HALKA AIK ANONiM ORTAKLIKLARIN BiRLESME
iSLEMLERi AQISINDAN AYRILMA HAKKI VE
AYRILMA AK(ESi
Ar. Gör. Damla Gul TARHAN*
OZET
Halka aqdk anonim ortakliklann taraf oldugu birle$me i$lemleri, sermaye piyasasi mevzuati kapsanunda önemli nitelikteki i$lemdirve bu i$lemlerde 6362 sayili Sermaye Piyasasi Kanunu 24 htikmti kapsamlnda azlnhlk ile qogunluk menfaatlerinin dengelemnesi gereklilii QerQevesinde azlik konumundaki pay sahiplerinin korunmasim amaqlayan aynlma hakki dogmaktadir. 6102 sayili Ttrk Ticaret Kanunu
141 hfikmönde taraflara birle$me sözle$mesinde seqimlik veya zorunlu aynlma akqesi dtizenleme olanagi tamnmi olup bu olanak da azlik ile qogunluk menfaatlerinin dengelemnesi amacina yönelmitir. Halka aqik anonim ortakliklann devrolunan ortakllk oldugu birle$me i$lemlerinde, aynlma hakki sermaye piyasasi mevzuati geregince dogarken aynlma akqesi de birle$me sözle$mesinde dtizenlenebilmektedir. Sermaye piyasasi mevzuatinda dtizenlenen aynlma hakki ile Ttrk Ticaret Kanunu'nda taraflarca birle$me sözle$mesinde yer verilebilecegi belirlenen aynlma akQesi azinlik ile Qofunluk menfaatlerinin dengelemnesi ortak amacina yönelmekle birlikte iki kurumun uygulama ko$ullan farklilik göstermektedir, iki kurumun halka aqik anonim ortakliklar aqisindan iki kez uygulanmasi ise amaca ula$ilmasim gäQIle$tirmektedir.
Bu qali$mada aynlma hakki ile aynlma akqesi kurumlanmn birbirini ikame edip edemeyecegi temel sorunu incelenecektir. Inceleme kapsalmnda iki kurumun amaqlan ve uygulama ko$ullan kar$ila$tinlamk halka aqik anonim ortakliklann devrolunan ortaklik oldugu birle$me i$lemleri aqisindan gtindeme gelebilecek olan, aynlmaya ili$kin stirecin aynlma hakki ve aynlma akqesi qerqevesinde iki kez takip edilmesine iliskin soruna Qözäm bulunmaya QalIilacaktir.
(*) Bilkent Iniversitesi Hukuk Faktiltesi Ticaret Hfkdku Anabilim Dal Ara5tirma Görevlisi (damilagul@bilkent.edu.tr).
BATIDER/TARHAN
Anahtar Kelimeler: Aynlma Hakki, Aynlma Akqesi, Halka Aqik Anonim
Ortakllklar, Birle~me. ABSTRACT
Mergers in which publicly held corporations take part are fundamental corporate changes according to capital market law and appraisal rights aiming at balancing the interests of minority and majority shall be applied in these transactions according to Article 24 of Capital Market Law with the code number 6362. Turkish Commercial Code with the code number 6102 has provided parties of a merger with the possibility of arranging an appraisal payment in a merger contract. When a publicly held corporation is the transferring party in a merger, application of appraisal right should be pursued and appraisal payment can be designed in the merger agreement by parties at the same time.
Appraisal right which is a newly introduced concept by capital market rules and appraisal payment which is enacted by Turkish Commercial Code have a common purpose of balancing the interests of minority and majority. However, two legal concepts have different application conditions. Repetition in the application of the concepts causes inefficiency in terms of publicly held corporations.
In this article, the question of whether appraisal right and appraisal payment are substitutes for each other will be examined. Since the fact that in publicly held corporations processes for appraisal right and appraisal payment should be repedeately applied- in cases where publicly held corporation is transferring party-, the concern on applicability of two institutions should be investigated by comparing main purposes and application conditions.
Keywords: Appraisal Right, Appraisal Payment, Publicly Held Corporations, Merger.
I.
GIRIS
VE KONUNUN SUNULMASIHalka agik anonim ortakliklarin taraf olduklari birle~me i$lemlerinin htiktim ve sonulan agismdan, 6ncelikle 6362 sayli Sermaye Piyasasi Ka-nunu (SPKn) ve ilgili ikincil mevzuat niteligindeki 11-23.2 sayili Birle~me ve Bt61inme Tebligi (BB Tebliki) ile 11-23.1 sayili Onemli Nitelikteki Islemlere ilikin Ortak Esaslar ve Aynlma Hakki Tebligi (ONI Tebliki) htiktimleri, 6102 sayili Ttirk Ticaret Kanunu (TTK) 330 htikmtindeki 6zel htiktimlerin sakli tu-tulmasi kurali 9ergevesinde uygulamr. Ilgili mevzuatta htiktim bulunmayan hallerde ise TTK htikimlerinin uygulanmasi gtindeme gelir.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKCESI
Birle5me il1emleri, SPKn kapsaminda önemli nitelikteki i1lem olarak belirlenmi5tir ve bu il1emler nedeniyle, önemli nitelikteki i5lemlerde pay sa-hibinin korunmasi amacina hizmet eden ayrilma hakki dogmaktadir. Aynlma hakki, pay sahibinin önemli nitelikteki i5lem sonrasinda ortaklikta, ortakligin faaliyetinin devaminda pay sahibi olarak kalmamayi tercilh edebilmesine ve i5lemi karara baglayan 9ogunluk i9erisinde yer almayan azinligin menfaatle-rinin önemli nitelikteki ilem temelinde korunmasina hizmet eder. SPKn 23 häkmände sinirlayici olmayan sayma yöntemi ile belirlenen önemli nitelikte-ki i5lemler arasinda birle5me i5lemi de yer almaktadir ve birle5me i5leminin karara baglanmasi ile aynlma hakkinin uygulanmasi gtindeme gelmektedir.
Ortakliklann yeniden yapilanmasi i5lemlerini aynntili håktimler sevk etmek suretiyle dtizenleyen TTK'da ise, birle5meye ilikin håktimler arasin-daki TTK 141 htkmtInde, birle5me sözlemesinde se9imlik ve zorunlu aynl-ma akQesine yer verilmesi olanagi dtizenlenmektedir. Birlesme sözie5mesinde taraflarca se9imlik aynlma ak9esine yer verilmesi halinde, pay sahibine dev-ralan veya yeni kurulan ortaklikta pay ve ortaklik haklanni iktisap etme ile ik-tisap olunacak paylann ger9ek degerine denk gelen bir ayrilma ak9esini alma arasinda se9im yapmaya ilikin hak taninmi olur. Zorunlu aynlma akQesinin mevcudiyeti halinde ise, bazi pay sahiplerinin ortakliktan 9ikanlmasi durumu ile kar5ila5ilir.
Cikma
ve 9ikanlmayi i9eren aynlma, 5ahis ortakliklan ve limited or-takliklann aksine, 6762 sayili eski TTK kapsaminda bir hukuki kurum olarak dtzenlenmemi5ti. TTK kapsamindaki bazi håkmlerin uygulanmasi ise ay-rilma sonucunun dogmasina neden olmaktadir. TTK 141 håkmå kapsaminda taraflann birle5me sözlemesinde aynlma ak9esine yer vermesi halinde, pay sahibinin aynlmasi sonucu gändeme gelmektedir. Dolayisiyla SPKn kapsa-minda uygulanan ayrilma hakki ile TTK kapsakapsa-minda gändeme gelebilen ay-rilma akQesinin ortak noktalarini, anonim ortaklik pay sahibine belirli ko5ul-larda ortakliktan aynlma olanagi vermeleri olu5turur.TTK kapsaminda dtizenlenen aynlma akQesi, halka a9ik anonim ortak-liklar tarafindan da birle5me sözle5mesinde öngöröilebilmektedir. Dolayisiyla halka a9ik anonim ortakliklarin taraf oldugu birle5me i5lemlerinde, SPKn 24 kapsaminda aynlma hakki dogarken TTK 141 håkmå kapsaminda aynlma ak9esinin uygulanmasi da gtndeme gelebilecektir.
BATIDER/TARHAN
SPKn kapsamindaki ayrilma hakkl ile TTK kapsamindaki aynilma ak-esinin birlikte incelenmesi, iki kurumun getirilmesindeki nedenlerin kari-latlnlmasi ve ilgili diizenlemelerin uygulama ko~ullannin ele alinmasi 9ali-mamizin amacini oluturmaktadir. Halka agik anonim ortakliklarln birleme i~lemleri aisindan ayrilma hakkl ile ayrilma akgesi kurumlarinin birlikte uy-gulanmasinin gerekli ya da olanakli olup olmadii, bu kurumlardan birinin tercih edilmesinin gerekliligine htikmedilmesi halinde hangi kurumun tercih edilecegi sorunlarl, ilgili diizenlemelerin uygulamasi aisindan 9dztilmesi ge-reken sorunlar arasinda bulunmaktadir.
II. HALKA ACIK ANONIM ORTAKLIKLARIN BiRLE$ME
i$LEMLERiNE TARAF OLMASI
1. Uygulanacak Mevzuat
Halka a~ik anonim ortakliklar, anonim ortaklik nitelikinde olduklarln-dan, birleme ilemlerine1 taraf olabilmektedirler2. Bu baglamda birden fazia halka a~ik anonim ortakligin birlemesi kadar, bir halka a~ik anonim ortakli-gin halka a~ik olmayan bir ba~ka sermaye ortakliiyla3 veya kooperatifle veya
(1) Ortakhklar ekonomik ve hukuki gerekqelerle birle~me i~lemlerine ydnelebilmekle birlikte birle~me i~lemlerindeki temel amaq, biyiimektir, bkz. Ipekel Kayah, F.: Tuirk Ticaret Kanunu'na Gore Birle~meler, Istanbul 2014, s. 1; Turk, H. S.: Ticaret Ortaklklanmn Birle~mesi, Ankara 1986, s. 3; Yasaman, H.: Anonim Ortaklklarm Birle~mesi, Ankara 1987, s. 2; Turanh, H.: Yeni Tirk Ticaret Kanununa Gore Ticaret $irketlerinin Birlesmesi, Izmir 2014, s. 25; Akbilek, N.: Tuirk ve Avrupa Birligi Hukukunda Anonim $irket Birle$melerinde Pay Sahibinin Korumnasi, Ankara 2009, s. 60; Bainbridge, S. M.: Mergers and Acquisitions, Third Ed., New York 2012, s. 1; Comments: Corporate Consolidation and the Concentration of Economic Power: Proposals for Revitalization of Section 7 of the Clayton Act, Yale L. J., V. 57, I. 4, 1947- 1948, s. 615-616 dn. 11. Kireselle~me olgusuna paralel olarak aym alanda faaliyet gOsteren firmalar arasinda rekabetin artmasi ve tiketicinin daha kaliteli ve daha uygun olam talep etmesi, ortakliklar aqlslndan geli~ime aqlk olmayl zonnluluk haline getirmektedir ve ortaklklar, biyiimek suretiyle rekabetqi ortama uyum saglamaya qallmaktadirlar, Ak Kil9, $.: Tuirk Ticaret Kanunu Tasarislna Gore Ticaret $irketlerinin Birle~mesi, Istanbul 2009, s. 1. Birle~menin kaynaklann kullaummnda etkinligi artirmamn yam sira sinerji etkisi yarattigl, Olqek ekonomilerinden faydalanma olanagi verdigi, birim maliyetleri dii~iirmek ile kalite ve rekabeti artirmak aqlslndan olumlu oldugu belirtilmitir, Sonmez, Y Z.: Halka Aqlk Anonim Ortakliklann Birle~mesinden Dogan Sorunlar, Yeterlilik Etfidi, Ankara 2000, s. 1.
