Büyük kayıp:Eski müzeler müdürü Halil Ethemin hayatı ve eserleri

18

BÜYÜK KAYIP

Eski Müzeler Müdürü Halil

Ethemin H

Asırların nadir yetiştirdiği kenuu sahiplerinden biri olan eski Müze­ ler müdürü, mektebi mülkiye mu­ allimi, İstanbul mebusu, arkeoloji Ulemasından olan Bay Halil Eteni çok zamandanberi hasta idi. Reha- yab olamıyarak irtihal etti. Bu hâ­ dise memleket için telâfisi güç bir ziya olduğu gibi kendini tanıyanlar, beraber çalışanlar ve bilhassa bizler için unutulmaz acıdır.

İnsanlık ve mekârimi ahlâk te- cessüm edib insan kıyafetinde gö­ ründü denecek kadar yüksek bir yaratılışa sahip olan bu nadirei vü

cut ilim aleminde; Avrupa maşeri İlmiyesinde tanınmış ve hürmet e- dilmiş büyük ve muhterem bir simg idi.

Memlekete yaptığı hizmetlerin ha şmda büyük kardeşi Hamdi Beyle beraber tesis ettikleri İstanbul Asa- natika müzesi gelir. İlk müdiir olan Hamdi Beyden sonra müdüriyeti uhdesine almış olan Halil Eteni mü­ zenin bu günkü tekâmül esasını kur­ muş ve Avrupa müzeleri derecesine getirmiştir.

Meşrutiyet akibinde müze haline getirilen Topkapı Sarayı müzesini tensik ve tasnif hususunda İslâm eserleri müzesini, Şarkıkadim mü­ zesini, tesisi işindegösterdiği vukuf ve mesaî ile bu müzelerin bu günkü mükemmel halini vücude getirmiştir

Müzeler umum müdürlüğünden tekaüd olrak ayrıldıktan sonra mes­ leğine olan sönmez aşkı kendisini yine müzeden ayıramamış memuri­ yet hayatmda reisi olduğu (eski eserleri koruma) encümenine aza sıfatile girmek feragatini göstererek senelerce orada memleketin ilim zen ginlikleri olan Asarıatikayı ve be­ diiyatı korumak hizmetinde bulun­ muştur.

Mektebi mülkiyede çok zaman de­ vam eden Jeoloji tedrisatı sırasında yetiştirdiği talebenin kesretli olan adedi arasında merhumun ilminden istifade ederek hocalık kürsüsüne yükselenler ve Devlet memuriyet­ lerinin alî tabakalarım işgal eden­ ler hâlâ mevcuttur.

Babasının; müessislerinden bu­ lunduğu Darüşşafakayı bu yegâne millî yetim müessesesini kurmak ve idare etmek himmetinde bulunan Türk okutma kurumunda yıllarca aza ve reis olarak bulunmakta ve ancak didinmek tabirile ifade oluna cak bir verziş, bir mücadele ile bu

mübarek ocağın devamına çalışmak- ' ta idi.

Bu kadar kemalâta sahib olan

bu yüce yaradılışlı insan ilminin de­ recesi yüksekliğinde ahlâkî vasıflar la da zeynetlenmiş idi.

Kendine duyurulan bir ağlayış yok idi ki ona teselli vermesin? Muttali olduğu bir ihtiyaç yok idi ki ona maddeten yardım etmesin. He­

men her gün bir mektup veya bir müracaatla istimdad eden benî ne­ vinden tanıdığı ve tanımadığına der­ hal imkânı derecesinde yapacağı

vatı ve Eserleri

Merhum Halil Ethem

muaveneti yapmaktan zevk alırdı. Emsalsiz bir istikamet, bükülmez bir doğru seciye mümeyyiz sıfat­ larından idi. Kendi tebirince bir hazine olan milyonlar değerindeki müzeler çok müstesna devirlerde elinde bulunduğu halde bunların muhafazasına öyle ihtimam göster­ miş idi ki hemen geceli gündüzlü denecek derecede sarfettiği mesaî sıhhatini ihlâl derecesine varmıştı.

Kendi bir sadrazam (Etem pa­ şa) oğlu olduğu ve aristokrat bir

hayat içinde yetiştiği halde inaye­ tine karşı gösterdiği ve gerek mu­ hitine karşı tuttuğu muamele tarz­ ları en terbiyeli bir demokrat va­ tandaşa nümune olacak derecede sade ve kibar idi.

Hayatının son zamanlarında çok yetişkin ve kıymetli bir ilim adanu olan oğlu Dr. Süleyman Etemi kay­ betmekle düçar olduğu dağlar da- yanmıyan keder darbesile harap ve

bitkin bir ömür sürmekte idi. Akıbet hastalığının elim tesiri onu da aramızdan alıp götürdü. 1861 tarihinde doğmuş îstanbulda ve Viyanada tahsil etmiş bir çok eserler telif ederek ilim hayatında çok yararlık göstermiş büyük me­ muriyetler vermiş ve .nihayet 16-17

Teşrinsani 938 gecesi rahmeti rah­ mana kavuşmuştur.

Rabbimizden mağferet dileriz Müzeler genel direktör­

lüğünde Eski Eserleri Koruma Encümeni

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi