Palandöken meralarının bazı kesimlerinden alınan ot örneklerinde bazı kimyasal özelliklerin otlatma mevsimindeki değişimi

SüLEyMAI.{

DEMİREI

üxivBnsirp

si

zinaer

paxürrgsi

zooTnxxi

nöıüıuü

Vi-'i

i;

ıgga

ı

"

_ı

_{ıuTERıuATı}

_0tılAL

_ANı

MAt

_tu

_{uTRıTıOrıİ GOrılGnE§$}

_z

₀₀

₀

"

BiLDinirER rcireBl

PRoCEEDIl\GS

4

-6

SEPTEMBER

20ü0

ISPARTA/TURKEY

TuBıTAp(

ISBN-g75

-7929-24-7

In le rn a ti on a l An i nal Nu ı ri ri on Con gress' 2000

PALANDÖKEN

_R{ERALARININ

_FARKLI

_{lcsimr,f,niıvorx}

ALINAN

_oT

önıvgIil.ERiNDE

_BA,I

_KiMil}"L

_ffi

_LLİKLER,N

_,TLATMA

nıı

vs

inıix»rri

_»r

_Ğişiıvıi

A]i

Koçi,

Ahmet

cörxuşii,

_Adi]

_BAKoĞLUiji,

_A]r,ng.ü

_{öZı,SıaNii}

j

Atanı.k _{Üniversi tesi Ziraat. Fal«iltesi Tarla B}

i tkil eri Bölümü, ERZURLh,{

" _Çanakkale onsekiz _{Mart Üniverrit.rl}

_a.rut

_Falniltesi

_{ruı" aıtÜı.ı}

Bölümü,

_çANAKKALE

"'Dr. Ziraat Mühendisi, ERZURLrfuf

Özsr:

Eraırum

ili

_Merkez

_İIçeye

_{bağlı Tuzcu}

_Köyi

_meralannda

1gg2-|gg3 yllannda

Yıirtıtıılen bu çalışmada; _,T:rln n tabar1 _{gıiney,.kuJ"v, dogu, batı ve tepe kesinılerinden otlatma sezonu} boYunca

_ls'er

gün aralık]arla _al,nan'oİ

_{orneuerinae-ı,İ. pİor"ırı}

ham selüIoz,

Ca,

Mg p

ve

K

kaPsamırun _{değŞim seYri incelenmiŞtir. incelene,}

o*lıİı.ı.r-yoluna.,

kesirrıler

.rrJra"

_{ve zamana bağı} olarak _{önemli değŞinıler gözlenmişiir.}

_rrry

_,ryrr,

_;;;,;

,ban

kesimınde diğerlerine göre daha

Yuksek ham Protein ve _{daha düŞük ham seluloz}

_İ"s"rl*

_{İrya"oıı*iş,ır.}

_Tüan

harif tutuiduğunda tepe

diğerlerine gÖre daha. _Ytiksek

t'"'

_{prot"ın oraryni sahip olurke4}

ham _{selüloz oraıu yonunden düşük}

değere sahiP olan kesimlerden _{birisi olmuşrur. ilerleyen )anana baği,}

_ourJ-nı,

t""Jiı"ra"

ham protein

orarunda azalma, ham selüloz orarunda ise art,ş uyaeaıırnişır.

ıı",

protein _{oranındaki azalmave ham}

selÜloz orarundak,i

TtıŞm

hı,,

tepede diğerlerine

go."

a;a

y"r"ş

,"yr.tmiştir.

_Ca

_ve

_Mg

_kapsanı

YÖnünden tePe diğerierine göre aana yuı<Jet

J.ğ.;.;;p;;**

_{p ve"K}

yonunoen taban daha zengin

olmuŞtur, MineraJlerin ilerieyen

,^*

_içersinJe

_{go"..rıİ-oldugu}

_{değşim seyri genei}

manada ham

Proteinin _{değiŞim seYrine benzer olmuştur. Ancak}

_{ö. ,;}

_ü;,J,

_tiı"ng,ç,"

ı.,rn,ı

uıilnış

gözjenmiştir.

ffi'ffldzellikİer

Yönünden

yıllİr

arasında

görulen farkıiık

-itiimin

,"ytJ"ı.ı

farklılıktan

Elde ediıen

.sonuçlar degişen yöneyin yem kalitesini önemii derecede etkiledi$ni, _{ayru şekilde} artan _{rakmın Yem kaiitesine olunılu}

_yono.

_tutt

_o;;ı;;;Öu

gostermekıedir, _{B-una göre cüşük}

raJ<ımdan _baŞlaYarak

_s.lry:

_{batı, doğu,}

kııze.v v9 _{tepe veya taban şekJinde yönJendirilecek ..Mevsime}

IJYgun otlatma _{Sisterni" Pı'nıu,n*,*"n}

'faydai

_olucağ

_ı.r.İo*

,".,]rnışt|r Taban _{kesimi toprak nemi}

YÖnünden uYgun hale geldikten sonra _otlatmava

_{aıinmalJ;.;,}

neden_le taban planlanacak _otlatma sisteminde _{Yaz aYlanndi ortaya}

_ç,tr.uk

_y..

_,ç,g,n,

kapatmada dikkate alınması gerekir. _{çünJ«.i taban}

suyu _{yaz aylannda bitki orttısunıin erkenden}

_ı.rrurir,,

_*g;ii;Jk

"aı,

TEMPORAL

_VARIATION

_IN

_CEEMICAL

_{PROPBRTIES OF}

PLA|iT

SAMPLES

_DURING

_GRAZING

_SEASON

_{rnOnİ PALANDOKEN}

RANGELANDS

ABSTRACT:

This _{stucY was conducted in.Tuz-cu Village}

Rangelands in Eraırum befueen l992 and 1993, Plant _{samPles taken}

ho.

