Çeflitli klinik örneklerden soyutlanan Candida’lar›n
tür da¤›l›m› (*)
Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Gaziantep Fahriye Ekfli, Ayflen Bayram, Tekin Karsl›gil, ‹clal Balc›
‹letiflim / Correspondence: Fahriye Ekfli Adres / Address: Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal› Üniversite Bulvar›, 27310 Gaziantep Beflevler/ANKARA Tel: 0342 3603910/77763, Fax: 0342 3601617
E-mail: fahriyeeksi@hotmail.com
Distribution of Candida species isolated from various
clinical specimens
ÖZET
Son y›llarda albicans d›fl›ndaki Candida'larla oluflan infeksiyonlardaki art›fl ve azol grubu antifungallere direnç geliflmesi se-bebiyle Candida infeksiyonlar›ndan izole edilen etkenlerin tür düzeyinde identifikasyonu daha da önem kazanm›flt›r. Bu ne-denle çal›flmada, çeflitli örneklerden izole edilen Candida sufllar›n›n tür düzeyinde tan›mlanmas› amaçlanm›flt›r.
Çal›flmada, Ocak 2005- Ekim 2005 tarihleri aras›nda çeflitli klinik örneklerden izole edilen 95 Candida suflu identifiye edilmifltir. ‹zole edilen 95 Candida suflunun 39'u idrar, 33'ü balgam, dokuzu kan, yedisi vajinal sürüntü, ikisi bronkoalveolar lavaj (BAL), ikisi trakeal aspirat, ikisi plevral s›v› ve biri de dren s›v›s› örneklerinden elde edilmifltir. Candida'lar›n identifikasyonunda germ tüp testi, Tween 80'li m›s›r unlu agarda morfolojik görünüm ve API ID 32C (Bio Merieux, Fransa) kiti kullan›lm›flt›r. ‹zole edilen 95 Candida suflunun 70'ini (%73.68) C. albicans, yedisini (%7.36) C. tropicalis, dördünü (% 4.21) C. pelliculosa, üçünü (%3.2) C. intermedia, ikisini (%2.1) C. parapsilosis, ikisini (% 2.1) C. kefry, ikisini (%2.1) C. fa-mata sufllar› oluflturmufltur. Di¤er sufllar da C. krusei, C. glabrata, C. dubliniensis, C. sake ve C. lusitaniae olarak tan›mlan-m›flt›r.
Anahtar Kelimeler:Candida türleri, identifikasyon SUMMARY
In recent years, due to the increase in incidence of infections with non-albicans Candida isolates and the development of re-sistance to azole-group antifungals, the identification of Candida strains to species level gained significant importance. The purpose of the present study was to identify Candida isolates to species level.
From January through October 2005, 95 Candida strains were isolated from various clinical specimens. The distribution of 95 Candida strains were as follows; 39 from urine, 33 from sputum, nine from blood, seven from vaginal swabs, two from each; bronchoalveolar lavage, tracheal aspirate, pleura and one from dreinage material. For species identification of Can-dida strains API ID 32C (Bio Merieux, France) system and morphologic appearance on Tween 80 corn-meal agar and germ tube test was used. The species of Candida strains was as follows; 70 C. albicans (73.68%), seven C. tropicalis (7.36%), fo-ur C. pelliculosa (4.21%), three C. intermedia (3.2%), two C. parapisilosis (2.1%), two C. kefry (2.1%), two C. famata (2.1%). Other strains were identified as C. krusei, C. glabrata, C. dubliniensis, C. sake and C. lusitaniae.
Key Words: Candida species, identification
Çeflitli klinik örneklerden soyutlanan Candida’lar›n tür da¤›l›m›
G‹R‹fi
Candida türleri normalde insan deri ve mukoza floras›nda bulunan organizmalard›r. Normal birey-lerin %30-50'sinin a¤z›nda ve gastrointestinal ka-nal›nda bulunurlar(1). Baz› haz›rlay›c› faktörlerin varl›¤›nda kandidoz olarak tan›mlanan yüzeyel ve/veya derin akut ve/veya kronik infeksiyonlara neden olurlar. Florada bulunmalar› nedeniyle in-feksiyonlar›n›n ço¤u endojendir. Sistemik mikoz-lar aras›nda en s›k görülen kandidozdur (1, 2) Genellikle infeksiyondan önce florada bulunan mantar say›ca bir art›fl gösterir (kolonizasyon) ve kolonizasyonu infeksiyon izler (1).
