İskenderun ilçesinde giyilen gelinliklerin (1950-2010) fotoğraflarda incelenmesi ve çağdaş gelinlik tasarımları

(1)

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

TASARIM ANABĠLĠM DALI

TASARIM BĠLĠM DALI

ĠSKENDERUN ĠLÇESĠNDE GĠYĠLEN GELĠNLĠKLERĠN

(1950-2010) FOTOĞRAFLARDA ĠNCELENMESĠ VE

ÇAĞDAġ GELĠNLĠK TASARIMLARI

Nurten ÖZKAN

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DanıĢman

Dr. Öğr. Üyesi Miyase ÇAĞDAġ

(2)

T. C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Bilimsel Etik Sayfası

Öğr

enci

ni

n

Adı Soyadı Nurten ÖZKAN Numarası 134263002005 Ana Bilim / Bilim

Dalı Tasarım Anabilim Dalı / Tasarım Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tezin Adı Ġskenderun Ġlçesinde Giyilen Gelinliklerin (1950-2010) Fotoğraflarda Ġncelenmesi ve ÇağdaĢ Gelinlik Tasarımları

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Öğrencinin imzası (Ġmza)

(3)

T. C.

Yüksek Lisans Tezi Kabul Formu

Öğr

enci

ni

n

Dalı Tasarım Anabilim Dalı / Tasarım Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez DanıĢmanı Dr. Öğr. Üyesi Miyase ÇAĞDAġ

Tezin Adı Ġskenderun Ġlçesinde Giyilen Gelinliklerin (1950-2010) Fotoğraflarda Ġncelenmesi ve ÇağdaĢ Gelinlik Tasarımları

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan Ġskenderun ilçesinde giyilen gelinliklerin (1950-2010) fotoğraflarda incelenmesi ve çağdaĢ gelinlik tasarımları baĢlıklı bu çalıĢma 27/ 06/ 2019 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile baĢarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

Ünvanı, Adı Soyadı Ġmza Dr. Öğr. Üyesi ġerife YILDIZ

Dr. Öğr. Üyesi Hacer KARA

(4)

ÖNSÖZ

Türk kültüründe düğün merasimleri ve düğünde giyilen gelinlikler, kültür zenginliği ve ince sanat anlayıĢını ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir.

Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde düğün gelenek görenekleri ve kadınlarınözel gün giysisi olan gelinlikler; uygulanan giysi türleri, kullanılan malzeme, renk, uygulanan beden model ve kesim teknikleri, yaka-kol model ve kesim teknikleri süslemede seçilen konular ve süsleme teknikleri ile gelinliği tamamlayan aksesuarlar yönünden incelenerek ait oldukları dönemler hakkında elde edilen bilgilerin bilimsel bir yaklaĢımla belgelenmesi amaçlanmıĢtır. Bu kapsamda, kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilmesi planlanarak yapılan araĢtırmanın Türk kültürüne katkı sağlayacağı düĢünülmüĢtür.

GeçmiĢte çekilen gelinlik fotoğrafları orijinallerine bağlı kalınarak betimlenmiĢ; konu ile ilgili kaynaklar ve süreli yayınlardan literatür taraması yapılmıĢtır.

Tezin araĢtırma sürecinde, çalıĢmama ıĢık tutan danıĢmanım ve değerli hocam Dr. Öğr. Üyesi Miyase ÇAĞDAġ’a, ilgi ve katkıları ile tezime yön veren tez izleme komitesinin değerli üyeleri Dr. Öğr. Üyesi ġerife YILDIZ, Dr. Öğr. Üyesi Hacer KARA, Dr. Öğr. Üyesi Tülay GÜMÜġER’e, albümlerinden fotoğraflarını paylaĢan tüm dostlarıma ve araĢtırmamın her aĢamasında maddi ve manevi desteğini esirgemeyen kıymetli aileme teĢekkürü bir borç bilirim.

(5)

Öğr

encin

in

Dalı Tasarım Anabilim Dalı / Tasarım Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez DanıĢmanı

Dr. Öğr. Üyesi Miyase ÇAĞDAġ

Tezin Adı Ġskenderun Ġlçesinde Giyilen Gelinliklerin (1950-2010) Fotoğraflarda _{Ġncelenmesi ve ÇağdaĢ Gelinlik Tasarımları}

ÖZET

Gelinlik, bayanlar için düğünlerin en önemli simgesidir. Kültürümüzü, örf ve adetlerimizi yaĢatan gelinlikler geçmiĢten günümüze değiĢmiĢ olsa da gelinliğin anlamı aynı kalmıĢtır. Bu değiĢimlerin belirlenmesi ve gelecek nesillere belgelenerek tanıtılması ve bu özel giysilerin yaĢatılması gerekmektedir.

AraĢtırmada Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde yaĢayanların aile albümlerine ait kırk altı adet fotoğraf incelenmiĢtir. Bulgularda sunulan fotoğraflarda Ġskenderun Ġlçesi geleneksel ve çağdaĢ gelinliklerinde uygulanan giysi türleri ve kullanılan malzemeler, kullanılan renkler uygulanan beden model ve kesim teknikleri, yaka-kol model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular ve süsleme teknikleri ile gelinliği tamamlayan aksesuarlar gözlem fiĢleri aracılığıyla belirlenmiĢtir.

AraĢtırmanın birinci bölümünde; problem, amaç, alt amaçlar, araĢtırmanın önemi, sayıltılar, sınırlılıklar, tanımlar, ilgili yayın ve araĢtırmalara yer verilmiĢtir. Ġkinci bölümde; Ġskenderun ilçesinin tarihi, sosyal yapısı, yaĢamı, düğün gelenekleri, Türk kültüründe gelinliğin tarihçesi, Ġskenderun Ġlçesi gelinliklerine yer verilmiĢtir.

Bulgular bölümünde, gelinliklerin her özelliği ayrı ayrı gözlem fiĢleri doğrultusunda detaylandırılmıĢtır. Tablolarda; gelinliklerde uygulanan giysi türleri, gelinlik fotoğraflarının yıllara göre dağılımı, kullanılan malzemeler, kullanılan renkler, uygulanan beden model ve kesim teknikleri, yaka-kol model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular ve süsleme teknikleri ile gelinliği tamamlayan aksesuarlar yönünden gelinliğin kendine özgü özelliklerini ortaya koymaya çalıĢılmıĢtır. Her tablo, ayrı ayrı yorumlanmıĢ ve elde edilen veriler doğrultusunda sonuca ulaĢılmıĢtır.

T. C.VC.

(6)

Öğre

n

cin

in

Dalı Tasarım Anabilim Dalı / Tasarım Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez DanıĢmanı Dr. Öğr. Üyesi Miyase ÇAĞDAġ

Tezin Ġngilizce Adı

Examining the wedding dresses that were worn in the district of Ġskenderun (1950-2010) in the photos and modern wedding dress designs.

SUMMARY

According to women wedding dress is the most important figure in weddings. Even if wedding dresses have changed since past days until now, their meaning hasn’t. Wedding dresses that keep our culture, customs and traditions alive have undergone a change in course of time. Here, it is aimed to determine this change, to introduce them to future generations by documenting and to keep these special clothes alive.

In accordance with this purpose, forty-six photos which belong to family albums of people in Ġskenderun district of the Hatay province have been examined. In the photos presented in the results section, traditional and contemporary wedding dresses in Ġskenderun district, their types of clothing and the materials that are used for them, used colors, applied body-model and cutting techniques, collar, sleeve styles and cutting techniques, selected topics and technic for ornamentation and accessories that completed the dress have been identified through observation cards.

In the first part of the research, problems, objectives and sub-objectives, the significance of the research, assumptions, definitions, related publications and researches are included.

In the second part, history, social structure, life, wedding traditions of Ġskenderun, the history of wedding dresses in Turkish culture, features of wedding dresses in Ġskenderun district of the province of Hatay. In the photographs which are presented in the results section, types and styles of the dresses, the materials and colors, size, models, collar and sleeve styles, cutting techniques, subjects of models, ornamentation techniques and complementary accessories used with the traditional and modern wedding dresses in Ġskenderun district of the province of Hatay are included with observation cards.

In the section of tables and indications each feature of the wedding dresses are detailed separately through observation cards. In these tables, characteristics and special features of the wedding dress are evaluated and a conclusions is reached by means of clothes types in wedding dresses, distribution of dress photos by years, materials and colors used, applied body, model and cutting techniques, collar-sleeve styles, the topics and techniqueschosen for ornamentation and complementary accessories. Each table is evaluated separately and the conclusion is reached by means of the data obtained.