_{u"tton.. south, north ea]t and}

sumrnit sites

of

rangeland were investigated _{in terms of.ch.anges}

_*

_.-a.

_pr"r"in,

_.*j.

".ıij"*,'cı

Mg, p and

K

_{contents. There were}

temPoral and sPaüal variation in the parameters _investigarJ.

_{ırİİ.İ"ttom}

_{wıth water table,}

crude protein content was _{higİıer and crude cellulöse w'as lower}

_;Ö;;Ürİ

İı,,.

o,to

sites. Excepting the bo,,orq

plant samples taken from summjt had _{higher protein but lower}

crude cellulose cöntent thaıı from the other sites' [n all _{exPositions, crude Protein}

"Jn*nİgradualJy a*"r.**J ,uırile crude cellulose content increased

as _{the tirne Progressed, but this change was rıilativeıy}

_,ıo*",

in ,ummit site. rhe ,rmmıi had higher _Ca and Mg contents whereas the bonomİaa nÇne, P ana

«

"onr*nr, ,o*pared with the others. patterns

of

temPoral _{variation in minera] content *as siİriıa,}

_{to,ttr.ı-g"'ın}

İro,.i,

contents. However, there was

an initial increase _{in Ca and}

_Mg

_at

't"

uğndng

oı

gr"dü-s..rJ". rır.

fluctuation observed berween

years in paıaneıers _{investigated ivas ııue to Jlimatic variation.}

The results show that exPosition significantly _{uŞ."İ"a the temporal variation of hay quaiiğ}

and

gerater elevation enhaıced haY quality.

_A

_{"§easona] ğuitable C:ranngSystem,,}

should u"

a*ır*a

starting

grazing _{in turn from scuth,}

'*'t,

_'u.i

_"*i"ro

summit

orbono.,ia

_to*

_{lowerto highera]titudes.}

In

the

botcr4

_a

_{gıazsng should..be}

_{a"l"yrJ,rtıLii;;İ;"]J;"İ'İ".o*.}

iavorabie

foi

grazing. In the

grazlng sYstem Plarırıed, Possible mjd season gap in the forage

.*il;;Jiry;İ;;;#;;'"#',nro

_..*rn,.

The speed of decrease in forage quaıity was

iıo*..

_{in the b-onom}

_İı,*

_in

the other sites as water table kept canopy E.een for longer perio,J.

Kcy

Words:

Rıngelınd,

_{Topogrıphy, Forıge}

_QuıIiğ,

lnıcrnaıı<ınal Anımal Nutrııi\n L'ongrcss )UUU

GIRIş

Bitki

örnisüne

zlrar

verTneden üretilen yemden en yüksek faydayı sağayüilmek

için

yem

kalitesinin mera kesimlerine göre

_dğşimini

dikkate alarak otlatmarun planlanması gerekir. Bitkilerde

gelişmenin ilerlemesine bağlı olarak

bitki hitlesi

artarkerı, kuru maddenin kapsamrnda yem kalitesini olumsuz yönde etkileyen unsurlann

orııııı da

artmaktadır _@uxton

ve

Mertens, 1995). fülişmenin

ilerlemesiyle bitkilerde hücre

_içi

yapısal maddelerin aftmast

ile

_{selüloz oranı 1ükselip, protein} oraru

düşmektedir (Nesheirrı, 1990;

Gökkuş

ve

ark.,

1997;

Akgtln

ve

ark.,

1999). Ornegir\ Erzurum meralannda _{yapılan bİr çalışmad4 otlatma sezonu başlangcında Yo}

17

cıvarında olan ham protein oraruıırn yaz sonlanna doğru %

4

civanna düştiiğtı kaydedilmiştir (Koç ve Gökkuş, 1996).

Yine

ayru

yörede meradaki yaygn bitkilerin ele alındığ bir _{çalışmada @akoğu} ve ark., |999a), bitki dokulannda gelişme başlang,ıcında yaklaşık Yo

20

olan ham selüloz orarurun, bitkilerin kuruduğu dönemde

Y"

40'a

yukseldiğ kaydedilmiştir.

Bitkilerin

mineral kapsamında

da

gelişme dönemi boyunca

bir

takım

değişimler ortaya

çıkmaktadır. Genel olarak bitkilerde geiişme ilerledikçe kuru maddede P ve

K

kapsanu a,alırkerı, Ca ve Mg kapsanu bir miktar artıp soffa ır^lma sergilemekıedir (Kidambi ve ark., 1989; Thomas ve ark., l990; Gökkuş ve ark., l997).

Rakım

ve

yöney mikro klimayı değştirerek

bitki

örnisünün gelişme seyri üzerinde etkili

olmailadır. Genelde yüksek rakımda yetişen bitkiler diğerlerine göre

düa

ytlksek yem kalitesine sahiptirler (Strasia

ye

ark., l970).

Bu

durumun

yıiksek

rakırrılı sahaiarda bitkilerin metabolik allivitelerinin yılksek olmasından kaynakiandığ ifade ediimektedir (Okatan, t987). Yine fazla güneş alan

yöneylerde bitki örtrisü daha erken gelişmeye başlamakta ve daha erken kurumakta

(Koç

ve Gökkuş, l999) ve buna bağlı olarakyem kalitesi de değşmektedir (Chun ve Kirrı, 1988).

Yem

kalitesindeki değşimi dikkate alarak otlatma planlannın hazırlanması başanlı

bir

mera

hayvancılığ için önerrılidir.