Candida infeksiyonlar›ndan en s›k Candida albi-cans izole edilmektedir. Son y›llarda C. albialbi-cans d›fl› türlerin neden oldu¤u kandidozlar›n görülme s›kl›¤›n›n artt›¤› bildirilmektedir (3). Sistemik kandidoz olgular›nda ise albicans d›fl› türler %46'l›k bir oranla daha s›k görülmektedir. Kan-didoz etkeni olarak albicans d›fl› türlerin artma-s›; genifl etki alanl› antibiyotik ve antineoplastik ilaçlar›n kullan›m›na, damar içi kateterizasyona, nötropenik ve immunosuprese hastalar›n say›ca artmas›na, flukonazolün yayg›n kullan›m›na ve ayr›ca hastane ortam›ndaki personelden bulaflma-ya ba¤lanmaktad›r (1).
Mantarlar›n neden oldu¤u infeksiyonlarda morbi-dite ve mortalite yüksektir. Buna karfl›l›k, anti-fungal ilaçlar›n profilaktik amaçla kullan›lmas› ile hem Candida albicans d›fl› Candida türlerinin s›k-l›¤›ndaki art›fl, hem de özellikle azol türevi anti-fungallere direnç gözlenmektedir. Ayr›ca birçok Candida izolat›nda amfoterisin B'ye direnç gelifl-ti¤i de gösterilmifltir (4). Kandidozlar› baflar› ile tedavi edebilmek için Candida türlerinin ve an-tifungal duyarl›l›klar›n›n bilinmesine gereksinim duyulmaktad›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmada Ocak 2005- Ekim 2005 tarihleri ara-s›nda çeflitli kliniklerden rutin mikrobiyoloji labo-ratuvar›na gönderilen örneklerde izole edilen Candida sufllar› de¤erlendirilmifltir. ‹zole edilen
95 Candida suflunun 39'u idrar, 33'ü balgam, do-kuzu kan, yedisi vajinal sürüntü, ikisi bronkoal-veolar lavaj (BAL), ikisi trakeal aspirat, ikisi plevral s›v› ve biri de dren s›v›s› örneklerinden elde edilmifltir. Elde edilen Candida sufllar›n›n 74'ü (%77.9) yatan hasta, 21'i (%22.1) de polik-linik hastalar›na aittir. Laboratuvara gönderilen örnekler %5 koyun kanl› agar, Eozin-metilen-blue agar ve Sabouraud-dekstroz-agar besiyerlerine ekilmifl ve 37˚C'de 18-20 saat inkübe edilmifltir. Örne¤in türüne göre besiyerinde saf yada bask›n olarak üreyen ve Gram boyama ile maya manta-r› oldu¤u belirlenen sufllar çal›flmaya al›nm›flt›r. Kültürde üreyen Candida'lar›n tür düzeyinde identifikasyonu, germ tüp testi, Tween 80'li m›-s›r unlu agarda hif, yalanc› hif, blastospor ve kla-midospor oluflturma özellikleri yan›s›ra API ID 32C (Bio Merieux- Fransa) ticari kiti kullan›la-rak saptanan asimilasyon reaksiyonlar›n›n sonuç-lar› de¤erlendirilerek yap›lm›flt›r.
BULGULAR
Çal›flmam›zda çeflitli klinik örneklerden izole edi-len 95 Candida suflunun 70'ini (%73.68) C. albicans, 25'ini (%26.32) C.albicans d›fl›ndaki Candida'lar oluflturmaktayd›. ‹zole edilen Candida'lar›n tür da¤›l›m› Tablo 1'de verilmifltir.
Tablo1. Candida’lar›n tür da¤›l›m›
Say› Yüzde(%) C. albicans 70 73.68 C.tropicalis 7 7.36 C. pelliculosa 4 4.21 C. intermedia 3 3.20 C. parapsilosis 2 2.10 C. kefyr 2 2.10 C. famata 2 2.10 C. krusei 1 1.05 C. glabrata 1 1.05 C. dubliniensis 1 1.05 C.sake 1 1.05 C. lusitaniae 1 1.05 Toplam 95 100
‹zole edilen Candida'lar›n izole edildikleri klinik örneklere göre da¤›l›m› da Tablo 2'de verilmifltir. ‹drardan izole edilen 39 Candida suflunun 32'si Candida albicans, yedisi albicans d›fl›; balgamdan izole edilen 32 Candida suflunun 28'i C. albicans, dördü albicans d›fl›; kandan izole edilen dokuz Candida suflunun ikisinin C. albicans, yedisinin albicans d›fl› Candida'lar oldu¤u tespit edilmifltir. Dokuz kan örne¤inin üçünde C.tropicalis, yedi va-jinal örne¤in alt›s›nda C. albicans izole edilmifltir. TARTIfiMA
Yaflad›¤›m›z ortamlarda yayg›n olarak bulunan Candida'lar canl›lar›n gastrointestinal sistem ve deri floralar›nda bulunmakta ve uygun koflullarda patojen özellik kazanarak infeksiyonlara yol aça-bilmektedirler.
