Fatih devrinden bu yana İstanbul'un gelmiş geçmiş Belediye Başkanları

m m

Mm

■

ii&wiX-i&Ki

SALİH PAŞA

(Belediyenin temelini attı)

İstanbul’da belediye hizmetlerinin bağımsız bir idarede toplanması, 1855 te Salih Paşa­ nın şehir emini olmasıyle başlamıştır. 0 yıl 13 temmuz ile 4 kasım arasında, pek kısa bir sü­ re şehir emini olan Salih Paşa’nm bağımsız be­ lediyeye doğru gidişte önemli rolü olmuştur.

SERVER PAŞA

(Atlı tramvayı getirdi)

T

mart 1868 de İstanbul şehir emini olan Server Paşa, 6 temmuz 1870 e kadar süren iki yıllık görev süresi içinde İstanbul'da, “ Atlı Tramvay,, tasavvurunu 1869 yılında gerçekleş­ tirdi, Altı atın çektiği bu tramvaylar, İstan­ bul halkına eğlenceli dakikalar yaşatıyordu.

HAYDAR EFENDİ

(Tüneli yaptırdı)

Bugün Karaköy ile Beyoğlu arasında büyük iş gören meşhur “Tüne!,, İstanbul şehir emini Haydar Efendi zamanında inşa edilmeye baş­ lanmıştır. 30 ağustos 1872 ye kadar süren iki yıllık hizmet süresinde, imtiyazı Fransızlara verilen tünelin tamamlanması için çalışmıştır.

KADRİ PAŞA

(Fırınları intizama koydu)

iki

ayn devrede İstanbul sehireminl olmuştur, ilk devre 19 temmuz 1875 10 eylül 1875 arasına rastlar. İki taylık bu devrede Kt.dri Paşa, fırıncılara aman vermeyen titizliğiyle dikkati çeker. İstanbul’­ daki bütün fırınlan bir düzene kovarken işten ay­ rılmış 24 aralık 1875 - 28 kasım 1876 dak) ikinci devrede ise tasavvurlannı gerçekleştirmiştir. Onun zamaıutına İstanbullular çok temiz ekmek yemiştir.

■ hş-î? v-rm ' v . y ^ v . ^ . s <^n. . ^ < v ' ; ^

(D E V A M I Y A R IN );

ISTANBUL’a

hizmet etmek

bir şereftir

T f <•

Metin SOYSAL

Büyük şair Yahya Kemal Beyatlı:

— “ Bana bir yıldızı malikâne, olarak verseler

bile, bu iltifata çoktan bigâne kalır, ille de İstan­

bul’a dönmek isterdim..”

demişti.

Evet, İstanbul asırlar boyunca dünyanın incisi diye

bilindi. Gelenler, görenler gönülden sevdi.

Aynlamadı.

Neler yazılmadı ki İstanbul üstüne, neler..

OSMAN RAŞİT PASA

24 şubat 1856 ile 18 haziran 1858 arasında 2 yıl İstanbul şehir eminliği yapan Osman Raşit Paşa. Aksaray’daki Arna­ vut kaldırımlarını yenilemiştir

HÜSEYİN KASIP BEY

İstanbul’ da iki ayn devre şehir eminliği yapmıştır, tiki 19 haziran 1858 ile 1 mayıs 1860 arasında, diğeri 23 haziran 1862 ile 6 mart 1 '68 arasındadır.

AHMET ŞÜKRÜ BEY

12 mayıs 1860 tan 14 nisan 1862 ve kadar kaldığı görevi sırasında şehrin temizliği üs­ tünde ısrarla durmuş, hattâ bu işi için tellâllar çıkarmıştır

m

■ ■

ALI RIZA BEY

8 eylül 1872 ile 10 maviş 1873 yıllan arasında hizmet gör­ müştür.

Piyer Loti, Haliç sırtlarından bu şehre bakıp da, de­

rin derin göğüs geçirmişti: Ne mutlu İstanbul’a hizmet

edenlere..