Bu

çalışma geniş.mera.aianlanna

süip

Palandöken Dağlannda (Eraırum)

yem kalitesinin otlatma mevsiminde yöıeye

ve

rakıma göre değşimini o*aya koymak ve

bu

sayede

otlatma planlanıun hazırlanmasına kaıkıda bulunmak arnacıyla yünitülmü$ür.

MATERYAL

\.E

METOT

.Araştırma Erzurum

Ili

Merkez [Jçeye bağlı Tuzcu

Köyü

meralannda 1992-|993 yıllannda yunitıilmüştür. Deneme parsellerinin özellik]eri

Tablo

l'deki

gibidir. Erzurum iiinin uzun yıllar iklim verilerine göre yılhk toplam

yÇış

450 mJTı

ve

oı-talama sıcakJık 6oC'dir. Araştırmarun yllnihlldüğü yıllarda uzun yıllaı ortalamasına gore daha az yağış kaydedilmiş ve sıcaklık da daha düşük olmuştur.

Tablo

l.

Araştırma Sahasının Genel Ozellikleri. Mera

Kesim Rakım Toprak Ozellikleri

otlatma Mevsimi Baslansıcı

Taban 2000 m Kum.lu-tın, organik madde

o6t3.5l,

pH:?.08, fosfor

5.59 ks/duk:rş,% 0.38 ve ootasvumca zengin. Mayısın son haftası Güney 2250 m Kumlu-tın, orgzırıik madde

%3.0l,

pH:7.12, fosfor

2.00 kg/da kireç % 0.43, potasyumcazengin. Mayısın.son haftası Kuzey 7250 m Kurrı]u-tın, organik madde oA3.68, pH:7.08, fosfor

2.2| küdu|<Jreço^ 0.35. Dotas\,ırmca zenqin. Haziranın ilk haftası

Dogu 2250 m Kurrılu-tu1 orgaııİk madde o/o4.33, pH.6.76, fosfor

2.36kg/dırn

"çVo 0.35, potaswmca zengin.

Hazirarun ilk haftası

Batı 2250 m Kumlu-tır1 organik madde %3.91, pH:6.94, fosfor

2.7 5 ku/ da^ lareç Yo 0.3 5. notasvumca zengın, Hazirarun ilk haftası Tepe 2500 m Tırılı-kum, organik madde %1.3-1, pH:6.94, fosfor

1.44 ks/da,kıreç%o 0-33. potasrumca zengin. Haziran ortası

Ot

örneklennin aiınmasına

biıki

orrüsünün otlatma oigunJuğuna ulaştığı zamanda başlanrruş

(Tablo

t)

ve

15'er gün ara]ık]arla otiatma mevsimi sonuna kadar devanı edilmiştir.

Birinci

ylda sonbaharda yeniden yeşenne göruldüğü için sonbahann

iik

don]an (ekim ortası) göruldıiğu donemde

otlatma sezonunun sona erdiğ kabul edilmiş ve örnekieneye son verilnıiştir. It<inci yılda ise sonbaharda

I n t e rn a ti o n a l An i na ! Nu t

i

ri on Ccın gre s s' 2000

Yeniden YeŞerme gönıJmediğ iÇin örneklemeye

_ilk

_kanı

_{yağdığı kasım ayına kadar devarn edilmiştir.}

Bunun iÇin her mera k.esiminden yaklaş,k

|9.0

g o,

ö."gİalİnarak

laboratuara taşıııITuş

ve

kururup öğünilerek kimYasal aYtiz]ele hazır ha]e getirilrniİıir.

_elınaİ

_{ot orneklerinde 4 tekarfamalı olarak, ham}

Protein, ham selüloz,

C4

Mg,

P

ve

K

ana,lizleri yapılmıştır. Ham protein ve ham selüloz oraru Akı7ıldz (l984)'u1 Ca, Mg, P ve K aııalizleri ise Jackson (1b64)'ın'belirniğ eİaslara göre yapılnuştır.

Her bir

mera kesimj iÇin otlaıına mevsimi _{başlangıcından sonuna kadar}

_i5'er

_gıin

_aralıkJarla

alınan Örnekjere ait rakam.lann orta]aması alınarak elde' edİİen değerlere varyans analizi uygulanmış ve

sonuÇlann mukaYesesinde _Duncan

_Çoklu

_{Karşılaştırma Testi kullarulnuştıı. Otlatma sezonu içersindeki}

değşirrı-ler zaman farklılıklan ytizünden

_istatistiü

_anali,e

_tabi

_runılrnadan

_{doğudan grafik}

_üzerinde sunulmuŞfur.$ufk üzerinde 1'den

ll'e

_{kadar devam eden rakarnlar maylstn ikinci yansından başlayarak}

devam eden l5'er _{gunJük ara]ıklan tarif etmektedir.}

SONUÇLAR

ve

TARTIŞMA

Eaın

Protein

Oranı:

Mera kesimlerinden alınan

ot

örneklerinin orta.lanıalan incelendiğnde

(Tablo 2), en Yuksek ham protein oranının

(%l5.8l)

_{taban kesiminde, en düşük orarun (%12.27) ise}

kuzeYde olduğ,ı görulrnektedir. _{Tepe kesimi tabana göre düşük oimakla birİikte, diğerierinden}

daha Yr,ıksek ham Protein değerine sahip olmuştur. _Birinci

_!ıia

_{ait İıam protein değerleri ikinci}

_yldan

_daha y-ıiksek olrnuşh,ır, _{Taban kesiminde rnltar arasında ham protein oranı yönünden önenüi}

_bir

_değşim gonilmezken, diğer kesirrılerde ikinci yıla ait veriler daha duşılk olmuşrur.

