĢ, koni, küre, disk, silindir ve dörtyüzlü gibi çeĢitli formlardaki bu calculi veya hesap taĢlarının her biri farklı bir nesneye karĢılık gelmekte ve ticareti yapılan malların türü ve ölçüsü hakkında bilgi vermektedir. Hesap taĢları, farklı diller kullanan toplumlar arasında anlaĢılabilmesi nedeniyle, özellikle ticarette son derece kullanıĢlı olmalıdır (Hırçın, 2000: 3). Örneğin; koni litreye, küre kileye eĢdeğer tahıl miktarlarını, silindir ve disk hayvan sayılarını, dört yüzlüler ise emek birimlerini temsil etmektedir (Crowley & Paul Heyer, 2010: 39-41).

Hesap taĢları üzerinde görülen bu basit Ģekil ve iĢaretler -piktogramlar- „anlam sistemi‟ oluĢturması bakımından -insanlığı yazıyı icat etmeye götüren süreçte- oldukça önemli bir yere sahiptir (Crowley & Paul Heyer, 2010: 43-44, Albayrak, 2016: 15-26).

Şekil 3 Kil Topağı -Anlamları saptanabilmiş bazı calculi'ler ve tablet üzerindeki çizimler

Kaynak: (Hırçın, 2000: 3) (Jean, 2015: 12,13)

1.2.1. Piktogramlar ve İdeogramlar

Latince “pictus” (resim) ve Yunanca “graphien” (yazı) kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluĢturulan pictogram kelimesi, “resim-yazı” anlamına gelmektedir (ÇavuĢoğlu, 1996: 1).

Mağara duvarlarındaki basit resimlerin ilk piktogram örnekleri olduğu düĢünülmektedir. Bunun yanında hesap taĢı sisteminde kullanılmıĢ basit Ģekiller de piktogram örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir (Erbey, 2014: 3).

(15)

Şekil 4. Munich Olympic Games pictogram, Otl Aicher

(a)

(b)

http://www.csun.edu/~pjd77408/DrD/Art461/MotionL ecture/Pictograms_Ideograms.htm EriĢim Tarihi: 29.04.2019

http://1stmuse.com/pictograms/ EriĢim Tarihi: 25.04.2019

(c)

https://www.researchgate.net/figure/ EriĢim Tarihi: 29.04.2019

(d) (e) https://medium.com/@Follow_the_arrow/the-curious-case-of-the-failed-pictogram-4457de62fdfe EriĢimTarihi: 29.04.2019 http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Trafik/Tehli keUyariIsaretleri.aspx EriĢimTarihi: 29.04.2019

Zamanla piktogramlar somut ifadelerin sembolleri olarak yaygın kullanılırken soyut fikirleri de ifade eden sembollere ihtiyaç duyulmuĢ ve ideogramlar ortaya çıkmıĢtır. Piktogramlar çoğunlukla ideogramlar ile karıĢtırılmaktadır. Ġkisinde de resmetme yolu kullanılsa da piktogramlar somut nesneleri, ideogramlar soyut kavramları ifade eden semboller olarak tanımlanmaktadır (Gökhan, 2009: 95).

(16)

Şekil 5. İdeogram Örneği

http://www.csun.edu/~pjd77408/DrD/Art461/MotionLecture/Pictograms_Ideograms.htm EriĢim Tarihi: 29.04.2019

Piktogramlardan piktografik yazı dili oluĢturulmuĢ ve devamında piktografik yazı dili, ideografik ve fonografik olmak üzere ikiye ayrılmıĢtır. Günümüzde kullanılan Çince, Japonca, Korece, Tayvanca dilleri ideografik yazı dilleridir. Bunların dıĢında kullanılan yazı dilleri ise fonografik olarak adlandırılmaktadır (YeĢilmen, 2014: 60).

Sümerler ilk piktografik ve ideografik yazı dilini oluĢturan uygarlık olarak bilinmektedir (YeĢilmen, 2014: 1-3). Sümerler önce sesleri sonra nesneleri somut imgelere dönüĢtürmüĢ, bu yazı diline “piktogram”, soyut fikirleri anlatabilecekleri resimsel imgelere ise “ideogram” adını vermiĢlerdir. Sümerlerin geliĢtirdiği bu yazı dilinin süreç içinde farklı coğrafyalara yayıldığı görülmektedir (Parsa, 2014:2, 3; YeĢilmen, 2014: 60).

Yakın doğuda ortaya çıkan bir diğer yazı dili de hiyerogliflerdir. Hiyeroglif Mısır dilinde „tanrının sözleri‟ anlamına gelmektedir. Hiyerogliflerin M.Ö 3200‟lerde, sülaleler öncesi dönemin sonlarında ortaya çıktığı bilinmektedir. Hiyeroglifler, piktografik ve ideografik temeller barındırmaktadır. Aynı zamanda sesçil yani fonografiktir. Dolayısıyla sesçil göstergeler ile ideogramların özdeĢ olduğu düĢünülmektedir. (Faulmann, 2001: 21; Munis, 1971).

(17)

Şekil 6. Hesap Tabletleri ve Kamış Kalem

Kaynak: (Jean, 2015: 15)

Şekil 7. Hiyeroglif Yazı Örneği

https://oyiabrown.com/2013/08/09/read-and-write-like-an-egyptian/ EriĢim Tarihi: 29.04.2019

Şekil 8. Sümer, Antik Mısır ve Çin ideogramları

(18)

2. EMOJİ

Günümüzde kullanılan iletiĢim araçları bilgisayarlar, tabletler, mobil cihazlar vs. Ģeklinde sıralanabilmektedir. Bu araçlar çerçevesinde web tabanlı sosyal medya yazılım programları yoğunlukla kullanılmaktadır. Bu noktada sosyal medya iletiĢim dilinde, piktogramların ve ideogramların çağdaĢ varyasyonları olan Emojileri görmekteyiz. Emojiler tıpkı piktogramlar ve ideogramlar gibi evrensel anlatım diline sahip resimsel yazılardır. Sosyal medyada kullanılan yazılı iletiĢim dilinde ifade edilmek istenen duygu ya da düĢünceyi güçlendirmek için kullanılan resimler, karakterlerdir. Emojiler, giderek yazınında yerini alma yolunda ilerlemektedir.

“Emoticon”, emojilerin temelini oluĢturan simge ve sembollerdir. Emoticon kelimesi Ġngilizce emotion (duygu) ve icon (ikon) kelimelerinin birleĢiminden meydana gelmiĢtir (Kelleci & Özant, 2017: 5).

Emoticon, kısaca belirli bir sırayla yan yana konulduğunda bir duyguyu dışa vuran yazım sembollerinden meydana gelmiş görsel ipuçları olarak tanımlanabilir (Rezabek ve Cochenour, 1998, s. 201). Diğer bir deyişle sayılar, harfler, noktalama işaretleri ve diğer karakterlerin herhangi bir duygulanımdan söz edilebilecek şekilde, belli bir sıraya konulmasıyla oluşmuş sembolik sunumlardır” (Kelleci & Özant, 2017: 5).

Literatürde ilk emoticon kullanımına iliĢkin Robert Herrick ve Abraham Lincoln isimlerine ulaĢmaktayız. Robert Herrick‟in 1648‟de Hesperides‟te yayınlanan “To Fortune” adlı Ģiirinin ikinci satırının sonunda (similing yet:) (ġekil 9) ifadesi görülmektedir. Bu ifade ilk emoticon olabilir mi, ya da baskıdan kaynaklı bir kayma ya da bir hata mıydı?

Şekil 9. Robert Herrick’in “To Fortune” Şiiri

Kaynak: http://hollywoodwalker.blogspot.com/search/label/Robert%20Herrick.%20emoticon EĢirim Tarihi: 30.05.2019

(19)

Abraham Lincoln‟ün 7 Ağustos 1862‟de Times‟da basılan konuĢma metninde (applause and laughter;) (ġekil 10) ifadesi de bir emoticon kullanımı olarak değerlendirilebilir mi?