Son zamanlarda mantar infeksiyonlar›nda art›fl görülmeye bafllam›flt›r. Endojen kaynakl› olmas› nedeniyle nozokomiyal mantar infeksiyonlar›nda ilk s›ray› C. albicans almakla birlikte, antifungal tedaviye daha zor yan›t verdi¤i bilinen C. tropi-calis, C. krusei, C. glabrata, C. parapsilosis, C. lu-sitaniae gibi non -albicans türlerle karfl›laflma oran› da h›zla artmaktad›r (5). Bu sebeplerden dolay› türlerin tan›mlanmas› ve direnç profilleri-nin belirlenmesi önem tafl›maktad›r.
Çal›flmam›zda izole edilen 95 Candida suflunun
70'ini (%73.68) C. albicans, 25'ini (%26.32) C. albicans d›fl›ndaki Candida'lar oluflturmaktayd›. Uraz ve ark.(6) yapt›klar› çal›flmada çeflitli klinik örneklerden izole ettikleri 123 Candida suflu içe-risinde 75'ini (%60.97), Gültekin ve ark.(3) 94 Candida kökeni içerisinde 53'ünü (%56.4), Keçe-li ve ark.(7) da 73 Candida suflu içerisinde 56's›-n› (%76.7) C. albicans olarak izole etmifllerdir. Daha önce klini¤imizde yo¤un bak›m ünitesinde-ki hastalarda yap›lan bir araflt›rmada C. albicans oran› %56.09 olarak bulunmufltur (8). Yine yo-¤un bak›m ünitelerinde yap›lan baflka bir çal›fl-mada 570 klinik örnekten 44'ünde maya izole edilmifl, bu mayalar›n 28'i (%64) Candida albi-cans olarak tespit edilmifltir (9). Liebowitz ve ark (10) çal›flmalar›nda izole ettikleri Candida suflla-r›n›n %68.6's›n› C. albicans'›n oluflturdu¤unu ve bunu C. glabrata (%9.9) ile C. tropicalis'in (%4.7) izledi¤ini bildirmifllerdir. Yine ‹spanya'da-ki bir çal›flmada San-Millan ve ark. (11) t›bbi önemi olan 1537 maya izolat› içerisinde 970'ini C. albicans olarak izole etmifllerdir. Çeflitli arafl-t›rmac›lar da bizim gibi klinik örneklerden izo-le ediizo-len C. albicans s›kl›¤›n› %50'nin üzerinde bulmufllard›r.
Çal›flmam›zda idrardan izole edilen 39 Candida suflunun 32'si C. albicans, ikisi C. tropicalis, ikisi C. kefyr, birerde C. pelliculosa, C. krusei ve C.lusitaniae olarak tan›mlanm›flt›r. Yücesoy ve
Tablo 2. ‹zolasyon yerlerine göre Candida’lar›n tür da¤›l›m›
‹drar Balgam Kan Vajinal sürüntü BAL Trakeal aspirat Plevral s›v› Dren s›v›s› Toplam
C. albicans 32 28 2 6 1 1 - - 70 C. tropicalis 2 1 3 - 1 - - - 7 C. pelliculosa 1 1 1 - - - - 1 4 C. intermedia - 2 1 - - - 3 C.parapsilosis - - 2 - - - 2 C. kefyr 2 - - - 2 C. famata - - - - 1 1 - - 2 C. krusei 1 - - - 1 C. glabrata - - - 1 - - - - 1 C.dubliniensis - - - 1 - 1 C.sake - - - 1 - 1 C. lusitaniae 1 - - - 1 Toplam 39 32 9 7 3 2 2 1 95
ark.(12) 2002 y›l›nda idrar kültürlerinde yapt›kla-r› araflt›rmada 77 sufl içerisinde 60´›n› C. albicans, 13´ünü C. tropicalis, ikisini C. parap-silosis, birini C. kefyr, birini de C. rugosa olarak saptam›fllard›r. Vural ve ark(13) idrar kaynakl› 57 suflun, %61'ini, Kaya ve ark.(14) idrar yolu in-feksiyonu etkeni olarak saptad›klar› 74 maya su-flunun %75.7'sini C.albicans olarak belirlemifller-dir. Yukardaki birçok çal›flmada oldu¤u gibi bi-zim çal›flmam›zda da idrardan ens›k izole edilen etken C.albicans olmufltur.