Tablo 2, Otun Ham Protein ve _{Ham Selüloz Oranlanrun (o/o) MeraKesinıjerine Gore Değşimi..}

Mevkii

_|992

Ham protein

or

1993

--T---ru

i

Ham seluloz

or

Ortalama

i ıssz

,ıqQi İtl Onal

Taban Gıney Kuzey Doğu Batı Tepe Ona.lama 15.93 13.67 l2,78 l j.80 13 98 i 5.37 5.70 ,1.56 1.82 1.57 2.28 2.4| 5.8l

A ---l 27O;--r'

28^0s 2.6|

CD I

zi

ss j

_:o

_ss

2.27D t 26}2 | roıı

z

ig

cn i ;;;i i

;;;;

jIjC

_]

_zo,zz

_j

_;ısg

3.898 İ zsgı İ

zıız

77.57

Bc

27.25

c

27.82BC

28.69

A3

29.06

A

27.33 C 14.24 A l2.-56 B

lj.40

l

26.628

l

_29.29

_A

_27.95 Ayru harfle gösterilen ortaiama]ar

is

_erdir

Şekil

i 'de gÖnjldüğü gibi. mera kesirrılerine gore ham protein oranr zaman içensinde sürekli

olarak _{azalmıŞtır. Azalma seYri taban ve teDe kesinıjeıi-hariç, digerlerinde benzer}

bir seyir takip etmişir. TePede ağustos baŞİannda _{ham protein oranı diğerlerine}

_yaHğırken,

_taba-ncia

_,"rrirn

_{boyunca (tepe}

hariç) _{diğerlerine benzer bir değişim _eözlenrniştir.}

Hım

Selüloz

Oranı:

Merada _{hem kesinder, hem cie yıllar arasıncla otun ham selüloz oranı yönünden}

onemli farklılık]ar ortaYa _{ÇıkrruŞtır (Tabio 2). Mera kesinıJeri içersinde en düşük i.,u.}

_,.ıuıo,

_{oraıı] guney} Ve _{tePe kesinıjennde kavdediiirken (sırasıyia} oı'o _{27 25 ve z1 .33), otunca en}

1uksek ham selüloz oraıuna batl kesimjnde rastlarımışrır _{(?o2906). Bir;ncı}

_{yıla ait}

_{ortalama değer}

_(%z'sojİ

_iıar.ı

_{yılınkinden}

(%

In ıe rıa ri o na l Ani ma l Nurn i on Co ngress' 200a

yeniden YeŞerme gönlJmediğ için örneklemeye

ilk

karın yağdığı kasım ayına kadar devam edilmiştir. Bunun iÇin her mera kesiminden yakJaşık 500

g

ot

örneği alınarak laboraruara taşınnış ve kururup

ö$ini.lerek kimyasal analizlere hazır hale getirilmişıir. Alınan ot ömeklerinde 4 tekariamü olaralq hanı

Protein, ham selüloa

Cq

Mg,

P

ve

K

ana,liz|eri yapılrruştır. Ham protein ve ham selüloz oranı A]qnldız

(l98a)'u1 Ca, Mg, P ve K analizleri ise Jackson (l96a)'ırı belirrtiğ esaslara göre yapılnuştır

Her bir mera kesimi iÇin otlatma mevsim,i başlang:cından sonuna kadar

l5'er

gun aralıklarla

alınan örneklere ait raİanılann ortalaması ajınarak elde edilen değerlere varyans analizi uygulanmış ve

sonuÇlann mukayesesinde Duncan _Çoklu KarşılaşttrTna Testi kullarulnıştır. Otlatma

*ro*

içersindeki

değiŞinıler zalTün farklılıklan yrizünden istatistiki nnelizg tabi rurulrnadan doğudan grafik üzeriıde sunulmuŞtur. Grafik ıizerinde l'den

l1'e

kadar devam eden rakarrı_lar mayısın il<inİi yansından başlayarak

devam eden 15'er gıinitik aralıklan tarif etmektedir.

SONUÇLAR

ve

TARTIŞMA

Eam

Protein Oranı:

Mera kesimlerinden alınarı

ot

örneklerinin ortajamalan incelendiğinde (Tablo 2), en yuksek ham protein orarurun

(%l5.8l)

taban kesiminde, en düşük orarun (yo|2.zİ1 ise kuzeYde olduğu gönilrnektedir. Tepe kesimi tabarıa göre düşük olmakJa birlikte, diğerlerinden daha

Yı,lksek ham Protein değerine sahip olmuştur. Birinci yıia ait ham protein değerleri iÜnci yıldan daha

Ytiksek

olınuŞır.

Taban kesiminde _1ıllar arasında ham protein oİaru yontınden önerrüi

6i,

a.gışı-gönilmezken, diğer kesirnlerde ikinci yıla ait veriler daha düşük olmuştur.

Tablo 2. Orun Ham Protein ve _{Ham Selüloz Oranlanrun {Yo) Mera Kesinıjerine Gore Değşimi'}

Mevkii Ham protein oraru Ham selüloz oranı

ry92

1993

Ortajama

j |992 ffi

Taban G.iney Kuzey Doğu Batı Tepe 5.9] 3.67 z,,78 3.80 3.98 5.37 5.70 l .56 1.82 1.57 ,) ,)f,, 2.4| 5.81 A 2.6l CD 2.27 D 2.68 CD J.lJ L 3"89 B

27.06

|

zs.os

l

zı.sı

ai

27

95 l

zs.ss

l

zı.zs

c

26

32 | zı:ı

_l

:z

ız

ac

25

21 l ız.ıı

_l 28.69 AB

26.22

₁

31

89

_|zs.oe

ı

26,93

_|

zı

ız

|zı

ıı

c

Onaiama 14.24 A l2._§6 B

3.40

l

26.628

l

29.29A

_127.95

Ayru harfle gösterilen orta.lamajar istatistiki olarako/o1atıiipnae uenzerair

Şekil

l'de

göniidüği

_ğbi,

mera kesirrı]erine göre ham protein oraru zaıTıan içerisinde sürekli

olarak azalmıŞtır. Azalma seyri taban ve teD€ kesinıJeri hariç, diğerlerinde benzer bir seyİr takip etmişir. TePede ağustos baŞlannda ham protein oranı diğerlerine yaHğırkerı, tabancla _{mevsim boyunca} (tepe

hariç) diğerierine benzer bir değişim gözlenmiştir.