(7)

ĠÇĠNDEKĠLER

BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI ...i

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU ... ii

ÖNSÖZ ... iii

ÖZET ...iv

SUMMARY ... v

ĠÇĠNDEKĠLER ...vi

RESĠMLER LĠSTESĠ ...ix

FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ ... xii

TABLOLAR (BELĠRTKE) LĠSTESĠ………...xii

BÖLÜM I……….1 1. GĠRĠġ………...1 1.1. AraĢtırmanın konusu……….1 1.2. Problem………..1 1.3. Amaç………..2 1.4. Alt Amaçlar………2 1.5. AraĢtırmanın Önemi………...2 1.6. Sayıltılar……….3 1.7. Sınırlılıklar……….3 BÖLÜM II………4

2. HATAY ĠLĠ ĠSKENDERUN ĠLÇESĠNĠN TARĠHĠ, SOSYAL YAPISI ve DÜĞÜN GELENEKLERĠ ... 4

2.1.Hatay Ġli Ġskenderun Ġlçesinin Tarihçesi, Sosyal Yapısı……….4

2.2. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Düğün Gelenekleri ... 5

2.2.1.EĢ Seçimi ... 6

2.2.2. Kız Görme (Görücü Gitme) ... 6

2.2.3. Kız Ġsteme (Düğürcü Gitme) ... 7

2.2.4. Söz Kesimi ( Hak SöyleĢme) ... 7

(8)

2.2.6. NiĢan Törenleri ... 8

2.2.7. Kına Yakma ... 9

2.2.8. Kına Ağıtı ( Gelin Övme) ... 11

2.2.9. Çeyiz Çıkarma ... 13

2.2.10. Nikah ... 14

2.2.11. Düğün ... 14

BÖLÜM III……….17

3. TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELĠNLĠKLER……….17

3.1. Türk Kültüründe Gelinliğin Tarihçesi……….17

3.2.Gelinliğin Sınıflandırılması ... 18

3.3. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Gelinlik Özellikleri ... 19

3.4. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi ÇağdaĢ Gelinlik Özellikleri ... 20

3.5. Gelinliği Tamamlayan Aksesuarlar ... 21

3.5.1. Gelin BaĢı ... 21 3.5.2. Mücevher ve Takılar ... 23 3.5.3. Eldiven ... 24 3.5.4. El Çiçeği ... 25 BÖLÜM IV………...26 4. MATERYAL VE YÖNTEMLER………..…26 4.1. AraĢtırmanın Modeli………26 4.2. Evren ve Örneklem………..26 4.3. VeriToplama Teknikleri………...27

4.4. Veri Analiz Teknikleri……….27

BÖLÜM V……….….29

5. BULGULAR………...29

5.1. Ġskenderun Ġlçesinde Giyilen (1950-2010) Gelinlik Fotoğrafları………30

5.2.Tablolar (Belirtke)………..214

5.3. Ġskenderun Ġlçesinde Giyilen (1950-2010)Gelinliklerden Esinlenerek Tasarlanan ÇağdaĢ Gelinlik Tasarımları……….240

(9)

SONUÇ VE ÖNERĠLER………..261

KAYNAKÇA………264

E-KAYNAK……….266

EKLER………..268

Ek-1: Gözlem FiĢi Örneği……….269

(10)

RESĠMLER LĠSTESĠ

Resim No Sayfa No

1.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinden bir görünüm ... 4

2.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi çeyiz serme geleneğinden görüntü ... 13

3.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Çeyiz Sandıkları ... 14

4.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Düğün Giysisi ... 20

5.1950 Yılına ait Gelin BaĢı ... 22

Yılına ait Gelin BaĢı ... 22

10.2007Yılına ait Gelin BaĢı ... 22

11.Kristal Kolye ve Küpe ... 23

12.Tasarımlı Ġnci Kolye ... 23

13.Kiraz Ġnci Kolye ... 23

14.Altın Gerdanlık Seti ... 23

15.Altın Zincir Seti ... 24

16.Kristal, Ġnci Bilezik ... 24

17.Altın Bilezik Seti ... 24

18.BeĢibiryerde Tek ... 24

19.Gelin Eldiven ÇeĢitleri ... 25

(11)

FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ

Fotoğraf No Sayfa No

1. Mehmet Özay aile albümü………..(1950) ... 30

2. Tuncay Koşar aile albümü………….(1951) ... 34

3. Tuncay Koşar aile albümü………….(1952) ... 38

4. Sebiha Koyuncu aile albümü……..(1955) ... 42

5. Sebiha Koyuncu aile albümü………(1958) ... 46

6. Özkan Denge aile albümü…………..(1960) ... 50

7. Hayat Bilgen aile albümü………(1962) ... 54

8. Hayat Bilgen aile albümü………(1963) ... 58

11. Nilüfer Pekel aile albümü………(1970) ... 70

12. Nilüfer Pekel aile albümü………(1971) ... 74

13. Sebiha Koyuncu aile albümü……….(1972) ... 78

14. Rabiye Özkan aile albümü…………..(1973) ... 82

15. Nilüfer Pekel aile albümü……….(1974) ... 86

16. Bünyamin Yaldız aile albümü……….(1980) ... 90

17. Zübeyde Ataoğlu aile albümü………(1981) ... 94

18. Hatice Aykılıç aile albümü……….(1981) ... 98

19. Osman Kaya aile albümü………..(1982) ... 102

20. Osman Kaya aile albümü………..(1983) ... 106

23. Zübeyde Ataoğlu aile albümü……….(1986) ... 118

25. Zübeyde Ataoğlu aile albümü……….(1988) ... 126

26. Hatice Şenkol aile albümü……….(1990) ... 130

(12)

28. Medine Ayten aile albümü…………..(1992) ... 138

29. Hatice Şenkol aile albümü…………..(1993) ... 142

30. Mehtap Deniz aile albümü…………..(1994) ... 146

31. Nigar Kirecçi aile albümü………..(1995) ... 150

32. Seçil Güzel aile albümü………(1996)... 154

33. Demet Güllük aile albümü………(1997) ... 158

34. Aysel Çalışkan aile albümü…………..(1998) ... 162

35. Hatice Aykılıç aile albümü………(1999) ... 166

36. Erdal Çullar aile albümü………...(2000) ... 170

37. Hayat Bilgen aile albümü……….(2001) ... 174

38. Rabiye Özkan aile albümü………(2002) ... 178

39. Erdal Çullar aile albümü……….(2003) ... 182

40. Şenel Gül aile albümü……….(2004) ... 186

41. Betül Bilgen aile albümü………(2005) ... 190

42. Hatice Bilgen aile albümü……….(2006) ... 194

43. Hatice Bilgen aile albümü…………...(2007) ... 198

44. Erdal Çullar aile albümü……….(2008) ... 202

45. Betül Bilgen aile albümü………(2009) ... 206

(13)

TABLOLAR (BELĠRTKE) LĠSTESĠ

Tablo No Sayfa No

1.Fotoğraflara UlaĢılan Kaynak KiĢiler Belirtke Tablosu ... 216

2.AraĢtırmada Yer Alan Gelinlik Fotoğraflarının Yıllara Göre Dağılım Belirtke Tablosu ... 218

3.Gelinliklerde Uygulanan Giysi Türleri Belirtke Tablosu ... 220

4. Gelinliklerde Kullanılan Malzemeler Belirtke Tablosu ... 223

5.Gelinliklerde Kullanılan Renkler Belirtke Tablosu ... 225

6.Gelinliklerde Uygulanan Beden Model ve Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu .. 229

7.Gelinliklerde Uygulanan Yaka Model ve Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu .... 232

8.Gelinliklerde Uygulanan Kol Model ve Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu ... 234

9. Gelinliklerin Süslemesinde Seçilen Konular ve Süsleme Teknikleri Belirtke Tablosu ... 236

(14)

BÖLÜM I

1.GĠRĠġ 1.1. AraĢtırmanın Konusu

Medeniyetlerin geliĢimi ve ilerlemesiyle değiĢiklik gösteren giyim, “Vücudu dıĢ etkilerden koruyan, insan vücuduna göre Ģekil alan giysilerin tümü olarak tanımlanmaktadır” (Bayraktar, 1995:1).

Ġnsanların doğal ihtiyaçlarından olan giyim, günümüzde sosyal boyutu ile daha fazla önem kazanmıĢtır. Ġlk izlenim, insanların kiĢilik özelliklerinin tanınması ile değiĢse de giyimin yarattığı ilk izlenim çok önemlidir. Bu gerçeği “Ġnsanlar giysileri ile karĢılanır, fikirleri ile uğurlanır” sözü özetlemektedir. Giyim; iç giyim, dıĢ giyim, üst giyim ve özel amaçlı giyim Ģeklinde gruplandırılmaktadır. Gelinlik ise özel amaçlı giysiler içerisinde yer almaktadır (ÇağdaĢ, 2002:2).

Gelinlik; genç kızların rüyasını süsleyen, zengin etekleri olan bulut gibi duvağı, tamamlayıcı aksesuarlarıyla beyaz bir giysidir (Karaman, 1974:18).

Beyaz gelinliğin masumiyetin simgesi olduğu düĢünülmektedir. Beyaz gelinlik bizim kültürümüzde yoktur. Beyaz gelinliği ilk kez 1898’de Kemalettin PaĢa ile evlenen II. Abdulhamid’in kızı Naime Sultan giymiĢtir. Daha sonra ülkemizde yaygınlaĢmıĢtır (www.blog.milliyet.com.tr.,14,03,2016).

1.2. Problem

Günümüzde milletler ve bölgeler arasında farklılıkların azaldığı, giyimin evrenselleĢtiği görülmektedir. Bu nedenle, kültürün önemli değerlerinden geleneksel giysiler yok olmakla karĢı karĢıyadır. Beyaz gelinliklerin giyilmesiyle geleneksel giysiler unutulmuĢ, eskiye göre giysilerde çok büyük değiĢimler olmuĢtur. Bu değiĢim kuĢkusuz gelinliklere de yansımıĢtır. Özel günlerden biri olan düğün merasimi ve özel günde giyilen gelinlikler hakkında bilgiler farklı kaynaklarda yer almaktadır. Fakat, Ġskenderun ilçesi düğün gelenek görenekleri ve gelinliklerin kaynaklarda pek yer almaması, kültürümüzü yaĢatmak açısından konunun önemini artırmakta; belgelendirme gereğini ortaya koymaktadır.

Bu nedenle, gelinliklerde uygulanan giysi türleri, kullanılan malzemeler, renk, model ve kesim ve süsleme teknikleri, kullanılan aksesuarlar bilimsel yöntemlerle detaylı olarak incelenmelidir.

(15)

1.3. Amaç

AraĢtırmanın amacı, Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde giyilen (1950-2010) gelinlikleri fotoğraflarda giyim sanatı açısından incelemek, çağdaĢ gelinlik tasarımlarına kaynak oluĢturmaktır.

1.4. Alt Amaçlar

Genel amaca bağlı olarak alt amaçlar Ģunlardır:

1. Gözlem fiĢleri oluĢturmak; gelinliklerde uygulanan giysi türleri, kullanılan malzeme, renk, uygulanan beden, model ve kesim teknikleri, yaka-kol model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular, süsleme teknikleri ve özelliklerini belgelemek.