Bu yazı serisinde, işte o

mutlu

insanlar

zincirini

bulacaksınız. Fetihten bu

yana İstanbul’un gelmiş,

geçmiş belediye başkanlan

kimlerdi?.

.Neler

yaptı­

lar?.. Geride neler bırak­

tılar?«

•

İstanbul’da eskiden be­

lediye hizmetlerini

kadı­

lar, ihtisap

ağalan,

mi­

mar ağalar, subaşılar, def­

ter eminleri ve diğer yük­

sek

dereceli devlet

me-

murlan paylaşırlardı. İs­

tanbul Efendisi,

yani İs­

tanbul Kadısı, şehir

işle­

rinde en yetkili kimseydi.

Onun dediği olur, diğerle­

ri

yardımcı

çalışırlardı.

Dolayısiyle İstanbul’un ilk

belediye

başkanı

olarak

Hızır Beyi söyleyebiliriz.

İstanbul’un

fethinden

kısa bir

süre sonra

işe

başlayan Hızır Bey, 1460’a

kadar kadı olarak kalmış­

tı. Kadılığı sırasında İstan­

bul’a en büyük hizmeti de

fetih sırasında gülle yağ*

murundan kalbura dönen

surların tamiri oldu.

Bu­

gün dünyanın her köşe­

sinden

bu tarihî

surları

görmeye gelenler. “ Bunca

zamandır nasıl ayakta ka­

labilmiş?”

diye

oerp-’'’ k

ısırıyorsa, bıında Hızır Be­

yin büyük pavı vardır.

Hızır Bey ile

beraber,

subaşı mevkiinde İstanbul’

un belediye hizmetlerini

yüklenen

Süleyman Beyi

de ilk başkanlardan biri

olarak zikretmek gerekir.

Pek çok hizmetlerinden ö-

türü, sık sık sarayın tak­

dirine mazhar olan Süley­

man Beyin, bu güzel şeh­

re

neler

kazandırdığını

tam olarak vermek güç.

Zira o zamandan

kalma

kayıtlar bu konuda pek

karanlık.

61 BAŞKAN GEÇTÎ

İstanbul’un

belediye

başkanlan için aynı ka­

ranlık devre

13 temmuz

1855 de Salih Paşa’nm bu

mevkie tâyinine

kadar

devam ediyor. Salih Paşa

ve sonrasını da artık bili­

yoruz...

Evet, Salih Paşa’dan ge­

çenlerde toprağa

verdiği­

miz Haşim Baha’ ya kadar,

İstanbul’dan tam 61 bele­

diye başkanı geldi, geçti..

61 başkanın 21’i paşa, 40’ı

sivil hayattan gelmiş kim­

selerdi: idareciler, hukuk­

çular, doktorlar, mühen­

disler.. Hattâ Necdet U-

ğur’un yelişi ile bir de po­

lis müdürü hizmet etti bu

şehre..

Şimdi sîzlere 3 gün sü­

recek bu yazı serisi

için­

de 61 başkanı ve bıraktık­

ları eserleri sunuyoruz.

HACI AHMET EFENDİ

KABUll PAŞA

30 mayıs - 19 temmuz 1875 tarihleri arasında İstanbul şe­ hir emini olarak kalmıştır. 12 mayıs 1860 - 22 haziran

1860 arasında ancak 40 gün İs­ tanbul şehir eminliği yapmıştır.

GALİP PAŞA

20 kasım 1878 - 28 mart 1879 arasında bir yıla yakın İstanbul şehir emini olarak çalışmıştır.

ŞEVKET BEY

25 matt - 24 mayıs 1875 ta­ rihleri arasında İstanbul şehir emini olarak iki ay çalışmıştır.

RASİM PAŞA

30 mart - 20 nisan 1879 tarih­ leri arasında şehir emini ola­ rak İstanbul’a hizmet etmiştir.

ALI PAŞA

23 ağustos 1873 ile 12 tem­ muz 1874 arasında hizmet gö­ ren Ali Paşa, İstanbul’ daki tari­ hî anıtların etrafmı güzelleştir­ miş. mesireleri düzenlemiştir.