Ham

Selüloz

Oranı:

Merada hem kesimler, hem de yıJlar arasrnda oıun _{ham selüloz oranı} yönünden Önenıli farklılıklar ortaya _{çıkmıştır (Tabio} 2). ivtera kesinıleri içersinde en «lüşük _{ham selüloz oraıu} günay

ve tePe kesirrı]ennde kaydedilirken (sırasıyla % 27 .25 ve 27.33), otunCa en yüksek ham selüloz oraıuna batı kesinunde rastlannuştır (%29.06). Birinci yıla

aiı

ortalarna değer (%İ6.62) _ikinci yılınkinden (%

ln rcrna ri ona l An i mal N u ın ri on Can _{gres.r. 2ü)0} _, o\ '<

-]v = t--lJ U

;

le\

ı*

l i { i ,i

-_----_;

--_-*-

_Tıbarı

_l ]

---O--

Cuney _,'

-X-

Dogu' :]

-

Batü

ri

]"},,Teoe

iİ --ıl i

3

1_

i-..*,5

-r-Zaman I I I

-_--]

Şekjl l. Ham protein _{orarurun zaman içersindeki değişimi.} Selüioz oraffun

.9tl1!'u Sezonu içersindekı değşim.i dikkate^ _{a]ındığınd4 ilerleyen zamana}

bağlı

olarak _{arnığ görulmektedl'}

_rŞ'ı"ı

_il,

_i'pi

_g.n.ıo"

a;g""i

k.rıJ.r.

_{orarıla mevsim boyunca daha düşük}

ffiil:

§a.rfJ,.i'§

_}Hl

_[to;.n**

_J#,TH1ff

İ[

*

r]oi"

il;;

;

_{ma trend in e}

,:.l0

^\

:35

§30

o

_ı25

o

Zın

4) 7) l§

§ıo

-*--Taban

--+--Gılney

- _Kuzey

-dF-

Doğu

-Batı

6 Zwnan

KalsiYum

_orını:

_{Farkjı mera kesinıjerinden alınan}

ot

örneklerinde _{otun kalsiyum kapsarru}

Yönünden Önemli farklılıklar

_{kafiediımiEıi.-i.p.}

t.rırira"i'r#:,

9.:!*

en _{yuksei Ca değerine} sahiP olurken (%

_,l,),,uatı

_teŞmı

_ei

j;iut

.c"'.

(7.0-roi'rhjp'iirrr*,

(Tablo _{:;. nirincı ylda alınan}

ot Örneklerjnde _{ikinci vıJa_göre daJıa yrıksek cu}

3ru.ı ,.rp,İ

_"aıı*İ*.

Bünin mera kesirrılerinde _{Ca oraru}

;:Til

_{ffi;'lİ,il:::}

j;ltxİnffi.;",,',o*u

ı,.'

-ı,;lü,,i""-g;i,;,

iş,

_;,

Ancak bu

Şekil 2. _{Ham selüloz orıuurun zemaııiçrsindeki}

cieğşimi.

'"''"

',

*i *"" *"'

zyım orarıJanrun Kesinılerine _{Göre Değşimi"}

Mevkii _ .__naısvum (Ça) Oraru (%)

1992

1993

rı*aı Oraru ( I Taban I Guney Kuzey Doğu Batı Tepe 0.98 1.02 i.08 0.87 0.72 1.37

0.93

_|

oıon

0.99

_l

ı.oo

s

0,69

_|

o.as

c

0.69

_i

o.zg

o

0.67

_|

ozoe

0.99

_l

ı.ısa

L

1993

_O*al, Z746 2663 2594 2792 2578 3044 2736

A

246l 2373 2573 2204 2400 2668 26a4B 2518

c

2583 B 2498

c

2489

c

2856

A

Ortalama _1.01

_A

_0.83B

l

_osi

2446 B 259l. ğu5tğruen ortalaınalar ıstatistiki olara k_{%l dtizende}

bitŞJİ

In te rn a ti on cı l ıln i ma l Nu ı n ti on C on gress' 2000 1,6 1,4 |,2 l c,8 0,6 0,4 0,2 0 I ] I l l \o o\ (ğ

o

E 5 >\ ,ö

?y

67

Zarrıan 3500 3000 2500 2000 l 500 l 000 ,I .

*Taban;;

. ]

-+--

Güne_,-, l ,

- --

- Kuze1. 1

|*-Doğu

;1

l-Batı

, :

_-O--

Tepe _{_,} ,

l 2 3 4 5 6 7 8 9

İ0

ll

Zaman

Şekila. Mera otunun Mg kapsamırun _{otlatma mevsimindeki değşimi.}

Tablo 4,Otunun Fosfor ve _{Potasyum Konsantrasyonunun Mera KesirrıJerine}

Göre Değşimi".

Oraru

Ortalama

Şekil3. Otun Ca ofıınrntn _{otlatma mevsimjndeki değşim seyri}

Magnezyum

_oranı:

_Mera

_{otunun magnezy,ı]m}

kapsanu kesinı]er arasında _{önemli farklılık}

gÖstermiŞtir, _{En yuksek ortalarna magneTwm}

oranı- 28j6

pp, ı"

_{tepe kesimiıde belir|enirk'en, batı (2489}

PPm) ve _{doğu (2a98 PPm) YamaÇlafuan'alınan.otlar. en}

.auşul ı"ıg'oraruna sahip olmuş|ardır. Taban ve

kuzey kesimleri

orta

_.grupta yer a,lmışIardır.