Şekil 10. Abraham Lincoln’ün Konuşma Metini

Kaynak: https://www.huffpost.com/entry/abraham-lincoln-emoticons_n_1893411 EriĢim Tarihi: 30.05.2019

Diğer yandan ilk kez sosyal medyada Emoticon kullanımına iliĢkin iki farklı isme ulaĢılmaktadır. Bunlardan ilki 1979‟daki kullanımıyla Kevin Mackenize, ikincisi ise 1982‟deki kullanımıyla Scott Fahlman‟dır.

Emoticonları ilk kimin kullandığı konusu netlik kazanmasa da yapılan araĢtırmalar ilk emoticonların gülen surat :-) ve ağlayan surat :-( sembolleri olduğunu göstermektedir (Barrett, 2002).

Emoticonların, emoji olma yolundaki ilk sembol gülen surat 1964 yılında Harvey Ross Ball (ġekil 11) tarafından bir sigorta Ģirketi için tasarlandığı bilinmektedir. Gülen surat, sanatçı tarafından Ģirket çalıĢanlarının morallerini yükseltmek için düğmelere koymak isteyen firma için tasarlamıĢtır (Danesi, 2017: 3). Ball, Devlet KarĢılıklı Hayat Güvencesi ġirketi kadrosunu kurmuĢ, „gülen yüz‟ çizmiĢtir. „Gülen yüz‟ün biri diğerinden daha büyük, tamamen sarı, gülüĢü ve iki arsız çukur vardır. ġirket, 10 dakika sonra 100, ardından 10.000, daha sonra sayısız rozet ve diğer aksesuarları satın almıĢtır. Düğme, önce Amerika‟da sonra tüm dünya genelinde yayılmıĢ ve beğeni görmüĢtür. Böylece gülen yüz küresel ve evrensel üne sahip olmuĢtur (https://www.vice.com/en_au/article/j5pyyb/the-man-who-owns-the-smiley-face).

(20)

Şekil 11. Harvey Ross Ball

Kaynak: https://medium.com/@BrandMastermind/the-man-behind-the-smiley-face-dd01b435ec91 EriĢim Tarihi: 30.05.2019

1970‟lerin baĢlarında bu popülerliği fırsat bilen iki Philadelphia giriĢimcisi, Bernard ve Murray Spain kardeĢler tarafından “Mutlu bir gün geçir” anlamıyla kupalar, tiĢörtler ve çıkartmalar üretilmiĢtir (ġekil 12).

Şekil 12. Bernard ve Murray Spain

Kaynak:https://outlet.historicimages.com/produ cts/aco149 EriĢim Tarihi: 30.05.2019

Kaynak:https://tr.pinterest.com/pin/310537336784817 082/?lp=true EriĢim Tarihi: 30.05.2019

Ġlk emoji ikonu olan gülen surat sembolü “smiley”nin, 1972 yılında Franklin Loufrani ve oğlu Nicolas Loufrani tarafından markalaĢtırıldığı ve bir ürün olarak evrenselleĢtirildiği (ġekil 13) bilinmektedir. 1972‟de Fransa‟da yapılan “Take Time To Smile” kampanyasının bir parçası olarak Gazeteci Franklin Loufrani, “France Soir” adlı Fransız gazetesinde, pozitif haberlerin verildiği yazıların üzerinde gülen surat logosunu kullanmıĢtır. Gülen surat logosu çok sevilip yaygınlaĢarak, kültürel bir sembole dönüĢmüĢtür (Stark & Crawford, 2015: 1-11; Danesi, 2017: 2). Bu durum Loufrani‟nin

(21)

gülen surat logosunu ticari bir ürün olarak kullanma kararı vermesinin yolunu açmıĢtır. Loufrani, The Smile company‟i kurmuĢ ve gülen surat logolu pek çok ürünü pazara sunmuĢtur. Ürün çeĢitliliği çok fazla olan firmanın öncelikli kitlesi gençler olmuĢtur. ġirketin moda, aksesuarlar, hediyeler ve ev aletleri gibi geniĢ bir ürün portföyü bulunmaktadır.

Şekil 13. Nicolas Loufrani

Kaynak: https://inews.co.uk/news/long-reads/smiley-nicolas-loufrani/ EriĢim Tarihi: 30.05.2019

1970‟lerin sonu ve 80‟lerde Smiley, elektronik müziğin ikonik sembolu haline gelmiĢ, 1996‟da ilk olarak dijital varyasyonu Alcatel cep telefonlarında kullanılmıĢtır. 1997‟de Nicolas Loufrani, bu kadar popüler olan smiley sembolünün telif hakkını almıĢtır. Loufrani 2001‟de, evrensel dil olarak smiley sözlüğünü internette yayınlamıĢ, 2002‟de ise ilk defa kitap olarak bastırmıĢtır (https://smiley.com/our-story).

“Emoji”, Japonca‟dan Ġngilizce‟ye uyarlanmıĢ bir kelimedir: “e” “resim” “moji” ise “harf, karakter” anlamına gelmektedir. Emoji “resim kelimesi” olarak tanımlanmaktadır.

Duygu durumlarının ifade edilmesinde kullanılan emojiler, belirli bir fikri veya duyguyu ifade etmek için elektronik iletiĢimde bir mesaja eklenen dijital bir resim olarak da nitelendirilmektedir. Danesi; emojiyi “ne olduğunun karakterizasyonudur” Ģeklinde yorumlamaktadır (Danesi, 2017: 2).

Emojiler 1998 yılında, Japonya‟da NTT DoCoMo firmasında çalıĢan Shigetaka Kurita tarafından tasarlanmıĢtır (Danesi, 2017: 2). Kurita‟nın tasarladığı her biri 12x12 piksel boyutunda 176 adet emoji, Ġ-mode adlı bir mobil cihaza uyarlanmıĢtır.

Japonlar tarafından büyük ilgi gören emojiler, süreç içinde diğer mobil cihaz üreten firmaların da ilgisini çekmiĢ; bu firmalar, emojileri, ürünlerine yazılım olarak

(22)

eklemiĢlerdir (ġekil 14). Telefon yazılımlarındaki farklılıklar nedeniyle emojilerin farklı markalara gönderiminin yapılamaması, 2006 yılında Google‟ın ortak bir kod altında standartlaĢma çalıĢmaları yapmasının yolunu açtı. Ancak, çalıĢmalar olumlu sonuç vermemiĢtir. Standardizasyon problemi, 20. Yüzyılın sonlarına doğru Unicode Consortium (evrensel kod birleĢimi) tarafından ortadan kaldırılmıĢtır. Tasarlanan 722 emoji karakteri farklı cihaz ve tarayıcılar tarafından kullanılabilir hale getirilmiĢtir (Önemli, 2015: 54 ; Toksöz & Kahraman, 2017: 249).

Şekil 14. İlk 176 Emoji

Kaynak: https://www.dezeen.com/2016/10/27/museum-of-modern-art-new-emoji-collection-graphic-design-news-new-york-usa/ EriĢim Tarihi: 26.05.2019

2010-11 yılında Apple‟ın iPhone cihazları üzerinde emojileri desteklemeye baĢlaması, emoji kullanımına evrensel boyutta popülerlik kazandırmıĢtır. (Toksöz & Kahraman, 2017: 249).

“Pazarlama ajansı ve araştırma firması Fikri Mühim’in (2015) yaptığı araştırmaya göre kullanıcıların iletişimde emoji tercih etme sebepleri “duygularını daha iyi ifade edebilmek”, “düşüncesini desteklemek” ve “kısa zamanda çok şey ifade edebilmek” olarak belirtilmiştir. Ayrıca araştırmaya katılan beş kişiden ikisi emoji dilinin dijital iletişimde yazı kullanımının yerini tamamen alacağı görüşünde bulunmuştur” (Çeken, Aypek Arslan, & Tuğrul, 2017: 96)

(23)

Fikri Mühim anket sonuçlarına göre Türkiye‟de emoji kullanımı ġekil 15‟de görülmektedir. Kullanıcılar arasında sırasıyla en çok kalpli öpücük, kalple bakan gözler, gülen gözlerle gülümseyen surat emojisi tercih edilmektedir (Çeken, Aypek Arslan, & Tuğrul, 2017: 91-105).