REŞİT PAŞA

20 nisan 1879 da İstanbul şehir eminliğine getirilmiş. 5 ağus- ğustos 1879 da da ayrılmıştır. .4

HACI HUSAM EFENDİ

4kasım 1855 ile 23 şubat 1856 yıllan arasında üç ay şehir emini olarak kalmıştır.

İSMAİL PAŞA

İki defa şehir emini olmuştur. Biri temmuz 1874 de, diğeri de ekim 1874 ile 1875 arasında.

Şehir emmliği 2 ekim 17 7i ile 30 ekim 1874 arasında ancak 28 gün sürmüştür.

BESİM BEY

12 mayıs 1873 te İstanbul şehir emini olmuş ve görevi üc ay sürmüştür.

REFİK BEY

28 kasım 1876 ile 14 kasım 1878 arasında iki vıl İstanbul şehir emini olarak çalışmıştır.

FEYZİ BEY

Hüvrivet

Î9 MAYIS 1968

./pW t

VRİNDE

i

SALİH PAŞADAN CUMHURİYETİN KURULUŞUNA KADAR

OSMANLI DEVRİNDE İSTANBUL’A 46 BELEDİYE BAŞKANI

HİZMET ETMİŞTİR. AŞAĞIDA İLK 20 SİNİ BULACAKSINIZ.

20 MAYIS 1988

_Hürriyet

MAZHAR PAŞA

(Bağımsız Belediye için çalıştı)

İstanbul'da bağımsız Belediye teşkilâtına doğru ilk ciddî adımları atan bir başkandır. Şehremini ola­ rak 2 Nisan 1881 den 21 Eylül 1890’a kadar 9 yıl hizmet görmüş ve Saray’ın türlü baskıları altın­ daki bu mevkide, o zamana kadar en çok kalabi­ len bir idareci olmak gibi bir rekor da kırmıştır. Mazhar Paşa, İstanbul sokaklarını onaran, şehrin yollarına önem veren başkan olarak bilinmektedir.

mm

RIDVAN PAŞA

(Kapalıçarşı’yı tamir ettirdi.)

22 Eylül 1890 da İstanbul Şehreminliğine tâyin edilen Rıdvan Paşa, görevinde tam 16 yıl kalmıştır. Bu süre içinde en önemli eseri de. Kapalıçarşı’daki büyük tamir olmuştur. Çarşı 1884 de zelzele ile geniş Ölçüde hasara uğramıştı. Sultanahmet’teki Alman Çeşmesi de onun za­ manında yapılmış. Rıdvan Paşa, Alman İmparatoru H Wilhi2'lm*in. Sultan n. Abdülhamit’e hediye olarak inşa ettirdiği bu çeşmenin etrafını güllük gülistanlık bir bah­ çe halinde düzenlemiştir. Rıdvan Paşa. 10 Mart 1906 da bu görevinden ayrılmıştır.

CEMİL PAŞA (Topuzlu)

(Elektrikli tramvayı getirdi)

Cemil Paşa iki ayn devrede İstanbul Şehremini olarak çalışmış, unutulmaz bir isim bırakmıştır, önce İstanbul- daki bütün hastaneleri bir intizama koyan Cemil Paşa, 18 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914 arasında ilk hizmet devresinde İstanbul’a elektrikli tramvayı getirmiştir. E- lektrikli tramvay İstanbul’da 12 Ağustos 1961’e kadar devam etti. Bugünkü Galata Köprüsü de Cemil Paşa za­ manında yerine yerleştirilmiştir. İkinci çalışma dev­ resinde de »Beşiktaş - Dolmabahoe yolunu yaptıran Cemil Paşa’nın belediyecilik hizmetleri saymakla bitmez.

\ s «f

G

e l « « ?

G e ç « “ !

B @

B o ş

Osmanlı Devri Başkanlan

©

(D Ü N D E N D E V A M )

RIZA PAŞA

İki ayrı devrede İstanbul Şeh- reminliği yapmıştır. İlk devre 6 Ağustos - 22 Kasım 1879, i- kinci devre de 4 Mart 1880-30 Mart 1881 arasındadır.