(2) TTK kapsaminda birle$me i~lemine taraf olabilecekler iqin bkz. TTK 137 ve 194. (3) Halka aqlk anonim ortakligin halka kapall bir anonim ortaklik tarafmndan
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKCESI
kendisinin devralan ortaklik olmasi ko5uluyla ahis ortakligiyla birle5mesi de mtmkndr. Birle~meye taraf olan halka a9lk anonim ortakliklardan bir veya birka9lnln paylan borsada ilem görebilecegi gibi birle5menin taraflanndan bazilan esas sermaye sistemini tercih etmi5ken digerleri kayitli sermaye siste-minde bulunabilmektedir. Halka a9lk anonim ortakliklann birle5me i5lemleri-ne taraf olmasina ilikin olanaklar, sermaye piyasasi mevzuatinda, halka a9lk-lik, paylarin borsada ilem görmesi veya kayitli sermaye sisteminde bulunma temelinde sinifsal bir aynm getirilerek sinirlandinlmamitir4.
Halka a9lk anonim ortakliklann birleme i5lemleri bakimindan ser-maye piyasasi mevzuatinda getirilen htikimler TTK htiktimlerine kiyasen sonraki tarihli özel htiktim niteliginde olup öncelikli olarak uygulanacaktir. Özel kanunlara tabi anonim ortakliklar aQlslndan özel htiktimlerin öncelikli olarak uygulanmasi gerektigi TTK 330 htikmtinde yer almaktadir. Diger ta-raftan, TTK 134.2 htikmti ile TTK 330 htikmti kapsamindaki özel kanunlara tabi anonim ortakliklar a9lslndan özel htiktimlerin sakli tutulmasi yakla5imina istisna getirilmektedir5. TTK 134.2 htikmti, TTK'nin 134-194 htiktimlerine
masi suretiyle birle5me i5leminin gerQekle5tirilmesi halinde, devralan ortaklik slnf degi5tirerek halka aQlk lale gelmektedir, Yuksel, S. H.: Yeni Tirk Ticaret Kanunu Ilglnda Halka AQik Ano-nim Ortakliklarln Devralma Seklinde Birle5mesi, Yaylmilanmanmi Doktora Tezi, 2011, s. 182; Kocaer, $.: $irket Yeniden Yapilandirmalan, 3. B., Ankara 2015, s. 192. Halka aQlk anonim ortakligln halka aQlk olmayan bir anonim ortaklikla birle5mesinin halka aQlk anonim ortakligln ortaklan iQin birQok riski beraberinde getirdigi, birlesme oramnmn halka aQlk olmayan ortaklik lehine olmasi halinde halka aQlk anonim ortaklipn ortaklanmn azilik durumuna girebilecegi ve paylari borsada i51em gören ortakliklarda pay sulanmasi etkisinin dogabilecegi; diger taraf-tan halka kapall bir anonim ortakligln birle5me i5lemini sermaye piyasasi mevzuatindan dogan yikiilmliiliiklerden kurtulmak iQin araQ olarak kullanabilecegi tespitleri iQin bkz. Manavgat, C: Hukuki Bakimdan Halka AQik Anonim Ortakliklar ve Halka Arz, Ankara 2016, s. 583.
(4) Belirtilmelidir ki, sermaye piyasasl mevzuatinda, halka aQlkllk veya paylarin borsada i5lem görmesine ilikin Qe5itli olasiliklarln dikkate allnmasi suretiyle, yatinmcimn ve piyasamn kommnasi amaclyla Qe5itli sinrlamalar getirilmi5 bulunmaktadir. Ömegin, Birle5me ve Böltinme Tebligi 12.4, 12.5, 12.6 häkitilerinde baz birle5me i5lemlerinin gerQekle5tirilmesi yasaklannu ve birle5me i5lemi sonrasinda paylarln borsada satilmasina ilikin olarak bazi simrlar getirilmi5tir. Ancak bu hiku.mlerde yatirimclmn ve piyasamn kommnasi amacl ta5lnmakta; söz edildigi tzere halka aQlkllk veya borsada i5lem görne temelinde sinfsal
özellikleri dikkate alan, genel bir simrlama yoluna gidilmemektedir.
(5) Manavgat, C_: Ttirk Ticaret Kanunu Hitkmleri QerQevesinde Sermaye Piyasasi Kanunu'nun Uygulamnasi, Yeni Ttrk BorQlar Kanunu ve Yeni Ttrk Ticaret Kanunu
BATIDER/TARHAN
aykiri olmayan özel mevzuat hiktimlerini sakli tutarak6 TTK 134-194 hä-ktimlerine genel ve öst norm özelligi kazandirmaktadir 7. Ancak TTK 134-194 hökörmleri, TTK yeni tarihli dözenleme oldugu stirece özel hökömlere göre öncelikli olarak uygulama alani bulmaktadir8. SPKn ve ilgili mevzuat TTK'dan sonra ytiröirlöge girmi bulundugundan halka a9lk anonim ortaklik-lann birle5me il1emleri a9lslndan sermaye piyasasi mevzuati öncelikli olarak uygulanacaktir. Sermaye piyasasi mevzuatinda hökörm bulunmamasi halinde, halka a9lk anonim ortakliklarin birle5me il1emlerine ili5kin olarak, SPKn 2.2
hökmö kapsaminda, genel hökörm niteligindeki TTK'nin birle5meye ili5kin hökömleri uygulama alani bulacaktir.
SPKn halka a9lk anonim ortakliklann birle5me il1emlerini aynntili ola-rak hökme baglamamakta, bu il1emlerin önemli nitelikteki i1em oldugunu 23 hökmönde belirlemektedir. I51eme baglanan ayrilma hakki sonucu da SPKn 24 hökmönde yer almaktadir. Aynca SPKn 29.6 håkmö önemli nitelikteki
is-lemlerin karara baglanmasina ili5kin yeter sayilan dözenlemektedir. Birle5me i5leminin ger9ekle5tirilmesine i1ikin aynntilar, BB Tebligi'nde yer almakta-dir9 ve birle5me ileminin önemli nitelikteki i51em olmasindan dolayi ÖNI Tebligi il1emlere i1ikin olarak uygulanmaktadir. ilgili hökörmlerin
uygulama-Sempozyumu-TOBB Universitesi Hukuk Fakiltesi, Istanbul 2013, s. 313.
(6) Httkmttn gerekQesinde yeniden yapilandirmalara ilikin Qe5itli kanunlardaki hiä-kiilerin sakli tutuldugu ifade edilmekle birlikte (TTK Madde GerekQeleri, Madde 134, s. 43) htkiimde, diger kanunlann TTK'mn 134-194 hikimilerine aykrz olmayan hIkMileri sakli tutulmaktadir. Böylece diäzenleme ile diger bitin kanunlann TTK'mn 135-194 humierine aykiri olan huilileri örtilli bir 5ekilde yiirtirläkten kaldinlmaktadir, Kendigelen, A.: Tärk Ti-caret Kanunu- Degi5iklikler, Yenilikler ve fik Tespitler, 3. B., Istanbul 2016, s. 135. TTK 134.2 håikmiäne ilikin olarak, diger kanunlann aykin hikimilerinin yiirtirläkten kaldirilmasi yakla-im, özel kanunlarin amacimn genel huililere aykiri dizenlemelerin yapilabilmesi olmasi nedeniyle ele5tirilmi5tir, bkz. Morolu, E.: 6102 sayili Tärk Ticaret Kanunu, Degerlendirme ve Öneriler, 8. B., istanbul 2016, s. 89. Aynca, hangi hikimimlerin TTK 134- 194 hIkMilerine aykiri oldugunun tespitinin gtQ oldugu yöniinde bkz. Kendigelen, s. 135.
(7) Gökturk, K.: Tork Ticaret Kanununa Göre Ticaret $irketlerinin Birle5me Säreci ve Bazi Sorunlar, Gazi Universitesi Hukuk Fakåiltesi Dergisi, C. XVII, S. 1-2, Prof. Dr. Oguz KärSat Unal'a Armagan 2013, s. 633.
(8) Manavgat, Halka AQlk, s. 33.
(9) Ilgili Teblig'in SPKn 23 håikmäine dayamlarak Qlkanlamayacaglyöniindekibelirleme iQinbkz. Tekinalp, U. (Poroy, R.IQamolu, E.): Ortakliklar Hukfku 1, Yeniden Yazllnmi 13. B., istanbul 2014, Nr. 152 s.139- 140.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKCESI
si, halka a9lk anonim ortakligin taraf oldugu birle5me ilemlerinde, halka a9lk anonim ortakliklar bakimindan gtndeme gelecektir'°.
BB Tebligi 1.1 kapsaminda taraflardan en az birinin halka a9ik anonim ortaklik oldugu hallerde bu Teblig htiktimlerinin uygulanacagi ve 2.2 hik-må kapsaminda, halka a9ik anonim ortakliklarin sermaye ortakliklari, dev-ralan 5irket olmalari kaydiyla 5ahis ortakliklan ve kooperatiflerle birle5me-sinin Teblig htiktimlerine uygun olarak ger9ekle5tirilecegi belirlenmi5tir. Bu noktada BB Tebligi 2.2 htikmtinde, Teblig'in halka a9ik anonim ortaklik ile birle5me ilemine taraf olan ortakliklara ve kooperatiflere de kiyasen uygula-nacaginin ifade edilmi olmasi dikkat 9ekicidir. Htikmtin lafzi dolayisiyla, BB Tebligi'nde halka a9ik anonim ortakliklann birle5me i5lemlerine taraf olmasi halinde uygulanmasi öngörilmti! olan gereklilikler, halka a9ik anonim ortak-lik ile birle5me i5lemi ger9ekle5tiren ortakortak-liklar aisindan da kiyasen uygula-nacaktir11.