Şekil 15. Fikri Mühim Anketine göre ilk 10 sırada yer alan Emojiler

Kaynak: (Çeken, Aypek Arslan, & Tuğrul, 2017: s.97)

2015 yılında Türkiye‟de yapılan anket Fikri Mühim‟in sonucuna göre 6. Sırada yer alan “The Face with Tears of Joy – Gülmekten gözünden yaĢ gelen” emoji ifadesi hızla geliĢen ve yayılan sosyal medya kaynakları ile beraber yılın en çok kullanılan emojileri arasında yeralmaktadır.

Oxford University Press‟in dünyada emojilerin kullanım istatistiklerini analiz etmek için, mobil teknoloji Ģirketi olan aynı zamanda emoji klavyesi üreten SwiftKey firması ile birlikte yapmıĢ olduğu ortak çalıĢma “The face with tears of joy” (Gülmekten gözünden yaĢ gelen) adı verilen emoji'nin ABD'de yüzde 17, Ġngiltere'de ise yüzde 20'lik bir kullanıma sahip olduğunu göstermektedir. Bu emoji aynı ülkelerde en çok kullanılan emoji ünvanının da sahibidir (Skiba, 2016: 56). Oxford Sözlüğü, 2015 yılında, bir piktogram olarak değerlendirilen bu emojinin adını yılın sözü olarak seçmiĢ ve sözlüğe eklemiĢtir (Wijeratne, Balasuriya, Sheth, & Doran, 2017: 646; Pele, 2016: 396).

Oxford Dictionaries blog sitesinde, 16 Kasım 2015 tarihli ve ilk defa, “Yılın Sözü”nün bir kelime olmadığını, bir resmin yazdığını, “Gülmekten gözünden yaĢ gelen yüz” olduğunu açıklayan bir yazı yer almaktadır. Emoji (ġekil 16)‟da görülmektedir.

(24)

Şekil 16. Face with tears of joy

Kaynak: https://emojipedia.org/face-with-tears-of-joy/ EriĢim Tarihi: 2.6.2019

Ġlki 2014 yılında kutlanan “Dünya Emoji Günü” her yıl 17 Temmuz‟da kutlanmaya devam etmektedir. Apple, bu tarihi ilk olarak 17 Temmuz 2002‟deki takvim emojisinde 17 rakamının yazması nedeniyle belirlemiĢtir. Bazı firmaların ürettiği emoji klavyelerinde 17 rakamı farklı yazılmaktadır. Örneğin Facebook, kalvyesinde takvim emojisi 14 Mayıs‟ı göstermektedir. Bunun sebebi 14 Mayıs‟ın, Facebook‟un kurucusu Mark Zuckerberg‟in doğum günü olmasıdır (Emojipedia.org, 2019).

Emojilerin çeĢitlenerek sayılarının oldukça artmasıyla birlikte, kullanıcıların emojilerin anlam ve ifadelerini kolayca bulabileceği emoji sözlüğü hizmeti veren web siteleri oluĢturulmuĢtur.1 Bir baĢka web sitesi “emojitracker” anlık olarak Twitter‟da kullanılan emojilerin istatiksel verilerini oluĢturmaktadır.2

Emojilerin popülaritesi her geçen gün artmaktadır. Dijital kültürün yaygınlaĢması, emojilerin çeĢitlenerek geliĢmesini ve bir ürün olarak alanını daha da geniĢletmesini sağlamaktadır. Emojiler sadece sosyal medya ve mobil iletiĢim araçlarında değil hayatın her alanında karĢımıza çıkmaktadır.

Amerikalı yazar Herman Melville'in (1819-1891) baĢyapıtı Moby Dick (1956), dünya edebiyatının, klasiklerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu klasik eser Fred Benenson tarafından 2010 yılında emojilerle yazılarak yeniden hayat bulmuĢtur (Pele, 2016, 396-401; Melville, 2010). Kitap yaklaĢık 10.000 cümleden oluĢmaktadır ve çevirisi üç kez kontrol edilmiĢtir. Emoji Dick Kitabı (ġekil 17) ilk olma özelliğini taĢımaktadır. Kitabın orijinal metni sabit bırakılmıĢ, her cümlenin üstünde o cümleleri ifadeleyen emojilere yer verilmiĢtir (Melville, 2010).

1 www.emojipedia.org, www.getemoji.com, www.emojicopy.com, www.emojidunyasi.com,

www.copyandpasteemoji.com, www.emojikeyboard.top,

2

(25)

Şekil 17. Emoji Dick Kitabı

Kaynak: www.emojidick.com , Emoji Dick Book

Orijinal adı The Mojicons (2017) ve The Mojicons II (2018) olan, ülkemizde “Sevimli Emojiler” ve “Sevimli Emojiler 2” olarak vizyona giren animasyon filmlerinde emojilerin serüvenlerini anlatılmaktadır. Çocuk sinema filmi olarak vizyona giren Rus yapımı filmlerin senaristi Viacheslav Marchenko, yönetmeni ise Alexander Romanetz‟dir (ġekil 18).

Şekil 18. Sevimli Emojiler 1-2

a Kaynak: http://www.beyazperde.com/filmler/film-257306/ EriĢim Tarihi: 3.6.2019 b Kaynak: http://www.beyazperde.com/filmler/film-265539/ EriĢim Tarihi: 3.6.2019

(26)

Emojilerin konu edildiği bir diğer animasyon film ise 2017 yılında vizyona giren Emoji Filmi‟dir. Animasyon, macera ve komedi türündeki filmin yönetmeni Tony Leondis‟dir. Sony Pictures'ın yapımcılığını üstlendiği proje Amerika BirleĢik Devletleri‟inde kurgulanmıĢtır (ġekil 19).

Şekil 19. Emoji Filmi "emoji movie”

Kaynak: http://www.beyazperde.com/filmler/film-239630/ EriĢim Tarihi: 3.6.2019

2.1. Emojinin Kullanım Alanları

Emojilerin popüler olması, toplumun her kesimi tarafından bilinmesi ve sevilmesi büyük firmaların reklam yüzü olarak emojileri sıklıkla tercih etmelerine neden olmaktadır. Firmalar, ürün pazarlama ve stratejilerinde emojilere yer vererek reklamı yapılan ürüne dair ana fikri kolaylıkla aktarabilmektedir.

Örneğin bir online bilet satıĢ firması olan “Ucuzabilet.com”, pazarladıkları uygulamayı kullananların ekonomik bilet alarak mutlu, kullanmayanların ise pahalı bilet alarak mutsuz olacaklarını emojilerle ifade etmektedir. Dünyanın en önde gelen Fastfood firmaları; McDonalds, Burger King ve Domino‟s Pizza reklamlarında emojileri kullanarak ürünlerinin tüketicileri mutlu edeceğini ifade etmektedir (ġekil 20). Telekomünikasyon firmaları da reklamlarında ve broĢürlerinde emojilere yer vermektedir. Turkcell‟in emocanları (ġekil 21) buna örnektir.

(27)

Şekil 20. Emojili Reklamlar - 1

Kaynak: https://www.youtube.com/watch?v=85PcUr61egU, EriĢim Tarihi: 3.6.2019

McDonalds Burger King Domino's Pizza

Kaynak: (Emogi, Emoji Report, 2015) EriĢim Tarihi: 3.6.2019 Şekil 21. Emojili Reklamlar - 2

Kaynak: https://emoji.com.tr/emocanlar/ , EriĢim Tarihi: 3.6.2019

Kaynak: Elit Çikolata Perakende Katalog 2019

Televizyon programlarında da emojiler kullanılmaktadır. Eser Yenenler‟in sunduğu 3 ADAM (ġekil 22) programında “Emojilerle Anlat” bölümünde katılımcıya Ģarkı sözünü temsilen emojiler gösterilerek Ģarkının bulunması istenmektedir.