TEVFfK BEY

BEDRİ BEY

İki ayrı devrede İstanbul Şeh­

remini olmuştur. Biri 8 O- cak ile 19 Mayıs 1909, diğeri 28 Ağustos 1911 ile 18 Ağus­ tos 1912 arasındadır.

30 Nisan 1915 ile 7 Temmuz 1917 arasında çalışmıştır. Bi­ rinci Dünya Savaşı’nm bu en civcivli sıralan, onu iste­ diği gibi çalıştırmamıştır.

MEHMET ARİF PAŞA

30 Kasım 1879 ile 2 Mart 1880 arasında İstanbul Şeh­ remini olarak ödev almıştır.

HALET PAŞA

REŞİT MÜMTAZ PAŞA

10 Eylül 1875-22 Aralık 1875

arasında 3 aya yakm İstanbul Sehreminliğinde bulunmuştur.

11 Mart 1906 ile 10 Mart 1908 de iki sene süre ile hizmet görmüştür.

RAUF PAŞA

ZİVER BEY

19 Temmuz 1908 de bu göre­

ve getirilmiş, fakat topu to­ pu bir hafta kalabilmiştir.

28 Temmuz 1908 ile 16 Mart 1909 arasında 1 yıla yakm Şehreminliğinde bulunmuştur

HAZIM BEY

HALİL BEY

SUPHİ BEY

HÜSEYİN KÂZIM BEY

İSMET BEY

17 Mart 1909 - 13 Temmuz

1909 da İstanbul Belediye Re­ isliğinde bulunmuştur.

*0 Temmuz - 6 Ocak 1909 arasmda Şehreminliği vazi­ fesi yapmıştır.

25 Mayıs 1910 ile 27 Ağustos 1911 de Şehremini olarak hizmet görmüştür.

27 Temmuz 1911 de İstanbul Şehremini olmuş, fakat an­ cak 1 ay kadar kalabilmiştir.

8 Kasım 1914 ile 3 Şubat 1915 tarihleri arasmda 14 ay hizmet görmüştür.

İSMAİL BEY

SEZAİ BEY

KÂNI BEY

4 Şubat 1915 ile 2 ! Nisan

1915 arasında ancak 3 ay bu görevde kalabilmiştir. 8 Temmuz 1917 - 17 Ağustos 1918 arasmda Şehreminliğe vekâlet etmiştir. 28 Ağustos - 15 Aralık 1918 arasmda Şehreminliğe vekâ­ let etmiştir.

YUSUF ZIYA BEY

18 Aralık 1918 ile 4 Mayıs 1919 arasmda vekâleten Şeh- reminliğinde bulunmuştur.

HAYRETTİN BEY

2 Mart 1920 de İstanbul Şeh- reminliğine getirilmiş, fakat bu görevi 1.5 ay sürmüştür.

SALİH PAŞA

YUSUF RAZI BEY

MEHMET ALİ BEY

CELAL BEY

M. ZİYAEflOİN BEY

18 Nisan - 2 Aralık 1920 ara­

sında İstanbul Şehremini o- larak hizmet görmüştür.

5 Aralık 1920 ile 23 Şubat 1921 arasmda 2.5 ay hizmet görmüştür.

24 Şubat 1921 - 5 Temmuz 1921 arasında 4 ay vekâle­ ten Şehreminliği vapmıştır.

5 Temmuz 1921 de İstanbul Şehreminliğine tâyin edilmiş, 4 Mart 1922 de ayrılmıştır.

5 Mart 1922 den 13 Nisan 1922 ye kadar ancak 40 gür Şehreminlikte kalmıştır.

gjgM| % - , *. / •

w>..

21 MAYIS 1968

= z - H ü r r i y e t " ^ 4 .