Mevzuat htiktimleri incelendiginde, halka a9ik anonim ortakliklann birle5mesine ilikin dtizenlemelerin pay sahipleri, alacaklilar, 9ali5anlar, özel hak sahiplerinin yani sira kamunun menfaati de dikkate alinarak dtizenlendigi görlmektedir. fik olarak, Sermaye Piyasasi Kurlu'nun (SPKr) sermaye pi-yasasindaki faaliyetlere ilikin denetim yetkisine ve kamunun aydinlatilmasi gerekliligine uygun olarak halka a9ik anonim ortakligin taraf oldugu birle5me i5leminde, birle5me stirecinde birtakim ek i5lemlerin yerine getirilmesi ge-rekmekte ve i5lemlerin i9erigine ilikin olarak TTK sisteminden farklila5an yönler gtndeme gelmektedir12. BB Tebligi'nde yer alan ilgili ek i5lemler ve
(10) Halka aQlk olmayan ortakliklann bir anonim ortaklik tarafindan devrallnmasi suretiyle veya yeni kumlan bir anonim ortaklik binyesinde birle5mesi kapsamnda, devralan veya yeni kumlan ortakligln ortak sayisimn be5 ytizi! a5masi nedeniyle SPKn 16.1 htkmt uyannca halka aQlk sayllmasi da olanak dåhilindedir. Ancak bu dummda halka aQlk sayilma ölättfinå kar5llama durumu, birle5me i5leminden sonra gtndeme gelmektedir.
(11) Kocaer halka a9lk anonim ortakliklar ile birle5me i5lemine taraf olan ortakliklar aQlslndan kiyasen uygulanabilecek hik.filere, yönetim orgammn birle5me i5lemlerine ilikin olarak karar alarak görfimelere ba5lamasi gerekliligi ile birle5meye esas alnacak finansal tablolara ilikin BB Tebligi hik.filerini örnek olarak göstermektedir (s. 192). Aynca halka a9lk anonim ortaklik ile birle5me i5lemine taraf olan, halka aQlk olmayan ortakligln da BB Tebligi 6.2 hfåkmfne uygun olarak finansal tablo hazirlamasi ve baglmslz denetim yaptirmasi gerektigi ifade edilmektedir, Manavgat, Halka AQlk, s. 575.
(12) BB Tebligi httktilerinin TTK'mn ilgili hik.fileri ile uyumlu oldugu yöntnde C. XXXIII Sa. 11
BATIDER/TARHAN
TTK sisteminden farklilaýan noktalar; birleýme iýlemine baýlanabilmesi iQin taraf ortakliklarin ydnetim organlarinin karar almasi gerekliligi'3, birleýme iýlemine iliýkin duyuru metninin hazirlanmasi ve onay iWin SPKr'ye sunulma-si gerekliligi1 4, finansal tablolara iliýkin farkliliklar15, birleýmeye taraf olan ortakliklann malvarliklannin degerinin ve degiýim oraninin tespiti amaciyla uzman kuruluý raporu dizenlenmesi gerekliligi1 6, finansal durum degi iklik-lerinin SPKr'ye de bildirilmesi17, kamunun aydinlatilmasina i1ikin
gerekli-bkz. Tekinalp (PoroyAQamoglu), Nr. 152d s. 140; Turanh, s. 121. BB Tebligi'nde Ongorfilen farkliliklar haricindeki htttiimlerin TTK'dan allnmli olmasi tercihinin eletirisi iin bkz. Manavgat, Halka AØlk, s. 576. Sermaye piyasasl mevzuatindaki birle5meye ili5kin httkttmlerin, TTK'ya gdre bazi noktalarda daha aQlklaylcl oldugu bazi noktalarda ise TTK sisteminden sapmalar gdsterdigine ili5kin olarak bkz. Kocaer s. 191.
(13) BB Tebligi 5.2.
(14) BB Tebligi 5. Ek-1 kapsamlnda yer alan belgeler ile birlikte SPKr'ya duyuni metninin onaylanmasi iQin ba5vurulmsi gerekmektedir. Bu baglamda birle5me i5lemi sonucunda sermaye artinmm gitndeme gelecekse buna ili5kin ydnetim kurulu kararlan taslaklan ile esas sdzle5me degi5ikliklerine ili5kin ydnetim kurulu kararlan taslaklan da SPKr'ye sunulur.
(15) BB Tebligi 6. Kar5l. TTK 144.
(16) BB Tebligi 7. Birle5me sdzle5mesinin ve birle5me raporunun uzman bir i5lem denet9isi tarafindan denetlemnesi ve denetleme raporuna konu edilmesi, TTK'mn 6335 sayili TIrk Ticaret Kanunu ile T&Irk Ticaret Kanununun Yiirfirhtii ve Uygulama Sekli Hakkinda Kanunda Degi5iklik Yapilmasina Dair Kanun (RG, 30.06.2012, S. 28339) ile degi5tirilmeden Onceki halinde TTK 148 htkmttnde diizenlemnekte idiyse de ilgili hiku.m amlan degisiklik ile yirtirlfkten kaldirilnugtir. Birle5menin i5lem denet9isi raporuna konu edilmesi gerekliligi TTK kapsamlndan 9ikarllmakla birlikte, ikincil mevzuat htttiimlerinde birle5me i5lemine ili5kin olarak uzman degerlendirmesinin devreye girdigi haller yer almaktadlr. $irketlerde Yapl Degi5ikligi ve Ayni Sermaye Konulmasinda Siciller Arasi I5birligine Ili5kin Teblig (RG, 31.10.201, S. 28453) 5.1.b httkmiinde birle5mede mfilkiyet degi5ikligine konu olan mal ve haklann yeminli mali mii5avir veya serbest muhasebeci mali mii5avir, denetime tabi 5irketlerde ise denet9i tarafindan tespit edilmi degerinin ticaret sicili miidirltkleri tarafindan diger sicillere bildirilecegi; Ticaret Sicili Ydnetmeligi'nin (RG, 27.01.2013, S. 28541) 126.2.d htkmiinde ise devralan 5irketin tescil iQin basvuru sirasinda sunmasi gereken belgeler arasinda, birle5meye katilan 5irketlerden her birinin sermayelerinin kariliksiz kalip kalmadiglnin, 5irket dzvarliklarimn tespitinin ve 5ayet devrolunan 5irketin tapu, gemi, fikri mtilkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayith malvarliimn bulunmasi halinde bunlarin gerQeAe uygun degerlerinin tespitinin yapildigp yeminli mali mii5avir veya serbest muhasebeci mali mii5avir ya da denetime tabi 5irketlerde denetim raporunun bulundugu belirlenmitir.
(17) BB Tebligi 10. Kar5l. TTK 150.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKQESI
liklerin gtndeme gelmesi'8, birle5me sözle5mesinde yer alacak hususlara ili-kin farkliliklar19, paylann SPKn kapsamma alinmasi iQin SPKr'ye ba5vurarak ihra9 belgesinin ahnmasi20 olarak siralanabilir.
Birle5me i5lemlerinin basamaklanna ilikin olarak gtindeme gelen farkliliklann yani sira, halka a9lk anonim ortakliklarmn birle5me i5lemleri-nin önemli nitelikteki i5lem olarak belirlenmesi nedeniyle dogan sonu9lar da bulunmaktahr. Bu sonu9lar halka a9ik anonim ortakligmn birle5me i5leminin önemli nitelikteki i5lemlere ilikin karar alma stirecine uygun olarak karara baglanmasi gerekliligi ile -9ali5mamizin konusu bakimmndan önem arz eden-önemli nitelikteki i5lemlerde pay sahibinin korunmasi amaciyla aynlma hak-kinin dogmasidir.
Son olarak belirtilmelidir ki, TTK ile getirilen birle5me sözle5mesinde aynlma ak9esi öngörme olanagi, halka a9ik anonim ortakliklar a9isindan da geQerlidiLr. BB Tebligi 12.3 häkmände, birle5me sözle5mesinde aynlma akQe-sinin uygulamasmna ilikin htiktimler getirilmi5 ve ak9eye ilikin bilginin bir-le5me sözbir-le5mesi ile birbir-le5me raporunda yer almasinin yani sira birbir-le5me i-lemine ilikin ba5vuruda gerekli bilgilerden oldugu Teblig'de dtizenlenmitir.
(18) BB Tebligi 8. Kar5l. TTK 149. (19) BB Tebligi Ek-3. Karsi. 146.
(20) Birle5menin genel kumlda onaylanmasimn ardindan veya kolayla5tilrmn birle5me i5leminde SPKr onaylmn ardindan altl i5 gtmt iQerisinde, paylann SPKr kaydina alnmasina ilikin ba5vuruda buluniulimasi ve ihraQ belgesinin allmnasi gereklilikleri BB Tebligi 20 httkmtmde diizenlenitir. Konuya ilikin olarak Izahname ve IhraQ Belgesi Tebligi (RG, 22.06.2013, S. 28655) 6. 1.Q httkmttnde, kamuyu aydinlatma amaclyla, gerekli bilgileri iQerenve örnegi SPKr tarafindan belirlenen bir duyuru metninin ilan edilmesi 5artlyla, SPKr'nin birle5me i5lemlerine ilikin dtzenlemeleri QerQevesinde birle5me nedeniyle Qlkarllan sermaye piyasasi araQlanmn borsada i5lem görmesi dummunda, ihraQQl veya halka arz eden izahname hazirlama yttkimltltgttnden muaf tutulmutur. Izahname ve IhraQ Belgesi Tebligi 6.2.Q httkanmde de, kamuyu aydlnlatma amaclyla, gerekli bilgileri iQeren ve örnegi SPKr tarafindan belirlenen bir duyuru metninin ilan edilmesi 5artlyla, SPKr'nin birle5me i5lemlerine ili5kin dtzenlemeleri QerQevesinde birle5me nedeniyle sermaye piyasasi araQlanmn Qlkarllmasl durumunda izahname hazirlanmayacagl httkme baglamniitir. Görttlecegi tzere, 6. 1.Q htkmtnde izahname dtzenleme yttkttmlåligtne ili5kin bir muaflyet getirilmi ve 6.2.Q httkmtnde ise izahname hazirlamnayacagl däzenlennitir.
BATIDER/TARHAN
2. Halka Aýik Anonim Ortakliklarin Taraf Olduklari Birle me iblemlerinin Önemli Nitelikteki ilem Olmasi
SPKn 23 htikmti ile bu htikme dayanilarak 9lkanlan ÖNI Tebligi'nde halka a9lk anonim ortakliklann i5lemlerinden bir kisminin önemli nitelikteki i5lem oldugu belirlenerek bu i5lemlere ilikin karar alma stireci ve i5lemler temelinde pay sahibinin korunmas12 1 mekanizmalari mevzuatta dtizenlenmi-tir. Önemli nitelikteki i5lemler, halka a9lk anonim ortakligin ger9ekle5tirdigi i5lemlerden mevzuat htiktimleinde bu nitelikte oldugu belirlenmi olanlar-dir. Bu baglamda, SPKn 23.1 htikmtinde sinirlayici olmayan sayma yönte-miyle belirlenen i5lemler22 ile ÖNI Tebligi 5.1 htikmtinde yer alan ve ÖNI Tebligi'nin 6.1, 6.2 ve 6.3 htiktimleinde getirilen önemlilik kriterlerini kar-5ilayan i5lemler önemli nitelikteki i5lemlerdir. Aynca, ÖNI Tebligi 5.2 htik-mtnde yer verilen ko5ullarin varligi halinde23 SPKr'nin halka a9lk anonim
(21) Ilgili i5lemlere ilikin olarak karar alan Qoginluk arasinda yer almayan azinlik konumundaki pay sahipleri komnmaktadir. Önemli nitelikteki i5lem ve kavrama baglanan
sonuQlar, Qogunluk ile azilik menfaatlerinin dengelemnesine hizmet etmektedir. Aynlma hakkimn Qogunluk ile azinlik menfaatlerinin hakkl doguran i5lem temelinde dengelemnesine hizmet ettigine ilikin olarak bkz. Özdogan, A.: Halka AQlk Anonim Ortakliklarda Pay Sahibinin Ortakliktan Ayrilma Hakkl, Cumhuriyet'in 80. Yilina Armagan, C. 2, Ankara 2004, s. 693; Fischel, D. R.: The Appraisal Remedy in Corporate Law, American Bar Foundation Research J., V 8, 1. 4, 1983, s. 877; Manning, B.: The Shareholder's Appraisal Remedy: An Essay for Frank Coker, Yale L. J., V 72, 1.2, 1962-1963, s. 226.