(28)

Şekil 22. Eser Yenenler "3ADAM"

Kaynak: https://www.youtube.com/watch?v=KvhLyzYg__4 , EriĢim Tarihi: 3.6.2019

Avustralyalı saç tasarımcısı Mykey O'Halloran da emojilerden esinlenerek bir Ģaç tasarlamıĢtır. Tasarımda gökkuĢağı kusan bir emoji görülmektedir. Mykey, bu tasarımı internette paylaĢtıktan sonra çok fazla ilgi uyandırmıĢ, emojiler ile saç tasarımları yapmaya devam etmiĢtir (ġekil 23).

Şekil 23. Saçlara Emoji Boyama

Kaynak: https://www.instagram.com/p/Bx_YdaSgw7Q/?igshid=od30oluv1qm s, EriĢim Tarihi: 5.6.2019 Kaynak: https://www.instagram.com/p/Bx 3NcP1HUs4/?igshid=es9fe8dexi5 f, EriĢim Tarihi: 5.6.2019

Emojiler, oyuncak sektöründe de çok sık kullanılmaktadır. Tekstil, hediyelik eĢya ve daha pek çok sektörde de emojilerle karıĢılmaktadır (ġekil 24).

(29)

Şekil 24. Oyuncaklar ve T-Shirt Kaynak: (Emogi, Emoji Report, 2016) Kaynak: (Emogi, Emoji Report, 2016) Kaynak: (Emogi, Emoji Report, 2016) Kaynak: www.n11.com, EriĢim Tarihi: 3.6.2019

Emojiler birçok alanda olduğu gibi endüstriyel seramik alanında da kendini göstermektedir. Bu semboller ürünlerin yüzeylerinde daha çok dekor olarak uygulanmıĢtır. Emojilerin kullanıldığı endüstriyel seramik ürün grupları arasında büyük oranda kupalar yer almaktadır (ġekil 25).

Şekil 25. Emojili Kupalar ve Tabaklar

Kaynak: https://dijitalbaskimerkezi.net/e moji-ailesi-2-baskili-kupa-bardak-190817161049, EriĢim Tarihi: 3.6.2019 Kaynak: https://dutch.alibaba.com-60683013198.html, EriĢim Tarihi: 3.6.2019 Kaynak: https://www.aliexpress.com/item/ 32857099832.html, EriĢim Tarihi: 3.6.2019

Çok yönlü bir sanatçı olan Ben Fearnley, heykel sanatı ile modern emojileri sentezleyerek 2018‟de Sculptmojis adını verdiği bir seri oluĢturmuĢtur (ġekil 26). Eserlerinde genellikle rastlanan vakur görünüĢ, sculptmojislerde samimi sevecen ve mutlu bir ifadeye bürünmektedir. Bu seride evrensel bir dil ortaya koyan Fearnley, izleyicilerin dikkatini emojilere çekmekte ve grup çalıĢmalarında emoji hikayelerini anlatmaktadır.

(30)

Fearnley, 3D tekniği ile ürettiği sculptmojis serisinde emojileri dijital iletiĢim dünyasından çıkarak, sanat formuna dönüĢtürmekte ve sculptmojislerini hayatın içine dahil etmektedir. Örneğin, “Yeni iPhone‟nuza sigorta yaptırmayı unuttuğunuzda” adlı çalıĢmasında parçalanmıĢ bir akıllı telefona bakan dört emojiyi betimlemektedir. Bir diğer çalıĢmasında ise gözleri kalpli bir erkek emoji, uyuyan bir kadın emojiye bakarken görülmektedir (Peltier, 2018: 18.06.2019).

Şekil 26. Ben Fearnley - Dijital Sanat

Kaynak: https://benfearnley.studio/sculptmojis, EriĢim Tarihi: 3.6.2019

2.2. Seramikte Duygu ve İfade Kullanan Sanatçılar 2.2.1. Billy Law

Avusturalya‟nın Sidney Ģehrinde yaĢayan Billy Law, yoğunlukla saksı, kâse, bardak ve kupa üreten bir sanatçıdır. Ona göre “Seramik ürün kendi özellikleri ile benzersizdir, hiçbiri diğerinin aynısı olamaz.” Billy Law, ürettiği kupa ve bardaklarda emojileri doğrudan kullanmasa da her bir kupa veya bardakta farklı duyguları ifade etmeye çalıĢmaktadır. ġekil 27‟de sanatçının çalıĢmalarından bazı örnekler görülmektedir.

(31)

Şekil 27. Billy Law Ürünleri

Kaynak: https://www.mrbillypotter.com, EriĢim Tarihi: 4.6.2019

2.2.2. Rachel Sender

Rotterdam'daki Willem de Kooning Akademisi'nde, seramik ve illüstrasyon öğretmenliği yapmakta olan Rachel Sender, 2013 yılında seramik sanatı ile ilgilenmeye baĢlamıĢtır. Hobi olarak baĢladığı seramik sanatını benimsemiĢ ve devam etmiĢtir.

Seramik ile geçirdiği bir süreden sonra “Potheads” fikri üzerine yoğunlaĢmıĢ olan Rachel Sender, insanların her ortamda kullanabilecekleri, yüzlerini ve kiĢiliklerini yansıtan, aynı zamanda içerisine konulan bitkinin ise bu karakteri tamamlayacağını düĢünerek küçük saksılar üretmiĢtir. Sanatçı bu küçük saksıların yerleĢtirildikleri her yere dostça bir yaklaĢım ve komik bir dokunuĢ kattığına inanmaktadır. ġekil 28‟de Sender‟in potheads çalıĢmalarından birkaç örnek yer almaktadır.

(32)

Şekil 28. Rachel Sender Ürünleri

Kaynak: https://shop.rachelsender.com, EriĢim Tarihi: 4.6.2019

2.2.3. Helen Hodson

Ġngiltere‟nin Sussex eyaletinde yaĢayan Helen Hodson, vahĢi doğa ile ilgilenen bir sanatçıdır. Seramik formlarında vahĢi hayvanlardan esinlenmekte ve bu hayvanların sıradıĢı varyasyonlarını yapmaktadır. Bu seriye yaratıklar ismini vermiĢtir. Helen Hodson‟ın seramiklerinde, figürlerin yüzlerinde duygu ifadesi kolaylıkla izlenebilmektedir. ġekil 29‟da Hudson‟ın çalıĢmalarından örnekler görülmektedir.

Şekil 29. Helen Hodson Ürünleri

Kaynak: https://www.instagram.com/noseymungo/, EriĢim Tarihi: 4.6.2019

2.2.4. Karen Dance

Amerika BirleĢik Devletleri‟nde yaĢayan Karen Dance, karikatürize ifadelerin görüldüğü kaplarda, sıradıĢı insanlardan ve insani duygulardan esinlenmektedir. Seramik çalıĢmalarında farklı piĢirim ve dekor teknikleri uygulamaktadır. Karikatürize ifadeler çalıĢan bu sanatçının çalıĢmaları da resimsel bir karakter (emoji) olarak örneklendirilebilir. Sanatçının bazı çalıĢmaları ġekil 30‟de yer almaktadır.

(33)

Şekil 30. Karen Dance Ürünleri

Kaynak: https://www.instagram.com/tiltedkilnworks/, EriĢim Tarihi: 4.6.2019

2.2.5. Henrik Van Ryzin

ÇalıĢmalarında Polinezya pop, macera, keĢif ve Güney Denizleri gizeminden esinlenen Van Ryzin, 2001'de VanTiki Studio'yu kurmuĢ ve burada sıradıĢı kupalar üretmeye baĢlamıĢtır. Kupaların büyük bir kısmı endüstriyel seramik üretim yöntem ve teknikleri kullanılarak üretilmiĢtir.

