G
Giir
riifl
fl
Plantar topuk a¤r›s›, eriflkinlerde en s›k karfl›lafl›lan ayak problemlerinden birisidir. A¤r›n›n nedenleri tam olarak netlefl-memekle birlikte topuk dikeni olaya s›kl›kla efllik eder. Bununla birlikte asemptomatik hastalar›n %15'inde topuk dikenine
rast-land›¤› belirtilmifltir (1).
Topuk dikeni terimi ilk defa 1900 y›l›nda Alman cerrah Plett-ner taraf›ndan anatomik bir terim olarak kullan›lm›flt›r. S›kl›kla medial kalkaneal tuberositaz üzerinde plantar fasiyan›n insersi-yosunda oluflur. Hastalar genellikle 40 yafl›n üzerindedirler. Ço-¤u topuk dikeninin boyutu 4-6 mm olmakla beraber daha
bü-68
Ö Özzeett
A
Ammaaçç:: Plantar topuk a¤r›s› ve topuk dikeni klinik uygulamada s›k karfl›lafl›-lan problemlerdir. Steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar, lokal steroid en-jeksiyonlar› ve çeflitli fizik tedavi modaliteleri yayg›n kullan›lan tedavi seçe-nekleridir. Bu çal›flman›n amac› plantar topuk a¤r›s› olan, palpasyonla has-sasiyet tespit edilen ve ayn› zamanda çekilen lateral ayak grafisinde topuk dikeni görülen hastalar›n tedavisinde lazer tedavisi ile lokal kortikosteroid enjeksiyonunun etkinliklerini karfl›laflt›rmakt›.
G
Geerreeçç vvee YYöönntteemm:: Çal›flmaya 54 hasta al›nd› ve hastalar a¤r› fliddeti ve palpasyonla hassasiyetin varl›¤› yönünden de¤erlendirildi. A¤r› fliddeti için Görsel Analog Ölçek (VAS) kullan›ld›. Hastalar randomize olarak iki gruba ayr›ld›. Lazer grubunda (n= 24) hastalara; 30 sn. süreyle toplam 10 seans, 904 nm dalga boyunda Infraruj Galyum-Arsenid (Ga-As) lazer te-davisi (5-8), enjeksiyon grubunda (n= 30) hastalara 6,43 mg betameta-zon dipropionate ve 2,63 mg betametabetameta-zon sodyum fosfat ve 20 mg %2 prilokain ile lokal enjeksiyon tedavisi uyguland›. A¤r›n›n fliddeti ve pal-pasyonla hassasiyetin de¤erlendirilmesi tedavi öncesi ve tedavi sonras› 1, 3 ve 6. aylarda yap›ld›.
B
Buullgguullaarr:: Lazer ve steroid enjeksiyonu gruplar›n›n, grup içi karfl›laflt›rma-s›nda, a¤r› fliddetinin ve palpasyonla hassasiyetin uygulama sonras› 1, 3 ve 6. aylarda anlaml› oranda düzeldi¤i görüldü. Her iki grubun tedavi sonras› 1, 3 ve 6. aylar›ndaki de¤erlerinde anlaml› bir fark kaydedilmedi.
S
Soonnuuçç:: Topuk dikeninin konservatif tedavisinde lazer tedavisinin steroid enjeksiyonu kadar etkili oldu¤u, bu etkinin 6 ay kadar sürebildi¤i, bununla birlikte her iki tedavi yönteminin birbirlerine üstünlüklerinin olmad›¤› gö-rülmüfltür. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(1):68-71
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Topuk dikeni, lazer tedavisi, lokal steroid enjeksiyonu
S
Suummmmaarryy
O
Obbjjeeccttiivvee:: Plantar heel pain and heel spur are common clinical problems. Non steroidal anti-inflammatory drugs, local steroid injections and physi-cal therapy modalities are the most commonly used treatment choices. The purpose of this study was to compare the efficacy of laser therapy and local steroid injection in patients who had plantar heel pain, tenderness with palpation and heel spur in lateral ankle X-Rays.
M
Maatteerriiaallss aanndd MMeetthhooddss:: Fifty-four patients were included in this study and were evaluated for the pain intensity and the existence of tenderness with palpation. Visual analog scale (VAS) was used for this purpose. The pati-ents were randomized into two groups; in the laser group (n= 24); Infrared Gallium-Arsenide (Ga-As) laser therapy with 904 nm wavelength was app-lied for 30 seconds for 10 sessions (5-8), in the injection group (n= 30), pa-tients were treated with local injection of 6.43 mg betamethasone dipro-pionate and 2.63 mg betamethasone sodium phosphate and 20 mg 2% prilokain. The assessment of pain intensity and tenderness with palpation were made before and 1, 3 and 6 months after the treatment.