2. Gelinlikler ve kullanılan aksesuarlar (gelinliği tamamlayan aksesuarlar) belirlemek.

3. Kültür mirası olan değerlerden yola çıkarak, Ġskenderun ilçesinde giyilen gelinlik özelliklerini yeni ve gelecek nesle tanıtmak ve bu gelinliklerden esinlenerek çağdaĢ giysi tasarımları yapmak.

4. Türk kültürünün geçmiĢ yüzyıllardan gelen birikimlerini ve ince sanat anlayıĢını yansıtmaları bakımından önem arz eden gelinlikleri moda tasarımında yaĢatmak.

5. Bundan sonra yapılacak çalıĢmalara yararlanılabilecek kaynak oluĢturmak.

1.5. AraĢtırmanın Önemi

Düğünlerde çekilen fotoğraflar çekildiği döneme ait izleri günümüze ulaĢtırmakta, o dönemin gelin giysileri ve özellikleri bakımından bilgi aktarmaktadır. Kültürel değerleri ve gelinliklerin özelliklerini günümüze taĢımak, gelecek nesillere aktarmak ve çağdaĢ gelinlik tasarımlarına kaynak oluĢturmak bakımından konu önem arz etmektedir.

(16)

1.6. Sayıltılar

1.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde aile albümlerinde bulunan fotoğrafların, Ġskenderun ilçesinin (1950-2010) gelinliklerini temsil ettiği kabul edilmiĢtir.

2. Gelinliklerde uygulanan giysi türleri, kullanılan malzeme, renk, uygulanan beden, model ve kesim teknikleri, yaka-kol model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular, süsleme teknikleri ve özellikleri, gelinliği tamamlayan aksesuarlar fotoğraflarda görülebildiği kadarıyla tahmin edilmiĢtir.

2. Fotoğraflarda Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi gelinliklerinin incelenmesi; kültüre katkı sağlayacağı, bununla ilgili yapılacak araĢtırmalara kaynak oluĢturarak faydalı olacağı kabul edilmiĢtir.

1.7. Sınırlılıklar

1. AraĢtırmanın konusu; Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde yakın çevre, eĢ, dost ve akrabaların aile albümlerindeki (1950-2010) tarihli çok sayıda gelinlik fotoğrafı arasından net görülebilen ve farklı model özelliği olan gelinlik fotoğrafları ile sınırlandırılmıĢtır.

2.Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi gelinliklerin (1950-2010) fotoğraflarda giyim sanat dalı açısından incelenmesi ve gelinlik özelliklerinin belirlenmesi ile sınırlandırılmıĢtır.

(17)

BÖLÜM II

2. HATAY ĠLĠ ĠSKENDERUN ĠLÇESĠNĠN TARĠHĠ, SOSYAL YAPISI ve DÜĞÜN GELENEKLERĠ

2.1.Hatay Ġli Ġskenderun Ġlçesinin Tarihçesi, Sosyal Yapısı

M.Ö. 1925 yılında, Hititler döneminde Ġskenderun’da ordular için “Kadu” isminde bir birlik kurulmuĢtur. 1200 yıllarında, Fenikeliler burada “Myriaydus” adlı bir koloni kurdular. Asya seferine çıkan Büyük Ġskender M.Ö. 334 yılında bu günkü Ġskenderun’un yerinde Ģehir kurmuĢtur (Sarı, 2003:25).

Ġskenderun’u imar eden Antigon, kente Alexandria ismini vermiĢtir. Sonra Alexardrette (Küçük Ġskenderiye) adıyla anılmıĢtır. Arap kaynaklarında Ġskenderiye daha sonra da Türkçe olarak Ġskenderun olarak benimsenmiĢtir (Dinçer, 1992:41).

Ġskenderun, Akdeniz kıyısında kendi adıyla anılan körfezin doğu kıyısında yer almaktadır. ġehir sırasıyla, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Eyyubiler, Hristiyanlar, en son Osmanlıların eline geçmiĢtir. Birinci Dünya savaĢı sırasında Fransızlar tarafından iĢgal edilmiĢ, bu iĢgal 23 Temmuz 1938’e kadar devam etmiĢtir. Hatay, bağımsız bir Cumhuriyet olunca Ġskenderun buraya bağlanmıĢ, 5 Temmuz 1923’de Türk Ordusu Ġskenderun’a girmiĢtir (Balayır, 1985:44).

Resim No:1,Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinden bir görünüm

(18)

Ġlçenin her köĢesinde, sosyal ve kültürel hayat her dönem canlılığını korumuĢtur. Köy düğünlerinde, davul-zurna eĢliğinde üç ayak oynayarak coĢan gençleri, modern balolarda dans etmeyi de bilmiĢtir. GeniĢ bir turizm kültürüne öteden beri sahip olmanın erdemini, Türk misafirperverliği ile bağdaĢtırmıĢ olan halk, çalıĢkan ve aktiftir. Mevsim gereği, yayla geleneği kendine özgü özellikler taĢır. ġehirler, köyler, yaylalar, deniz sahilleri, tatil köyleri, siteler, eğlence yerleri, sürekli hareket halindedir. Hiçbir yerde ulaĢım sorunu bulunmamaktadır. Her dalda sportif faaliyetler devam etmektedir. Musiki Cemiyetince Türk Müziği konserleri, Halk Eğitim faaliyetleri arasında Türk Halk müziği konserleri, organize konserler, Uluslararası festival etkinlikleri, diğer ilçelerimizdeki kültürel etkinlikler, yıllardır devam etmektedir. Gerçek bir kıĢ Cenneti olan ilçede “KıĢ Festivali” düzenlenmektedir. Birçok kültüre ev sahipliği yapması kültür çeĢitliliğini getirmiĢtir (Anonim, 2002:13).

Hatay Ġli Ġskenderun Ġlçesi sosyal yapısı incelenirken kültür çeĢitliliği düğün geleneklerine de yansımıĢtır. Bu konu üzerine araĢtırma yapılarak kapsamlı bir çalıĢma yapılmaya çalıĢılmıĢtır.

2.2. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Düğün Gelenekleri

Kentin çevresinde evlenme yaĢı Antakya ve Ġskenderun gibi merkezlerde kız ve erkek için 20 yaĢ civarı iken, kırsal kesimde kızlar için 15-16, erkekler için 17-18’e kadar inmektedir (Tekin, 1990:126).

Evlenmek isteyen genç, beğendiği biri varsa bunu annesine üstü kapalı bir Ģekilde anlatır. Birisi yoksa, anne oğluna kendisini evlendirmek istediğini söyler. Genç “Siz bilirsiniz” Ģeklinde cevap verince evlenmeye razı olduğu anlaĢılır. Anne tarafından kız aranmaya baĢlanır. Kız aramaya ilk önce yakın çevreden baĢlanır. Yakın çevreden kız aramanın toplumda ayrı bir önemi vardır. Aileye uyum sağlaması, adet ve geleneklere bağlı olması ve yadırgamaması yüksek maliyetli çeyiz istememesi vb. sebeplerden dolayı yakın çevreden gelin adayı aranır.

(19)

Kız seçimi yapıldıktan sonra, iki kadın kız evine gider, niyet açıklanmaz, baĢka bir bahane bulunur. Kızı çeĢitli yönlerden incelerler. Kız beğenilirse gencin annesine durumu bildirirler. Gencin annesi uygun bulursa gencin babasına durumu bildirir (Özkan, 2017).

2.2.1.EĢ Seçimi

Genellikle seçme iĢi erkeğin görevidir. Kız adına çoğunlukla ana baba konuĢur. Köylerde, Antakya ve Ġskenderun’da böyle bir durum yoktur. Kız ve erkek birbirini daha önceden tanırlar. Genç, beğendiği kızı bir yakının aracılığı ile ana babasına bildirir. Gencin annesi kızı araĢtırır, aileye uygun bulursa gencin babasına durumu anlatır. Gencin babası da kız ve ailesi hakkında araĢtırma yapar. Aileye uygunlarsa kız görmeye gidilebilir (Anonim, 1968:40).

2.2.2. Kız Görme (Görücü Gitme)

Kız seçimi yapıldıktan sonra, aile ve kız yakından tanınmıyorsa genç tarafından bir iki kadın kız evine gider. Gelme sebebi söylenmez, komĢu ziyaret denilir. Kız el öpmeye geldiğinde güzellik, tavır ve Ģahbazlık yönünden incelenir. Evin tertip ve temizliği, yemek bilip bilmeme durumu, aile bütçesi hakkında görüĢü, büyüklerine karĢı saygısı, küçüklerine karĢı sevgisi gibi kızın özellikleri incelenir. Bu bilgiler edinildikten sonra genç ve ailesine bildirilir. Kız beğenilince aileye bir kilo tuz alınır. Tuz kullanılıp bitinceye kadar evde üzücü, zarar verici ve bunun gibi kötü hadise meydana gelirse kızın uğursuz geleceği düĢünülür. Aksi durum olursa gönül rahatlığı ile kız istemeye gidilir. Eğer uygun görülürse, gönül rahatlığı ile düğürcü gidilir (Tekin, 1990:126).

(20)

2.2.3. Kız Ġsteme (Düğürcü Gitme)

Kız isteme genellikle görücü usulü ile olur. Bazen genç ile kızın çeĢitli vesilelerle karĢılaĢmaları ve anlaĢmaları sonunda bile devreye mutlaka anne ve baba girer. YetiĢkin kızları görmeye gidilir. Görmeye gidilen kızlardan aileye uygun olanlar seçilir (Anonim,1968:28).