Ürettiği kupalar arasında Emoji Dick kitabının beyaz balinası Moby Dick de yer almaktadır. Ġfade ve karakter çalıĢan sanatçının çalıĢmaları emoji kullanılan seramiklere örneklendirilebilir. Sanatçının birkaç çalıĢması ġekil 31‟de gösterilmektedir.

Şekil 31. Henrik Van Ryzin Ürünleri

Kaynak: https://www.instagram.com/vantiki/?hl=tr, EriĢim Tarihi: 5.6.2019

(34)

2.3. Tasarımda Kullanılan Emojilerin Anlam ve İfadeleri

EMOJİ İSİM AÇIKLAMA

Kalp şeklinde gözlerle gülen

emoji

Seni yerim ya! Emojisidir. Sık kullanılan bir emoji biçimidir. Flört mesajı verir, aynı zamanda sevinç duygusunun da belirtisidir.

Beğeniyorum başparmağı

Çok popüler olan, „like‟ olarak da bilenen bu emoji, dünya çapında çok sık kullanılmaktadır. Eskimeyen ve tekrar tekrar yenilenen bir emojidir. Beğenmek, hoĢnutluk anlamına gelmektedir, yükseliĢi temsil eder. BaĢardın! anlamları da sıklıkla kullanılmaktadır.

Korkudan donduran emoji

En korkmuĢ ve stresli olan bu emoji, Ģok olmayı veya kötü bir haber almayı temsil eder, bir yandan da alaycı bir tavrı vardır.

Öpen emoji

Sık kullanılan emojidir, öpücük vermeyi anlatır. “GörüĢmek üzere” anlamına da gelmektedir.

Acıya dayanan emoji

Acıyı temsil eden bu emoji, üzülmeyi de temsil etmektedir. “Bir durumun üstesinden zorlukla gelebildim ama çok yoruldum” anlamında da kullanılmaktadır.

İfadesiz emoji

Ġfadesiz, düz bir emojidir. Tiksinliği, sinir halini ifade etmektedir.

(35)

Gülme krizi(xD) emojisi

Çok komik durumlarda kullanılan emojidir. Dünya çapında çok sık kullanılan bir emoji biçimidir. Sevinç gösterimi olarak da bilinmektedir.

Yüzünü gözünü çarpıtan emoji

Suçlu bir gülümsemedir. Kasılmak ve gerginlik ifadeleri olarak kullanılmaktadır.

Hafifçe gülen emoji

Rahatlığı temsil eder. Gülümseyen bir emoji olarak sıklıkla kullanılmaktadır.

Açık ağzıyla gülümseyen ama

soğuk terleyen emoji

Stresli bir durum karĢısında kalmıĢ olan bu emoji, “mutluyum, rahatım” anlamını taĢımaktadır.

Cansız, neşesiz emoji

Fiziken ve ruhen yorulmanın ve dinlenme istemenin belirtisidir. NahoĢluğu da ifade eden bu emoji, üzüntü anlamı da taĢımaktadır.

Gözlerini kırpan ve dilini dışarı

çıkaran emoji

Sık kullanılan bir emojidir. Flört mesajı vermektedir, alaycı bir tavrı vardır.

Göz kırpan emoji

Biraz art niyetli bir emojidir. Hem ciddi hem de Ģaka maksadıyla kullanılır. Cinsel mesaj vermektedir.

(36)

Kaşlarını çatan emoji

Üzgünlüğün ifadesi olarak bilinmektedir. NeĢesi olmayan duygu durumlarını ifade eder, memnuniyetsizlik belirtisidir.

3. EMOJİNİN ENDÜSTRİYEL SERAMİK ALANINDA FORM VE YÜZEYLERDE UYGULANMASI

Çamurun Ģekillendirilebilen bir malzeme olduğunun anlaĢılması ve ateĢe maruz bırakıldığında sertleĢtiğinin ve mukavemetinin arttığının gözlenmesi seramik kap kacak üretiminin baĢlamasının en önemli nedenlerinden biri olarak görülmektedir. Neolitik Çağ‟da tarım toplumlarının artı besinlerini saklamak depolamak ve taĢımak vs. ihtiyaçlarını gidermek için farklı biçimsel özelliklere sahip kaplar ürettiği bilinmektedir. Kaplarda görülen biçimsel çeĢitliliğin mutfak kültürünün oluĢmasıyla doğrudan iliĢkili olduğu açıktır.

Arkeolojik araĢtırmalar sonunda ele geçen buluntular her toplumun mutfak kültürünün toplumun yeme içme alıĢkanlıklarına, yeme içme alıĢkanlıklarının ise o toplumun yaĢadığı coğrafyaya dolayısıyla bitki örtüsüne, iklim koĢullarına bağlı olduğunu göstermektedir. Bu nedenlerle toplumların beslenme alıĢkanlıkları ve beslenme Ģekilleri, besinlerin saklanmasında, piĢirilmesinde ve sunulmasında kullanılacak kap tiplerinin biçimsel özelliklerini belirlediği açıktır (Aslan, 2008: 1-4).

“Besin menüsü geniĢledikçe toplumların yaĢadığı yerlere özgü bitki ve hayvanları ehlileĢtirip yetiĢtirmeye baĢlamasıyla yöreye özgü mutfak kültürü de oluĢmaya ve çeĢitlenmeye devam etmiĢtir. Özellikle de kilden çanak-çömlek yapımının baĢarılması ve besinleri özel besin saklama kuyularında saklamaya baĢlamalarıyla, yöresel mutfak kültürü yüzyıllar içerisinde zenginleĢmiĢtir” (Aktaran: Akın, Özkoçak, & Gültekin, 2015: 39 ).

Diğer yandan bu kapların yapımında kullanılan hammadde de yine o toplumun hammadde rezervlerine ve ekonomisine bağlı olarak çeĢitlilik göstermektedir. Seramiklerin yanında madeni kap kacakların da üretildiği görülmektedir. Örneğin, Yunan mutfak kültüründe “…genel olarak, pişmiş toprak kaplar kullanılmıştır, ancak

(37)

symposionlarda madeni kaplar önemlidir. Pişmiş toprak kaplar, daha çok orta halli kişiler için bir kullanım aracıdır ki bunları üretmek ucuz ve seridir.

Roma döneminde tüm evlerde kullanılan pişmiş toprak kaplar daha sonra yalnızca yoksul kesimin tercihi olmuştur. Lükse düşkün olan Roma toplumunda madeni kaplar gitgide yaygınlaşmıştır. Şarapla ilgili kaplar önemli ölçüdedir. Yine şarap karıştırma, soğutma ve sunma kapları revaçtadır. Yemekler için ise, çukur kâseler, tepsiler, sosluklar, şişeler, testiler kullanılmıştır” (Aksu, 2015:1-104).

BaĢlangıçta çok uzun süre sadece avcı toplayıcılık yaĢam biçimini ĢekillendirmiĢken, yerleĢik düzene geçtikten sonra toplumların çevresel koĢullarına ve geliĢmiĢlik düzeylerine bağlı olarak mutfak kültürleri ortaya çıkmıĢtır. Özellikle son 100-150 yıllık süreçte ise dünyada sanayileĢmenin yaygınlaĢması ve iletiĢimin kolaylaĢması beslenmede küreselleĢmeye doğru gidiĢi artırmıĢtır (Aktaran: Akın, Özkoçak, & Gültekin, 2015: 38).