R
Reessuullttss:: In laser and steroid injection groups, the improvement was obser-ved in pain intensity and in tenderness with palpation at 1st, 3rd and 6th months after application. There was not a statistically significant differen-ce between the values of the two groups at 1st, 3rd and 6 months after tre-atment.
C
Coonncclluussiioonn:: It was observed that the laser treatment was as effective as local steroid injection in the conservative treatment of epin calcanei, it las-ted for 6 months. However our results showed that none of the groups was superior to each other. Turk J Phys Med Rehab 2006;52(2):68-71 K
Keeyy WWoorrddss:: Heel spur, laser therapy, local steroid injection
Orijinal Makale / Original Article
Serdil YÜZER, Asl›han SEVER, Eda GÜRÇAY, Ece ÜNLÜ, Aytül ÇAKCI
Sa¤l›k Bakanl›¤› D›flkap› Y›ld›r›m Beyaz›t E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini¤i, Ankara
Y
Yaazz››flflmmaa aaddrreessii:: Serdil Yüzer, Yeni Ziraat Mah. 16. Sok. 21/13, ‹skitler-Ankara
Tel: 0312-3170505, Faks: 0312-3230632, e-posta: serdilyuzer@gmail.com KKaabbuull TTaarriihhii:: Nisan 2006
Topuk Dikeni Tedavisinde Lazer Tedavisi ve Steroid
Enjeksiyonunun Etkinliğinin Karşılaştırılması
yükleri de görülmektedir. Topuk dikeninin boyutu ve semptom-lar›n fliddeti aras›nda bir korelasyon görülmemifltir. Topu¤un al-t›ndan kimi zaman alt baca¤a do¤ru yay›lan yan›c› ve bazen de fliddetli a¤r› ile karakterize semptomlar görülür. Yürüyüfl ve mo-bilite belirgin olarak etkilenmifltir (2). Sabah kalk›nca a¤r› fazla-d›r, uzun süreli ayakta durma ve yürüme ile artar (3). Kalkaneal tüberkülün medial ve distalinde lokalize a¤r› klasik bulgusudur. Patogenezde tekrarlayan incinmelerin yol açt›¤›, küçük ayak kaslar› ve plantar aponevrozun insersiyosundaki kronik hasar ve yineleyen mikrotravmalar önemli rol oynar. Ayak deformite-leri, obezite ve afl›r› sportif egzersizler de bu incinmeyi art›r›r. Oluflan kronik hasar› insersiyonel kartilaj›n elastisitesinde azal-ma takip eder. Hasarl› olan kartilajdaki yar›klar skar dokusunda-ki mezenflimal hücrelerce doldurulur. Yeni kan damarlar›n›n ge-liflmesiyle skar giderek kemiksi dikeni oluflturmak üzere ossifiye olur (2).
Tedavide osteoartritin temel prensipleri izlenir. Ortopedik ayakkab›, tabanl›k veya topukluk ile tafl›nan yükü azaltma, stero-id olmayan antiinflamatuar ajanlar (SOA‹‹), lokal kortikosterostero-id ve anestezik enjeksiyonlar›, iyontoforez, mikrodalga ve ultrason uygulamalar› gibi fizik tedavi modaliteleri yayg›n uygulanan te-davi yöntemleridir (2).
Do¤ada kendili¤inden var olmayan lazer ›fl›n› yapay bir ›fl›kt›r ve farkl› özelliklere sahiptir. Fizik tedavi alan›nda kullan›lan düflük güçteki lazerin dalga boyu elektromagnetik spektrumda görü-nen ›fl›k veya k›z›l ötesi bölümüne uyan bir elektromagnetik ener-ji formudur. Biyofiziksel olarak a¤r› giderici, biyostimulan ve yara iyilefltirici etkileri mevcuttur. Düflük güçteki lazer a¤r› ve yara iyi-leflmesinde 30 y›ld›r kullan›lmaktad›r (4). Orta güçte lazerler ak-tif madde olarak galyum-alüminyum-arsenid (Ga-Al-As) maddesi-ni kullan›r. Diyod lazer olarak tan›mlan›r. Pulse (kesikli) ›fl›n yayar-lar. ‹ndirekt penetrasyon 5 cm'ye ç›kabilir. Günümüzde en çok kullan›lanlar; k›rm›z› ›fl›k Helyum-Neon (He-Ne) gaz lazeri, k›rm›-z› ötesi Ga-Al-As lazeri ve k›rm›k›rm›-z› ötesi Ga-As lazeridir. Son iki tip s›ras›yla 830 ve 904 nm boylar›nda kesikli ›fl›n yayar (5).
