Saadetiu Filip
Efendi hazretleri
=====
MidhalCemal K U N T A Y
B
u m a rtın ikinci günü, ölüm ü n ü n ellinci yılı olan gazeteci Filip efendi, o- k u r y azar olm adığı, ve bir tek kelim e yazm adığı halde, kül tü r hay atım ızd a yeri olan adam dı. ' ; :Üç m ühim gazetede yazısı yoktu, f a k a t ham lesi vardı.
«Ceridei Havadis» ism in d e ki gazete, T ürkiyede «Takvi- m i Vekayi» den sonra, Türkçe o la ra k çıkan ikinci gazete idi. 1840 ta oVilyam Çörçil» ism in de bir İngilizin m alı olan bu gazetededir ki, Filip . Efendi gazetecilik h a y a tın a girdi. Ve yine bu gazetedir ki, 1839 da- (Devam ı S ayfa 7, Sü. 4 te)
S a a d etlu Fllip
Efendi
h azretleri
(B a şta ra fı 1 in c i say fad a) ki G ü lh an c h a ttın ın T ürkiye ye soktuğu h ü rriy e tle rin n e - ticesiydi. Filip (çü n k ü • ta r ih te o, efendi değildi) b u gaze teye, işçi o la ra k girdi. Bu, gü zel b ir b a şlan g ıçtı; ve Filip E- fendi 1866 d a «Muhbir» is m in d ek i g azeten in sahibidir. B u gazete o k a d a r g ü r sesliydi ki, p a d işah ve sad râzam b u n d a n korktu. T abiî ki, g azete n in ses ta ra fı Ali Suavi idi. F a k a t üm m i olan Filip E fen d i de, G irit İanesinde g ö ster diği gayretle bu gazetenin va k a ta r a f ı idi. N ihayet, h ü k ü m et, gazeteyi k ap ad ı. Ve Ali Suavi, L o n d rad a tek b aşın a çıkardığı bu gazetenin ilk nüs h a sın ın ilk sü tu n u n a şu cüm leyi koydu: «M uhbir, doğru söylem ek için yasak olm ıyan bir m em leket bulur, yine ç ı kar.»
B u n d an sonra, Filip Efendi, «Velediilcevâip» ism iyle çıkan gazetededir. Bu g azeten in gü zel hüv iy etin i a n la m a k için, İlk n ü sh a sın d ak i şu b ey ti oku m ak k â fid ir:
«Tarzi tâzîde, yeter eyledim. ispatı hüner; «Başlayım hizmetime belde lisaniyle bugün»
«Tâzî» kelim esi, biliyoruz ki «Arabi» dem ektir. G azetenin sahibi, B eyrutlu A hm et F aris ism inde B eyrutlu ve H ıristi y a n b ir A rap tı; evvelce «Elce vâip„ ismiyle çıkardığı gaze teyi a rtık T ürkçe o larak neş rediyordu, ve kendisi de m üs lü m a n olm uştu. Filip E fendi de bu g azeten in yardım cısı idi.
N ihayet Filip E fendi «Ta rik» gazetesini, m e ş h u r K e m alp aşa zade S a it beyin baş m u h a rrirliğ i a ltın d a çık arı yor, ve su lta n H am it ta ra fın d a n «ûlâ evveli» rü tb esi veri lerek «Filip efendi hazretleri»
oluyor.
Bu «hazretleri», o na hiç te çok değildi: O kum am ış ve y azm am ıştı am m a, okutm uş ve yazdırm ıştı.
M id hat Cemal KUNT A Y
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