SanayileĢme ile beraber seramik ürünlerin çeĢitliliği önemli ölçüde artmıĢtır. Seramik endüstrisinin geliĢmesi, üretimde makineleĢmeyle daha fazla tasarım ve daha fazla ürünü beraberinde getirmektedir. Küresel ve evrensel hale gelen bu üretimler, kullanıcılar tarafından ciddiyetle takip edilmektedir. EvrenselleĢen üretimin emojilerle bütünleĢmesi yeni bir tasarım biçimini beraberinde getirecektir. Bu çalıĢma, emojilerin, endüstiyel seramik ürünlerinde hem biçim hem de rölyef dekor olarak kullanılmasını konu edinmektedir.

Endüstriyel seramik alanında uygulanmak için belirlenen ürün grubu yemek takımıdır. Parça sayısının fazla olması ve çeĢitlilik içermesi, yemek takımının seçilmesinde etkili olmuĢtur. Tasarlanan yemek takımı 8 parçadan oluĢan bir ürün grubudur. Takımın parçaları; çorba kâsesi, yemek tabağı, servis tabağı, Amerikan servis (supla), peçete yüzüğü, tatlı tabağı, salata tabağı ve çorba servis tenceresinden oluĢmaktadır. Parça çeĢitliliği, farklı yüzeylerde uygulama olanağı sağlamaktadır.

AraĢtırma kapsamında, emeojilerden esinlenilerek tasarlanan bir yemek takımının üretilmesine karar verilmiĢtir. Ġlk olarak emojiler konusunda literatür araĢtırması yapılmıĢ, elde edilen veriler ıĢığında yemek takımları tasarlanmaya baĢlanmıĢtır. Yapılan eskiz çizimleri arasından bir tanesine karar verilmiĢ, yemek takımında yeralan her bir parçanın teknik çizimleri yapılmıĢtır. Teknik çizimlerde parçaların kuruma küçülmesi, piĢme küçülmesi ve sır payları göz önünde bulundurulmuĢtur. Daha sonra çizimler CorelDraw programında yeniden çizilmiĢ ve Cinema 4D programında üç boyutu hale getirilmiĢtir. Dijital ortamda boyutlandırılan

(38)

parçaları onaylanmıĢ ve alçı modelleme aĢamasına geçilmiĢtir. Uygulamalar Selçuk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Seramik Bölümü atölyelerinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Yemek takımında yer alan parçaların alçı modellerinde ABS kartonpiyer alçısı kullanılmıĢ ve parçaların biçimsel özelliklerinden dolayı alçı torna makinesinde ĢekillendirilmiĢtir. Sadece tencere kulpları alçı modeli elle ĢekillendirilmiĢtir. Tüm parçaların alçı modelleri yaklaĢık 15 günde tamamlanmıĢ ve parçalar üzerine uygulanacak rölyefler üç farklı materyalden (muĢamba, pres karton, sunta kaplaması) lazer kesim makinasında kestirilmiĢtir. Kesilen materyaller denenmiĢ ve en verimli olduğu düĢünülen malzeme muĢamba ile rölyefler alçı modeller üzerine sabitlenmiĢtir. Modeller kalıp aĢamasına hazırlanmıĢtır.

Modellerin kalıplanmasında seramik kalıplar için özel üretim olan Baldudak 1.66 seramik kalıp alçısı kullanılmıĢtır. Masif (dolu) döküm olacak tabaklar; supla, servis ve tatlı tabağı için Google Sketchup programında döküm ağzı modellenmiĢ ve 3D yazıcıda yazdırılıp çoğaltılan bu döküm ağızları alçı modellerin ayaklarına belirli aralıklarla sabitlenerek, iki parçalı (çift emiĢli) kalıpları alınmıĢtır. Çorba kâsesi üç, sulu yemek tabağı yedi, çorba tenceresi sekiz, tencere kulpu iki, tencere kapağı iki, tencere kapağı kulpu üç, peçete yüzüğü altı ve salata tabağı beĢ parçadan oluĢacak Ģekilde toplamda on iki parçanın (çorba kâsesi, sulu yemek tabağı, supla servis, yemek servis tabağı, çorba tenceresi ve iki kulpu, tencere kapağı ve kulpu, peçete yüzüğü, salata kâsesi, tatlı tabağı) kalıpları alınmıĢtır. Her bir kalıp bitiminde lazer kesim yapılan malzeme, kalıp içlerinden çıkarılarak kalıplar temizlenmiĢtir. Modellerin kalıplanması yaklaĢık bir ayda tamamlanmıĢtır. Tamamlanan kalıplar kurutma rafına taĢınmıĢ ve 2 hafta kuruması için bırakılmıĢtır.

Kalıpların kuruma sürecinde dökümde kullanılacak çamurlarla (Creaton 33 ile Esc-3 ve Akasya seramik porselen çamuru) denemeler yapılmıĢtır. Ekonomik olması nedeniyle, deneme ve piĢirimleri sonucu, Esc-3 yumuĢak porselen çamurunun kullanılmasına karar verilmiĢtir. Belirlenen çamurun litre yoğunluğu 1680 gr gelecek Ģekilde hazırlanmıĢ ve kalıplara döküm aĢamasına geçilmiĢtir. Esc-3 ile üretimleri geçekleĢen ürünlerde bünye ve sır uyuĢmazlığı görülmüĢ, sırlarda çatlamalar meydana gelmiĢtir. Bunun sonucunda Bilecik/Söğüt‟te Akasya Seramik Ltd. ġti. bünyesinde üretimi yapılan porselen çamuru ve uygun sırrı ile üretim yeniden gerçekleĢmiĢtir.

Masif döküm olan modeller, tabaklar ve peçete yüzüğü tamamen çekene kadar, açık ağızlı modeller ise 4-5 mm kalınlığa ulaĢana kadar döküm ağzından çamur eklenmiĢ ve fazla olan çamur boĢaltılmıĢtır. Tencere, salata tabağı ve kapağı

(39)

kalıplarından toplamda üçer adet, diğer kalıplardan ise günde iki döküm alınmıĢ ve toplamda 222 parça döküm elde edilmiĢtir. Kalıptan çıkan dökümler deri sertliğindeyken çapakları sıyrılmıĢ ve kuruma rafına bırakılmıĢtır. Burada yaklaĢık bir hafta kuruduktan sonra her bir ürün nemli sünger yardımıyla rötuĢlanmıĢtır. RötuĢlanan ürünler, elektrikli fırına tek tek yerleĢtirilmiĢ ve 12 saat boyunca 150 derecede ön kurutma yapılmıĢtır. Birinci piĢirim -13 saat 20 dakika 5 adımda- 960°C‟de yapılmıĢtır. Birinci piĢirimi tamamlanan ürünler basınçlı hava ile tozlarından arındırılmıĢ ve sırlama aĢamasına hazırlanmıĢtır. 980-1040 derecelik EczacıbaĢı transparan sırrı EIR Bomehidrometresi 20°C marka bomemetre ile 32 bome olarak ayarlanmıĢ ve her sırlama sonrasında bu oran kontrol edilmiĢtir. Sonra tüm ürünler daldırma tekniği ile sırlanmıĢtır. Sırlanan ürünler kurumaya bırakılmıĢ ve bir gün sonra sırda gerekli görülen yerler rötuĢlanmıĢ, ürünlerin sır ayakları temizlenmiĢtir. Fırına yerleĢtirilen ürünlerin -9 saat 15 dakika 7 adımda- 1100°C‟de ikinci piĢirimleri yapılmıĢtır. Son olarak 12 kiĢilik 74 parçalı yemek takımı için bir ambalaj kutusu tasarlanmıĢtır.

3.1. Endüstriyel Seramik Ürün Gruplarının Tasarlanması ve Eskiz Aşaması

Endüstriyel seramik grupları içerisinde yemek takımları tarihsel süreç içinde ihtiyaçlar doğrultusunda farklı biçimlerde üretildiği görülmetedir. Bu çalıĢma kapsamında uygulaması yapılan yemek takımı da; günümüz ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik üretilmiĢ; tasarım aĢamasından paketleme aĢamasına kadar günümüz teknolojsinden yararlanılmıĢ, sosyo-kültürel değerler, alıĢkanlıklar tüm süreçlerde göz önünde bulundurulmuĢtur. Sonuç olarak günümüzde oldukça popüler olan Emojilerden hareketle bir yemek takımı üretilmiĢtir.

