DÜN VE BU GÜN Küçük: hikâye
Harem b a ğ ç e s in in yüksek d u v a r la r ı y e rin d e d u ru yor, fa k a t Selâm lık b a ğ çe s in e g i d i l e n kapu a rk a sın a çadar a ç ı k t ı . B ir ta r a fın d a b i r t e n n is meydanı t e ş k i l e d i l m i ş t i . Orada i k i s i k ı z , i k i s i erkek d ö r t
gen e, topu b i r b i r in e r a k e t le r in s e r i d a r b e l e r i y le ia d eye ç a l ı ş ı r l a r k e n a c e m ilik t e n v a k i h a ta la r n e ş e li kahkahalar davet e d iy o rd u . Oyun, c i d d î b i r maça benzemekten pek u z a k t ı.
B o ğ a z iç in in Anadolu y a l ı l a r ı n ı ö ğ led en sonra i s t i l â eden güneşten kaçan üç hanım, arka t a r a f t a y a l ı n ı n y a r ı s ı n ı i ş g a l eden k i r a c ı l a r a
a id ola n t e n n is meydanına n a z ır pencereden oyunu sey red er g i b i b i r v a z iy e t a l m ı ş l a r d ı . Fakat her b i r i başka b i r te fe k k ü r âlem ine d a lm ış t ı.
O e s k i ve büyük y a lıd a doğmuş ve büyümüş üç k a d ın , ü ç m u h te lif n e s l i , Türk k a d ı n l ı ğ ı h ayatın da ü ç m erhaleyi te m s il e d i y o r l a r d ı . Y a ş la r ın ı a y ıra n y ir m iş e r seneye rağmen a r a la r ın d a b i r e r a s ı r l ı k uçurumlar v a r d ı .
F ıtn e t hanım, Abdul-Hamid I I d ev rin d e memleket h elâke sü rü k len irk en p a y it a h t ı son b i r p a r ı l t ı i l e a y d ın la ta n e ğ le n c e li h ayattan n a s ib in i a l m ı ş t ı . O n e s li n k a d ın la r ın ın bedbaht ve e s i r olduğunu kim id d ia
etm iş ? F ıtn e t hanımın g e n ç l iğ i b i r uzun e ğ le n ce d e n i b a r e t t i . Kendinin ve a r k a d a ş la r ın ın şen k a h k ah aları k oca y a l ı y ı ç m l a t ı r d ı . Şimdi te n n is m eydanını ç e v ir e n yüksek harem d u v a r la r ı a ra sın d a b i r b i r l e r i n i yüzme havuzunun i ç i n e a t a r l a r , a ğ a çla r a s a lın c a k la r k u r a r la r , b a ş l a r ın ı
örtüp y e ld ir m e le r in i g i y d i k l e r i zaman se lâ m lık b a ğ çe sin e k o ş a r la r , orm anlarda, d a ğla rd a a t l a yahut aya k la g e z e r l e r , y a şm a k la n d ık la rı zaman üç ç i f t e k a y ık la r la Göksuya g i d e r l e r d i . Yaz g e c e le r i mehtab s a f a l a n , k ış akşam ları evde s a z la r , o y u n la r , bahar g ü n lerin d e Kâğıthane s e y r a n l a r ı . . . Ömründe başka şeye merak etm em iş, başka
ş e y le meşgul o lm a m ış tı. T a h s ili de pek s a th î i d i . î ç gü veysi o la ra k y a lıy a y e r le ş e n gene z â b i t , hayatın da büyük b i r teb ed d ü le sebeb
o lm a m ış tı. Kavga e t t i k l e r i zaman F ıtn e t hanım a ğ l a r d ı, sonra d a lk a v u k la r ı yahut a r k a d a ş la r ı a ra sın d a onu pek çabuk unuturdu. Y a ln ız b i r k ı z l a r ı h a y a tta k a l m ı ş t ı . B a b a sı, Mebrukenin t a h s ilin e i t i n a e tm iş , eve ecnebi m ü reb b iyeler a l m ı ş t ı . Haftada b i r kaç gün g e le n s a r ı k l ı hocadan Türkçeyi i y i öğrenmeden e v v e l Arabca b in a
e z b e r l e m i ş t i . Babası her v e s i l e i l e , annesine b e n z e d iğ in i is t e m e d iğ in i ima e d e r d i . F ıt n e t hanım da :
- Aman 1 benzem esin 1 İ n ş a lla h y ü re ğ i sen in kadar k a t ı o lu r da mesud o lu r , d iy e mukabele e d e r d i.