Bundan sonrada beğenilen veya anlaĢma sonrası istenmesi kesinleĢen kızın evine gidilir. Erkek tarafı; Allah’ın emri peygamberin kavliyle oğlumuza isteriz. Ne dersiniz der. Bu söz üzerine kız babası düĢündükten sonra kısmetse olur inĢallah der. Bu kız isteme Ģekline dünürcülük veya söz kesme denir (Kirecçi, 1998:89).

Düğürcü gitme de gencin babası birkaç kiĢi alarak kız evine gider. Biraz sohbetten sonra “Allah’ın emri ile yanınıza hısımlık ummaya geldik” veya “Allah’ın emri Peygamber Efendimizin kavli ile kızınız……… oğlumuz……….istemeye geldik” sözleriyle niyet açıklanır.Kız babası uygun görürse “Allah hakkımızda hayırlısını versin Allah’ın emrine asi değiliz, hısım akrabaya danıĢalım” der (Anonim, 1968:57).

2.2.4. Söz Kesimi ( Hak SöyleĢme)

Birkaç gün sonra kız evinden cevap sorulur. “Gelsinler” denirse söz kesmek üzere oğlan tarafı, köy imamı ve yakınlarını alarak kız evine gider. Kız babası veya daha yaĢlı bir erkek istediği çeyiz, kalın (hediyeleĢme) veya mehirin ne kadar değerde olacağını açıklar. Altın olarak; bilezik zincir, gümüĢ veya altın kemer, küpe istenir (Ataoğlu, 10 Ocak 2016: kiĢisel görüĢme).

Kısaca, kız hakkı olarak kabul edilen veya evlendikten sonra kızın tasarrufunda olacak olan tarla, bahçe verme, altın takma, ev eĢyası yapma ile ilgili konular konuĢulur. Para olarak bunların değeri belirtilir (Tekin, 1990; 126).

2.2.5. ġerbet Ġçme (Ağırlama, Göre)

Söz kesiminden birkaç gün veya hafta sonra, gencin evi akraba ve komĢularını Ģerbet içmeye çağırırlar. Genç evi, heybe veya bohçalar içinde kıza takacaklarını alarak kız evine gider. Kız evi gencin evinden uzaksa ve yemek

(21)

saatinde kız evinde kalınacaksa “niĢan bohçası” daha önceden götürülür ve yemek hazırlanır (Kireçci,1998:89).

Kız normal giyimi ile salona getirilir. Genç evinden gelenlerin elini, görümce rehberliğinde öper. Kadınlar dümbek eĢliğinde türkü söylerler ve oynarlar. Eğlence sona erince, evin en yaĢlısı niĢan yüzüğünü takar. Kız salona herkesin yanına getirilir. “Genç evinden bir çift bilezik, bir lira, bir beĢli, zincir, kemer” diye göstererek kıza takı takarlar (Anonim, 1968:42).

Getirilen elbiselik, tülbentlik, köyneklik, könçeklik, ĢalvarlıkiĢlemelik, patiska bez, yumak, ayakkabı, iç çamaĢırı vb. kumaĢ ve eĢyalar topluluğa gösterilerek yere bırakılır. Gencin akraba ve komĢuları getirdi kleri hediyeler, “falancadan 500 lira, darısı oğluna, kızına” iyi dilekleri ile yere bırakılır. Takı iĢi bitince, topluluğa kolonya tutulur, lokum ikram edilir.Ertesi gün kız evinden çiçekle süslenmiĢ sürahi içinde Ģerbet genç evine gider. ġerbet sürahisini genç alır ve getiren kadına bahĢiĢ verir (Tekin, 1990:126).

2.2.6. NiĢan Törenleri

Söz kesiminden bir süre sonra niĢan töreni yapılır. NiĢan masrafı erkeğe aittir. NiĢan için gerekli eĢya kız ve gencin anneleri tarafından beğenilip alınır. Son zamanlarda, özellikle Ģehirde kız da çarĢıya çıkmaya baĢlamıĢtır. Onun beğendiği eĢyalar alınır (Özkan, 2016).

NiĢan için alınanlar: NiĢan elbisesi (mavi veya beyaz), beyaz ayakkabı, beyaz Ģal, makyaj takımı, beyaz çanta, 1-2-3 çift altın bilezik, tokalı altın, beĢibiryerde, beyaz mendil, kolye, küpe, iğneler, iç çamaĢırlarıdır (Anonim, 1968:60).

NiĢanlar Ģehir ve bazı kasabalarda geniĢ salonlarda ve modern tarzda, görgü kurallarına uygun olarak yapılır. Köylerin tümüyle kasabaların çoğunda gelenek ve alaturka hakimdir. NiĢanlar PerĢembe veya Pazar günleri yapılmaktadır. PerĢembenin mutluluk getirdiğine inanılır. NiĢan günü kız süslenir. Gencin akrabaları, arkadaĢları ve komĢular, toplanarak kız evine giderler. Kız evinde, yerine göre darbuka, davul çalınır. Bu eğlenceye genellikle erkekler katılmaz. Ġskenderun ve çevresinde kadın erkek bütün köy halkı iĢtirak eder. Kadınlar evin içinde kendi

(22)

aralarında, erkekler ise, evin önünde veya bahçesinde eğlenirler. Bazı köylerde eğlence yerine, “mevlüt” okutulur (Özkan, 2016).

NiĢan günü yaĢlılardan biri yüzükleri takar. Yüzükleri genellikle gencin anası takmaktadır. Herkes kız için getirdiği hediyeleri verir. Hediye yerine para verenler de vardır. Hediyeler genellikle altın ve süs eĢyasıdır. Hediyeler ve getiricileri bu iĢin ehli bir tarafından sesli olarak ilan edilir. Bu iĢ bittikten sonra hep birlikte yemek yerler(Tekin, 1990: 27).

NiĢandan birkaç gün sonra kız evi gencin ana babasına, varsa kardeĢlerine hediyeler gönderir. Kasaba ve köylerde kızla gencin yüzükleri aynı yerde aynı Ģahıs tarafından takılmaz. Kızın yüzüğü törende takılır. Gencin evine gönderilir (Ataoğlu, 10.01. 2016: kiĢisel görüĢme).

Köy ve kasabalardaki niĢan törenlerinde kadınlar koro halinde mahalli türkü ve maniler söylerler. Genç kızlar ve gelinler oynarlar. Özellikle kaynana ve görümceleri oynatırlar. NiĢandan sonra aileler arasındaki iliĢkiler artar. NiĢanlılık süresi iki ila on iki ay kadar sürer. Araya oğlanın askerliği de girerse, bu iĢ daha da uzar. NiĢanlılık süresi içine dini bayramlar girerse her bayramda oğlanın kıymetli hediyeler götürmesi Ģartıyla kız evini ziyaretine izin verilir. Kurban bayramlarında süslü bir koyun hediye edilir (Anonim, 1967: 42).

2.2.7. Kına Yakma

Düğün tarihi iki tarafın anlaĢmasıyla saptanır. Düğünler çoğu kez Pazar günü yapılır. PerĢembe günü (yani Cuma akĢamı) yapılan düğünler de vardır. Çoğu aile perĢembeyi kutsal kabul eder.

Düğünden birkaç gün önce gencin akraba, dost ve komĢulara “okuntu” denilen hediyeler dağıtır. Okuntu, düğüne çağrı yerine geçer. Okuntu olarak entarilik kumaĢ gömleği, kadın baĢörtüsü, eĢarp, çorap, havlu dağıtılır. Okuntunun çeĢidi ve değeri davet edilenin önemine ve düğün sahibinin zenginliğine göre değiĢir. Düğünden bir gün öncesine kına gecesi denir. Genç tarafının kadınların Cumartesi Öğleyin kız evine “kınacı” giderler. Davul veya darbuka çalınır. Bölgede deblek veya dümbelek diyorlar. Bu törene daha sonra erkekler de katılır. Ayrıca gelinlik kıza hediyeler de götürülür (Tekin, 1990:120).

(23)

Kız evinde yüksek bir ağacın baĢına bayrak çekilir. Bayrak asılı olan ağaca uzunca bir çubuk bağlanır. Bu çubuğun uç tarafına bir soğan geçirilir. Bazı yerlerde küçük bir ayna bağlanır. Aynalı veya soğanlı bayrak, gönderi, çevredeki en yüksek ağacın uç kısmına iyice bağlanır. Köyün veya kasabanın gençleri tabancalarını çekerek soğan veya aynayı düĢürmek için ateĢ etmeye baĢlarlar. Bu iĢi baĢarana düğün sahibi bir hediye verir (Mendil , çorap, gömlek vb.). Bayrak töreninden sonra düğün resmen baĢlamıĢ olur. Bazı yerlerde misafirlere topluca yemek verilir. Yüzlerce insan öğle yemeğini orada yer. Yemek masraflarını karĢılamak üzere gencin akrabaları düğüne gelirken birer koyun veya keçi hediye olarak getirir. Yemek ve sofra hizmetlerini akraba ve komĢular yapar ve böylece güzel bir sosyal dayanıĢma örneği verirler. Kınacı gidilirken gencin aldığı bütün eĢya ve çeyizler de kız evine götürülür. Kızın çeyizleriyle birleĢtirilerek düğün günü tekrar gencin evine getirilir (Ataoğlu, 10.01.2016: kiĢisel görüĢme).

Ġskenderun’un bazı kesimlerinde “kirve”lik vardır. Dost veya komĢulardan birine kirvelik teklif edilir. Kabul edilirse, kirveye ve tüm aile bireylerine birer elbiselik veya çamaĢır hediye edilir. Kirve de buna karĢılık olarak gencin evine (mendil, çorap, gömlek vb. gibi) hediye gönderir. Kirve, Cumartesi günü davul, zurna, bayrak ve gerekli erzakı alarak törenle gencin evine gelir. Düğün de böylece baĢlamıĢ olur (Kirecçi, 2001:37).