(22) Sayinln simrlaylcl olmadigl ve ömekleme yoluyla belirlemede bulundugu
yöninde bkz. Manavgat, Halka AQlk, s. 294; Tekinalp, U.: Sermaye Ortakliklarmn Yeni Hukuku, Degi5iklik ve ikincil Däzenlemelerle Gåncellenmi 4. B., Istanbul 2015, Nr. 14- 102 s. 388; Altan, D.: Sermaye Piyasasinda Pay Sahiplerinin Ayrilma Hakkl ve Önemli Nitelikteki i5lemler, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C.3, S.11, 2014, s.119; Bektaý, 1.: Halka AQlk Anonim Ortakliklarln Önemli Nitelikteki i5lemleri Nedenlyle Dogan Aynlma Hakkl ve Pay Alim Teklifi Zomnlulugu, Banka ve Ticaret Hukuku Aratirma Enstittiså 60. Yll Armagam, Ankara 2015, s. 770; Yeéiltepe, S. Ö.: Halka AQlk Anonim Ortakliklarda Clkarma ve Satma Haklari, Gåncellenmin5 2. B., Ankara 2015, s. 129 dn. 287; Adigzel, B.: Halka AQlk Anonim Ortakliklarda Pay Sahibinin Ayrilma Hakkl, Gazi UDniversitesi Hukk Fakåltesi Dergisi 2014, C. XVIII, S. 2, s. 9; Turan, G.: 6362 Saylli Kanun'da Halka A9ik Ortaklik Pay Sahiplerine Tamnan Ayrilma Hakkl, Legal Hukuk Dergisi, C. 12, S. 139, 2014, s. 83.
(23) ÖN! Tebligi 5.2 metni 5u 5ekildedir: "Ortakhklarn halka aizlma öncesindeki vaat, taahhut veya esash durumlarindan önemli oranda farkhlaýan veya somut bir konuda daha önceden bir vaat veya taahhutte bulunulmamzn olsa dahi butuncul olarak ele ahndiznda ortakhi,n faahyetleri ve/veya ticari hayatnda önemli ölgude degiklik meydana getirebilecek [Yl112017
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKGESI
ortakligin i lemlerini 6nemli nitelikteki i~lem olarak degerlendirme yetkisi de i~lemlerin igerigine ilihkin olarak dikkate ahnmaidi
Halka agik anonim ortakliklann birleme ilemleri24 6nemli nitelikte-ki i lemlerdir. Birleme ileminin 6nemli niteliktenitelikte-ki ilem oldugu SPK 23.1 hiikmiinde belirlenmi ve ONI Tebligi 5.1 .a htikmiinde de belirleme tekrarlan-mitir. ONI Tebligi 5.1 hiikmiinde 6nemli nitelikteki ilemlerin ortakliklann kendi ttizel ki~ilikleri ile ilgili olduku, SPKn 23.1 hiikmiinden farkh olarak agikga ifade edilmi~tir.
Birleme ilemlerinin 6nemli nitelikteki i0lem olarak belirlenmesi, bu i~lemlerin ortaklik tizerinde doguracagi etkilerin biiyiikltigtine dayanmakta-dir. Birleme i0lemleri pay sahibinin yatrnm yaptii ortakliin malvarlii ve pay sahipliki yapisina i1ikin olarak farklilik dokurmaktadir2 5. Pay sahibinin ortaklikin devaminda pay sahibi olarak yer almamak istemesi halinde, payin
i ve i~lemler, Kurul tarafindan onemli nitelikteki i~lem olarak degerlendirilebilir." SPKr'ye tamnan yetkinin idari otoriteye i~lemleirn kapsanum ucu aqlk $ekilde geni~letebilme yetkisi verdigi ve bu durumun hukuk gtivenligini hareketli bir zemine kaydirdigi y6nndeki ele~tiri iqinbkz. Tekinalp, Yeni Hukuk, Nr. 14- 102 s. 388. Benzer y6ndeki g6ri$ iqinbkz. Adigzel, s.
31; Karacan, A. .: Sermaye Piyasasi Kanunu Aqlslndan Onemli Nitelikteki itlemler ve Buna Bagll Haklar, Banka ve Finans Hukuku Dergisi, C. 4, S. 14, 2015, s. 168. Yetkinin iqeriginin belirsiz oldugu y6ninde bkz. Manavgat, Halka Aqlk, s. 311. Onenli nitelikteki i~lem olarak nitelendirme yetkisinin SPKr tarafindan i$lemin gerqekle~tirilmesinden 6nce mi sonra im kullamlacaglna ili~kin belirsizlik bulundugu y6ntinde bkz. Karacan, s. 107.
(24) Birlesme islemlerinin 6nemli nitelikteki islem ve aynlma hakkimn tarihsel geli~imlerinde belirleyici bir rota bulunmaktadir, Sonmez, Y Z.: Anonim Ortakhklarda Pay Sahibinin Ortakliktan Aynlma Hakki, Istanbul 2009, s. 9; Manning, s. 226; Siegel, M.: Back to the Future: Appraisal Rights in the Twenty- First Century, Harvard. J. On Legislation, V 32,
1. 1, 1995, s. 80. Yeniden yapilanma i$lemleri iqerisinde yer alan birle~menin 6nemli nitelikteki i~lem olmasimn sikhkla kabul g6rmesi, i~lemin menfaat gruplan arasindaki dengelere ili$kin degi~iklik gindeme getirme ve ortakligin payimn fiyatlna etki etme ihtimaline baglanml~tir, Kanda, H./ Levmore, S.: The Appraisal Remedy and the Goals of the Corporate Law, UCLA L. Rev., V32, I. 3, 1984-1985, s. 430; Ozdogan, s. 724.
(25) Birle~me i~lemleri, pay sahipligi yapisimn degi~mesine, miilkiyetin yaygn oldugu bir ortaklkta pay sahibi iken hakim pay sahipligi yapisimn bulundugu ortaklikta pay sahibi konumuna gelimnesine, halka aqlk olmayan bir ortaklk pay sahibinin birle~me sonrasinda halka aylk bir ortaklkta pay sahibi olabilmesine yol aqabilir ve en 6nemlisi de payin fiyatlna etkide bulunmak suretiyle satima ili$kin olanaklann azalmasina neden olabilir, Rock, E./Davies, R/Kanda, H./Kraakman, R.: The Anatomy of Corporate Law -A Comparative and Functional Approach, Second Ed., Oxford 2009, s. 197.
BATIDER/TARHAN
serbest9e devredilmesi ilkesi kapsaminda payini devretmesi mtimktin olmakla birlikte paya alici bulunmasi özellikle paylan borsada i5lem görmeyen ortak-liklarda kolay olmayabilecek veya alici bulunmasi halinde dahi, payin fiyati önemli nitelikteki i5lem nedeniyle degi5mi olabileceginden satici konumun-daki pay sahibi i5lem nedeniyle zarara ugrayabilecektir. Aynllma hakki, pay sahibinin payini önemli nitelikteki i5lemin ortaklik tizerindeki etkilerine ma-ruz kalmaksizin devretmesini miimktin kilmaktadir.
Önemli nitelikteki i5lem kavrami, halka a9lk anonim ortaklik ve ortak-ligin faaliyeti tizerinde etki dogurabilecek i5lemlere ilikin olarak ortakliktaki 9ogunlugun karar almasini saglarken diger taraftan ise azinlikta kalan pay sa-hiplerinin korunmasini, aynllma hakki ve pay alim teklifi zorunlulugu ile sag-lamaktadir. Önemli nitelikteki i5lemlerin ortakliktaki göreceli btiyök etkileri-nin dikkate alinmasi suretiyle, i5leme ilikin olarak karar alinmasi aisindan 9ogunluk kapsaminda yer almayan pay sahiplerinin kendi yatrnm kararlanni vermeleri2ö kavramin temel amacidir.
Önemli nitelikteki i5lemlerin belirlenmesi iki temel ve önemli sonucu dogurmaktadir. Sonu9lardan ilki, bu i5lemlerin mevzuatta önemli nitelikteki i5lemlere özgu olarak belirlenmi5 olan usul ve esaslann takip edilerek karara baglanmasi gerekliligidir. Bu baglamda karar alma stireci, yatirimcinin korun-masi ve kamunun aydinlatilkorun-masi ilkelerine uygun olarak 5ekillendirilmi5tir. Önemli nitelikteki i5lemlerde karar alma stireci, ÖNI Tebligi 5.3 htikmti kap-saminda, i5leme ilikin gerek9eli ve bagimsiz yönetim kurulu tiyelerinin oy-lanni i eren yönetim kurulu karannin alinmasi ile ba5lamakta; bu karar ÖNI Tebligi 7.1 htikmti uyannca genel kurulun onayina sunulmaktadir. Karar alma stirecindeki basamaklara aykinliga ilikin olarak da SPKr yetkilendirilmi-tir. Ikinci olarak ise, mevzuatta, önemli nitelikteki i5lemin karara baglanmasi aisindan 9ogunluk kapsaminda yer almayan azinlik pay sahiplerinin, i5lemin halka a9ik anonim ortaklik tizerindeki etkilerine kar5i korunmasina ilikin me-kanizmalar dtizenlenmi5tir. ogunluk ile azinlik menfaatlerinin önemli nite-likteki i5lem temelinde dengelenmesi amaci 9er9evesinde, i5lemlerin bir kismi aisindan aynllma hakkinin digerleri aisindan ise pay alim teklifi zorunlulu-gunun uygulanmasi gerektigi htikme baglanmitir. Aynllma hakki, önemli ni-telikteki i5lem olan birle5me i5lemi sonrasinda ortaklikta yer almak istemeyen pay sahibinin, mevzuatta belirlenen ko5ullan yerine getirmek suretiyle payini
(26) Özdogan, s. 707; Manavgat, HalkaA9lk, s. 294.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKQESI
ortakliga satmasini ve ortakliktan ayrilmasini2 7 mimktn kilmaktadir. Aynlma hakkinin dogdugu hallerin yani sira hakkin dogmadigi haller de mevzuatta belirlenmi5tir. Önemli nitelikteki i5lem nedeniyle dogan pay alim teklifi zo-runlulugunda ise, ayrilma hakkindan farkli olarak, önemli nitelikteki i5lemden håkim ortak yarar saglayacagi i in, azinliktaki pay sahiplerinin paylari ortak-lik tarafindan degil mevzuatta belirlenenler tarafindan satin alinmaktadir.