Şekil 32. Tasarım-Eskiz Aşaması - 1

(40)

Emojilerin bu güne kadarki evrelerinden esinlenerek tasarım oluĢturulmak istenmiĢtir. Ġlk tasarlanan 172 adet 12x12 piksel olan grup ile modern olarak kullanılan emoji grupları ele alınmıĢtır. Tabaklar üzerine uygulanan emojiler, tabakta servis edilecek yemeğin tadına göre belirlenmiĢtir. Örneğin; tatlı tabağı eğlenen, çıldıran, mutlu olan ve çevreye pozitif enerji yayan emojilerle dekore edilmiĢtir (ġekil 33).

Şekil 33. Tasarım-Eskiz Aşaması - 2

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Kâğıt üzerinde eskiz tasarımları tamamlanan ve onaylanan tasarımların dijital ortamda teknik çizimleri ve boyutlandırmaları yapılmıĢtır. Bilgisayar çizimleri ile üretim aĢamasında karĢılaĢılabilecek problemler görülmüĢtür. Örneğin, tek ayak formlarda, fırın piĢirimi sırasında sarkma (yüzeyde çöküntü) olacağı düĢünülmüĢtür. Bu nedenle formların ayak sayısı arttırılarak problemin önüne geçilmiĢtir (ġekil 34).

Şekil 34. Bilgisayar Destekli Tasarım

(41)

3.2. Tasarımların Uygulanma Aşamaları: Model, Kalıp, Döküm, Bisküvi Pişirimi ve Sır Pişirimi

Tasarlanan yemek takımı parçalarının alçı modelleri yapılmıĢ ve bu modellerin alçı kalıpları alınmıĢtır. Kalıplar kuruduktan sonra belirlenen döküm çamuru ile kalıplara döküm yapılmıĢ, kalıplardan çıkarılan dökümler rötuĢlanmıĢtır. Kuruyan dökümlerin birinci piĢimleri, daha sonra da ikinci piĢirimleri gerçekleĢtirilmiĢtir. Fırından çıkarılan parçalar paketlenmiĢtir.

ġekil 35‟te tabakların torna aynası üzerinde modelleme aĢamaları görülmektedir. Öncelikle torna aynası üzerine tabağın iç yüzeyini oluĢturacak olan alçı dökülmüĢtür. Tabağın iç yüzeyine göre alçı ĢekillendirilmiĢ ve tabağın ölçüleri bu düz yüzey üzerine iĢaretlenmiĢtir. Yüzey üzerinde belirli noktalara toplu iğneler çakılmıĢ,- tabak modelini oluĢturacak alçının zeminden ayrılmasını engellemek amacıyla- ayrıcı bir malzeme -iki alçıyı birbirinden ayırmak için- sürülmüĢ ve alçı dökülmüĢtür. Cidar kalınlığı 6 mm ve sır ayakları 5 mm yüksekliğinde tabak modeli ters konumda ĢekillendirilmiĢtir. Yukarıda anlatılan aĢamalar aynı sıra ile supla tabağı (35 cm x 1.2 cm), servis tabağı (27.5 cm x 1.2 cm), tatlı tabağı (22.5 cm x 1.2 cm) için de uygulanmıĢtır.

Şekil 35. Alçı Tornada Model Şekillendirme – 1

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

ġekil 36‟daki görsellerde salata tabağı (26 cm x 7 cm x 30 cm) ile çorba servis (31cm x 10 cm x 17 cm) tenceresinin model aĢaması görülmektedir. Salata tabağı, çorba kâsesi (6 cm x 13 cm x 8 cm) ve sulu yemek tabağı (24 cm x 21.5 cm x 2 cm) modelleri, döküm ağzı ile beraber ters konumda tek parça olarak ĢekillendirilmiĢtir. Tencere modelinde ise farklı bir sıralama takıp edilmiĢtir. Önce döküm ağzı ĢekillendirilmiĢ, döküm ağzının üst yüzeyine ayırıcı sürülmüĢ ve tencerenin gövdesini oluĢturacak alçı dökülmüĢtür. Ters konumda Ģekillendirilen gövdenin sır ayağı bu aĢamada yapılmıĢtır. Tencere gövdesini oluĢturan model ve döküm ağzı torna aynasından ayrılmıĢtır. Tencere gövdesi ile kapağının uyumlu olması için tencere gövdesi torna aynasına düz konumda yerleĢtirilmiĢ ve sabitlenmiĢtir. Tencere gövdesinin üst kısmına

(42)

ayırıcı sürülmüĢ ve tencere kapağını (17 cm x 5.5 cm) oluĢturacak alçı dökülmüĢtür. Bu aĢamada önce tencere kapağı sonra da tencere kapağının döküm ağzı ĢekillendirilmiĢtir.

Alçı modelleri tamamlanan tencere ve kapağının kulpları, alçı tornada genel formu verildikten sonra küçük müdahalelerle, elde tamamlanmıĢtır.

Şekil 36. Alçı Tornada Model Şekillendirme – 2

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

ġekil 37‟de peçete yüzüğü (6 cm x 3 cm) modeli görülmektedir. Diğer modellerden farklı teknikle Ģekillendirilen peçete yüzüğünün öncelikle iç boĢluğunu oluĢturmak için alçı torna aynasında 4,5 cm çapta silindir maça oluĢturulmuĢtur. Maçaya ayırıcı sürüldükten sonra film ile dıĢına alçı dökülmüĢ, sonrasında yüzüğün dıĢ görünümü ĢekillendirilmiĢtir. Peçete yüzüğünün alçı modeli, içinden maça çıkarılarak tamamlanmıĢtır.

Şekil 37. Alçı Tornada Model Şekillendirme - 3

(43)

ġekil 38‟de yemek takımının bütün parçalarının alçı modelleri görülmektedir. Alçı modellerin yüzeylerine uygulanacak yüksek rölyeflerin hazırlık aĢamasına geçilmiĢtir.

Şekil 38. Alçı Modeller

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Yüzeylere uygulanacak rölyeflerin CorelDraw programı kullanılarak vektörel olarak çizimleri tamamlanmıĢtır. Yapılan çizimlerin üç farklı malzemeden (2 mm kalınlığında preslenmiĢ karton, muĢamba ve sunta kaplama malzemesi) lazer kesimleri yapılmıĢtır (ġekil 39).

Şekil 39. Lazer Kesim Aşaması

(44)

Malzemeler alçı modellere sabitlenerek kalıbı alınmıĢ ve verdiği reaksiyon gözlemlenmiĢtir. Sert karton malzeme, alçı içerisinde bulunan su ile karĢılaĢınca ĢiĢme yaparak deforme olmuĢ ve yüzey üzerinde kalıntı bırakmıĢtır. Sunta kaplamasıyla yapılan denemede ise rölyeflerde yer alan detaylar kırılmıĢtır. Her iki malzemenin de kalıp aĢamasında nitelikli bir sonuç vermeyeceği görülmüĢtür. Üçüncü malzeme ise 2 mm kalınlığında plastik muĢambadır. Yapılan deneme sonucunda malzemenin su geçirgenliğinin olmaması ve esnekliğinin rölyeflerin nitelikli ve temiz çıkmasını sağladığı görülmüĢtür (ġekil 40 ve ġekil 41).

Şekil 40. Kesinlen Parçaların Modeller Üzerine Sabitlenmesi

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

TamamlanmıĢ modeller üzerine plastik muĢambadan lazer kesimle elde edilmiĢ rölyefler sabitlenmiĢ ve kalıplama aĢamasına geçilmiĢtir.