AkĢamüzeri bütün kadınlar yeniden kız evine giderler. Eğlence orada da devam eder. Gece yarısına doğru kına yakma töreni yapılır. Kına törenine, gencin evinden gelen, çerezlerin yenmesiyle baĢlanır. Çerez olarak yer fıstığı, antepfıstığı, fındık, üzüm, leblebi, Ģekerleme verilir. Kınayı, ana babası sağ olan genç bir kız hazırlar. Bunun mutluluk getireceğine inanılır. Kına hazır olunca önce arkadaĢlarına, sonra da geline yakılır (Anonim, 1968: 43).

(24)

Kına yakılırken Ģu türkü ve maniler koro halinde söylenir: Bakın komĢular bakın,

Gelinde hüner kapın, Belki gözünüz değer, Bir çanak pohur yakın --- Giydiğin alaca gelinim. Kınan bu gece gelinim. Gelinim kınan kutlu olsun. Ġlahi mübarek olsun

(Anonim,1994:13).

2.2.8. Kına Ağıtı (Gelin Övme)

Gelin, salona getirilerek baĢına beyaz bir örtü örtülür “ağıt” veya “gelin övme” söylenerek ağlatılır. Orta yere bir çarĢaf açılır. Ġki niĢanlı kız gelin kızı kollarından tutarak üç defa çarĢafa oturtur, kaldırırlar. Küçük bir yastıkla sırtına üç defa vurulur.

Kız ağlatmak için söylenen mani ve türkülerden bir örnek: Seymenim geldi duruyor

Herhal kına yakıcılar Yeni umudum kesildi Her halde beni vericiler Kız anası kız anası

(25)

Hani bunun öz anası? Dalın kırım ufak defek Sanki ben de gelinmi oldum

Elim kına yüzüm duvak (Tekin, 1990: 128).

Erkek Kınası:

Gencin kına gecesinde yalnız erkekler bulunur. Ailesi ve dostları bulunur. Bu arada kirve de hazır olur. Çoğu zaman Mevlid-i ġerif ile kına yakılmaktadır. Dualarla kına yakılır.

Kına damat ve sağdıcın eline yakılır. Sağdıca kına yakılırken damat da yanında durur ve her iki kiĢinin de sağ elinin serçe parmağına yakılır. Kına yakılırken sağdıcın bekar olmasına dikkat edilir. Kına yakılırken damadın ayakkabısı özellikle saklanır. Ayakkabıyı bekar olan gençler bulmaya çalıĢır. Ayakkabı bulunmazsa damat ve sağdıca kına yakılamaz. Bütün bu uygulamalarda damadın mutluluğunun arkadaĢlarına da geçeceği inancı hakimdir (Kirecçi, 1998:91).

Sağdıç:

Damadın en yakın dost ve arkadaĢıdır. Damadın yanından hiç ayrılmaz. Gerdek gecesinden sonra kapıyı vurarak gelini de damadı da uyandırmak sağdıcın görevidir. Bunun yanında bir de kirve denen bir kiĢi vardır. O da damadın yakın akrabasından veya köyün ileri gelen kiĢilerinden biridir. Bununda görevi düğünü organize etmek ve büyük ölçüde masrafa katkıda bulunmaktır.

(26)

2.2.9. Çeyiz Çıkarma

Çeyiz gelin gelmeden bir gün önce veya gelin götürme günü törenle oğlan evine getirilir. Gencin evinden kızlı erkekli grup kız evine gider. Kız evinden biri kızın çeyiz sandığının üzerine oturarak bahĢiĢ almadan sandığın çıkarılmasına izin vermez. Kız evinden geleceği aydınlık olsun diye önce ayna çıkarılır. Çeyiz götürülürken, çeyiz parçalarından biri çalınır. Gencin tarafı çeyizi çalan kiĢiye bahĢiĢ verir, çeyizi alır. Gencin evine gelen çeyiz duvar ve masaların üstüne serilir. Bu Ģekilde serili olarak on beĢ gün serili kalır (Anonim, 1968: 62).

Resim No: 2,Hatay Ġli , Ġskenderun Ġlçesi çeyiz serme geleneğinden bir görüntü (www.google.com.tr.,28.05.2016).

(27)

Resim No:3, Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Çeyiz Sandıkları (www.ceyizci.com, 02.07.2019).

2.2.10. Nikah Hoca Nikahı:

Gencin ve kızın vekilleri huzurunda Ġmam, kız ve gencin nikahlarını kıyar.

Mehir:

Erkek tarafı kıza vereceği mehirin miktarını belirtir. Geline üç defa mehiri kabul edip etmediği sorulur.

Resmi Nikah:

Düğünden bir ay önce veya bir hafta önce, isteğe göre yapılır (Tekin, 1990:132).

2.2.11. Düğün

KardeĢ Hakkı-Kan Hakkı:

Gelinin erkek kardeĢi kız çıkmadan geline kırmızı kuĢağı üç defa bağlar ve çözer. Sonunda iki düğüm atar ve bırakır. Kızın sağ ayakkabısı içine madeni para koyar. Sonra kapıyı kapar kapı hakkı almadan kızı evden çıkarmaz. Damat tarafı kardeĢe gerekli hakkı verir. Ġzin alır. Kız evden çıkar. Bu arada genç tarafından gelen bayrağın baĢına beyaz kumaĢ bağlanır. Gelinin bineceği at veya arabanın bir tarafına mendil bağlanır. Davul ve zurnacıya da çeĢitli giysiler armağan edilir (Kirecçi, 1998: 91).

(28)

Düğün:

Cumartesi baĢlayan düğün, gece ve Pazar günü devam eder. Bazı köylerde PerĢembe veya cumadan baĢlatılır. Pazar günü öğleye doğru gelin almaya gidilir. GidiĢ yakın ise, davul zurna çalınarak, halay çekilerek, uzaksa taĢıtlarla yapılır. Kullanılan taĢıtlar, koĢullara göre minibüs, kamyon, otobüs ve otomobildir. TaĢıtla gidiĢlerde de davul zurna çalar, türküler söylenir, alkıĢ tutulur, hep birlikte tempolu bağırılır. Kız evine yaklaĢıncaya silahlar ateĢlenerek düğün alayının geldiği haber verilir. Kız evinde iki üç saat eğlenilir. Erkekler türkü söylerler. Kadınlar geniĢ ve kapalı bir yerde darbuka, davul zurna eĢliğinde türküler, maniler söyler oynarlar. Ġkindiye doğru gelini evden çıkarırlar. Daha önce hazırlanan taĢıta bindirilir. En önde gelin, arkada düğün alayı yola çıkarlar. Damadın kız kardeĢleri ve yakın akrabaları gelinin yanına otururlar. Arkadan da gelinin çeyizi gelir. Gelini taĢıta babası veya amcası bindirir. Gelin, yeni evinin önüne gelince, kaynana, buğday, arpa, Ģeker ve bozuk para karıĢımını gelinin baĢından savurur. Çocuklar serpiĢtirilen paraları almak için itiĢirler. Bu davranıĢ bolluk ve berekete çağrıdır. O yıl bol ürün olacağına, gelinin çok çocuk doğuracağına inanılır (Anonim,1968:58).

Gelini taĢıttan damat indirir. Ġstemezse, yani utanırsa babası indirir. Gelin yere basarken ayak ucunda bir ĢiĢe kırılır. Kırılan ĢiĢe veya bardağın, yeni yuvanın kazadan korunması için bir temenni olduğuna inanılır. Ayrıca gelin, eve girerken bir avuç hamur yapıĢtırılır. Bu da, gelinin yeni evine sıkıca, hamur gibi yapıĢması yani bağlanması içindir (Ataoğlu , 12.02. 2016: kiĢisel görüĢme).

Artık düğünün en önemli en yoğun bölümüne gelinmiĢtir. Erkekler dıĢarıda, kadınlar içeride eğlenirler (Özkan, 2016).

Gelin yeni evine girince, etrafındaki kadın ve kızlar koro halinde Ģu manileri söylerler:

Mazı mazının közü Bu gelin kimin kızı ………efendinin kızı Gelinim sen sefa geldin.

(29)

Giydiğin telli Ġncecik belli Gelinim gurbet elli Gelinim sen sefa geldin

Biner atın iyisine Sürer yolun kıyısına Selam söylen dayısına Gelinim sen sefa geldin

Giydiğin çizme Ökçesine büzme Ellerde gezme

Gelinim sen sefa geldin

ÇarĢıda ceviz Kaldırdım kavuz NiĢanlım yavuz

Gelinim sen sefa geldin (Anonim, 1968:44).

Gerdek:

Evin çevresine su serpilir. Sağdıç ve diğer yakınları evin çevresini gözler (Anonim, 1990:132).

Topluluk yatsı namazına giderler damatla beraber. Namazdan sonra aynı Ģekilde getirilerek gerdek odasının kapısından içeri sokulur. Topluluk dağılır. Gerdek gecesinin sabahına “baĢ bağlama” veya “süpha” denir. Düğünden sonra gelin ve damat tarafı birbirlerine yemekli davetler verirler. Düğün böylece tamamlanmıĢ olur (Anonim, 1968:64).

(30)

BÖLÜM III 3. TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELĠNLĠKLER

3.1. Türk Kültüründe Gelinliğin Tarihçesi

Gelinlik; “Genç kızların rüyasını süsleyen kabarık etekleri olan, bulut gibi duvağı, tamamlayıcı aksesuarlarıyla beyaz bir giysidir (Karaman, 1974:18).

Gelin giysisi, kumaĢının özellikleri, süslemesinin türü ve malzemesi ile gelinin zarafetini temsil eder (Mersin,2010:32).

Bir kadının hayatının önemli bir geçiĢ dönemi olan evlenme, giysilerin beyazın bütün tonlarında özel bir giysi olan gelinlikle belirlenmektedir (Yılmaz, 2005:1461).