Biz bu çal›flmada klinik ve radyolojik olarak topuk dikeni tes-pit edilen hastalarda uygulanan lazer tedavisi ile lokal steroid en-jeksiyonunun etkinli¤ini karfl›laflt›rarak, a¤r› fliddeti ve hassasiyet üzerine olan etkilerini araflt›rmay› amaçlad›k.
G
Ge
er
re
eç
ç v
ve
e Y
Yö
ön
ntte
em
m
Çal›flmaya Ocak 2004-Ocak 2005 tarihleri aras›nda klini¤imi-ze baflvuran, plantar bölgede en az 1 ayd›r süren a¤r›s›, palpas-yonla hassasiyeti olan ve ayak lateral grafisinde subkalkaneal bölgede topuk dikeninin tespit edildi¤i 54 hasta dahil edildi. Has-talar›n istirahat sonras› yük verme, yürüyüfl veya ayakta durufl sonras› geliflen ve istirahat ile rahatlayan topuk üzerinde a¤r› hissi vard›. Sistemik inflamatuvar hastal›¤› olanlar, lokal travma öyküsü verenler ve topuk a¤r›s› nedeniyle 6 ay içinde steroid en-jeksiyonu yap›lan hastalar çal›flmaya al›nmad›.
Çal›flma hakk›nda hastalara bilgi verilerek sözlü izinleri al›n-d›. Kapal› zarf yöntemiyle randomize olarak iki gruba ayr›lan has-talar›n tamam›na silikon materyalden oluflan topukluk, pes pla-nus saptand›ysa tabanl›k ve 10 gün süreyle SOA‹‹ önerildi. A¤r› ve hassasiyetin en fazla oldu¤u noktaya; lazer grubu için (n=24) 2 J/cm2dozunda, 30 sn süre ile toplam 10 seans lazer tedavisi
(Pagani marka, Infraruj (IR) Ga-As, 904 nm dalga boyunda, 3000 Hz frekans) (5-8), lokal steroid enjeksiyonu grubu için (n=30) 6,43 mg betametazon dipropionate ve 2,63 mg betametazon
sodyum fosfat ve 20 mg %2 prilokain enjeksiyonu uyguland›. En-jeksiyon steril bir ortamda optimum koflullarda gerçeklefltirildi. Hastalar supin pozisyonunda yat›r›ld›. Palpasyonla en hassas ve a¤r›l› nokta belirlenerek alkol ve betadin ile sterilize edildi, bu noktan›n 1 cm kadar önünden ve hafif medialinden topu¤un or-tas› hedeflenerek laterale, yukar›, dorsale do¤ru 45 derecelik aç› ile uygulama yap›ld›.
Hastalar yafl, cinsiyet, vücut kitle indeksi (VK‹), semptomlar›n süresi, etkilenen taraf ve ayakkab› numaras› yönünden sorgulan-d›. Sistemik fizik muayeneleri yap›lsorgulan-d›. Tan›mlanan özelliklere uyan a¤r› fliddetini de¤erlendirmek için 10 cm'lik Görsel Analog Ölçek (VAS) kullan›ld›.
Tedavinin 1, 3 ve 6. aylar›nda hastalar takibe al›narak a¤r› flid-deti, hassasiyetin varl›¤› ve yan etkiler yönünden de¤erlendirildi. ‹statistiksel analiz amac›yla SPSS 11.5 istatistik paket progra-m› kullan›ld›. Ba¤›ms›z de¤iflkenlerin, gruplar aras› karfl›laflt›rma-s›nda Mann Whitney U test ve student's t-test, Chi Square testi, grup içi karfl›laflt›rmalarda Mc Nemar Test, multipl comparisons test uyguland›. p<0,05 anlaml› olarak kabul edildi.
B
Bu
ullg
gu
ulla
ar
r
Hastalar›n her iki tedavi sonras› yap›lan 1, 3 ve 6. ay takiple-rinde herhangi bir yan etkiye rastlan›lmad›.