MUHİTTİN ÜSTÜNDAĞ

(im ar plânrnı yaptırdı)

14 ekim 1928 de İstanbul Vali ve Belediye Başkanlığına tayin edilen Muhittin Üstündağ, bu görevde 10 yıl, yani 4 aralık 1938 e kadar kaldı. Bu süre içinde Üstündağ, güzel İstan­ bul’a başta Şehir Tiyatrolarmı kazandırdı. Son­ ra şehrin imar plânının hazırlanmasına önayak oldu. Atatürk Köprüsünü yaptırdı. Eminönü meydanında geniş ölçüde istimlâklere girişti ve meydanı tanzim etti. İstanbul’da ilkokul sefer­ berliğine de ilk başlayan Üstündağ olmuştur. Ayrıca onun gayretiyle yaptırılan çeşitli yol­ lar, sokaklar hâlâ iş görmektedir.

LÜTF1 KIRDAR

Prof. F. KERİM GÖKAY

(İstanbul’u imara başladı)

8 aralık 1938 den 24 ocak 1949 a kadar onbir sene gibi uzun bir süre İstanbul’un Vali ve Belediye Başkanı olarak çeşitli hizmetlerde bulunan Lütfi Kırdar’ın en önemli eserleri Spor ve Sergi Sarayı, Açıkhava Tiyatrosu, Dol- mabahçe Stadyumu, Taksim Gezisi, Bebek - Emirgân yolu ye Zincirlikuyu’dan Emirgân’a inen caddedir. İyi bir şehircilik uzmanı olarak tanınmıştır. Bunların yanısıra 300 e yakın ilk­ okulu da İstanbul’a kazandırmıştır. Lütfi Kır- dar, D. P. milletvekili olarak Yassıada’da bulun­ duğu sırada vefat etmiştir.

(Gecekonduların babası)

24 ekim 1949 dan 26 kasım 1957 ye kadar İstanbul’un Vali ve Belediye Başkanı olarak hizmet gören Prof. Gökay, gelmiş, geçmiş baş­ kanlar arasında en renkli olanıdır, ön ce mar­ garin yağını İstanbullulara tattıran ve yerleş­ tiren, sonra da tanzim satışlarını kuran Gökay olmuştur. Migros, Gökay zamanında açılmış, Zeytinburnu ve Kazlıçeşme yine onun zama­ nında şehirleşmiştir. Dolayısiyle Gökay, Zeytin­ burnu ve Kazlıçeşme’nin babası diye bilinmek­ tedir. Ayrıca Prof. Fahrettin Kerim Gökay elli­ ye yakın ilkokul yaptırmıştır.

HAŞÎM İŞCAN

(İstanbul’a imzasını attı)

Tek dereceli seçimle 10 aralık 1963 te İstanbul Belediye Başkanlığına seçilen Haçim İ$can. yaptığı İslerle İstanbul’a imzasını atan bir Belediye Başkanı olmuştur. İşcan'ın İstanbul’da yaptırdığı asfaltlar ur- uca eklense Kars’a kadar uzanırdı. Taksim Gezi- si’ndaki mağazalar. Karaköy Meydanı. Karaköy Mey­ danıyım yeraltı geçidi. Çarşık.tpı yeraltı geçidi. Un- kapanı ve Saraçhane köprüleri bu köprüler altın­ daki sıra sıra dükkânlar. Beyazıt ve Eminö.ıü mey­ danlarının tanzimi Galata Kulesi’nin baştan aşağı onarılması ve bir turistik tesis olarak açılması, İscan’ m bu cennet şehre kazandırdığı unutulmaz eserlerdir. Kısa zamanda insanüstü bir gayretle bü­ yük işler başaran İşcan. 11 mart 1968 günü kalp rahatsızlığı ile hayata ve uğruna sıhhatini feda et­ tiği bu şehre veda etmiştir.

\ s \ a n »

f

i #

"

G e Ç 1* ?

ts s s

-M İ Ü U l ı

slanbul 15

başkanı gördü

?: . -'i

HAYDAR BEY

15 haziran 1923 - 8 nisan 1924 arasında hem İstanbul Valisi, hem de Belediye Başkam olarak çalı­ şan Haydar Bey. iki önemli eser bırakmıştır. Biri İstanbul İtfaiyesi, diğeri Mezbahadır. İtfaiye, modern halini Haydar Bey zamanında kazanmıştır.