ÇeĢitli kültürlerin etkisi altında kalmıĢ, her yöresi gelenek ve görenekler bakımından çeĢitlilik gösteren kültürümüzün zengin ve gösteriĢli bir dalını oluĢturan düğün merasimlerinde giyilen gelinliğin tarihi oldukça eskilere dayanmaktadır (ÇağdaĢ ve Özkan, 2005: 1214).

Türkler oba sistemiyle yaĢayan bir topluluktu. Sürekli gezgin oldukları için her türlü kültürü ve yeni geliĢmeleri anında bünyesine alırdı. Eski Türklerde din öğeleri hiçbir zaman baskı etkisi olmadığı için gelenekler ön plana çıkardı. Oba sisteminde evlenecek gelin, güzelce giydirilir ve kırmızı bir tül (Kırmızı tül bakireliği, temizliği, namusu ve baba evinden çıkmayı simgeler) ile baĢı kapatıldıktan sonra damat tarafından at üstünde alınırdı. Kızın baĢı düğün bitip evine gelene kadar açılmazdı. Avrupa’dan gelen gezginler ve sanat adamları Türklerde ki bu geleneği kendi ülkelerine taĢımıĢtır (Türkoğlu, 2002:26).

Osmanlı Ġmparatorluğu’nda 19. yüzyıl baĢlarından itibaren üçetek ve dörtetek denilen elbiseler giyilmeye baĢlanmıĢtır. Bu entarilerin yanında torba Ģalvar ile sim iĢli cepkenler ve bellere bağlanan, iki ucu iĢlemeli kuĢaklar zarif ve rahat bir kıyafet oluĢturmuĢtur. Ġçlerine kol ve ağızları yaka kenarları oyalı bürümcük veya ipekli kumaĢlardan gömlekler giyinilmektedir. Kadife veya atlas üzerine dival iĢi tekniğinde sırma ve sim iĢlemeli bindallı elbiseler kına gecesi gibi özel günlerin vazgeçilmez giysileridir.19.yüzyılda üçetek ve Ģalvar gibi geleneksel kesimi

(31)

bırakarak, özellikle Paris modasının ektili olduğu kıyafetler giyindikleri görülmektedir (Bor, 2010:25).

Gelinlik için seçilen model, renk, kumaĢ değiĢse de amaç hep aynı kaldı. Osmanlı geleneği gereği, simli, pullu, iĢli giyinmeleri ayıp sayıldığından genç kızlar genellikle sade elbiseler giyerdi. Kadınların süslü giyinebilmelerinin yolu evlilikle baĢladığından, ilk gösteriĢli elbise olan gelinlik her zaman önemli bir giysi oldu ve gelinin diğer kadınlardan farklılığını belirtmesi açısından da önemsendi. Gelini diğer kadınlardan farklı kılan, gelinliğin yanı sıra gelinliğin tamamlayıcısı gelin baĢı, duvağı ve aksesuarlarıydı (Anonim, 1994).

Türkiye’ye ilk beyaz gelinlik II.Abdulhamid zamanında Avrupa da bir düğünde ilk kez bir gelinin üzerinde bembeyaz giysiyi gören prensesin de bu kıyafetin aynısını kendi düğününde giymek istemesi ile oldu. Beyaz kumaĢtan gelinliği ilk kez 1898’de Kemalettin PaĢa ile evlenen II. Abdülhamid’in kızı Naime Sultan giydi. (Türk toplumunda geleneksel olarak kırmızı kullanılırdı. Medeniyetin beĢiği Anadolu da çok renkli ve nakıĢlarla iĢlemeli geleneklere bağlı gelinlikler hala vardır)

(www.kadinlarkulubu.com, 21.06.2016).

3.2.Gelinliğin Sınıflandırılması

Geleneksel Gelinlik

Tek parçalı gelinlik Ġki parçalı gelinlik Üç parçalı gelinlik

Entari

Ġki etek entari ĠĢlik -Ģalvar Cepken-iĢlik-Ģalvar TepebaĢı entari Entari–ceket

Bindallı entari Etek- bluz Kutuiçi entari

(32)

ÇağdaĢ Gelinlik

Tek parçalı gelinlik Ġki parçalı gelinlik Üç parçalı gelinlik

Elbise Büstiyer-Etek Büstiyer-Etek-Bolero

(Bor, 2010;27).

3.3. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Gelinlik Özellikleri

Zıbın, mavi yünlü ya da pamuklu kumaĢtan, beli bol ve büzgülü entari, üstüne “güdük” denen pamukludan kısa bir yelek, belde kuĢak ya da yağlık, ince yün çorap, yemeni, çarık ya da kundura, baĢta ak Ģal ve kefiyeden meydana gelmektedir. Güdük yerini cepken, kefiye yerine fes giyilebilir. Fes üstüne, iki yandan, saç uçları görünecek biçimde yaĢmak bağlanır, yaĢmak çözünmesin diye kara kaytanla örülür, uçları altınla süslenir. Altın küpe, bilezik, yüzük, eskiden “sırma” denen altın dizileri, kadın giyim-kuĢamının tamamlayıcı parçaları olmaktadır (Anonim, 1968: 57).

(33)

Resim No:4,Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi Geleneksel Gelinliği (http://www.gizemmgul. com, 02.07.2019).

3.4. Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesi ÇağdaĢ Gelinlik Özellikleri

1900’lü yıllarda Avrupa’da beyaz gelinlik modası baĢlayınca ülkemizde de etkisini göstermeye baĢlamıĢtır. Hatay Ġli Ġskenderun Ġlçesinde de yöresel gelinlikler yerini beyaz gelinliklere bırakmıĢtır. Genellikle kar beyaz renkte gelinlikler tercih edilmiĢ; gelinliklerde uzun kol ve dantel detaylar kullanılmıĢtır. Daha sonraki yıllar artık kısa kollu ya da kolsuz modellere geçilmiĢtir. Kar beyaz modeller her daim tercih edilmeye devam etmiĢtir. Modeller sadelikten uzak genellikle abartılı olmaktadır.

(34)

Günümüze yaklaĢtıkça sadelik özenle seçilmektedir. Beyazın farklı renk tonları tercih edilmektedir. Yakasız, kolsuz modeller ile büstiyer tarzı modeller seçilmektedir. Modellerde seçenekler çoğalınca da zevke ve bedene göre modeller kullanılmıĢtır. Duvaklar abartılı kabarık uzun yada kısa seçilmekte, duvak çiçek ya da taç ile tutturulmaktadır.

3.5. Gelinliği Tamamlayan Aksesuarlar 3.5.1. Gelin BaĢı

Gelin baĢı öncelikle yüz Ģekline göre saç modeli ile baĢlar. Gelin saçı modeline karar verilmeden önce yüz Ģekline göre saç modeli yapılır. Örneğin oval Ģekilli yüze topuz, yuvarlak yüz hatlarına sahip olan yandan ayrılmıĢ saçlarla toplanan yanaklara uzanan perçemler, dikdörtgen Ģekil için yandan salarak açık bırakılmaktadır. Kare Ģekilli yüz hatlarına bukleli yan topuz model uygulanmaktadır (Çullar, 20.06.2016: kiĢisel görüĢme).

Gelin baĢı, gelinliğe çarpıcı hava vererek duvağın etkisiyle de geline büyülü bir güzellik katar. BaĢın hazırlanmasında genellikle uyumlu malzemelerin seçilmesi önemlidir (Özkan, 2017).

Gelin baĢı, tül, saten, dantel, tafta, Ģifon, doğal ve yapay çiçekler, inci, boncuk, payet, tüy gibi malzemeler ile Ģekillenmektedir. Gelin baĢının en önemli tamamlayıcı aksesuarı duvaktır. “Gelinin baĢına takılan, yüzünü örten telli, süslü örtüdür”. Duvak, genellikle iki kattan oluĢur, gelinin yüzünü örtmek için ikinci kat ilk kata göre daha kısa tasarlanır (Topaloğlu, 2000: 36).

(35)

Resim No: 5, 1950 yılına ait Gelin BaĢı Resim No:6, 1962 yılına ait Gelin BaĢı (Mehmet Özay aile albümü). (Hayat Bilgen aile albümü).

Resim No:13,1973 yılına ait Gelin BaĢı Resim No: 8,1985 yılına ait Gelin BaĢı (Rabiye Özkan aile albümü). (Seçil Güzel aile albümü).

Resim No: 9,1996 yılına Ait Gelin BaĢı Resim No: 10, 2007 yılına Ait Gelin BaĢı (Hatice Aykılıç aile albümü). (Hatice Bilgen aile albümü).

(36)

3.5.2. Mücevher ve Takılar

Takı; broĢ, yüzük, kolye, küpe, bilezik gibi kiĢisel süslenme için kullanılan küçük dekoratif öğelere denir. Çoğunlukla evlenen veya niĢanlanan birine armağan

olarak verilen küpe, bilezik, yüzük, zincir gibi Ģeylerin tümüdür takı (www.nedirne demek.com. 21.06.2016).

Takılar giyimin vazgeçilmez tamamlayıcısı ve düğünlerin geleneksel merasimleri arasındadır. Takı takma merasimi, eskiden olduğu gibi günümüzde de gelenekselliğini sürdürmektedir. Geline takılar erkek tarafından takılır. Gelinler ve genç kızlar için büyük önem taĢıyan takıların birçok çeĢidi vardır (Topaloğlu, 2000:38).

Küpe, Ġnci kolye, Gerdanlık, Altın Zincir, BeĢibiryerde, Bilezik, Bileklik, yüzük Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde takılan takılar arasındadır.

Resim No: 11, Kristal Kolye ve Küpe Resim No: 12, Tasarımlı Ġnci Kolye

Resim No: 13, Kiraz Ġnci Takı Seti Resim No:14, Altın Gerdanlık Seti (www.google.com,.21.06.2016).

(37)

Resim No: 15, Altın Zincir Seti Resim No: 16, Kristal, Ġnci Bilezik

Resim No17: Altın Bilezik Seti Resim No 18: BeĢibiryerde Tek (www.google.com,21.06.2016).