Çal›flmaya al›nan 54 hastan›n 8'i erkek, 46's› kad›nd›. Hasta-lar›n 12'sinde sa¤ ayak, 18'inde sol ve 24'ünde bilateral topuk di-keni saptand›. Demografik özellikleri Tablo 1'de sunulan hastalar, yafl, VK‹, semptomlar›n süresi ve ayakkab› numaras› yönünden gruplar aras›nda karfl›laflt›r›ld›¤›nda aralar›nda anlaml› fark ol-mad›¤› kaydedildi (p>0,05).
Lazer ve lokal steroid enjeksiyon grubundaki hastalar›n 1, 3 ve 6. ay takiplerindeki a¤r› fliddetinin sonuçlar› Tablo 2'de göste-rildi.
Hastalar›n grup içi tedavi öncesi ve 1.,3.,6. ay takiplerindeki a¤r› fliddeti ortalamalar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda anlaml› düzeyde azalma oldu¤u tespit edildi (Tablo 3).
Lazer ve lokal steroid enjeksiyon gruplar› aras›nda tedavi ön-cesi ve tedavi sonras› 1, 3, 6. ay takip a¤r› fliddeti de¤erleri karfl›-laflt›r›ld›¤›nda aralar›nda istatistiksel olarak anlaml› fark saptan-mad› (p>0,05).
Tedavi öncesi palpasyonla hassasiyeti olan hastalar›n 1, 3, 6. ay takipleri yap›ld›¤›nda, grup içi karfl›laflt›rmalarda hassasiyette belirgin azalma kaydedilirken (p<0,001), gruplar aras› karfl›laflt›r-malarda anlaml› fark saptanmad› (p>0,05) (Tablo 4).
T
Ta
ar
rtt››fl
flm
ma
a
Plantar topuk a¤r›s› veya plantar fasiit s›k rastlanan ayak problemlerindendir. Etiyolojisi ve tedavisine dair pek çok çal›flma yap›lm›fl, tam bir netlik elde edilememifltir. As›l olarak kalkaneal dikenin a¤r›yla iliflkili oldu¤u düflünülmüfl ve bunu destekleyen pek çok çal›flma sunulmufltur (1,3,9-11). Du Vries infeksiyonlara k›-yasla plantar fasiyan›n orijinindeki mekanik incinmenin kalkane-al diken oluflumunda önemli bir faktör oldu¤unu belirtmifltir (9). Forman ve ark. (12) herhangi bir biyomekanik anormalli¤in kalka-neusun plantar tüberkülünde, intrinsik kaslar›n orijininde belir-gin bir strese yol açaca¤›n› öne sürmüfllerdir. Bununla birlikte to-puk dikeninin önemi belirsizdir çünkü toplumda genel olarak tes-pit etmek mümkündür, s›kl›¤› yaflla beraber artmaktad›r ve cinsi-yet fark› göstermemektedir (13).
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(2):68-71 Turk J Phys Med Rehab 2006;52(2):68-71
Yüzer ve ark. Topuk Dikeni Tedavisinde Lazer ve Steroid
69
Çal›flmam›zda hastalar›n ço¤u ileri yaflta, kad›n ve afl›r› kilolu kiflilerdi. Benzer flekilde Prichasuk ve ark. (3), plantar topuk a¤-r›s›nda pes planus ve kalkaneal dikenin iliflkisini inceledikleri ça-l›flmalar›nda, hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun kad›n ve yar›s›n›n afl›r› kilolu oldu¤unu göstermifllerdir. Afl›r› kilonun, yafl›n ve cinsi-yetin kalkaneal e¤imi azaltarak diken oluflumuna yol açan önem-li faktörler oldu¤unu beönem-lirtmifllerdir. Kiloda art›fl topuk dikeninin geliflimini kolaylaflt›rmaktad›r.
