TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, 8 (3) 221-226
Farkl
ı
Formlarda Arpa içeren Rasyonlarla Beslenen
Akkeçi Erkek O
ğ
lakları
nda Kesim ve Karkas Özellikleri
Aşkın KOR' Fatin CEDDEN1 Deniz ALIÇ1
Geliş Tarihi : 14.12.2001
Özet: Bu araştırma, farklı formlarda arpa içeren rasyonlarla beslenen 6 aylık yaşta Akkeçi erkek oğlaklarında kesim ve karkas özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. iki aylık yaşta sütten kesilen, her birinde 5 baş erkek oğlak bulunan üç gruba, dört aylık büyütme döneminde, serbest olarak dane, kırılmış ve ezilmiş arpadan oluşan rasyonlar verilmiştir. Araştırma materyali oğlaklarda, kesimhane ağırlıkları dane arpa grubunda 30.48±3.04 kg; kırılmış arpa grubunda 28.45±1.64 kg; ezilmiş arpa grubunda 26.28±1.71 kg olarak belirlenmiştir. Sıcak ve soğuk karkas randımanları, gruplarda sırasıyla % 47.18±1 .74, % 45.28±1.28 ; % 47.41±1.29, % 45.35±1.37 ve % 45.01±1.27, % 43.32±1 .38 olarak saptanmıştır. Oğlak grupları. arasında iç yağ ve böbrek-leğen yağları bakımından istatistik olarak önemli farklılık olmamakla beraber dane ve kırık arpa ile beslenen gruplarda yağ birikimi bir miktar daha fazla olmuştur. iç yağın kesimhane ağırlığındaki payı; dane arpa grubunda % 1.51±0.14, kırık arpa grubunda % 1.63±0.21, ezilmiş arpa grubunda % 1.25±0.16 olarak belirlenmiştir. Böbrek ve leğen yağlarının soğuk karkas ağırlığında oransal payları ise gruplarda sırasıyla % 5.83±0.98, % 5.94±0.39 ve % 5.35±0.58' dir. Değerli karkas parçalarının sol yarım karkasta oransal payları her üç grupta sırasıyla; kol % 20.41±0.24, % 22.10±0.49 ve % 22.32±0.42; but % 32.27±1.28, % 32.41±1.03 ve % 33.32±1.01; sırt-bel % 23.03±1.38, % 23.04±0.96 ve % 22.96±0.46 olarak saptanmıştır.Pirzola bölgesinde ( 6-12. kaburgalar) dokuların fiziksel diseksiyonu sonucunda, gruplarda sırasıyla, kas doku % 54.60±2.822, % 57.03±1 .757 ve % 54.44±3.050; kemik doku % 28.20±3.150, % 24.98±1.511 ve % 26.64±1.668; toplam ya ğ doku % 12.70±1 .167, % 11.70±1.369 ve % 13.95±1.909 olarak belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre, arpanın farklı formlarda verilmesinin kesim ve karkas özelliklerine istatistik olarak önemli etkide bulunmad ığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: akkeçi, karkas özellikleri, arpa formları
The Slaughtering and Carcass Characteristics of Akkeçi Male Kids
Fed By Different Barley Forms
Abstract: The aim of this study is to determine some slaughter and carcass characteristics of Akkeçi (White goat-Saanen x Kilis Bı) kids 6 month old and fed ad-libitum by different forms of barley. Each group containing 5 kids weaned 2 month age received grain (GI), cracked (GII) and crushed (GIII) barley separately, for 4 months of growing period. Slaughter weight, warm and cold dressing percentages in GI, GII and GIII were found as 30.48±1.38 kg, 47.18±1.74 % and 45.28±1.28 %; 28.45±1.64 kg, 47.41±1.29 % and 45.35±1.37 %; 26.28±1.71 kg, 45.01±1.27 % and 43.32±1.38 % respectively. Although the difference were not statistically significant between groups, internal fat and kidney-pelvic fat were higher in the kids fed with grain and cracked barley. Internal fat percentage 'in the slaughter weight was 1.51±0.14 %, 1.63±0.21 % and 1.25±0.16 % in GI, GII and GIII respectively. The kidney-pelvic fat percentage in the cold carcass weight was also 5.83±0.98 %, 5.94±0.39 % and 5.35±0.58 % respectively. The portion of valuable parts in the left —half carcass were found fore-leg; 20.41±0.24 %, 22.10±0.49 % and 22.32±0.42 %, hind-leg; 32.27±1.28%, 32.41±1 .03 % and 33.32±1.01 %, back-loin; 23.03±1.38 %, 23.04±0.96 % and 22.96±0.46 % respectively. It was also found respectively, 54.60±2.822 %, 57.03±1.757 % and 54.44±3.050 % for muscle; 28.20±3.150 %, 24.98±1.511 % and 26.64±1.668 % for bone and 21.70±1.167 %, 11.70±1.369 % and 13.95±1.909 % for total fat following physical dissection of tissues in the 6 th-12nd ribs (rack). It is concluded that slaughter and carcass characteristics were not signifıcantly affected by barley forms.