3.5.3. Eldiven

Gelin eldiveni, bir gelinliğin Ģıklığını ve zarafetini tamamlayan en önemli aksesuarların baĢında gelir.

Gelin eldivenleri her ne kadar Ģık tasarımlar olsa da bunların gelinlik ile uyumlu olması görselliği tamamlamak açısından son derece önemlidir. Sade bir gelinlik modeli tercih eden bayanlar biraz gösteriĢli eldiven giyerek Ģıklığı ve zarafeti yansıtabilirler. Gelinliği gösteriĢli olan bayanlar ise biraz daha sade eldivenleri tercih ederler. Kısa gelinlik modellerini beğenenler bunlarla uyumlu olan file görünümlü gelin eldivenlerini seçebilirler. Straplez veya tek omzu açık gelinlik giyecek olanlar biraz daha uzun eldivenlere yönelebilirler. Balık etek gelinlik modellerinin Ģıklığını

(38)

tamamlamak için dantelli ve taĢlı gelin eldivenleri idealdir. Gelin adayları eldiven seçerken gelinlik kadar duvak ve ayakkabı ile de uyumlu bir tasarım tercih etmeliler. Ġnce ve narin bilekleri olan gelinler uzun eldivenler giymeleri zarafet açısından önemlidir (http://www.bakimlibayan.com).

Resim No:19, Gelin Eldiven ÇeĢitleri ( www.bakimlibayan.com,22.05.2016).

3.5.4. El Çiçeği

Her düğünün kendine özgü bir teması ve ruhu vardır. Gelin el buketi için de seçilen çiçekler düğün mekanında kullanılan malzeme ile bir uyum içinde olursa seçilen temada bütünlüğü yakalamak daha kolay olacaktır. Klasik gelin buketleri yerine kendi özel potpuri yaratılabilir, gerekirse çiçekleri tek tek seçilebilir

(www.dugun.com,22.05.2016).

Resim No:20, Gelin El Çiçekleri

(39)

BÖLÜM IV

4. MATERYAL VE YÖNTEMLER

AraĢtırmanın modeli, evreni ve örneklemi ile verilerin analizinde; kullanılan yöntemler üzerinde durulmuĢtur.

4.1. AraĢtırmanın Modeli

AraĢtırmada nitel araĢtırma yapılmıĢtır. Literatür taraması yapılmıĢ; konu ile ilgili kaynaklar ve süreli yayınlardan faydalanılmıĢtır. Mülakat yoluyla yörede görüĢmeler yapılmıĢtır.

GeçmiĢteki çekilen gelinlik fotoğrafları değiĢtirilmeden olduğu gibi betimleme yapılmıĢtır.

4.2.Evren ve Örneklem

AraĢtırmanın evrenini Hatay Ġli, Ġskenderun Ġlçesinde çekilmiĢ olan düğün fotoğrafları içerisinden gelinliklerden oluĢan fotoğraflar oluĢturmaktadır.

AraĢtırmanın örneklemini ise; 1950-2010 tarihleri arasında çekilmiĢ olan Ġskenderun ilçesi evleri aile albümlerinden temin edilen 46 adet fotoğraf ve bu fotoğraflarda yer alan gelinlikler oluĢturmaktadır. Örneklem seçiminde yargısal örneklem modeli kullanılmıĢtır. Yargısal (kasti) örneklem; Gerekli bilgiyi en iyi sağlayabilecek elemanlar örneklemeye seçilebilmektedir (www.slideshare.net, 02.07.2019).

Fotoğraflar seçilirken gelinliklerin model, kesim, süsleme gibi özelliklerinin fotoğraflarda kolay bir Ģekilde tespit edilebilmesi hususu özellikle dikkate alınmıĢtır.

(40)

4.3. Verilerin Toplama Teknikleri

Bu araĢtırmanın literatür bilgilerine, kütüphaneler ve internet üzerinden çeĢitli kaynak kitaplar, makale, bildiri, dergi, biyografi, tez ve görsellere yapılan taramalar yoluyla yapılmıĢtır.

Arama verilerinin toplanmasında internette arama motorları üzerinde “Gelinlik nedir”, “Gelinlik tarihi”, “Hatay da giyim-kuĢam”, “Gelin aksesuarları” anahtar kelimeleriyle yapılan taramalar sonucu elde edilen çeĢitli kaynaklardan yararlanılmıĢtır. Ayrıca görsellere ulaĢabilmek için www.google.com,

www.ceyizci.com, www.gizemmgul.wordpress.com internet adreslerinden ve

araĢtırmanın e- kaynak kısmında yer verilmiĢ olan diğer internet kaynaklarından yararlanılmıĢtır.

AraĢtırmada yer alan (1950-2010) tarihli 46 adet gelinliklerin özelliklerini incelemek için gözlem fiĢleri oluĢturulmuĢtur. Gözlem fiĢlerinin yardımıyla fotoğraflara ulaĢılan kaynak kiĢiler, araĢtırmada yer alan gelinlik fotoğraflarının yıllara göre dağılımı, gelinliklerde uygulanan giysi türleri, gelinliklerde kullanılan malzemeler, kullanılan renkler, uygulanan model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular, süsleme teknikleri ve gelinliği tamamlayan aksesuarlar neler olduğu, dağılımları yorumlanmıĢ; belirtke tabloları da oluĢturularak tüm veriler bulgular bölümünde verilmiĢtir.

4.4. Verilerin Analiz Teknikleri

Tarama yöntemi ile elde edilen veriler ve görseller temel tasarım öğeleri bakımından analiz edilmiĢ ve belirgin özellikleri gözlem fiĢleri oluĢturularak belirlenmeye çalıĢılmıĢtır.

Tablolar bilgisayar ortamında çizilmiĢ ve gözlem fiĢlerindeki veriler tablolara aktarılmıĢtır. Gözlem fiĢlerinde: Ġlgili koleksiyonun nerden alındığını; aile albümü ya

(41)

da müze arĢivinden mi olduğunu, koleksiyona geliĢ tarihini; hangi yıl alındığını, koleksiyona geliĢ biçimini; kimden aldığını, koleksiyondaki yerini; nerede muhafaza ettiğini, bugünkü durumu; sağlamlığı, tarihlendirme; fotoğrafın hangi yıl alındığı, fotoğrafın boyutları; ebat ölçüleri, fotoğrafın sergilenip sergilenmediği, yayınlanıp yayınlanmadığı hakkında mülakat yoluyla görüĢmeler yapılmıĢ ve bu görüĢmelerin sonuçları kayıt altına alınmıĢtır.

Bu gözlem fiĢlerinden oluĢan konu baĢlığı belirtke tabloları aĢağıdaki gibidir.

1-Fotoğraflara UlaĢılan Kaynak KiĢiler Belirtke Tablosu

2-AraĢtırmada Yer Alan Gelinlik Fotoğraflarının Yıllara Göre Dağılımı Belirtke Tablosu

3-Gelinliklerde Uygulanan Giysi Türleri Belirtke Tablosu 4-Gelinliklerde Kullanılan Malzemeler Belirtke Tablosu 5-Gelinliklerde Kullanılan Renkler Belirtke Tablosu

6-Gelinliklerde Uygulanan Beden Model ve Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu 7-Gelinliklerde Uygulanan Yaka Model Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu 8-Gelinliklerde Uygulanan Kol Model Kesim Teknikleri Belirtke Tablosu

9-Gelinliklerin Süslemesinde Seçilen Konular ve Süsleme Teknikleri Belirtke Tablosu

10-Gelinliği Tamamlayan Aksesuarlar Belirtke Tablosu

Sonuç ve öneriler bölümünde, tablolardan elde edilen bilgiler doğrultusunda sonuca ulaĢılmaya çalıĢılmıĢ, konu ile ilgili bazı önerilerde bulunulmuĢtur.

(42)

BÖLÜM V

5.BULGULAR

Bu bölümde; sırasıyla Ġskenderun ilçesinde giyilen (1950-2010) gelinlik fotoğrafları, gözlem fiĢleri, kaynak kiĢi künyeleri, belirtke tabloları ve bu fotoğraflardan esinlenerek tasarlanan çağdaĢ gelinlik tasarımları yer almaktadır.

Ġskenderun ilçesinde giyilen 1950-2010 yılları arasındaki gelinlik fotoğrafları arasından net görülebilen ve farklı model özelliği olan fotoğraflar seçilerek, veri analız teknikleri bölümünde detayları verilen öğelerden hangilerini taĢıdıkları değerlendirilmiĢ ve her fotoğraf gözlem fiĢi doldurularak belirtke tablolarında değerlendirilmiĢtir. 1950-2010 yılları arasında toplamda 46 adet gelinlik incelenmiĢtir. Gözlem fiĢleri formu ardından gelinlik fotoğrafı alınan kiĢinin genel bilgilerini oluĢturan kaynak kiĢi künyesi oluĢturulmuĢtur. Gözlem fiĢleri oluĢturulan gelinlikler, belirtke tablosu ile değerlendirilmiĢ ve bu bölümde verilmiĢtir. Ġskenderun ilçesinde giyilen 1950-2010 gelinlik fotoğraflarından esinlenerek çağdaĢ gelinlik tasarımları oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan gözlem fiĢlerinde seçilen gelinliğe ait aĢağıda detay bilgilere yer verilmiĢtir

Bu gözlem fiĢlerinde; fotoğrafı inceleme tarihi, fotoğrafın koleksiyona geliĢ biçimi, koleksiyonun bugünkü durumu, fotoğrafların boyutları, fotoğrafların sergilenip sergilenmediği, yayınlanıp yayınlanmadığı yer alırken fotoğraflara ulaĢılan kaynak kiĢiler, araĢtırmada yer alan gelinlik fotoğraflarının yıllara göre dağılımı, gelinliklerde uygulanan giysi türleri, gelinliklerde kullanılan malzemeler, kullanılan renkler, uygulanan model ve kesim teknikleri, süslemede seçilen konular, süsleme teknikleri ve gelinliği tamamlayan aksesuarlar neler olduğu belirtilmiĢtir.