OPERATÖR EMİN BEY

5 haziran 1924 ile 12 kim 1928 arasında 4 yıl İstanbul Belediye Başkanı olarak hizmet gören Ope­ ratör Emin Erkul’un unutulmaz eseri, İstanbul’un kanalizasyon şebekesidir. Emin Erkul. 4 yıl durup dinlenmeden bu büyük işi başarmıştır.

MÜMTAZ TARKAN

29 kasım 1957 den ertesi yıl 11 mayısa kadar İstanbul Vali ve Belediye Başkam ola­ rak hizmet gören Mümtaz Tarhaıı, bütün ailelerin şikâ­ yetçi olduğu “ Çocuk Kumar­ haneleri” yâni türlü türlü oyun salonlarım kapatmış, şehrin temizliği Kin de başta “ Tükrük Yasağı’ ’ olmak üze­ re sık- tedbirler almıştı.

KEMAL AYGÜN

Belediye Meclisi seçimiyle 25 aralık 1958 de İstanbul Belediye Başkam olan Kemal Aygün, Belediye Sarayı inşaa­ tım tamamlamış ve Mende­ res’in İstanbul’u imarında, ona en büyük yardımcı ola­ rak çalışmıştır. Aygün, 27 Mayıs İhtilâli ile İstanbul Be­ lediye Başkanlığı görevinden ayrılmıştır.

GENERAL REFİK TULGA

27 Mayıs İhtilâli ile İstan­ bul Vali ve Belediye Başkan­ lığına getirilen Tulga’nın, bu şehirde başlıca eserleri Üskü­ dar, Fatih ve Zeytinbur- nu’ndaki Şehir Tiyatrolarıdır. 26 şubat 1962 ye kadar hiz­ met gören Tulga, ayrıca ge­ cekondu yollarının imarına

da başlamış ve tekrar Ordu­ daki görevine dönmüştür.

NİYAZI AKI

5 mart - 16 mart 1962 ve 31 ocak - 28 Şubat 1963 a- rasında iki ayrı devre İstan­ bul Belediye Başkanlığına ve­ kâlet eden eski Vali Niyazi Akı, gecekonduların elektrik meselesini halletmeye çalış­ mış, şehrin pek çok yerine elektrik vermiştir. İstanbul­ luların sevdiği bir Başkan ol­ muştur.

HALUK PEPEYİ

4 eylül 1948 den aynı

yılın 8 aralık gününe ka­

dar 3 ay İstanbul Vali ve

Belediye Başkanlığı göre­

vinde kalmıştır.

KEMAL HADİMLİ

12

temmuz - 5 ekim

1957 arasında İstanbul

Vali ve Belediye Başkanı

olarak kalmıştır. Görevi

vekâletendi.

KAMURAN GSRGÜN

17 mart 1962 - 28 şubat 1963 arasında İstanbul Bele­ diye Başkanı olarak hizmet görmüştür. Başlıca arzusu, Belediyede rasyonel bir ça­ lışma düzeni kurmaktı. Lâkin görev süresi kısa sürdüğü için bu iş yarım kaldı. İETT İdaresindeki çalışmalariyle bu şehre kıymetli hizmetleri geç­ miştir.

ETHEM YETKİNER

14

mayıs - 24 aralık

1958 arasında vekâleten

İstanbul Vali ve Belediye

Başkanlığı •

görevinde bu­

lunmuştur.

NECDET UĞUR

Necdet Uğur ile ilk defa bir Polis Müdürü, İstanbul Belediyesine Başkanlık etmiş­ tir. Uğur, 28 şubat - 9 aralık 1963 arasında hizmet görmüş, ve bu süre içinde gecekondu semtlerine pek çok yol yap­ tırmıştır. Belediye Başkanlığı­ nın seçimle olması üzerine kısa süren Belediye Başkan­ lığı görevinden ayrılmıştır.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a Toros Arşivi