Çal›flmam›zda, balgamdan izole edilen 32 Candida suflunun 28'i; kandan izole edilen dokuz Candida suflunun ikisinin C. albicans oldu¤u tes-pit edilmifltir. Do¤ruman Al ve ark.(5), çeflitli kli-nik örneklerde izole ettikleri Candida'lar üzerin-de yapt›klar› araflt›rmada idrardan izole edilen 125 Candida'n›n 63'ünü, balgam'dan izole edilen 20 Candida'n›n 13'ünü, kandan izole edilen 78 Candida suflunun 21'ini, vajenden izole edilen 19 Candida'n›n 10'unu C. albicans'›n oluflturdu¤unu tespit etmifllerdir. Gültekin ve ark.(3) 48 servikal sürüntüden 29'unu, 15 balgamdan 11'ini, sekiz kan kültüründen üçünü C. albicans olarak bul-mufllard›r. Tünger ve ark.(15) da vajinitli kad›n-lardan izole edilen 266 maya mantar› içerisinde %61.7'sini C. albicans olarak izole etmifllerdir. Çal›flmam›zda vajinit flikayeti ile gelen kad›nlar-dan al›nan vajinal örneklerde izole edilen yedi Candida 'suflunun alt›s›nda C. albicans saptanm›fl-t›r. Bu sonuç, yukar›daki sonuçlarla uyumludur. Her ne kadar idrar örnekleri ile vajen örnekleri ayn› kiflilere ait olmasa da idrar örneklerinden yüksek oranda C. albicans izole edilmesi, vaginal kolonizasyonla iliflkilendirilmifltir. Çal›flmam›zda, idrar, balgam ve vajinal sürüntüden en çok C. albicans izole edilmesine karfl›n, kan kültürle-rinden daha az oranda izole edilmifltir. Sonuçlar›-m›z yukardaki birçok çal›flma ile uyumludur. Kan kültürlerinden izole etti¤imiz dokuz Candi-da suflunun ikisi C.albicans, üçü C. tropicalis, iki-si C. parapiki-siloiki-sis, birer de C. pelliculosa ve C. intermedia olarak belirlenmifltir. C. albicans
d›-fl›ndaki Candida türlerinin artan s›kl›kla enfeksi-yon etkeni olarak saptanmas› epidemiyolojik dan ve antifungal ilaçlara duyarl›l›k profili aç›-s›ndan oldukça önemlidir. ‹mmünkompromize hastalarda kan kültürlerinde mantar türleri gittik-çe daha s›k izole edilmektedir. Bu hastalar, kli-nikte yatan immün sistemi bask›lanm›fl hastalar olup, çeflitli antifungal ajanlar› kullanmaktad›rlar. Bu nedenle antifungallere dirençli albicans d›fl› türlerin infeksiyonu söz konusu olabilir. Bununla birlikte kan kültürlerinde ço¤unlukla albicans tür-lerinin izole edildi¤i çal›flmalar da vard›r. Swo-boda-Kopec ve ark.(16) maya mantar› izole et-tikleri 42 kan kültüründe en çok C. albicans ve C. parapsilosis'i izole etmifllerdir. Ar›kan ve ark (17) kan kültürlerinde yapt›klar› araflt›rmada en s›k C. albicans'› (%54.3) izole ederken, C. albi-cans d›fl› Candida türlerini de %45.7 oran›nda izole etmifllerdir. Araflt›rmac›lar, bu sonucu bir-çok yerde yap›lan çal›flmalarda gösterildi¤i gibi albicans d›fl›nda kalan Candida türlerinin artan s›kl›kla fungemide ve di¤er infeksiyonlarda etken olabilmesine ba¤lam›fllard›r.
Hastanelerde profilaktik ve tedavi amac›yla anti-biyotik ve antifungallerin kullan›m›n›n giderek artmas› mantar infeksiyonlar›n›n günümüzde daha s›kl›kla görülmesine neden olmaktad›r. Bu enfek-siyonlarda Candida türlerine s›kl›kla rastlanmak-tad›r. Antifungal ilaçlar›n çeflitlili¤inin artmas› ve daha s›kl›kla kullan›ma girmesi çeflitli direnç so-runlar›n› da beraberinde getirmektedir. Bu neden-le özellikneden-le kronik ve immünkompromize hasta-larda tür tayinine giderek daha fazla ihtiyaç du-yulmaktad›r.