_İık

_yıla

_ıı,

_ırıg

_Jş.rı.rı

_{ikinci yılınkinden}

daha düşük olmuŞtur (Tablo _{3), Taban}

"

İ"P"

ı."rirı"İ

1ilç,'ırıg

t"pruİ,

yoİuno.n diğerlerinde zaman]a genel bir

H;'#:,,ffif:,J"Ti;;o"o"

başlangçtaki

iafif bii

u",İ,

,r'tıu"i

Ç^ı^u,tabaiaa i*e

"yıuiJ"n soffa arüş

=

_o

o.

N

6)

ğo

Fosfor

_oranı:

_{Yıllann ortalamasına göre, orun fosfor}

kapsanıı yonünden en zengin kesim taban

(]756 _{PPm) olurken, batı (9Io ppn,)}

_v;;;ğu

₍₉₅₁

ppm) ycıneyl'eİ _{en düsük değerlereiahip olmuşnır}

(Tablo

₄₎

_{ikinci Yıla ait}

_d"ğ:l.İj.

_u;*.ıy,L

_gore

da}ıayuisek olmuştur. _{Fosfor*oraru taban hariç diğer} kesimlerde sezonun _{ilerleme*si ile birtikte ,r"İ,.t"n, ıabada eylulden}

sonra atış göülmüştür (şeki] 5)

1992

₁₉₉₃

_Oftal.",",

_|992

_t993

_-0,1"İa1r" Taban Cıtiney Kuzey Dofu Batı |7,72 1470

l34l

958 864

Ill0

1741 14a6 l 365 944 956 l458 1756

A

ı438 B l353 C 95l

E

9l0 E |284D 3.3 1 2,46 2.46 2.38 2.16 7 1,} 3.14 ./,. | ) !.L+J 2.34 17< 238 3.23

A

?.29 D 2.44 B 2.36

c

2.20E

2.35

c

1312

A

',

Orn

Inıernodonal Animal _{Nuırıtion Congress.2000} 3000 2500 2000 1500 ı 000 5OO O E O-o.

il

lz

]o

, lJ. PotasYum _oranı:.Mera

kesinderinden alınan ot örnekleri

Tr:lld.

K

kapsanu yönünden _önerrıli

farklılıklar gönilmüstıir

l1b'n

*İ;;;;ğ:*

,:H,,

"il;

ir,:.23),

batı

",

atış#x

oranna (To

2'20)

saluP olmusrur,(T:bl:

_{oı-'ı''t-ru, #otun}

_K

k.pr"r,

;statstıı<i _{açıdan (p§Obs; ıunc;}

y|a

ait

değerden _{daha Yuksek}

_u"ıun"Şi"

''ü;;

t.rl.ı"ın.'gl;.'irr[,,,,u.

_{sergiıemetıe}

_!ilıitr.,

ilerleyen

ffi İ:

*',İ',u3Şffiffi,f

t'ı"-'a'

ii"

*a*ugcızıenıİışiır

;;r,

kesiminde

_.oru.irra,

_kısmen

de

l

5 6 7 8 9 l0 ıı

Zamuı

Şekil 5, Mera otunun P orarurun _oilatma

r"ror*ii"ffi

.h

u

-7 =

}.ı

ql o^

tu

--*=l

ı*-Taban

_{] l} f

+c,n*]l

-

Xrr.,

f İ

-X-nogu

J/

-Batı

f l

:-G--Teoe

] *- _{__j_.j} 6 Zaman

7 8 9 I0

11

Mera ofunun _{X l.up*,n*n}

ol***"r*rç"JilkiŞr*.

.-ir'{era _{kesimlerinden alınan}

_ot

örneklerj.nde_ _{ilerieyen .u:on3.bağlı olarak}

harn protein _oranı

azal'rket\ ham selüloz oraru artlruştır, _{Geiişmenin ıı<}

_{ooninıeiiie,bitkiierde}

ı,uc.e u<ıirnmesinin _}uz]ı

olmasından _{dolaYı hücre.;çensinde}

_{p.;;n y"p,-;;ş;-;;;il:*}

mjktarda

_.mno-urı,

_{ve proteiı} tabiatındaki _enzinılerin

t.,ı"",,,a-uJ'fo:,'iİi,rİ'i.rr, J;;r"r,

ilk

donerrı]erirJ.

_hu,

_protein

oraru Yıiksek olmakıadır,

_{GeliŞmenin'ııJ.-"r,yı.}

_{bı.ıiı.ti'i,-ı:"rl}

.uoırr",.r;-;;';;oııt

aııy"tn

YavaŞlarnası Sonucu, metabolizrnaa.

"l-ır.j

"ı"i,

p."i.irı", ,rİr"ur",

brr;;

;;;. ffirrg,

_*r",

maddeierinden oluŞan _{Y-aPısaI t"uonı,ıJratlrnn}

_,iı.ıun

_{yrk .ı,r;;dır.(Gokkuş,u.}

u*., )oo0). Aynca gelıŞmenin sonjanna dogru

_YaL

_d"kG;;;,rot

_n.gen"irtif

organlara.taşinması _{(Streetei ve}

ark., l966)

İ:r#:Şİt

İlli:,

r"ı"i'a,

i,ni-"oı.uı.tuci.