Hastal›¤›n tedavisi as›l olarak konservatiftir. Fizik tedavi mo-dalitelerinin yan› s›ra aflil tendon ve plantar fasiya germe egzer-sizleri, aktivite modifikasyonlar› s›kl›kla önerilen tedavi yöntem-leridir (14). Tedaviye dirençli olgularda ve ayak deformitelerinde operatif de¤erlendirme önerilmektedir (15). Son y›llarda düflük doz radyoterapi ve flok dalgalar› tedavide kullan›lmaya bafllan-m›flt›r (2,16). Topuk dikeninin tedavisine yönelik çal›flmalarda US eflli¤inde veya palpasyonla lokal steroid injeksiyonu baflar›l› bu-lunmufltur. Kane ve ark. (17)’n›n çal›flmalar›nda, ultrason eflli¤in-de yap›lan enjeksiyonun, palpasyonla belirlenerek yap›lan enjek-siyondan üstün olmad›¤› gösterilmiflti. Genç ve ark. (14)'n›n yap-t›¤› bir çal›flmada plantar fasiitte steroid enjeksiyonunun etkili ol-du¤u gösterilmifltir. Fizik tedavi modalitelerinden iyontoforez, mikrodalga ve ultrason yayg›n olarak kullan›lm›flt›r (2,18,19).
fiu ana kadar yaln›zca baz› lazer tipleri, a¤r› tedavisinde (2002), karpal tünel sendromu tedavisinde (2002) ve iliyotibial band sendromuna ba¤l› a¤r› tedavisinde (2004) FDA onay› alm›fl
olmas›na ra¤men, lazer tedavisi dünyan›n pek çok bölgesinde kas-iskelet sistemi rahats›zl›klar›nda kullan›lmaktad›r (6,20). Dü-flük enerjili lazerlerde doz ayarlamas›nda cm2
'ye verilen ortala-ma güç yo¤unlu¤u; 50 mW/cm2
veya daha azd›r, cm2
yo¤unlu¤u 0,1-4 J/cm2aras›ndad›r (6-8). A¤r› kontrolünde lazer aletinin
pro-bu deriye direk temas ettirilerek, Ga-As lazer kullan›l›yorsa 15-30 sn'lik uygulama yap›labilir. Kronik a¤r›da 10 kez uygulama öneril-mektedir. Popülaritesine ra¤men lazerin kullan›lacak dozu, tipi, uygulama yeri ve süresi hakk›nda standart bir tedavi program› hala bulunamam›flt›r ve mevcut yay›nlarda farkl› sonuçlarla kar-fl›lafl›lmaktad›r (5). Basford ve ark. (21) plantar fasiit tan›l› 32 has-taya plasebo lazer veya aktif lazer tedavisi uygulam›fllar, aktif la-zer tedavisinde düflük güçlü Ga-Al-As IR diod lala-zeri 4 hafta bo-yunca haftada 3 seans kullanm›fllard›r. Gruplar aras›nda, tedavi sürecinde ve tedaviden 1 ay sonras›nda sabah a¤r›s›, parmak ucu yürüyüfl a¤r›s› ve palpasyonla hassasiyette anlaml› bir fark kay-detmemifller, düflük güçlü IR lazer tedavisinin plantar fasitte gü-venli ancak etkili bir tedavi yöntemi olmad›¤›n› tespit etmifllerdir. Bizim çal›flmam›zda ise lazer tedavisi ile lokal steroid enjeksiyo-nunu karfl›laflt›r›lm›fl, her iki tedavi yönteminde de 6 aya varan iyilik hali, a¤r› fliddetinde ve palpasyonla hassasiyette azalma ol-du¤u ancak bu sonuçlar›n her iki tedavi yöntemi için birbirlerine üstünlük göstermedikleri tesbit edilmifltir. Basford ve ark. (21)'na benzer flekilde lazer tedavisinin güvenli oldu¤u bununla birlikte etkili bir tedavi alternatifi de oldu¤u gösterilmifltir.
L
Laazzeerr tteeddaavviissii ((nn==2244)) SStteerrooiidd eennjjeekkssiiyyoonnuu ((nn==3300)) O
Orrtt±±SSDD OOrrtt±±SSDD
VAS (Tedavi öncesi) 8,0±1,2 7,6±1,5
VAS (1. ay) 4,1±2,4 3,4±2,7
VAS (3. ay) 3,2±2,8 3,8±2,9
VAS (6. ay) 3,2±3,3 3,4±3,0
TTaabblloo 22:: HHaassttaallaarr››nn tteeddaavvii öönncceessii vvee 11,, 33,, 66.. aayy ttaakkiipplleerriinnddeekkii aa¤¤rr›› flfliiddddeettiinniinn ssoonnuuççllaarr›› ((VVAASS:: VViizzüüeell aannaalloogg sskkaallaa))..