KAYNAKLAR
1. Tümbay E: Candida türleri. In: Ustaçelebi fi, eds. Temel ve Klinik Mikrobiyoloji, Ankara: Günefl Kitabevi, 1999; 1081-6. 2. Edwards J E: Candida species. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R ed, Mandell, Douglas and Bennett's Principles and Prac-tice of Infectious Diseases, 5. bask›, Churchill Livingstone, USA, 2000; 2656-2674.
3. Gültekin B, Ayd›n N: Klinik örneklerden izole edilen Candida türlerinin da¤›l›m› ve tan› yöntemlerinin de¤erlendirilmesi. ‹nfeks Derg 2004; 18: 229-234.
4. Koç N: Ülkemizde antifungal direnç. 3. Ulusal Mantar Hastal›klar› ve Klinik Mikoloji Kongresi, Kongre Kitab›. Bod-rum, 2003; 285-300.
5. Do¤ruman Al F, Aktafl AE, Tuncel E, Ayy›ld›z A, Uslu H, Aktafl O: Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Hastaneleri Mikrobiyoloji Laboratuvarlar›nda klinik örneklerden izole edi-len maya türleri. ‹nfeks Derg 2002; 16: 205-210.
6. Uraz G, Arslan S, Ekener S: Çeflitli klinik örneklerden izole edilen Candida türleri. ‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2000; 7: 44-47.
7. Keçeli S, Budak F, Sönmez Tamer G, Willke A: Candi-da türlerinin baz› antifungallere duyarl›l›klar›n›n ve fosfolipaz aktivitelerinin araflt›r›lmas›. ‹nfeks Derg 2003; 17: 321-324. 8. Zer Y, Balc› ‹: Yo¤un bak›m ünitesindeki hastalardan izo-le ediizo-len Candida sufllar›n›n identifikasyonu ve antifungal du-yarl›l›klar›. Türk Microbiyol Cem Derg 2002; 33: 230-234. 9. Kocazeybek B, Ordu A, Ayy›ld›z A, Aslan M, Bay›nd›r O, Sönmez B: Yo¤un bak›m ünitelerindeki hastalardan izole edilen mayalar. Türk Mikrobiyol Cem Derg 2000; 30: 38-40. 10. Liebowitz LD, Ashbee HR, Evans EG, Chong Y, Mal-latova N, Zaidi M, Gibbs D: Global Antifungal Surveillance Group. A two year global evaluation of the susceptibility of Candida species to fluconazole by disk diffusion. Diagn Mic-robiol Infect Dis 2001; 40: 27-33.
11. San-Millan R, Ribacoba L, Ponton J, Quindos G. Eva-luation of a commercial medium for identification of Candi-da species. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1996; 15: 1538. 12. Yücesoy M, Karaman M, Yulu¤ N: ‹drar kültürlerinden so-yutlanan Candida türlerinin flukonazol ve amfoterisin B´ye du-yarl›l›klar›. Dokuz Eylül Üniv T›p Fak Derg 2002; 16: 23-26. 13.Vural T, Çolak D, Felek R, Öngüt G, Er D, fiekercio¤-lu AO ve ark. ‹drar kültüründen izole edilen Candida türle-ri ve antifungal duyarl›l›klar›. ANKEM Derg 1998; 12:147. 14.Kaya D, Y›ld›z Ü, Durmaz G, Kiraz N. ‹drar yolu infek-siyonu etkeni olan mayalar›n da¤›l›m›. T Parazitol Derg 1994; 18:332-6.
15. Tünger Ö, Özbakkalo¤lu B, Ecemifl T, Koyuncu F. Vul-vovajinitli kad›nlarda maya mantarlar›n›n s›kl›¤› ve türlere gö-re da¤›l›m›.Türk Mikrobiyol Cem Derg 2000; 30: 127-130. 16. Swoboda-Kopec E, Rokosz A, Sawicko- Grzelak A, Wroblewska M, Krawczyk E, Stelmach E, Luezak M. Eti-ologic agents of fungemia in hospitalized patients. Med Dosw Mikrobiol 2001; 53: 291-5.
17.Ar›kan S, Arslan fi, Hasçelik G, Günalp A. Hacettepe Üniversitesi hastanesinde kan kültürlerinden izole edilen ma-yalar›n antifungal ajanlara in-vitro duyarl›l›klar›. Mikrobiyol Bült 2001; 35: 433-441.