Önemli nitelikteki i5lemlere ilikin karar alma såreci ve pay sahibinin korunmasi mekanizmalannin uygulanmasi konusunda, ÖNI Tebligi 14.1
htk-må kapsaminda ortakliklann yönetim kurulu tyeleri sorumludur. SPKn 23.2 htkmtnde ise usul ve esaslara uyulmamasina ilikin olarak SPKr yetkili ki-linarak önemli nitelikteki i5lemlere ilikin usul ve esaslara uyulmaksizin ger-9ekle5tirilen i5lemlerin ortadan kaldinlmasina yönelik SPKr karannin tebligi tarihinden itibaren otuz gån i9inde i5lem öncesi durumun aynen saglanmama-si halinde, SPKr'nin, idari para cezasaglanmama-si verebilecegi ve bu i5lemlerin iptali iQin TTK'nin genel kurul kararlannin iptaline ilikin håktimleri 9er9evesinde dava
a9abilecegi28 dtzenlenmi5tir.
(27) Clkma ve 9lkanlmayl i9eren aynlma, 6762 sayili eski TTK kapsarmnda anonim ortakliklar a9lslndan bir hukuki kurun olarak dttzenlemnemtiti, bkz. Sönmez, Aynlma Hakkl, s. 2; Qehik, A.: Anonim $irketlerde Ortakliktan Clkanlma, Gåncelleni 4. B., Ankara 2016, s. 81; Pash, A.: AnonimOrtakliginDevrahmnasi, Istanbul 2009, s. 312. Bunun sebebi, aynlmamn däzenlendigi 5ahls ortakhiklan ve limited ortakliklarln aksine anonim ortaklikta ortaklarin ki5isel özelliklerinin degil pay kavralmmn ön plana likmasi ve payln serbest9e devredilmesinin ilke olarak kabul görmå bulunmasidir. Pay sahibi paylm devretmek suretiyle anonim ortaklikla olan ilikisini serbest9e sona erdirebilir. Ayrilma hakkimn olmayllmn yarattigi bo5lugun anonim ortakliklarda pay devrinin serbestligi ile telafi edildigine ilikin olarak bkz. Bozkurt, T.: Anonim $irketlerde Pay Devrinin Simrlandirilmasi (Baglam), Istanbul 2015, s. 7; Qehik, s. 39. Aynca, ögretide pay sahibinin sermaye koyma borcunu yerine getirmemesi halinde ortakliktan iskat edilmesinin, ortagln ba5ka bir paylmn bulunmanasi dummunda 9lkarmaya benzer sonuQ dogirdugu kabul edilmektedir, Tekinalp, Yeni Hukuk, Nr. 14- 98 s. 386; Qehik, A., s. 81-82. TTK kapsalmnda ise, birle5me i5lemleri ve ortakliklar toplulugu baglamlinda aynlmamn diizenlendigi kabul görmektedir, bkz. Ayta, Z.: Sermaye Piyasasi Hukuku Baglalmnda Ttrk Ticaret Kanunu Tasarlsi ve Pay Sahipligi Haklarl, Avrupa Birligi Perspektifinden Ttrk Ticaret Kanunu Tasarisimn Sermaye Piyasasina Etkileri, Ankara 2010, s. 74, 76; Manavgat, Halka A9ik, s. 318; Yuksel, s. 151. Karacan, ortaklilar toplulugu ve birle5me i5lemleri diinda hakli nedenle fesih kurumu kapsarmnda da aynlmamn däzenlenmi5 oldugunu belirtmektedir (s. 75-76). Ilgili olanak hakli nedenle fesih yerine uygulanabilecek bir "Qlkarma" halidir.
(28) Aynntill bilgi iQin bkz. Karacan, s. 162- 165; Manavgat, Halka A9lk, s. 315- 317. Manavgat, önemli nitelikteki i5leme ilikin aykinligln ortakliga tebliginin ve i5lemin ortadan
BATIDER/TARHAN
Halka a9lk anonim ortakligin birle5me ilemine taraf olmasi halinde i5lemin önemli nitelikteki i5lem oldugu mevzuatta belirlenmi5 bulundugun-dan, SPKn 29.6 hikmtindeki yeter sayilar uygulanacaktir. TTK 421.5 hiik-mtinde, paylan borsada i5lem gören ortakliklar a9lslndan, belirli kararlann esas sözle5melerinde aksine hiiktim yoksa TTK 418 htikmtindeki yeter sayilar kapsaminda alinacagi htikme baglanmitir. Uygulama alani paylan borsada i5lem gören ortakliklar olan htikmtin b bendinde "birle5meye ilikin kararlar" da yer almaktadir. Ayrica birle5me sözle5mesinin ortaklik genel kurullannda kabul edilecegi yeter sayilan belirleyen TTK 151.1 .a htikmtinde TTK 421.5.b htikmti sakli tutulmu5tur. Halka a9lk anonim ortakliklar bakimindan yeter sayilari dtizenleyen sermaye piyasasi mevzuati hiikimleri ise SPKn 29.3 ile 29.6 hiikimleridir. SPKn 29.3 hikmtinde TTK 418 hikmindeki yeter sayilar kapsaminda alinabilecek kararlar belirlenerek adi yeter sayi ile karara bagla-nabilecek haller geni5letilirken, SPKn 29.6 hikmtinde yeni pay alma haklari-n1n kisitlanmasi, kayitli sermaye sisteminde yönetim kuruluna yeni pay alma haklanni kisitlama yetkisinin verilmesi, sermaye azaltilmasi ile SPKn 23 kap-samindaki önemli nitelikteki i5lemlere ilikin kararlar a9lslndan yeter sayilar diizenlenmektedir. SPKn 29.6 hikmtnde toplanti yeter sayisinin aranmadigi ve toplantida temsil edilen sermaye payi iizerinden farkli karar yeter sayi-lannin arandigi bir sistem benimsenmi5tir2 9 ve yeter sayilari hafifleten esas sözle5me hiikimlerinin ge9ersiz oldugu belirlenmi5tir. Halka a9lk anonim ortakligin taraf oldugu birle5me i5lemi önemli nitelikteki i5lem oldugundan ve SPKn 29.6 hikmti önemli nitelikteki i5lemlere ilikin yeter sayilan dizen-leyen özel htiktim niteliginde bulundugundan, yeter sayilar a9lslndan SPKn 29.6 hikmti uygulama alani bulur ve TTK 421.5.b hikmti uygulanmaz30. SPKn 29.6 håikmäindeki yeter sayilar ÖNI Tebligi 7.1 håikmäine de alinmi5tir.
Genel kurulda önemli nitelikteki ilemin onaylanmasina ilikin olarak SPKn 29.6 ve ÖNI Tebligi 7.1 htikmåi kapsaminda toplanti nisabi
aranmak-kaldirlmasimn istemnesinin idari para cezasi vermenin ön ko5ulu oldugu fakat iptal davasi aQma yetkisini kullanmak aQlslndan zomnlu olmadigl görfiändedir (s. 316- 317).
(29) SPKn 29.6 htkmtnde tercih edilen hesaplama yöntemi nedenlyle kanun koyucunun iradesinin agra5tilnlm5 bir yeter sayi benimsemek mi yoksa aksine, karar allnmasim kolayla5tirmak mi oldugunun anflallamadigl yöntnde bkz. Turan, s. 87. SPKn 29.6 httkmtndeki yeter saylmn toplantida temsil edilen paya bagli olarak TTK'ya klyasla daha dä5&Ik veya yttksek olabilecegine ii5kin olarak bkz. Manavgat, Halka AQlk, s. 143.
(30) Aym yönde bkz. Manavgat, Halka AQlk, s. 144; Adigzel, s. 12.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKCESI
sizin, ortaklik genel kuruluna katilan oy hakkini haiz paylann tite ikisinin olumlu oy vermesi 5arti aranir. Toplantida sermayeyi temsil eden oy hakkini haiz paylann en az yansinin hazir bulunmasi hålinde ise, esas sözle5mede a9lk9a daha agir yeter sayilar öngörölmedik9e, toplantiya katilan oy hakkini haiz paylann 9ogunlugu ile karar alinacagi håkmlerde belirlenmi5tir. Önemli nitelikteki ilemin halka aylk anonim ortakligin genel kurulunda onaylanma-sina ilikin olarak toplanti yeter sayisi aranmami ve ikili bir karar yeter sayisi sistemi öngörälmt5är. Toplanti yeter sayisinin aranmamasi ve yeter sayilann toplantida temsil edilen sermaye tzerinden hesaplanmasi nedenleriyle 9ok az bir sermayenin temsil edildigi toplantida dahi önemli nitelikteki ilemin onay-lanabilmesi ve karara bagonay-lanabilmesi ögretide ele5tirilmitir31.
SPKn 29.6 håkmtnde oydan yoksunluga ilikin olarak belirlenen kap-sam, ONI Tebligi 7.2 ve 7.3 håktmleinde ortakliklar toplulugu ili5kileri dik-kate alinmak suretiyle geni5letilmi5tir32. Önemli nitelikteki ilemin karara baglanmasi basamaklan a9lslndan kamunun aydinlatilmasi gereklilikleri de mevzuat kapsaminda dtzenlenmi5tir 33.
Önemli nitelikteki i5lem olan birle5me i leminin genel kurulda onay-lanmak suretiyle karara baglanmasi ile birlikte pay sahibinin korunmasi ge-rekliligi gtndeme gelmekte ve bu nedenle kural olarak aynlma hakkinin uy-gulanmasi ile pay sahibi korunmaktadir34. ÖNI Tebligi 11.1 håkmtnde ise istisnaen birle5me i5lemlerinin belirli özellikleri ta5imasi halinde pay alim teklifi yåktmllågånån dogacagi htkme baglanmiltr 3 5. Dolayisiyla, ÖNI
(31)Manavgat, HalkaA9lk, s. 142- 143; Turan, s. 88.Manavgat, 9okdtt5Ik orandapayin temsil edildigi toplantida önemli nitelikteki i51emin karara baglamnasi sakincasim önlemek amaelyla, toplanti yeter sayisimn aramnadigl bu hale ili5kin olarak karar yeter sayisimn toplam sermaye tizerinden hesaplamnasi gerekliliginin benimsemnesini olmasi gereken bakimindan önermektedir (s. 143).
(32) Ilgili Teblig httkmttntin SPKn'ye aykiri oldugu ve oydan yoksunlugun kapsanumn däizenlemnesine ili5kin olarak SPKr'nin yetkili olmadigi yöntnde bkz. Manavgat, Halka A9lk, s. 314.
(33) Bkz. ÖNt Tebligi 5.3, 9.4 ve 11.3.
(34) Önemli nitelikteki i5lemlerin karara baglanmasi sonucunda kural olarak aynlma hakkimn dogduguna ili5kin olarak bkz. Manavgat, Halka A9lk, s. 342.