B;

;t";Ş

uıttiı.,a.

u,,ıv,,ie-

,e

_geı;şmenin

«"i,.öi,ı.,.Ş1;Ş:".U;il.H:,'örlş"üİf

_{;."j,il]?rşİt*,ı:l;şi*şeim,ı990;}

Gerek _{ortaiama,değerlerde, gerekse}

^T

içersindeki değişimde, _{otun kimyasal kompozisyonu} aÇısından

_mera

_kesimjen

_{u'u'*ai-';;;y"}

.çıkan

arı.ırlrn.,]''

saharun

_ekolojik

_{özel,iklerinden}

kaYnaklannuŞtır, _{Zira t'u"n}

",i,,ll-.;r;;d

tauan

tesı,iı.ll'iiı.ı"",

_{yaz kuru}

periyoduna girmeden Önce daha uzun sure _YeŞij

_kala'i;;l

"r|

_,oruri,ura.

v.",a"r

"ü,ıi.ır.a.

tu,nu,,en yağşlara _bağlı

Şekil 6

]

I n t e rn a ti ona l An i ma l N u t ri t i on Con gres s' 2000

olmamasından dolaYı bitkiler

düa

Lızun süre büyıiyebilrnehedir.

Bu

da buradaki mera ofunun daha

Ytiksek _{ham Protein 9ranına}

süip

olmalannda yol- açmakıadır. Diğer kesinıler arasındaki farkıa ise,

YöneYin ve rakımın mikoklima ıızerine olan etkiİi

u.

Üunu bağlı tur-kompozisyonundaki değşim etkilİ olmuŞtur, Zira utan rakınıla _{birtikte otun ham protein oraru}

_artİaha

_(Chun

_r.

_{ı<ırr,, ıssa1, yıne türıerin}

kimyasa.l kompozisyonl annda önemli fark]ı lı kl ar meyrJana gelınektcdi r.

Mera ofunun

_Tl..ld

kompozisyonunda gönilen değşim bitkilerin metabolik faaliyetleri ile ilgili bir olaYdır, Genellikİe_ bitkiterde gelişmİ

_ilerlediğ

_{topraktİn mineral a]ırru azalmakta ve karbonhidrat} birikimi artmaktadır _{(Fleming, l973).}

_Bu

_{aa geliş.eoin}

_{ilerlemesine bağlı olarak bitkilerde}

mineral

madde kaPsamuın ızal6251ndn _{etkili otmaktaa,İ n,;y"ıme başlangıcuıdaki kararsızlıkiarda ise bitkilerin} toPraktan mineral madde alımı ve doku sentezi arasİndaki

_{ıılşU ettiıı}

_{olabilir, çünktı bitkiler büyume} bşlangıcında topraııan

hızlı

bir

şekilde mineral madde almai:tadırlaı.

Bu

durum

bitki

dokulannda

baŞlangıÇta

Ca

ve

Mg

gibi minerallerin artmasına

yol

açmaktadır.

Ancak

zamanla bitki büyıımesinde mineral maddelerin aza.lmasında, bitkilerdeki meta'bolik' faaliyalerin azalması

etkili

olınaktadır. Bu bakımdan zaman,la bitki dokulannda mineral _{madde kapsamırun azaldığırun bir çok araştıncı (Nesheirrı,}

1990; KoÇ ve GökkuŞ, 1996; Akgun ve ark., ı999; BakÖğu ve ark., l9ğ9b) tarjndan tespit edilmesi, bu

YakİaŞınu doğrulamaktadır. Kesimler arasında gönilen -farklılıkta _{ise ortam faktörlerindeki değişiklik} etkiliolmuştur.

Bu

_{ÇalıŞmadan .elde edilen sonuçlara gore; otlatmarun gıineyden baş|atıJaralq diğer yöneylere}

doğu kaYdınlması ve taban ve tepenin en son o-tiatıİması daha uy'gun olacaktır.

Zira

aiarıdabaşlangıçta

toPrak ıslak olduğu _{iÇin çiğnemenin bitki örüsüne zararlı olacağ İ<esindir Bu nedenle her ne kadar bitki}

geüŞmesi erken olsa. da toPraİJann aşın nem.li olmasından

djayı,

bu tip alanlann ottatılmasının sona

bırakılması uYgun olacaktır. Nitekim böyle alanJar _{için Holechek ve}

_art.

_{(1995) tarafindan da benzer} Öneriler getirilmiŞtir. Buna göre hazırlanacak bir otlatma plaru mera otundan en yriksek fayda sağamada Yardımcı olacaktır.

Bu

sonuÇlar yöre meralarında rakım ve yöneyi dikkate _{aİarak .,Mevsime Uygun}

Otlatma Sistemi" _{Planlamasırun} yerinde

_olacğnı

göstermektediİ. Buna göre, düşük rakımdan başlayarak Yıiksek

_Tkıma

aoğru^

ryn"Y, batı, doğu,

Ğ"y-r.

repe veya taban şeklinde sıralarıacak

bir

otlatma

Plarurun ha,arlanması faYdalı olacaiiır. İaban mİra ozelliğne

Lhip

alanlann toplan _{mera alanı içersinde} Çok az bir _{Yere sahiP olması ve genelde çiğneme zaran riski bulunlnası sebebiyle, bu kesimler toprakJann}

nemini kaYbettikleri ve merada _{yem açıgırun görüldüğü herhangi bir dönemde otlatma sistemine dahil} edilmelidir.

KAYNAKLAR

-

Akgün,

İ,,

t,Ko!

ve

S.

Sağsöz, lg99. Autotetraploid _çok

yl!ık

_{çavdar (Secale} montanum Guss,)'ın bazı tanmsal özellikİerinin

_,J.un,

_{bağiı olarak defoşimi. Türk Tar.}

_Ve

_onı.

_{D., 23(Ek}

5),

l119-1124.

