Avrupa topluluğuna kantonalizm uygulaması

Marmara lletiSinr Dergisi, Scryt:4, Ekint 1993

AVRUPA TOPLULUCUNA

KANTONALIZM UYGULAMASI

Yrd.

Dog.Dr.

Ahmet

_$AHINKAYA

MARMARA

UNIVERSITESI

lletigim

Fakiilresi

Ekonomik entegrasyol'lunda oldukga yol katetmi$ olan Avrupa Top-lulu$u, siyasi entegrasyonutru tamamlamasl iEin daha karmaqrk ve daha

en-gelli yollardan gegecege benzetmektedir. Bugtin 12 Uye iilkeden

olupn

Top-lulu$u birarada tutan Andlaqmalann hemen hemen tUmii ekonomik kararlar-dan oluEmaktadu.( I ) Toplulukta heniiz siyasi bir biitiinlegme

olmadr!1gibi.

bu alanda yaprlan gahqmalardarr da somut bir netice ahnmrq

delildir.(?)

hr-sanlili tarihinin en

biiytik

ve en komplike

birlilini

oluqturacak olan Avrupa Toplulu$unun gatlsrnl teqkil edecek olan siyasi

yapsr

heniiz

oluqmadr$n-dan, Topluluk igin yakrEtrnlacak her

tiirlii

idari gekil, gimdilik bir varsayrm-dan 6teye gitmeyecektir.

Bu inceleme yazrmrzda. Avrupa Toplulu$unun muhtemel

idari

gekli

olarak dOrt devlet yaprsrndtn

biri

olan

Kantonalizmi

ele alaca$rz. Bugiin

diinyada Federalizm, Fonksiyonalizm, Konf'ederalizm ve Kantonalizm y6-netim gekline sahip birgok

iillie

olmasrna ralmen. Avrupa

Toplululunun

ol-duliga heterojen olan yaplsurrn, bu standard y0netim metodlanndan tam

ol-masa bile, daha gok Kantonalizme yatlun oldu$unu sOyleyebiliriz. Avrupa

Toplululunu

tegkil eden

iillielerin

herbirinin,

yiizyrllar

boyu

siirmiiq egemenlikleri.

miistitkil

devlet yaprlan, farkh

dilleri.

kiitiir

yaprlan.

rklan,

hatta farkh dinleri olmasr ve daha da onemlisi, bu

iillelerin

qogunun, bugiin ttim insanhli tarafindan kabul edilmiq olan Bah Uygarhluun en segkin

temsilcileri oluglan,

birinin

di$eri iizerinde

hiikimranlk

ve

liderlik

iistiinlU-53

lii

salhyacah her

tiirlii

tasamrfa giddetle karqr gelmelerinin temelini teqkil

et-mektedir. Uye tilkelerin

milli

egemenliklerini

bir

Olgiide muhafaza

edebile-cekleri,

Toplululi

ydnetiminde ise her iiyenin kabul edebileceli, harmonize olmug ve askari miigterekte iizerinde anlaqma sallanmrq

liderlilinin

de rotas-yonla egit slirelerle her iiye iillieye verildi$i ortali

bir

yonetim gekli kabul

edi-lebilir.

_Qok

deliqik

rrk ve

dillere

sahip Kantonlann

bir

federasyon altrnda toplanmasrndan olugan lsvigre Kantonolizm

Modeli, yiizyrllar

boyu baqan

ile uygulanmrq ve giintimiizde de halen en etkin bir ydnetim qekli olarah de-vam etmektedir. Tabi

ki

lsvigre'yi olu$tuan Kantonlann yaprlanyla, Avmpa Toplulugunun iiye devletleri arasrnda gok farklar

vardr.

Fakat, Avmpa

Top-lululuna

siyasi

bir

model

arandrlr

gu giinlerde, lsvigre'nin

yiizyillar

boyu

hem siyasi, hem de ekonomik agrdan gok baqanyla

uyguladrfr

bu model, Toplulugun

iilkelerini

siyasi ve ekonomik agrdan

bir

arada tutabilecek,

AT

yaprsrna

diler

modellere gdre daha uygun olabilecek, iizerinde

Topluluk

biinyesine uygun

deliqkilikler

ve ilavelerle yaprlabilecek olan Kantonalizm, Avrupa Toplulu$nunun siyasi entegrasyonunu sallamada en baganh

olabi-lecek siyasi yapr olarali

kendini

gdstermektedir.

Avrupa

Birliline

siyasi model olarah

onerdigimiz

Kantonalizmin AT'ye ne qekilde uygulanacalrnr agrlilayabilmek igin, bu metodla baganh

ol-mug Isvigre modeline krsaca

delinmek

gerekir.