(35) Htkttmde, ".(a) bendinde belirtilenler izin ise, devrolunan ve paylari borsada iflem gören ortaklign, paylari borsada iflem görmeyen ve birlemeye esas olan finansal tablolari itibariyle aktif toplami daha buyuk olan bir ortakhk ile birlemesind, devralan
BATIDER/TARHAN
Tebligi 11.1 hiikmtindeki birlemeler aislndan pay ahm teklifi zorunlulugu giindeme gelmekle birlikte, bunun di lndaki birlemelerde ayrilma hakki uy-gulanmak suretiyle pay sahipleri korunmaktadir. Ayrilma hakki ve pay ahm teklifi zorunlulugu aislndan en 6nemli unsur, bu haklarln hangi fiyat iize-rinden kullanllacaki olup fiyatin belirlenmesine
ilikin
y6ntem de mevzuatta diizenlenmitir.III. AYRILMA HAKKI 1. Hakkin Taninma Amaci
Aynlma hakkinin tarihsel olarak ortaya ikii, anonim ortakliklarda ka-rar alma mekanizmasina ilikin olarak oybirliki kuralindan oy okluku kuralina ge~ilmesine dayanir36. Oybirliki kurah 9er~evesinde ortaklia ilikin her de-gipiklikte pay sahiplerinin ilgili degi~ikligi veto etme hakki bulunmakta iken, oygoklugu kuralinin uygulanmaya ba lanmasi ile bu hak ortadan kalkm~tir. Karar mekanizmasinda gtindeme gelen bu degi~im ise, karar alan 9okunluk karisindaki azinligin korunmasi gerekliligini giindeme getirmi~tir. Ortakligin faaliyetinde yer alan bazi ilemlerin ortaklik iizerindeki etkilerinin boyutlarl nedeniyle, bu ilemler aisindan karar alan 9okunluk igerisinde yer almayan azinlik pay sahipleri, paylarlni ortakliga satma ve ayrilma imki taninmasi suretiyle korunmutur. Bu ama igerisinde, hem ilem sonrasinda azinlik pay sahibinin yatirlm yaptii ortakliga nazaran farkh bir ortakliin faaliyetinin s6z konusu olmas137 hem de azinlikin paylari iwin likidite saglanmasi gerekliligine dikkat 9ekilmi~tir38.
ortakikta birle~me ilemi oncesi hakim ortak konumunda olanlar ile bunlarla birlikte hareket edenler taraftndan pay ahm teklifinde bulunulmas zorunludur" ifadesine yer verilerek birle~me nedeniyle pay alim teklifi zorunluluknun dogmasi hali diizenlennitir. SPKn kapsanmnda aynlma hakkimn dogmasi sonucunun baglandigi i~leme sonradan pay aim teklifi zoninlulugu sonucunun baglanmasimn ele~tirisi iqin bkz. Karacan, s. 108.
(36) Aynntili bilgi iqin bkz. Fischel, s. 877; Lattin, N. D.: A Primer on Fundamental
Corporate Changes, Western Reserve L. Rev., V 1, I. 1, 1949, s. 6; Siegel, s. 87; Bainbridge,
s. 132-133.
(37) Letsou, R V: The Role of Appraisal in Corporate Law, Boston College L. Rev.,
V. 39, 1.5, 1997- 1998, s. 1164; Eisenberg, M. A.: The Structure of the Corporation: A Legal
Analysis, Washington D. C. 2006, s. 78; Wertheimer B.: Shareholders' Appraisal Remedy and How Courts Determine Fair Value, Duke L. J., V 47, I. 4, 1998, s. 615; Kanda/Levmore, s. 434. (38) Thomas, R. S.: Revising the Delaware Appraisal Statute, Delaware L. Rev., V 3, I. 1, 2000, s. 1; Siegel, s. 94; SPKnMadde Gerekqeleri, Madde 24, s. 26 (https://www.tbmm.gov. [gY112017
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKCESI
Aynlma hakki, azinligi koruyucu ilevinin yani sira, i5leme muhalifka-lan pay sahiplerinin i5lemin iptaline ilikin omuhalifka-lanaklara ba5vurmasi olasiligini azaltarak39 9ogunlugun karar alma gtctinån korunmasina40 ve i5lem menfaa-tinin temin edilmesine de hizmet etmi5tir. Onemli nitelikteki ilemin ortaklik tizerindeki etkilerinin öl9älmesine izin vermesi baglaminda hakkin yönetimin performansini öl9me konusunda41 yol gösterici oldugu da ileri särälmi!t!r.
2. Hakkin Uygulamasina I1ikin Önem Arz Eden Hususlar
Halka a9ik anonim ortaklann birle5me ilemlerinde, SPKn 24.1 ve ÖNI Tebligi 5.1 htikmti kapsaminda pay sahibinin aynlma hakki bulunmaktadir. Halka a9ik anonim ortakligin birle5me i5lemi aisindan devrolunan veya dev-ralan konumunda olmasina ilikin bir fark söz konusu olmaksizin4 2 ortakligin taraf oldugu birle5me i5lemlerinde ayrilma hakki dogmaktadir. Bunun sebebi SPKn 24.1 ve ÖNI Tebligi 5.1 hktmlerinde herhangi bir aynma gidilmek-sizin birle5me i5lemleri nedeniyle kural olarak ayrilma hakkinin dogacaginin belirlenmi5 olmasidir. Halka aQik anonim ortakliklarda birle5me ileminin ge-nel kurulda onaylanmasi ile karann alinmasi aisindan azinlikta kalan pay sahiplerinin korunmasi gerekliligi gtindeme gelmekte; pay sahibinin önemli nitelikteki i5lemden etkilenmeksizin yatirimina ilikin kendi karanni vermesi aynlma hakki ile saglanmaktadir 4 3.
A- Fiyat
Önemli nitelikteki i5lem nedeniyle dogan ayrilma hakki, pay sahibine payini i5lemi ger9ekle5tiren halka a9ik anonim ortakliga satma olanagi ver-mektedir. Olanagin kullanilmasina ilikin pay sahibinin karanni
yönlendire-tr/sirasayi/doneln24/yi101 /ss3 37.pdf) (Son Eri5im Tarihi: 03.01.2017).
(39) Wiedemann, H.: Gesellschaftsrecht, Band - Grundlagen, Minchen 1980, s. 468;
Özdogan, s. 709; Bektaý, s. 757; Imregun, 0.: Anonim $irketlerde Pay Sahipleri Arasinda Umumi Heyet Kararlanndan Dogan Menfaat Ihtilaflarl ve Bunlari Telif Careleri, Istanbul 1962,
s. 165.
(40) Hakkin kendisine atfedilen azlnllgi kommak i51evini yerine getirmek yerine 9ogunluga hareket serbestisi saglanmi olduguna ili5kin ele5tiri iQin bkz. Manning, s. 227.
(41) Kanda Levmore, s. 443; Karacan, s. 23.
(42) Tekinalp (PoroylQamoglu), Nr. 152e s. 140; Manavgat, Halka Alk, s. 296; Bektaý, s. 776.
(43) Özdogan, s. 693; Manning, s. 233; Manavgat, HalkaAlk, s. 294. C. XXXIII Sa. 11
BATIDER/TARHAN
cek husus ise, aynlma hakkinin kullanim fiyatidir. Ayrilma hakkinin kullanim fiyatinin belirlenmesi yöntemi, sermaye piyasasi mevzuatinda paylann borsa-da ilem görmesi temelinde aynm yapilarak dtizenlenmi5tir.
Paylan borsada ilem gören halka a9ik anonim ortakliklarda, SPKn 24.1 ve ÖNI Tebligi 10.1 hikmti uyannca ilemin ilk defa kamuya a9iklandigi tarihten önceki, a9iklanan tarih hari9 olmak tizere, otuz gän i9inde borsada olu5an däizeltilmi agirlikli ortalama fiyatlann aritmetik ortalamasi tizerinden aynlma hakki kullanilabilecektir44. Bu fiyat, önemli nitelikteki i5leme ilikin gerek9eli yönetim kurulu karan ile birlikte kamuya a9iklanir. Paylan borsada i5lem gören ortakliklar bakimindan aynlma hakkinin fiyati borsa fiyati esas alinarak belirlenir. Borsa fiyatinin payin ger9ek degerini yansitmasi her ili-timalde mtimktin olmayabilecegi gibi, bu fiyatin maniptilatif i5lemlerle 5e-killendirilmesi tehlikesi de bulunmaktadir. Aynca önemli nitelikteki i5leme iliskin uygulama sireci halka aQik anonim ortaklik tarafindan yönlendirile-ceginden, ortakligin borsa fiyatinin göreceli dti5i!k oldugu dönemlerde ilemi karara baglamak suretiyle pay sahiplerinin durumlanni etkilemesi olasidir45.
Paylan borsada ilem görmeyen ortakliklarda aynlma hakki kullanim fiyati SPKr'nin ilgili diizenlemelerine göre hazirlanacak bir degerleme raporu ile belirlenir. Raporda ayrica fiyatin adil ve makul oldugu tespit edilmelidir ve rapor önemli nitelikteki ilemin gör!i!lecegi genel kurul toplantisinin gtinde-mi ile birlikte kamuya duyurulur. Birle5me ilegtinde-mi aisindan malvarliklannin degi5im orani, degerleme yapilmasi suretiyle belirleneceginden bu faaliyet kapsaminda payin degeri de belirlenerek paylan borsada ilem görmeyen or-takliklarda aynllma hakki kullanim fiyati belirlenecektir.
Aynllma hakkinin kulanim fiyati, önemli nitelikteki ilemin ortakliktaki etkilerini dogurmadan önceki dönem esas alinarak belirlenmektedir 46.
Nite-(44) Kuralln ele5tirisi iin bkz. Karacan, s. 146; Manavgat, Halka A9lk, s. 332- 333. Manavgat, payln degerinin flyattan dtt5tIk olabilecegi dikkate allnarak flyatin yam sira payln degerine ilikin degerlemenin de gözetildigi, flyat ile degerden ytiksek olamn hakkin kullamm bedeli olarak esas alindigl bir sistem önermektedir.
(45)IManavgat, HalkaA9lk, s. 332. Cogunlugunkisa stirede payinfiyatim dtt5irebilecek faaliyetlerde bulunmak suretiyle yapay olarak flyatl dtt5irebilecegi ve bu dönemde önemli nitelikteki i5lenii karara baglainaya yönelebilecegine ilikin olarak bkz. Wertheimer s. 613.
(46) Karacan, s. 84. ABD a9lsindan bkz. Looney Jr., W. F.: Dissenting Minority Stockholder's Right of Appraisal, Boston College L. Rev., V 4, 1. 1, 1962, s. 90; Letsou, s. [Yl112017
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKGESI
kim hak, pay sahibine 6nemli nitelikteki ilemden etkilenmeksizin payina i1i-kin yatinim karan verme olanagi tanimayi hedeflemektedir. Aynlma haki1i-kinin kullanim fiyati, hakkin uygulamasinin yargi kararlari ve eyalet dtizenlemeleri ile derinletirildiki ABD'de olduk~a tartiimi bulunan bir konudur47.