Supla servis tabağı, servis tabağı, tatlı tabağı, tencere kapağı, tencere kulpu ikiĢer, çorba kâsesi ve tencere kapak kulpu üç, salata kâsesi beĢ, peçete yüzüğü altı, sulu yemek tabağı yedi, tencere sekiz parçalı kalıplardan oluĢturulmuĢtur (ġekil 42-43).

Şekil 41. 2 Parça Model Tabak Kalıp Aşaması

(45)

Şekil 42. 5 Parça Model Salata Tabağı Kalıp Aşaması

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Tabaklara masif (dolu) döküm yapılacağı için tabak ayaklarına döküm ağızları tasarlanmıĢtır. Google Sketchup ile konik Ģeklinde döküm ağzı çizilmiĢ ve 3D plastikten üretilmiĢtir. Alçının, döküm ağzında biriken çamuru emerek tıkanmaması için üretilen plastik döküm ağızları ile olası problem engellenmiĢtir. Döküm ağızlarının modellemesi ve uygulanması ġekil 44 ve ġekil 45‟de görülmektedir.

Şekil 43. Döküm Ağzı Modeli

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Şekil 44. Plastik Döküm Ağızlarının Uygulanması

(46)

Tüm modellerin kalıpları tamamlandıktan sonra sabitlenen lazer kesim parçaları, kalıp içerisinden tek tek çıkarılmıĢtır (ġekil 45). Tamamlanan kalıplar kuruduktan sonra kapalı bir Ģekilde kurumaya bırakılmıĢtır.

Şekil 45. Model Kalıp Aşaması

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Kuruyan kalıplara döküm yapılmadan önce kullanılacak döküm çamurunun litre yoğunluğu 1680 gr - normal bir döküm çamuru yüzde 30-40 arasında su oranına sahip ve litre yoğunluğu 1700-1800 gr. arasında değiĢtiği bilinmektedir (Arcasoy, 1983: 122)- olacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Çamur 6 saat mikserde karıĢtırıldıktan sonra 12 saat dinlendirilmiĢtir. Çamurun akıĢkanlığını arttırmak için Sodyum Silikat (cam suyu) -50 kg toz çamur harcına 20 gr Sodyum Silikat- eklenmiĢtir. Her gün döküm yapılmadan önce çamurun yoğunluğu kontrol edilmiĢ, sonuca göre su eklenmiĢtir. Çamur, son olarak 15-20 dakika mikserde karıĢtırılmıĢtır.

Pascal prensibine göre; “Kapalı bir kaptaki sıvının herhangi bir noktasına uygulanan basınç, kabın sekli nasıl olursa olsun, kabın iç yüzeylerinin her noktasına sıvı tarafından aynı büyüklükte iletilir” (Yüksel, 2008: 4). Buna göre supla servis tabağı, servis tabağı, tatlı tabaklarına ve peçete yüğüne döküm bir döküm ağzından yapılmıĢ diğer döküm ağızlarından döküm çamuru çıkana kadar bu iĢleme devam edilmiĢtir. Ağızların bir tanesinden döküm yapılması, havanın diğer ağızlardan atılmasını sağlamıĢ dolayısıyla çamurun kalıp içinde bütün noktalara ilerlemesi sağlanmıĢtır. Diğer kalıplarda döküm ağızları daha geniĢ ve açık olduğu için standart bir döküm iĢlemi -kalıplara döküm çamuru doldurulmuĢ, döküm ağızından çamurun cidar kalınlığı

(47)

gözlenmiĢ, 4-5 mm kalınlığa ulaĢtıktan sonra kalıp içerisindeki fazla olan döküm çamuru boĢatılmıĢtır- gerçekleĢtirilmiĢtir (ġekil 46-47).

Şekil 46. Döküm Aşaması

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Kalıplar ilk döküm aĢamasında tamamen kuru oldukları için 1520 dk içinde -kalıplar ıslandığı için devamındaki dökümlerde bu süreler artmıĢtır- istenilen cidar kalınlığına ulaĢmıĢtır. Sonra kalıplardan döküm çamuru boĢaltılmıĢtır. Kalıplar yaklaĢık 30 dakika bekletilmiĢtir. Döküm ağızlarındaki fazla çamur kesilmiĢtir (ġekil 48). Daha sonra kalıplar açılıp içlerinden dökümler alınmıĢtır. YumuĢak ve her an deforme olabilecek yapıya sahip olan dökümler dikkatli bir Ģekilde kurutma rafına bırakılmıĢtır. Dökümler 2 gün süreyle kurutulmuĢ ve rötuĢ aĢamasına geçilmiĢtir.

Şekil 47. Döküm Boşaltım Aşaması

(48)

Şekil 48. Kalıp Açma

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Dökümler yaĢken ve kuruduktan sonra kalıp birleĢim yerlerinde oluĢmuĢ çapaklar, kalıp içinde görülen ufak noktacıklar vs. bir bıçak yardımı ile temizlenmiĢtir (ġekil 49).

Şekil 49. Rötuş Aşaması - 1

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Son olarak dökümlerin yüzeyleri ıslak bir sünger ile silinmiĢtir (ġekil 50). RötuĢ iĢlemleri de tamamlanmıĢ dökümler birinci piĢirim için fırına yerleĢtirilmiĢtir (ġekil 51).

(49)

Şekil 50. Rötuş Aşaması - 2

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Şekil 51. Döküm Sonrası Elde Edilen Ürünler

Kaynak: Furkan Yüce ArĢivi

Hiçbir ürün üst üste gelmeyecek Ģekilde fırına yüklenmiĢtir (ġekil 52), 12 kiĢilik yemek takımından toplam üç takım yani 222 parça üretilmiĢ ve bu parçaların birinci piĢirimleri 6 fırında tamamlanmıĢtır. Birinci piĢirim öncesinde parçaların ön kurutması yapılmıĢtır. Fırın piĢirim programı aĢağıda verilmektedir.

Birinci PiĢirim (Bisküvi) Program Döngüsü

1. Adım  150 °C / 3:00 s

2. Adım  350 °C / 3:00 s

3. Adım  600 °C / 3:00 s

4. Adım  960 °C / 4:00 s

Şekil

Şekil 2 (a) Lascaux (Fransa) ve (b)  Magura (Bulgaristan) Magarasi Resimleri
Şekil 3 Kil Topağı -Anlamları saptanabilmiş bazı calculi'ler ve tablet üzerindeki çizimler
Şekil 7. Hiyeroglif Yazı Örneği
Şekil 13. Nicolas Loufrani
+7

Referanslar

Outline

Benzer Belgeler

Çalışma kapsamında sanatsal üretimlerinde alçı kalıp yöntemini kullanan sanatçıların alçı kalıp çeşitlerinden birçoğunu tercih ettiği ancak fabrika şartlarında yapılması

 Hemşireler; tabip tarafından acil haller dışında yazılı olarak verilen tedavileri uygulamak, her ortamda bireyin, ailenin ve toplumun hemşirelik girişimleri ile

Coca Cola firmasının 2003'te rock festivali düzenlemesi üzerine rock müzisyenleri ve gençlerin çabalarıyla başlayan festival, giderek Türkiye'nin en önemli rock

Bu çalışmada, farklı disiplinler tarafından da ele alınan fresk tekniği bölgedeki kilise sahnelerindeki anlatımlarla seramik yüzeylerde

Yazarlarımız ve hakemlerimiz için yazı dili konu- sunda, Türk Kardiyoloji Derneği Nomenklatür Ku- rulunun yeni çıkardığ ı ve hekimlerirnize yaygın ola- rak

Burada en iyi değer x=70 cm için en büyük hacim 4732 litre görünüyor.. Acaba gerçek

Bu çalışmada, bilgi çağının yenilikçi yöntemlerinden birisi olan lazer teknolojisinin sayısal programlar ile bilgisayar ortamında tasarım sürecine dâhil

Metalik ve doğal renkleri, klasik ve modern tasarımı, sade ve göz alıcı detayları ile tezatların kombini olan VEZÜV, görsel bir ziyafet