L
Laazzeerr tteeddaavviissii ((nn==2244)) SStteerrooiidd eennjjeekkssiiyyoonnuu ((nn==3300))
VAS (tedavi öncesi)-VAS (1. ay) p=0,000 p=0,000
VAS (tedavi öncesi)-VAS (3. ay) p=0,000 p=0,000
VAS (tedavi öncesi)-VAS (6. ay) p=0,000 p=0,000
T
Taabblloo 33:: HHaassttaallaarr››nn ggrruupp iiççii tteeddaavvii öönncceessii vvee 11,, 33,, 66.. aayy ttaakkiipplleerriinnddeekkii aa¤¤rr›› flfliiddddeettii ssoonnuuççllaarr››nn››nn kkaarrflfl››llaaflfltt››rr››llmmaass›› ((VVAASS:: VViizzüüeell aannaalloogg sskkaallaa))..
L
Laazzeerr ((nn==2244)) SStteerrooiidd eennjjeekkssiiyyoonnuu ((nn==3300)) pp
Hassasiyet (var/yok) (1. ay) 15/9 15/15 p>0,05
Hassasiyet (var/yok) (3. ay) 8/16 15/15 p>0,05
Hassasiyet (var/yok) (6.ay) 8/16 12/18 p>0,05
TTaabblloo 44:: PPaallppaassyyoonnllaa hhaassssaassiiyyeettiinn tteeddaavvii ssoonnrraass›› 11,, 33 vvee 66.. aayyllaarrddaakkii ddaa¤¤››ll››mm›› vvee ggrruuppllaarr aarraass›› kkaarrflfl››llaaflfltt››rrmmaass›› L
Laazzeerr tteeddaavviissii ((nn==2244)) SStteerrooiidd eennjjeekkssiiyyoonnuu ((nn==3300)) pp
Yafl (y›l) 49,58±1,2 51,53±11,5 p>0,05
VK‹ (mg/m2
) 32,25±4,7 32,53±5,0 p>0,05
Semptom süresi (ay) 30,45±57,3 12,36±17,5
(ortanca) 5,5 5,5 p>0,05
Ayakkab› no 38,37±1,4 38,96±1,8 p>0,05
TTaabblloo 11:: HHaassttaallaarr››nn ddeemmooggrraaffiikk öözzeelllliikklleerrii,, bbuu öözzeelllliikklleerriinn ggrruuppllaarr aarraass›› kkaarrflfl››llaaflfltt››rrmmaallaarr››..
Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(2):68-71 Turk J Phys Med Rehab 2006;52(2):68-71 Yüzer ve ark.
Topuk Dikeni Tedavisinde Lazer ve Steroid
Crawford ve ark. (22) tek bir steroid enjeksiyonuyla ortalama 1 ayl›k bir sürede iyilik halinin devam etti¤ini, 3. ayda etkinin sür-medi¤ini göstermifllerdir. Plantar fasiit tan›l› 236 hastan›n dahil edildi¤i bir çal›flmada, hastalar 5 gruba ayr›lm›fl, bir gruba sade-ce germe egzersizleri, di¤er 4 gruba germe egzersizlerinin yan› s›ra 4 farkl› tipte ayakkab› eklentileri (silikon/keçe/kauçuk/polip-ropilen) kullan›lm›flt›r. Sonuçta germe egzersizleriyle birlikte ya-p›lan ayakkab› eklentilerinin bulgular›n iyileflmesinde daha an-laml› sonuçlar verdi¤i tespit edilmifltir (23). Çal›flmam›zdaki 6 ay süren anlaml› etkinin de önerilen topukluk veya tabanl›k uygula-malar›na ba¤l› olabilece¤i düflünülmüfltür.
Sonuç olarak; topuk dikeninin konservatif tedavisinde lazer tedavisinin steroid enjeksiyonu kadar etkili oldu¤u ve yöntemler-den birinin di¤erine üstünlük göstermedi¤i görüflüne var›lm›flt›r. Özelikle steroid kullan›m› uygun olmayan veya enjeksiyon teda-visinden çekinen hastalarda, lazer tedavisinin etkili bir alternatif tedavi yöntemi oldu¤u hat›rlanmal›d›r.
T
Te
efl
fle
ek
kk
kü
ür
r
Ç
Çaall››flflmmaamm››zzddaa bbiizzee ddeesstteekk oollaann FFiizzyyootteerraappiisstt GGüühheerr KKaahhrra a--m
maann''aa tteeflfleekkkküürr eeddeerriizz..