Genel kurulda birden fazia 6nemli nitelikteki ilemin onaya sunulmasi halinde, ONI Tebligi 10.6 htikmti uyarlnca, bu ilemler ayrl ayrl g6rfitiltir ve aynlma hakki kullanim fiyati her bir ilem iWin aynca belirlenir. Aynlma hakkini kullanim ko ullanni birden fazia 6nemli nitelikteki ilem iWin yerine getiren pay sahibine, ayrilma hakkina i1ikin olarak ayrllma hakki kullanim fiyatlarlndan en ytiksek olani esas alinarak 6deme yapilir.
B- Kullanim $ekli ve Sfiresi
Ayrllma hakkina ili~kin kullanim beyani, araci kuruma y6neltilmeli-dir. Ayrilma hakkinin araci kurum aracili iyla kullanilacai ONI Tebliki 9.7 htikmtinde dtizenlenmi~tir. Araci kurum vasitasiyla kullanilma zorunluluguna, paylarl borsada ilem g6rmeyen ortakliklar aisindan SPKr tarafindan talep tizerine muafiyet taninabilir. Ayrllma hakkina konu paylarin araci kuruma
ge-1152. Ayrica bkz. Delaware General Corporation Law, Title 8, Chapter 1, 262 (h) kapsanunda, birle~me i$leni nedeniyle dogan etkilerin fiyata yansitilmayacagi aqlkqa fade edilnitir (http:// delcode.delaware.gov/title8/c00 1/) (Son Eritim Tarihi: 17.01.2016).
(47) Aynlma hakkimn kullamm bedeline ili~kin olarak ABD uygulamasinda en dikkat qeken karar, Weinberger v. OUP, Inc. [457 A. 2d 701 (Del. 1983)] karandir. Kararda, daha 6nceki sireqte kabul edilni bulunan degerleme y6nteni Delaware Block Method gtincellenerek adil bedelin belirlenmnesine hizmet eden herhangi bir y6ntemin tercih edilebilecegi vurgulanml1tir, Wertheimer, s. 617. Karara konu olan olay iqin bkz. Bainbridge, s. 133. Delaw are BlockMethod kapsanunda ortakligin aktiflerinin degeri (asset value), gelirleri (earnings value) ve piyasa degeri (market value) 6lqiitleri, degerlemeyi yapan tarafindan her bir 61qite 6nenlerine g6re farkh ytizdesel oran verilerek hesaplama yapilmakta ve sonuq elde edilmektedir, Manning, s. 135 dn. 258. Y6ntenin eletirisi iqinbkz. Bainbridge, s. 104. Weinberger v. OUP Inc. karanmn 6nem arz eden bir diger 6zelligi, kararda ortaklik taraflndan gerqekle~tirilen i~lenin salt ticari bir amacimn olmasi gerekmediginin belirlenmesidir. Bu belirleme daha 6nce azinfllin qlkanlmasina neden olan i$lemler aqlslndan ticari bir amnacin varliimn bulunmasi gerektigini iqeren Singer v. Magnavox [380 A. 2d 969 (Del 1977)] karanndaki iqtihatin degi~tirildigini g6stermektedir. Ayrica bu kararda yer alan aynlma hakkimn tazninat ve i~lemin iptaline ili~kin talepleri dilamadiina ilikin iqtihattan da, yine Weinberger v. OUP Inc. karannda aynlma hakkimn i~lemin hukuka aykrn veya hileli olmasi durunlarl di$lnda tazninat davasi ve iptal olanaklanm dlladirmn belirlemnesi suretiyle d6ntilminitir.
BATIDER/TARHAN
nei
hiikýmler
9er9evesinde teslimi suretiyle hak kullanilir ve aynlma bedeli nakit olarak en geQ satii takip eden i gtinti pay sahibine édenir.Aynlma hakkinin kullanim siýresi, ONI Tebligi 9.6 hikmti kapsaminda, on i gtininden az ve yirmi iý gtininden fazla olamaz ve sire énemli nitelikte-ki ilemin onaya sunuldugu genel kurul tarihinden itibaren en geQ alti iý gtinti i9erisinde baýlar. Sireye i1ikin hususlar, ONI Tebligi 9.4 hikmti uyannca énemli nitelikteki ilemin onaya sunulacagi genel kurul toplantisinin ginde-minde yer alir ve kamuya duyurulur.
C- Hakki Kullanmak Aisindan b5leme I1i5kin Olumsuz Oy Kullanma Gerekliligi
Aynlma hakkini kullanmak isteyen pay sahibi, kural olarak, SPKn 24.1 ve ONI Tebligi 9.1 htiktimled* uyarinca, énemli nitelikteki i lemin onaya su-nuldugu genel kurula katilarak i lem hakkinda olumsuz oy kullanmal148 ve muhalefetini tutanaýa i letmelidir. Pay sahibi kendisini temsil ettirmek sure-tiyle temsilci aracili iyla da bu koýullari yerine getirebilir. Pay tizerinde intifa hakki bulunmasi halinde, oy hakki intifa hakki sahibi tarafindan kullanilyor olsa dahi aynlma hakki pay sahibince kullanilacaýindan koýullar pay sahibin-ce yerine getirilmelidir.
Aynlma hakkini kullanmaya iliýkin koýullarin istisnasi SPKn 24.2 ve ONI Tebligi 9.2 htiktimled*nde yer almaktadir. Buna gére, pay sahibinin veya temsilcisinin Énemli nitelikteki i lemlere i1ikin genel kurul toplantisina ka-tilmasina haksiz bir bi9imde engel olunmasi, genel kurul toplantisina usulti-ne uygun davet yapilmamasi veya gtindemin usultiusulti-ne uygun bir bi9imde ilan edilmemesi hållerinde, genel kurul kararlanna muhalif kalma ve muhalefet ýerhini tutanaga kaydettirme ýarti aranmaksizin aynlma hakki kullanilabile-cektir.
(48) SPKn 33.4 hfikmttnde, pay sahibi sayisi nedeniyle halka aQlk sayilan ortakliklarda, SPKn 16.2 hfikmttndeki paylann borsada i5lem gdrmesi zorufluluýimun gtindeme gelmesinin istemnemesi halinde, karar ahnarak SPKn kapsaimndan Qikilmasina olanak verilmektedir. Ilgili karara i1i5kin olarak olumlu oy kullanmayan pay sahiplerine aynlma hakkimn tamnacagi yine bu httkttmde diizenlenmcntir. Dikkat edilmelidir ki SPKn 16.2 kapsanundaki aynlma hakki, SPKn 24.1 hfikmttnden farkh olarak olumsuz oy kullanan pay sahiplerine degil olumlu oy kullanmayan pay sahiplerine tamnmaktadir.
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKQESI
D- Ödeme Sekli
Aynlma hakkinin kullanim ko5ullannin yerine getirilmesi ve pay sahibi tarafindan hakkin kullanilacagina ilikin beyanin a9lklanmasl ile, pay sahibi ile halka a9lk anonim ortaklik arasinda pay devrine ilikin sözle5me kurulmu5 olmaktadir4 9. Sözle5me kapsaminda, mevzuatta belirlenen aynllma hakkina ilikin bedel pay sahibine ödenir. Hakkin araci kurum vasitasiyla kullanildigi hallerde araci kurum, araci kurum vasitasiyla kullanma gerekliligine muafiyet getirildigi50 hallerde ise beyanin yöneltildigi ortaklik pay sahibine ödemede bulunur. ÖNI Tebligi 10.7 htikmti kapsaminda aynlma hakki bedelinin tam ve nakden ödenmesi zorunludur. Dolayisiyla, sermaye piyasasi mevzuati kapsa-minda tanlnan ayrilma hakkinin kariliginin nakden ödenmesi zorunlu olup aynllma hakki bedelinin tömtintin veya bir kisminin ba5ka bir ortakligin pay-lan veya ba5ka bir menkul kiymet ile yerine getirilmesi mtimktin degildir51.
E- Ortakligin Kendi Paylarini Edinmesi Sonucu
Aynlma hakkinin kullandinlmasi ile ortaklik kendi paylanni iktisap et-mektedir. ONI Tebligi 10.8 uyannca, aynlma hakkinin kullanilmasi sonucun-da geri alnan paylar, ortakliklann kendi paylanni geri almasina ilikin SPKr dtizenlemelerine tabidir, ancak ilgili dtizenlemedeki geri alma sininna ilikin oran aynllma hakkinin kullanilmasi halinde uygulanmaz. Konuya ilikin ola-rak 11-22.1 sayil Geri Alman Paylar Tebligi'nin 52 16.1.f htikmtinde aynlma hakkinin uygulamasi nedeniyle ortakligin kendi paylanni edinmesine ilikin olarak Teblig'in 5 ve 6 htiktimlerindeki yetkilendirme esaslari ile 9
htikmtin-deki sinirlann uygulanmayacagi belirlenmitir. Dolayisiyla, kendi paylanni
edinmeye ilikin olarak mevzuatta getirilen sininn uygulanmamasinin yani sira yönetim kurulunun geri alima ilikin olarak yetkilendirilmesine ilikin kurallar aynllma hakki a9lslndan uygulama alani bulmayacaktir53.
(49) Hakkin sözle5me yapma yitktnliltgttntm uygulamasi oldugu yönnde bkz. Bektaý, s. 764; Özdogan, s. 724; Sönmez, s. 78; Turan, s. 109.
(50) ÖN! Tebligi 9.7 httkmt kapsanunda, paylan borsada i5lem görmeyen ortakliklarln aracl kurun kullanma zorunluluguna talep tzerine SPKr tarafindan muaflyet verilebilecegi belirlennitir.
(51) Aynlma akQesinin nasil ödenebilecegi aQlslndan bkz. ileride IV, 4, D.
(52) RG, 03.01.2014, S. 28871).
(53) Belirtilmelidir ki SPKr, 21.07.2016 tarihinde gerQekle5tirdigi basin duyurusu ile paylan borsada i5lem gören ortakliklarln özel dumm aQlklamasi yapmak kaydlyla oransal bir simra tabi olmakslzln kendi paylarlm borsada edinebilecegini belirlemi5tir. Dolayislyla kendi
BATIDER/TARHAN
IV. AYRILMA AK(ESI 1. Kavram
Birleme sözle5mesinde aynlma ak9esine yer venilmesi olanagi TTK'da54 ilk kez htikme baglanmitir. TTK 141 htikmti kapsaminda,
birle5-meye katilan ortakliklar, devralan ortaklikta pay ve ortaklik haklannin iktisabi ile iktisap olunacak ortaklik paylarinin ger9ek degerine denk gelen bir aynlma ak9esi arasinda se9im yapma hakki taniyabilirler veya sözle~mede sadece ay-rilma ak9esinin verilmesini öngörebilirler.