Halbuki Melâhat m ü frit b i r h a s s a s iy e t le m alûldü. î n i k â s l a r ı B oğazın o ücra x*x:fc*:nin& k ö şe sin d e b i l e duyulan i h t i l â l l e r ve h a r b le r , İ ç t im a î ve a i l e v î b u h r a n la r ı, b a b a s ın ın Balkan Harbinde ş e h a d e t i, k a r d e ş le r in in ölümü, b i r t a r a ft a n s e fa h e t , d iğ e r t a r a ft a n hayat b a h ıl ı^ İ d o l a y ı s i y l e a i l e s e r v e t in in ve r e fa h ın ın pek h a le ld a r olm ası k a r ş ıs ın d a an n esi en
d e r in b i r tev ek k ü l g ö s te r e r e k s ü k û n e tin i, h a tta n e ş e s in i muhafaza
e t m i ş t i . Fakat bu m ih n e tle r M elâhatm n a h if vücudunu a ’ makı k a lb in e
kadar sa rsm ış, y ıp r a n d ır m ış , b i r daha k en d in i top lıy a ra ıy a ca k d ereced e
b itâ b ü tüvân b ır a k m ış t ı. Hayat onun i ç i n e b e d î b i r e n d iş e , b i r ı z t ı r a b , b i r muamma i d i . Çocukluğundan b e r i a s a b î ve h a y a lp e r e s t i d i . H alinden b i r şey anlam ıyan b a b a s ı ve a n n esin in t a t b ik e t t i k l e r i t e r b iy e u s u lin in m uktezası o la n mütemadi t e k d i r l e r e , s e r z e n iş le r e h iç b i r zaman
a lış a m a m ış t ı. M ü re b b iy e le ri k e n d isin e b i r ecn eb i muamma n a z a r iy le b a k a r la r , s a r ı k l ı hoca e fe n d i a la fr a n g a la ş m ış b i r k ız a d d e d e r d i. B ir gün annesi d e rs od a sın a g e lm iş , i z d i v a c ı n a / t İ l i b e t t i ğ i n i b i l d i r m i ş t i . 0 da i ç gü veysi olduğundan h a y a tın ın y e k n e s a k lığ ın d a b i r d e ğ i ş i k l i k
olmamış, ancak ruhunun e b e d î e n d iş e s in e y e n i b i r ı z t ı r a b ih d a s e d i l m i ş t i , E v l i l i k h a y a tın ın s e s s iz f a c i a s ı n ı âlemden g iz le d iğ in e kani i d i . Fakat so sy eted e epeyce d e d ik o d u la r olm uştu. Ancak a i l e n i n h a y s iy e t in i muhafaza etmek e n d iş e s i k o c a s ın ın â d i l i ğ i n e , ç a p k ın lığ ın a rağmen boşanm alarına mani olm uştu. Şimdi a r a la rın d a k i r a b ıt a b i r isim den ib a r e t k a lm ış t ı.
Z e v c i, b^p^uzak s e fa r e t t e memurdu, ç o c u k la r ın ı g ö r e c e ğ i g e ld i ğ i zaman oraya g eltird i . Melâhat da pek mahdud e sb a b ı m a iş e t le r iy le e v i id a rey e ve ç o c u k la r ın ı t a h s i l e ttirm e y e u ğ r a ş ı r d ı . Ç o c u k la rın ı da an lam ıyordu . I s tib d a d a lt ın d a e z i l e n , mahvolan g e n ç l iğ i n i n h a t ı r a s ı , o n la ra pek s e r b e s t b i r t e r b iy e verm esine sebeb olm uştu. Şimdi h e d e f tecavü z
e d ild iğ in d e n korku yordu . Oğlu M idhatm spora f a z l a inhimaki k e n d is in i her gün b i r kazaya in t iz a r d a b ı r a k t ı ğ ı g ib i t a h s i l i n i ihm al etm esin « eder d iy e korku yordu . K ı z ı , Mebruke, b i l a k i s t a h s il e f a z l a heves g ö s t e r m iş t i, ev i ş l e r i n i , so sy e te h a y a t ın ı ihmal e d iy o r d u .