K
Ka
ay
yn
na
ak
klla
ar
r
1. Kumai T, Benjamin M. Heel Spur Formation and the Subcalcaneal enthesis of the Plantar Fascia. J Rheumatol 2002;29:1957-64. 2. Mücke R, Schönekaes K, Micke O, Seegenschmiedt MH, Berning D,
Heyder R. Low-Dose Radiotherapy for Painful Heel Spur. Strahlent-her Onkol 2003;179:774-8.
3. Prichasuk S, Subhadrabandhu T. The Relationship of Pes Planus and Calcaneal Spur to Plantar Heel Pain. Clin Orthop 1994;306:192-6. 4. Akgün K. Lazer. In: Sar› H, Tüzün fi, Akgün K, editör. Hareket
Siste-mi Hastal›klar›nda Fiziksel T›p Yöntemleri. ‹stanbul: Nobel T›p Kita-bevi; 2002. s. 73-9.
5. Gür A. Romatizmal Hastal›klarda Lazer Tedavisinin Kullan›m›. In: Sa-r›do¤an M, editör. 20. Ulusal Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Kongresi;
2005 Haz. 22-26; Bodrum-Mu¤la, Türkiye; 2005. s. 131-9.
6. Tuner J, Hode L. The laser therapy handbook. Grangesberg: Prima Books AB; 2004.
7. Basford JR. Low energy laser therapy: controversies and new rese-arch findings. Lasers Surg Med 1989;9(1):1-5.
8. Ohshiro T, Calderhead RG. Low Level Laser Therapy: A practical int-roduction. Chichester: John Wiley & Sons; 1988.
9. Du Vries HL. Heel Spur (Calcaneal Spur). Arch Surg 1957;74:536. 10. Keating SE. A new instrumentation for heel spur resection. J Foot
Surg 1986;25:301.
11. Rosenfeld S. Management of the heel spur (syndrome). J Am Podi-atr Med Assoc 1985;75:315.
12. Forman WM, Green MA. The role of intrinsic musculature in forma-tion of inferior calcaneal exostoses. Clin. Podiatr Med Surg 1990;7:217.
13. Williams PL, Smibert JG, Cox R, Mitchell R, Klenerman L. Imaging study of the painful heel syndrome. Foot Ankle 1987;7:345. 14. Genç H, Saraço¤lu M, Nac›r B, Erdem HR, Kacar M. Plantar fasiitin
ultrasonografik de¤erlendirilmesinde steroid enjeksiyonunun yeri. Romatol T›p Rehab 2003;14(1):16-20.
15. Hoppenfield S, deBoer P. Exposures in Orthopedics: The Anatomic Approach. 2 nd ed. Philadelphia: J. B. Lippincott Company; 1994. 16. Chen HS, Chen LMC, Huang TW. Treatment of Painful Heel
Sendro-me With Shock Waves. Clin Orthop 2001;387:47-9.
17. Kane D, Geaney T, Shanaha M, Duffy G, Bresnihan B, Gibney R, et al. The role of ultrasonography in the diagnosis and management of idiopathic plantar fasciitis. Rheumatology 2001;40:1002-8 18. Boike Am, Snyder AJ, Roberto PD, Tabbert WG. Heel spur surgery.
A transverse plantar approach. J Am Podiatr Med Assoc 1993;83:39-42.
19. Dailey JM. Differential diagnosis and treatment of heel pain. Clin Podiatr Med Surg 1991;8:153-66.
20. Basford JR. Low intensity laser therapy: still not an established cli-nical tool. Lasers Surg Med 1995;16:331-42.
21. Basford JR, Malanga GA, Krause DA, Harmsen WS. A randomized controlled evaluation of low-intensity laser therapy: plantar fasciitis. Arch Phys Med Rehabil. 1998; 79:249-54.
22. Crawford F, Atkins D, Young P, Edwards J. Steroid injection for heel pain: evidence of short term effectiveness. A randomized controlled trial. Rheumatology 1999;38:974-7.
23. Pfeffer G, Bacchetti P, Deland J, Lewis A, Anderson R, Davis W, et al. Comparison of custom and prefabricated orthoses in the initial tre-atment of proximal plantar fasciitis. Foot Ankle Int 1999;20:214-21. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(2):68-71
Turk J Phys Med Rehab 2006;52(2):68-71
Yüzer ve ark. Topuk Dikeni Tedavisinde Lazer ve Steroid
