Hürriyet ¡¡
CUMARTESİ, 1 Ocak 2000
Malta Sicilya'nın
90 kilometre
güneyinde,
Afrika'ya 290,
Cebelitarık'a
1830 kilometre
uzaklıkta
Akdeniz'in
ortasında bir
takımadadır.
Tam adaların
toplam alanı 320
kilometrekaredir.
Güneyden
kuzeye en uzak
mesafe 27
kilometre, en
geniş yeri ise 14
kilometredir.
Nüfusu ise
380.000'dir.
Malta, üstünde
insan yaşayan
3, insan
yaşamayan 6
ada ve adacıktan
oluşur. Gozove
Comino üstünde
insan yaşayan
adalardır.
2ü
< oe
û <
^ .'*
< t—S o
< z
s
► Malta dilinin önemli bir bölümü Arapça ve İtalyanca sözcüklerden oluşmuş.
► Halkın yansına yakın bir bölümü Avrupa Birliğine karşı. AB'ye girme konusunda referandum isteniyor.
► Malta’da trafik soldan.Hız şehiriçi 40, şehirdışı 60 kilometre.
► 4 günde ancak bir polise rastlayabilirsiniz. Polis silah taşımıyor.
► Bildiğimiz anlamda ordu yok.
Cumurbaşkanını koruyan küçük çapta bir birlik
var. Askerlik gönüllü olarak yapılıyor. ► Kişi başma düşen milli gelir 8.500 dolar. ► Etiketlerdeki rakamlann küçüklüğü sizi şaşırtmasın. Bir Malta Lirası'nm değeri, 1 milyon 300 bin Türk Lirası'na eşit.
► Yıllık enflasyon yüzde 3.5.
► Düz bir işçinin aylık maaşı 600 dolar (yaklaşık 320 milyon lira), öğretmen 1200 dolar (yaklaşık 750 milyon lira).
► İşsizlik sigortası var, işçi haklan çok gelişmiş.
► Suç işleme oranı sıfıra yakın.
► Halkın koyu Katolik olduğu Malta'da boşanma yok.
► Rahibe okulları yaygın, çocuklar doğmadan bu okullarda sıra alınıyor.
► Malta’da 2 kumarhane var. Her gece en az 5-6 Türk buralarda boy gösteriyor.
► Profesyonel lig yok.
► İki parti var: Muhafazkârlann 35, sosyalistlerin milletveili sayısı 30. Muhafazakârlar 1.5 yıldan beri iktidarda.
________tT
>
^ g ez ı
T
. 1 . aghmet Tork' Malta dilinde söylenen bu söz, asırlardan beri Akdeniz’in ortasındaki ŞövalyelerAdası’nda nesiller boyu birbirine aktarılıyor ve bugün hâlâ kullanılıyor. Hiç
beklenmeyen, inşam şaşkınlığa ve dehşete düşürebilecek olumsuz durumlarda söylenen, 'Üstümüze Türk yağdı', 'Bir Türk çocuğu daha doğdu' anlamlarına geliyor.
1565’li yıllarda Malta’nın Osmanlılar tarafmdan kuşatıldığı sırada Komutan Mustafa Paşa ve Kaptan-ı Derya Piyale Paşa arasındaki bir taktik anlaşmazlığı sonucu ünlü Türk denizcisi Turgut Reis’in bu ülkede şehit düşmesiyle gelişen tarihi olaylar, Türkler’in Maltalı’nm yaşamına damgasını
vurmasının en belirgin özelliğini oluşturuyor. Adanın dört bir yanında OsmanlIların gelişini öğrenmek için yapılan 'Gözetleme Kulelerinin' üstündeki göz ve kulak figürleri bunun en güzel kanıtı.
D
a m g a v u r a n taşNisan 1565’te Saint Elmon Kalesinin 300 kadırga ile gelen 35 bin asker tarafından
zaptedilmesiyle gelişen tarihsel olaylar, Malta diline 'Turgut Reis'in admdan gelen 'Dragon' kelimesini yerleştiriyor. Turgut Reis'in şehit düştüğü yerin adı da Turgut Burnu (Dragont Point).
Ülkede denizden çıkarılan
ve kimyasal yapısı nedeniyle çok kolay işlenüebilen Malta Taşı da, her yere Türkler gibi damgasmı vurmuş. Akla gelebilecek yapı ile ilgili her şey bu taştan yapılmış. Bu nedenle de tüm adaya beyaza çalan sarımsı bir renk hâkim.
Malta'nın 6 bin yıllık tarihi ve bu ülke insanlarının atası Finikelilerin izleri, en belirgin şekilde sandallarda bugün dahi yaşıyor. Baracca Bahçeleri, Osmanlı Kuşatmasının
yapıldığı Büyük Liman ve Üç Şehirlerin görünümü ise insanı asırlar ötesine götürüyor. Gozo Adasındaki MÖ 3600
yıllarından kalma Gatija tapınakları da ilk Mısır Piramiti'nden 1000 yıl önce yapılmış. Mosta Katedrali ise dünyada 4. büyük desteksiz ve kirişsiz kubbeye sahip
bulunmasıyla ünlü.
M
ecburî hîzmetAsırlar öncesinde kaybolmak ve şövalyelerin ruhunu hissedebilmek için Mdina’nm dar sokaklarını arşmlamak gerek. 15. Yüzyılda ölünceye kadar güneş yüzü görmeyen rahibelerin manastırı bu kentte. Vittorisa’daki Engizisyon Sarayı ise 16. Yüzyılda inşa edilmiş. Engizisyon
mahkemelerine ev sahipliği yapmış binada, mahkûmun alçak olan kapıdan geçerken mecburi eğilmesi de, engizisyoncuya hürmetinin zorunlu göstergesi. Marsaxlox Kasabası ise bizim için anlam taşıyor. Bu bölge Osmanlı Donanması’nın adaya ilk çıktığı nokta.
■ Mete ONGAN