Birleme i5lemi bakimindan paylann ve haklarin devamliligi ilkesi uygulama alani bulmaktadir. TTK 140 htikmtinde yer alan ilke kapsaminda devrolunan ortaklik ortaklan, devralan ortaklik paylarini kendiliginden iktisap etmektedirler. Aynca pay sahipleri dlilndaki hak sahipleri de birle5me ilemi sonrasinda devralan ortaklikta hak sahibi haline gelmektedirler. Devrolunan ortaklik ortaklannin devralan ortakligin paylanni kendiliginden iktisap etme-sinin istisnasini ise, pay sahibinin, TTK 14 1.1 kapsaminda birle5me sözle5me-sinde yer verilebilecek olan aynlma akQesini tercih etmek suretiyle ortakliktan
paylanm edimneye ilikin simrlaylcl yakla5lm aksi bir duyum yapilincaya kadar esnetilmi5 bulunmaktadir. Ayrica SPKr, 25.07.2016 tarihinde konuya ilikin ek aQlklamalarda da bulumnu5tur. Duyum metinleri iQin siraslyla bkz. http://www.spk.gov.tr/duyumgoster.aspx?a id=20160721&subid=0&ct=c&submenuheader=nuill (Son Eri5im Tarihi: 04.01.2016), http:// www. spk.gov.tr/duyurugoster.aspx?aid=20160725&subid=0&ct=c&submenuheader=null (Son Eri5im Tarihi: 04.01.2016). SPKr'nin duyumlarina ilikin degerlendirme iin bkz. Turk, A.: Yeni Trk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasasi Mevzuatina Göre Anonim Ortakligln Kendi Payin Edimnesi, Ankara 2016, s. 406- 407.
(54) Ticaret ortakliklanmn taraf oldugu birle5me i5lemleri, TTK'da yeniden yapilanma hikäimlerini iQeren"Birle5me, Böläimneve TirDegi5tirme" ba51iklibölämde 136-158 håikimleri arasinda däzeflenni5tir. Yeniden yapilanmaya ilikin hiikiimler, lsvi9re'nin 30.10.2003 tarihli "Birle5me, Bölämne ve Tär Degi5tirme ve Malvarlii Devrine Jli5kin Federal Kanun"undan [Bundesgesetz lber Fusion, Spaltung, Umwandlung und Vermögensäbertragung (Fusiongesetz, FusG)] yararlanmak suretiyle däzenlenmitir [TTK Gerek9esi, Madde Gerek9eleri (Birle5me, Bölänme, Tär Degi5tirme, Genel A9lklamalar), s. 111] ve TTK'daki yeniden yapilama hikiimleri baglaminda Avrupa Birligi kapsamndaki ilgili diizenlemelere uyum saglamnasi amacl gözetilmi5tir [TTK Gerek9esi, Genel Gerek9e, Nr. 114 s. 40 (Metin iin bkz. http:// www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-1138.pdf) (Son Eri5im Tarihi: 02.01.2017) ]. lsvi9re'de malvarligi devirleri de yeniden yapilanma i9inde diizenlemnekte ve yeniden yapilanma i5lellerinin aktörleri arasinda ortakliklann yam sira ticari i5letme, vakf, demek ve bazi kamu täizel ki5ileri de bulunmaktadir (TTK GerekQesi, Genel Gerek9e, Nr. 55 s. 25).
AYRILMA HAKKI VE AYRILMA AKQESI
aynllmasi ve TTK 141.2 hikmti kapsaminda birleýme sézleýmesinde zorunlu aynllma ak9esinin éngértilmesi sonucunda pay sahibinin ortakliktan 9lkanl-masi hallen* oluýturur.
Birleme iýlemi a9lslndan aynllma akQesinin éngétilmek istenmesi ha-linde, TTK 146.1 .f hikmti kapsaminda sézleýmede ve TTK 147.1 .d hikmti kapsaminda birleýme raporunda bu hususa yer verilir. Ilgili hiiktimlerde bir-leme sózleýmesinde "gereginde 141 inci madde uyarinca ayrilma akýesi"nin ve birleýme raporunda "gereginde ayrilma akýesinin tutari ve 5irket pay ve ortakhk haklari yerine ayrdma akýesi verilmesinin sebepleri"nin yer alaca-gi belirlenmiýtir. Birleme sózleýmesinin ve birleme raporunun uzman bir iýlem denet9isi tarafindan denetlenmesi ve denetleme raporuna konu edilme-si, TTK'nin 6335 sayili Kanun ile degiýtirilmeden énceki halinde TTK 148 htikmiinde diýzenlenmekteydi. Yirffirfiikten kaldinlan diýzenlemede, "deigim oranrnn ve ayrilma akýesinin adil olup olmadigi" da iýlem denet9isi tarafin-dan incelenmesi gereken hususlar arasinda yer almaktayd 55. Aynlma ak9esi-ne iliýkin olarak éak9esi-nem arz eden bir diger hiikiim ise, TTK 151.5 htikmiidtir. Ilgili hiikiimde birleýme sózleýmesinin bir aynlma ak9esini i9ermesi halinde, ýahis ortakliklannda ortaklann, sermaye ortakliklannda ise mevcut oy hakla-rinin yiýzde doksaninin olumlu oylanyla genel kurulda onaylanmasi gerektigi yer almaktadr 56.
(55) Htkmtin mehazim FusG 15.4.b htkmii o1u5turmaktadir. Yiirtirlttkten kaldirilan diizenleme kapsamlinda dngrfilmii5 olar i5lem denet9isinin birle5me ve diger yeniden yapilanma i5lemlerine i1i5kin olarak yerine getirecegi denetimin amaclna i1i5kin olarak bkz. Gtrbtz Usluel, A. E.: Yeni Tiirk Ticaret Kanunu Cer9evesinde Ticaret Ortakliklanmn Birle5me, Bltimme ve Tr Degi5tirmesinde I5lem Denet9isi ve Hukuki Sorumlulugu, Batider 2011, C. XXVII, S. 2, s. 139.
(56) Ilgili yeter sayllar devrolunan ortakliklar aisindan aranmaktadir, Tekinalp (Poroy/ Q'amoglu), Nr. 150b s. 135. TTK 151.5 htkmiindeki yeter saylya i1i5kin diizenlemenin, yalmzca zomnlu ayrilma akQesine i1i5kin olarak nu yoksa ayrilma akQesinin her iki tini iQin de m uygulanacaAl konusunda dgretide farkli gdrfiler bulunmaktadir. Tartl5mamn sebebi, mehaz FusG 18.5 htkmiinde ilgili yeter saylmn birle5me sdzle5mesinin yalmzca bir aynlma akQesi i9ermesi halinde arandigimn ifade edilmi5 olmasi kar5lsinda, TTK 151.5 htkmude se9imlik aynlma akQesi ile zorunlu aynlma akQesi arasinda aynm yapilmamaslna dayanaktadir. Hokiim lafzl itibariyle yiuzde doksan olan yeter saylmn ayrilma akcesinin her iki tnifi iin de ge9erli oldugunu i5aret etmektedir. Gerek9e'de ise ilgili yeter saylmn zoninlu aynlma ak9esi iQin ongortildiigi ifade edilmektedir (TTK Gerek9esi, Madde Gerek9eleri, Madde 141, s. 116). Aynca, TTK 151.5 hfmiindekiyeter saylmn zomnlu ayrilma akQesi i9inuygulanmasi gerektigi,
BATIDER/TARHAN
TTK 155 ve 156 hükümlerinde sermaye ortakliklannin kolay1a5tinl-mi5 5ekilde bir1emesine ilikin olanaklar yer alkolay1a5tinl-mi5tlr. Kolay1a5tlnlni 5e-kilde bir1emeye olanak veren iki halden birisi, devralan sermaye ortakligin devrolunan sermaye ortakliginin tüm paylanna sahip olmayip oy hakki veren paylannin en az yüzde doksanina sahip olmasi haline i1i5kindir. Bu durumda kolay1a5tlnlml5 5ekilde bir1emeye ba5vurabilmek için, devralan ortaklikta pay verilmesinin yani sira ortaklik paylannin gerçek degerinin tam dengi olan nakdi bir kar5lllgln aynlma akçesi olarak verilmesi ko5u1u getirilmi5tir, ilgili uygulama TTK 141 hükmtü kapsaminda bir1eme sözle5mesinde yer alabile-cek aynlma akçesi düzenlemelerinin yani sira aynlma akçesinin bir diger uy-gulama alanini olu5turmaktadlr.
TTK'da yeniden yapllanma hükümleri arasinda yer alan ve ayrilma ak-çesinin bir1eme sözle5mesinde öngörülmesi olanagi bakimindan önem arz eden bir diger hüküm TTK 191 hükmüdür. Düzenleme kapsaminda, aynlma kar5lllglnln uygun belirlenmemi olmasi halinde, her ortak, bir1eme karannin ilanindan itibaren iki ay içinde, uygun bir denkle5tirme akçesinin saptanmasi-ni talep edebilmektedir. Talebe i1ikin olarak TTK 140.2 hükmtü uygulanmaz. Hüküm kapsaminda açilabilecek olan denkle5tirme davas157, seçimlik aynlma akçesi ve zorunlu aynlma akçesi açlslndan söz konusu olabilecektir.
pay sahibine seQim hakki veren seQimulik aynlma akQesi aQlslndan uygulanmanasl gerektigi ögretide slklikla ifade edilmektedir, Çogtan, H.: Yeni Türk Ticaret Kanunu'na Göre Bir1e5me, Bölümne ve Tür Degi5tirme Kararlan, Güncellenmi5 3. B., Ankara 2013, s. 112; Kendigelen, s. 139; Tekinalp, Yeni Hukuk, Nr. 24-49 s. 701; Göktürk, s. 645; Develi, B.: 6102 sayli Türk Ticaret Kanunu CerQevesinde Ayrilma AkQesi, Gazi Universitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, S. 1-2, Prof Dr. Oguz Kür5at Unal'a Armagan, 2013, s. 450; Turanh, s. 88; Akbilek, s. 86. TTK 151.5 hükmündeki yeter saylmn aynlma akQesinin her iki tüü iQin de uygulanmasl gerektigi yönündeki kar5l görü iQin bkz. Ipekel Kayah, s. 257. Ilgili hükümdeki yeter saylya ilikin olarak tartl5llanbir diger husus, yeter saylmn aynlma akQesi iQeren sözle5menintümünün kabulü iQin mi yoksa salt ayrllma akQesini iQeren hükmün kabulü iQin mi getirildigidir. Maddede kullamlan ifadenin belirsizligi nedeniyle o1u5an tart5ma, baskin görüün sözle5menin onaylnda ilgili yeter saylmn aranmasl gerektigi yönünde o1u5masl ile Qözülmü5tür, Develi, s. 449; )pekel Kayah, s. 257. Ilgili yeter saylmn, ayrllma akQesine ilikin sözle5me hükmünün onaylanmasl aQlslndan aranmasl gerektigi görüü iQin bkz. Sönmez, Ayrllma Hakkl, s. 189.
(57) Ayrlntll bilgi iQin bkz. Ozatlan, Y: Anonim $irket Bir1emelerinde Ortaklik Paylanln ve Ortaklik Haklanln lncelemnesi Davasi (Denkle5tirme Davasi), istanbul 2014, s. 139-140; Akbilek, s. 255- 256; Tekinalp (Poroyl Çamoglu), Nr. 181a s. 176- Nr. 181j s. 180; Tekinalp, Yeni Hukuk, Nr. 15-52 s. 410- Nr. 15-60 s. 414; Pulah, H.: $irketler Hukuku Serhi, C.I, 2. B., Ankara 2015, Nr. 70 s. 282- Nr. 75 s. 283.