A§ıldu,

A.R,.1984. Yenı]er Bilgisi _{ve Teknolojisi. Ankara Ünı. zir. Fak. Yay. No; 868, Ders}

Kit. No: 234, Ankara,4l

l

s.

Bakoğlu,

A,

A.

Gikkuş

ve

A. Koç,

t999b. _{Dominant mer'a bitkilerinin biomas ve kimyasa.l}

komPozisYonlannın büYume_ dönemindeki _{değşimi. II. Kimyasal kompozisyontaı<i aegılınıer. Türk Tar.}

ve Orm. D., 23(Ek 2),495-508.

Bekoğlu, A,, A. KoÇ ve _{A. Gökkuş, l999a. Erzururn yöresi çayır ı.e mer,alarrndaki yaygın bitki} türlerinin Ömür uzurıluğu,_çıçeklenmeye başlama _{tarihi ve ot}

kjtesi

_iJe

_ilğli

_{baa özellikleri. Türk tar. Ve}

Orm D., 23 (Ek 4), 951-957.

Buxton,

_{D.R ınd D.R}

_{Mertens, 1965. Quality-reiated Charactersitics of Forages.}

In Forages

Volume II (ed: R.F. Bames, D.A. Miller and _{C.J. Nelion).'Iowa State Univ. Press,}

_iowa

_USA

_p.83-92.

Chun, W,B, and W.H-

Kim,

1968. Studies

on

productiüty

_aıd

_{çutting management in}

orchardgrass Pa§ture,

_§

Etrect of _{slope, exposure and altitude on grass quaiity in mountain pasnJre.} Korean J. Anim. Sci.., 30, 318-322,

Fleming,

G.A.,

19z3. Minera] Composition

of

Herbage. In Chemistry and Biochemistry

_of

Herbage (Ed: _{G.W. Butler and R.W. Bailey) Academic Press Inc.,}

l ıı ı e rn a ri o n a l An i m a l N u ı ri i o n C o n g r e s s' 2 00 0

Giikkuş'

A".A,

Koç. ve A,

Bıkğu,

ı997. otıak aynğ (Agropyron crislafum Gaertn.),nın bazı

morfolojilq Agıonomik

_ve Kimyasal ozellİklerinin zaman4

üit[ı

üoyrn" ve _{topraki.isni biomasına bağlı}

olaral değşimi.

_TARM

_{D., 6Q): 49-6l.}

Çunuı.tutİİkuŞ,A,,

Sade,B,,

iİci,B.,

2000.

Bitki

Fizryolojisi.

ÇoMÜ

Ziraat

Fak.

Ders

Notlan,

Holechelr,

_J,L,,

_RD.

_{Piepcr and}

_C.H.

_iIerbet,

_{1995. Range Management principles}

and

Practices. Prentice HaIl Int., 526 p.

Jackson,

İ![L,,

1Ç6+. Soil Chemjcal Aıalysis. Agric. Exp.Sta., Wisconsin (4ü ed.), USA, 498 p.

Kidambi, S,P,

A.G.

Matches and T.C. Griggs, 1989. Variability for Ca, Mg,

K

Cu,

Zn

and KJ

Ca+Mg ratio among 3 wheatgrass and _{sainfoin on} southern high plains. J. Range Manage., 42,3|6_322. KoÇ,

A,

and

A,

GİikkuŞ, 1996. Annual _{variation of aboveground biomass, vegetation height and}

crude Protein Yieİd on natural rangelands _{of Era.ırum. Tr. J, Agric. and Forestry, 20, 3o5_3o8.}

KoÇ,

A,

and

A,

Gokkus, l999.The effect of topografical factorss on forage and grazingperods

and carrying caPacitY in eastern _{anatolia regıonn or}

_turtğ.

pro..

_xvııı

_{Int. Grİssi. Cong. (Ed: J.G.}

Buchanan-Smith, _{L.D. Bailey and P. McCaugİ ery), 2, 18-2l.}

Nesheim, L,,.19.99..Herbage quali.ty

_of

_Eiytrica

_{repens, Agıostis capillaris, and Phalaris}

arundinacea, Soil-Cırassland-Anima.lRelationshiİs. _{Pro. İ:* Ğ.n.'ırı"",. European Grassl, Fed.,}

2, 91_95.

okatın, A,,

lYl

Tıabzon İv{eryemana Dersi y_ağış Havzası Alpin Mera|anrun Bazı Fizikse| ve

Yidr.o|ojİk ToPrak Ozellikieri

ile

Vejetasyon yapısı

'Ü;;;;

Araşt,rmalar.

_T,c.

_Tanm

_orman

_ve

Kölşleri

Bak. orman Genel Müd., vay. ırıo: oo+,

Sei No:

62, Ankara,290 s.

StrasiaC,A,,

_M.

_Thorn,

_RW-

_R-ice

_and

_D.R

_Smith,

_{1970. Cırazing}

habits,

diet

and

performance of sheep on alpine ranges. J. Range Manage., 23,2O1.2O8.

Streeter,

C,L.,

D.F.

Burzlaff,

D.C.

Clanton and

L.R

Rittenhouse, 1966. Effect

of

stage

l1T;O,methods

of storage and time on nutritive value of standhiils upland ııay. r. RangeManage., 19,

Thomas,

G.B.,

L.lY.

Varner,

L.H.

B|ankenship,

T.J.

_{Filtİnger and S.C. Heineman, l990.}

Macro and trace mineraİ _{content of selected South Texas d"ei forages. J. Range manage., 43,220_223.}

Varder,

Y.,

1983.

Bitki

_{fizyolojisi Dersleri. II. Bitkilerde Büytime ve Gelişme Olaylan. Ege}

Univ. Fen Fak,, Ders Kit. No;69,

İzaİ,

Zl'l s.