(43)

5.1.ĠSKENDERUN ĠLÇESĠNDE GĠYĠLEN (1950-2010) GELĠNLĠK FOTOĞRAFLARI

Gelinlik No :1

Fotoğraf No: 1. 1950 yılına ait gelinlik. (Mehmet Özay aile albümü)

(44)

Gelinlik No:1. Fotoğraf No:1.

Ġnceleme Tarihi: 10 Ağustos 2018.

Ġlgili Koleksiyon: Mehmet Özay Aile Albümü.

Koleksiyonun Açık Adresi: Cumhuriyet Bulvarı. Bankalar cad. No: 31

Ġskenderun/Hatay.

Koleksiyona GeliĢ Tarihi:1950.

Koleksiyona GeliĢ Biçimi: Fotoğraf annesine aittir. Koleksiyondaki Yeri: Albümde saklanmaktadır. Bugünkü Durumu: Sağlamdır.

Tarihlendirme: 1950.

Fotoğrafın Boyutları: 13,5 x 24,5.

Fotoğrafın Sergilenip Sergilenmediği: SergilenmemiĢtir. Fotoğrafın Yayınlanıp Yayınlanmadığı: YayınlanmamıĢtır. Gelinlikte Kullanılan Malzemeler:

a) Kullanılan KumaĢlar: Kadife, tafta.

b) Süslemede Kullanılan Malzemeler: NakıĢ ipliği.

c) Aksesuarda Kullanılan Malzemeler: Gelin baĢı üzerine, iğne oyası tekniği

ile oluĢturulmuĢ çiçeklerin yerleĢtirilmesi ile elde edilmiĢ fes ve gelin teli kullanılmıĢtır.

Gelinlikte Kullanılan Renkler:

a) KumaĢta Kullanılan Renkler: Fotoğraf siyah beyaz olduğundan renk tespit

edilememiĢtir.

b) Süslemede Kullanılan Renkler: - c) Aksesuarda Kullanılan Renkler: -

(45)

Gelinliğin Modeli ve Kesimi ile ilgili Teknik Bilgiler:

a)Beden Özelliği: Elbise ve ceket olarak tasarlanan gelinliğe simetrik model

uygulanmıĢtır. Bedeni ve beli geniĢ biçimde çalıĢılmıĢtır. Ceket boyu kalça hizasında çalıĢılmıĢtır. Etek ucu hafif açılımlı olarak tasarlanmıĢ, boyu ise ayak bileğinde düĢünülmüĢtür.

b)Yaka Özelliği: Sıfır yaka uygulanmıĢtır.

c)Kol Özelliği: Ceket takma kol çalıĢılmıĢ, kol ağzı normal geniĢlikte

tasarlanmıĢ ve kol boyu bilekte düĢünülmüĢtür. Gelinliğin kolu tespit edilememiĢtir.

Gelinliğin Süsleme Özellikleri:

a)Konu: Bitkisel bezeme (çiçek, dal, yaprak) ve geometrik bezeme (düz çizgi,

daire ve soyut bir yaklaĢımla oluĢturulmuĢ biçimler) konu olarak seçilmiĢtir.

b) Biçimlendirme: Nonfigüratif üslup uygulanmıĢtır. c)Teknikler: NakıĢ tekniğinden sim sarma uygulanmıĢtır.

d) Kompozisyon: Cekette kadife kumaĢ, çiçek, dal ve yapraklardan oluĢan

motifler ve düz çizgi, daire, soyut bir yaklaĢımla oluĢturulmuĢ, geometrik motiflerle bezenmiĢtir. Aynı motifler kemerde de uygulanmıĢtır. Ceketin yaka; düz çizgi ve daire; kolları, ön bedeni ve etek ucu çiçek, dal ve yaprak motifleri ile süslenmiĢtir.

Gelinliği Tamamlayan Aksesuarlar:

a)Gelin BaĢı: Gelin baĢı üzerine, iğne oyası ile yapılan çiçeklerin ve pulların

yerleĢtirilmesiyle elde edilmiĢ fes yerleĢtirilmiĢtir. Fesin her iki yanından çiçekler sarkıtılmıĢtır.

b)Mücevher ve Takılar: Gelinin sağ ve sol bileğinde altın bilezikler

kullanılmıĢtır.

c) Kemer: Kadife kumaĢtan kemer kullanılmıĢtır. d)Eldiven:-

e)El Çiçeği:- f)Çanta:-

(46)

Kaynak KiĢi Künyesi:

Adı Soyadı: Mehmet Özay. Doğum Yeri: Ġskenderun. Medeni Durumu: Evli. Doğum Tarihi: 1955.

Öğrenim Durumu: Lise mezunu. Mesleği: Esnaf.

(47)

Gelinlik No: 2

Fotoğraf No: 2. 1951 yılına ait gelinlik. (Tuncay KoĢar aile albümü)

(48)

Ġnceleme Tarihi: 20 Ekim 2018.

Ġlgili Koleksiyon: Tuncay KoĢar Aile Albümü.

Koleksiyonun Açık Adresi: Modern Evler mah. ġht Er Kazım Tekin cad. Yenievler

sitesi B blok K:1 No:2 Ġskenderun/Hatay.

Koleksiyona GeliĢ Biçimi: Akrabasından hatıra kalmıĢtır. Koleksiyondaki Yeri: Albümde saklanmaktadır.

Bugünkü Durumu: Fotoğrafın bazı yerlerinde yıpranma oluĢmuĢtur. Tarihlendirme: 1951.

Fotoğrafın Boyutları: 13 x 24.

a)Kullanılan KumaĢlar: Saten (Pamuklu) kumaĢ kullanılmıĢtır. b)Süslemede Kullanılan Malzemeler: -

c)Aksesuarda Kullanılan Malzemeler: Gelin baĢında duvakta tül ve gelin teli

kullanılmıĢtır.

a)KumaĢta Kullanılan Renkler: Kar beyaz renk kullanılmıĢtır. b)Süslemede Kullanılan Renkler: Beyaz renk kullanılmıĢtır.

c)Aksesuarda Kullanılan Renkler: Belinde kırmızı kurdele, tül beyaz

(49)

Gelinliğin Modeli ve Kesimi ile ilgili Teknik Bilgiler:

a)Beden Özelliği: Elbise olarak tasarlanan gelinlik; simetrik, bedene ve bele

oturacak biçimde çalıĢılmıĢtır. Belde kurdele ile fiyonk oluĢturulmuĢtur. Etek ucu godeli çalıĢılmıĢ, boyu ayak bileğinden uzun düĢünülmüĢtür.

b)Yaka Özelliği: “V’ yaka uygulanmıĢtır.

c)Kol Özelliği: Takma kol uygulanmıĢ, kol ağzı normal geniĢlikte ve kol boyu

truvakar uygulanmıĢtır.

Gelinliğin Süsleme Özellikleri: a)Konu: -

b) Biçimlendirme:- c)Teknikler: - d) Kompozisyon: -

Gelinliği Tamamlayan Aksesuarlar:

a)Gelin BaĢı: Gelin baĢı saten(pamuklu) kumaĢtan yapma gül uygulanmıĢ olup

bu gül küçük tohumlarla saça tutturulmuĢ ve duvak ile tamamlanmıĢtır. Duvak arkada kalçayı geçecek Ģekilde tasarlanmıĢtır. BaĢın sağ tarafında gelin teli tutturulmuĢ dizde bitecek biçimde sarkıtılmıĢtır.

b)Mücevher ve Takılar: Sol kolunda altı adet altın bilezik ve sağ kolunda bir

adet siyah kordonlu saat kullanmıĢtır.

c) Kemer: Belinde kırmızı kuĢak kullanılmıĢtır. d)Eldiven:-

e)El Çiçeği:- f)Çanta:-

(50)

Kaynak KiĢi Künyesi:

Adı Soyadı: Tuncay KoĢar. Doğum Yeri: Ġskenderun.

Medeni Durumu: EĢi vefat etmiĢtir. Doğum Tarihi: 1945.

Öğrenim Durumu: Lise mezunu. Mesleği: Ev hanımı.

Açık Adresi: Modern Evler mah. ġht Er Kazım Tekin cad. Yenievler sitesi B blok

(51)

Gelinlik No:3

Fotoğraf No: 3. 1952 yılına ait gelinlik. (Tuncay KoĢar aile albümü)

(52)

Ġnceleme Tarihi: 20 Ekim 2018.

Ġlgili Koleksiyon: Tuncay KoĢar Aile Albümü.

Koleksiyonun Açık Adresi: Modern Evler mah. ġht Er Kazım Tekin cad. Yenievler

sitesi B blok K:1 No:2 Ġskenderun/Hatay.

Koleksiyona GeliĢ Biçimi: Akrabasından hatıra kalmıĢtır. Koleksiyondaki Yeri: Albümde saklanmaktadır.

Bugünkü Durumu: Sağlamdır. Tarihlendirme: 1952.

Fotoğrafın Boyutları: 13,5 x 24,5.

a)Kullanılan KumaĢlar: Tafta kumaĢ kullanılmıĢtır. b)Süslemede Kullanılan Malzemeler: -

c)Aksesuarda Kullanılan Malzemeler: Duvakta kullanılan kumaĢ tespit

edilememiĢtir. Gelin teli kullanılmıĢtır.

a)KumaĢta Kullanılan Renkler: Natural beyaz renk kullanılmıĢtır.

b)Süslemede Kullanılan Renkler: Beyaz renk ve gümüĢ rengi kullanılmıĢtır. c)Aksesuarda Kullanılan Renkler: Eldivende beyaz renk, duvakta beyaz renk,