Mebruke, F ran sız mektebinde t a h s i l i n i ikm al e t t ik t e n sonra Hukuk F a k ü lte sin e devam etmek i ç i n ı s r a r e t m i ş t i . İ k i sene sonra mezun
o l a c a k t ı . . . B ir mahkeme kapusu önünden geçmemiş olan M elâhat, k ı z ı n ı avokat k is v e s in d e , koltuğunda b i r cüzdan, A d liy e k o r id o r la r ın d a
tasavvu r e d in ce ü r p e r i r d i . . . Her t ü r lü k a d ın lık h is s in d e n te c e r r ü d etm iş g ib i görünen bu çocuğun i s t i k b a l i ne o la c a k t ı ?
Bu e n d iş e le r e sebeb ola n gene k ı z , odanın uzak b i r k ö ş e s in d e ,
e lin d e b i r k i t a b , o tu r u y o r , fa k a t k i t a b ı okunuyordu. Ara s ır a g ö z l e r i n i k on solun sa a tin e g ö tü rü y o rd u . Ista n b u ld an g e le n vaporun düdüğünü
i ş i d i n c e i r k i l d i . Son zamanlarda h a li büsbütün d a lg ın ve e s r a r l ı olm u ştu . Bahçeye k a y d s ız b i r n a z a r la b a k ıy o rd u .
Orada te n n is e n ih a y e t v e r m iş le r , dut a ğ a c ın ın a lt ın d a k i masanın e t r a f ın d a çay i ç i y o r l a r d ı , föidhxt K i r a c ı l a r ı i l e pek çabuk ahbab
olmuş ola n M idhat, gramofona b i r dans p la k ı k oydu . Gûya h iç yorulmamış g i b i i k i k ızd a n b i r i n i dansa davet e t t i , a rk a d a şı da ö t e k i n i .
F ıtn e t hanım a r t ı k h iç b i r şeye ş a ş ılm ıy a c a ğ m a karar v e rm iş , yen i zamanların yeni u s u lle r ikame e d e c e ğ in i z ih n i kabul e t m i ş t i . 0 s e r b e s t g e n ç le r e bakarken g ö z l e r i n i duvarda a s ı l ı b i r levhaya götürdü : xşKxkxfe*xxxxHxyağixxfeByaxkixxpBX±XKx±
k e n d is in in on beş y a şın d a iken paşa b a b a s ın ın y a p t ı r d ı ğ ı y a ğ l ı boya b i r p o r t r e s i ; s â f ve tunbul b i r ç e h r e , i r i mavi g ö z l e r , om uzlarına dökülmüş s a r ı s a ç l a r . 0 y a ş ta iken bu b a ğ çed ek i k ı z l a r g i b i s e r b e s t o l a y d ı, yaşmak arasın dan pek b e ğ e n ile n g ö z l e r i acaba ne k a lb le r i fe t h e d e c e k t i ?
M elâhat, b a ğ çed ek i n e ş e li g e n ç le r e , k a r ş ıs ın d a k i müte-fekkir k ız a b a k t ı ve düşündü : acaba g e n ç liğ in d e o s e r b e s t liğ e m alik o la y d ı
h a y a tta kendine b i r gaye ta y in e d e b ile c e k m iy d i, hayat a r k a d ış ın ı i s t e d i ğ i g ib i in t ih a b e d e b ile c e k miydi ?
Mel»rukeye sordu t
- Sen n i ç i n b a ğ çe y e , a r k a d a ş la r ın ın yanına g itm iy orsu n ? - Başım a ğ r ı y o r . . .
0 güne kadar baş a ğ rıs ın d a n ş ik â y e t e t t i ğ i vaki olm a m ış tı. Bu k ız d a h iç b i r zaman a n lıy a m ıy a ca ğ ı b i r h a l v a r d ı .
Kapu a ç ı l d ı , h iz m e t ç i, Ista n b u ldan rai s a f ir g e ld i ğ in i haber v e r d i . F ıtn e t hanım m is a fir e dairoPmemnun o lu r d u . M elâ ha t,her yani
h ad iseden b i r f e lâ k e t t e h l ik e s i memul e d e r d i.
Deniz ü stü ndeki g en iş salona g id e r le r k e n Mebruke a rk a la rın d a n g e l d i . A n n e le ri buna taaccub e t t i l e r çünki yab an cı m is a fir le r d e n
daima ç e k i n i r d i .