Almanlar, Fransrzlar, Italyanlar ve Romanqlar

gibi

gok

deligik

ka-vimlerden olugan Isvigre'de dOrt resmi

dil

vardr

ve baqka dillerde konugul-maktadrr. Utt<e de din

birlili

de _{yoktur. Qogunlugu teqkil} eden

Katolik

ve

Protestanlann yanurda Yahudiler ve

Miisliimanlar

da mevcuttur. Oldukga

heterojen

bir

insan yap$lna sahip Isvigre'de, yabancrlar yaqamayl gok sever-ler. Isvigre 25 Devletcikten kurulu bir birleqik cumhuriyettir. Cumhurbaqka-nr ayCumhurbaqka-nr zamanda htiftiimetin baqrdr ve bu Konfederasyon bagkanr ve

baqba-kar

yardrmcrsr her yrl Federal meclis tarafindau segilir. Bem'deki federal hii-kiimetle meclis drErnda, "Kanton" denen devletciklerin herbirinin meclisleri, hiikiimetleri vardn. Kanunlar dogudan do$uya halk oyuna sunulur

(Re.[qran-dum). Isvigre, diinyanrn sayrh gergek demokrat iilkelerinden

biridir.(J)

kk,

din. ve dil

birligi

olmadrgr halde. yiizyrllar boyunca aym topraklar

iizerinde aynr emellerle yagama sonucunda

kuvvetli bir

Isvigre

milleti

do!-mu$tur. Bu konuda gok

ilgi

gekici bir

0zellik

g0steren lsvigre'de Almanya,

Fransa, Italya ile

birlile

dopru gitmek isteyen higbir kanton olmamryfir.

Referans noktasr olarali yola grkb[rmrz Isvigre modelini, geligtirerek, 54

de[igtirerek, ve ilaveler yaparak. Avnrpa

Toplululuna

uygulama siirecinde, bu

toplulula

tam iiye olrna

hazrhlr

iEinde olan.Tiirkiye'nin de bu siyasi yapr-ya uygun de$iqimleri saglamasr gerekecektir.(+) Qok uzun vadede,

rk,

din ve dil

birligi

olmadan, Avmpa hrtasrnda aym amaglarla,

politik

ve ekonomik

bir

birlik

ortamrnda, Avrupa

Bilipi

(Toplulu[u) Milliyeti

iginde yaqayacak olan insanlann bir

bdltmtinii

de

Tiirk Milletinin

tegkil etmemesi igin higbir sebep

yoktur. Kantonalizm gattsr altrnda, kendi benliklerini, dinlerini, dillerinin, ve

rklannr

koruyarak, Batr Uygarh$rmn insam (fertleri) 0n plana gftaran, insa-nrn en

iyi

qekilde yagammr siirdiirmiisi igin gahqan

bir

siyasi mekanizmanm baqanh

olabilecelini

Isvigre modeli ispatlamaktadrr.

Avrupa Toplululunda, kantonalizmin teknik

olarak uygulanmasl,

agaprda global hatlanyla

definecelimiz

organlarla

sallanabilir.

AT'yi

Tiirkiye dahil deliqik dil, din ve

rktan

meydana gelmiq 13 Kan-tonun olugturdu$unu vanayahm. Bu kantonlann herbiri kendi ig

egemenlik-lerine ve

bir

anayasaya sahiptir. Federal makamlar, ceza,ticaret ve medeni

kanurlann

hazrlanmasrndan, drq ticaretten her

tiirlii

ulaym

ve haberleqme-den, sosyal sigortalardan, askerlik iqlerinden ve dry iligkilerden sorumludur.

Dolayh vergiler federal makamlann gelir

kayna$nt

meydana getirir. buna

kargrhk do$rudan

dolruya

ahnan vergilerde Ulkelerin

(kantonlann) gelir

kaynalrnr yaratr. Federal organizmalar, federal parlemento, federal konsey, federal komite[er, adalet divanr, federal mahkeme ve federal sigorta mahke-mesi olabilir.(S)

Federal parlemento ve federal konseyin iiyeleri olan konfederasyon baqkaru ve baqkan yardrmcsr heryrl rotasyon usuliiyle

deliqik

kantonlardan

(iilkelerden) segilerek, egemenlik ve

liderlipin

tek

bir

iilke biinyesinde

top-lanmasr onlenmiq olur. Kantonlar alamnda da anayasa referanduma sunulur. Krsaca

delindifiimiz,

Kantonalizmin uygulama teknikleri, ana prerl-siplerinden qaqmamak kaydryla "hergey Once insan mutlulu$u

igin"

ilkesin-den sapmadan,

iillielere

ve Toplulupa gok daha uygun hale

getirilebilir.

DIPNOTLAR

l-

D.Lasok. J.W. Bridge.

Law

and

Institutions

of the European

Commu'

nities. Butterworths London. 1987 ss-3-26

2-T.C.

Hartley. The

Foundations

of

European Community

law.

don Press.

Oxford.

1988 ss-21-23

3- Meydan Larousse Ansiklopedisi. Isvigre ve Kantonalizm baqhkh konular. 4-

ftW

Avrupa Toplulugu

ve

Ttirkiye-AT

lli$kileri IKV

Vayrn no :

49-ls-tanbul-s-28 5- Lasok, Bridge-ss-27-49