M is a f ir , pek t e k l i f s i z olmadan g ö r ü ş t ü k le r i Saide hanım, b i r kaç seneden b e r i Ista n b u la y e r le ş m iş b i r t i c a r e t ş i r k e t i m ü e ssisin in haremi i d i . Kısmı azami Anadoluda geçen ömrünü a i l e h a y a tın a , e v in in id a r e s in e h a s r e t m iş t i. Hayata d a ir t e l a k k i s i o üç İ s ta n b u llu kadından
f a r k l ı i d i . Hayat onun i ç i n ne p a ya n sız b i r z e v k ü sa fa , ne müdhiş b i r ı z t ı r a b , ne de g a leb e azm iyle g i r i ş i l e n b i r mücadele i d i . Hayat büyük ve m üşfik b i r v a z i f e , te fe k k ü r ve ta h a ssü re v a k it bırakm ıyan c i d d î b i r m e şg u liy e t i d i .
İ lk resm î s ö z le r t e a t i e d ild ik t e n son ra gene k ı z ı n y a n la rın d a n a y r ılm a d ığ ın ı görünce ş a ş ı r d ı , s ı k ı l d ı , h u su sî b i r şey söylemek
is tiy o rm u ş b i r h a li v a r d ı . M elâhat, k ız ın a m analı b i r t a v r la ih t a r e t t i : - K ızım ,bu g ü z e l yaz gününde çok kapandın. Bağçede a k r a n la r ın ın yan m a g it s e n ne i y i o lu r d u . Oyuna i ş t i r a k edemezsen b i l e s e y r e d e r s i n ..
Mebruke, sakin fa k a t k a t î b i r aam i l e cevab v e r d i s - Burası daha s e r in , a n n eciğim .
Saide h a n ım ,için d en "Bu da İs ta n b u l u s u l i " d iy e r e k ç a r e s iz
meramını ifa d e e t t i . H em şerilerin d en ve ah b ab la rm da n b i r i n i n r e c a s ı
ü z e r in e k e n d ile r in i t a s d i e d iy o r d u . 0 hanım, o ğ lu , hukuk m ektebinden mezun Ahmed i ç i n küçük hanımı A lla h ın em riyle istem eye gelmek ü zre müsaade i s t i y o r d u .
"Hukuk m ek teb i" sözünü i ş i d i n c e M elâhat, k ı z ı n ı n gözünü a r a d ı, o , başka yere b a k ıy o rd u .
M is a f ir i t e ş y i e t t ik t e n sonra yin e üçü b i r arada k a l d ı l a r . Melâhat sordu :
- Ahmed Beyi t a n ı r m ısın ?
- Benden i k i s ı n ı f y u k a rd a y d ı. Bu sene mezun o ld u .
- Bu gün vâki olan..'- teşe b b ü ste n e v v e lc e h a b erin va r m ıydı ? - E v e t.
- Demek k i a ra n ızd a a n la k m ış s ın ız .
- Evet a n n eciğim . EvlenÜSye karar v e r d ik . - T a b iî, babana y a z ıp müsaadesini i s t e m e l i .
- Ben yazdım a n n eciğim . Akşama sabaha c e v a b ın ı a l ı r ı z .
F ıtn e t hanım h iç b i r şeye şaşmazdı a r t ı k . Maamafih "ne zamanlara k a ld ık " d iy e y a r ı c i d d î , y a r ı m üstehzi m ır ıld a n d ı. G özlerin d e yen i b i r a lâ k a u y a n d ı. D üğünler, z i y a f e t l e r , c a z b a n d la r, d a n sla r ta h a yyü l
e d iy o r d u .
M e lâ h a t»z e v cin i kendi in tih a b edem iyeceği i ç i n , ta n ım a d ığ ı b i r
adamla evlenmeye n a s ı l r a z ı olduğunu düşünüyordu. Fakat Mebruke de
pek g en c,l. Acaba i y i düşünmüş m ıydı ? Sonra nadim olm ıyacak m ıydı ? 0 da bedbaht o l u r s a . . .
edem ediği çocuk e v le n e c e k t i .
Yazan : Seniha Sami M o r a li.
Hayat mecmuasının 92 N o .lu ve 30 a ğ u sto s 1928 t a r i h l i nüshasında n e ş r e d i l m i ş t i r . 0 nüsha Türk k a d ın lığ ın a i t h a f e d i l m i ş t i r .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