Key Words: akkeçi (White goat- Saanen x Kilis Bı), carcass characteristics, barley forms
Giriş
Keçi yetiştiriciliğinin hayvancılık içerisinde önemli paya sahip olduğu bir çok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi Türkiye'de de keçicilik her ne kadar sayısal bakımdan önemli bir yere sahipse de üreticilerin sosyo-ekonomik yapısı, doğal koşullar ve üretim unsuruna sağlanan çevre koşulları nedeniyle ekstansif bir karaktere sahiptir. Bu nedenle düşük girdi maliyetleriyle üretim ve daha
çok bölgesel besin kaynaklarından yararlanarak et ve süt
sağlamak amaçlanmaktadır.
Keçi eti, özellikle oğlak eti, bazı ülkelerde ve uluslararası piyasalarda kuzu etine yakın fiyatla alıcı bulmaktadır. Buna karşılık Türkiye genelinde keçi etine olan talep yetiştirme alanları ile sınırlı olup fiyatı ise genellikle koyun ve sığır etinin gerisinde bulunmaktadır (Kor 1997). Türkiye'nin kırmızı et üretim kaynakları sığır,
koyun, keçi ve mandadır. Bunlardan koyun ve keçi uzun
yıllar kırmızı et üretiminin büyük bir kısmını sağlamıştır. Ancak son yıllarda hem kırmızı et üretimi istenen ölçüde
222 TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, Cilt 8, Sayı 3
artmamış hem de tüketicilerin tercihi sığır etine yönelmiştir. Sığır etinin görece yağsız olduğu düşüncesi yanında, piyasaya sunulmasında daha fazla çeşitlilik sağlanabilmesinden de kaynaklanan tercih değişikliği, doğal olarak üretime de yansımıştır. Ne var ki, bugünkü sığır varlığı ve verim düzeyi ile nüfus artışı dikkate alındığında kırmızı et talebinin tek başına sığırcılık sektöründen karşılanması mümkün görülmemektedir (Kor 2001). Bu durumda kırmızı et üretiminde sığınn payını artırma şansının sınırlı olduğu Türkiye'nin et üretiminde koyun ve keçinin payının artırılmasının bir zorunluluk olduğu kabul edilmelidir. Türkiye'de türlere göre et üretimi Çizelge 1'de, toplam kırmızı et üretiminde türlerin payı ise Çizelge 2' de verilmiştir (Anonymous 2001).
Türkiye'nin toplam kırmızı et üretiminde sığırın payının yıllar itibarıyla artmasına karşılık küçükbaş hayvan et üretiminde azalma görülmektedir. Ektansif şartlarda yapılan keçi yetiştiriciliğinde entansif oğlak besisinin de olamayacağı dolayısıyla oğlak eti miktarının önümüzdeki yıllarda da artış gösteremeyeceği açıktır. Tüm bu olum-suzluklara rağmen, önemli bir protein kaynağı olması ve Türkiye'nin coğrafi konumu gereği çeşitli ülkelere özellikle komşulara oğlak eti dışsatımının mümkün olması nedeniy-le bu tür üzerinde yetiştirme şartlarının iyileştirilmesi ve üretimin artırılması çalışmalarının yoğunlaştırılması zorun-ludur. Bu amaçla, özellikle keçilerden et üretimi konusun-da sınırlı sayıda çalışma olmakla beraber, tanımlayıcı çalışmalar da yapılmaktadır. Keçi eti üretimini artırmada öncelikle yerli keçi ırklarının et üretim kapasiteleri ve et kalitelerinin belirlenmesi gerekmektedir (Kor 1997).
Materyal ve Yöntem
Araştırmanın hayvan materyalini, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Hayvancılık İş letmesin-deki Akkeçi sürüsünden sağlanan 6 aylık yaşta 15 baş erkek oğlak oluşturmuştur.
Çizelge 1. Türkiye'de türlere göre kırmızı et üretimi (ton) (Anonymous 2001) Yıllar Toplam kırmızı et üretimi Toplam sığır eti üretimi Manda eti üretimi Koyun- kuzu eti üretimi Keçi- oğlak eti üretimi 1995 670 545 292 450 6 095 315 000 57 000 1996 670 980 301 835 3 145 311 000 55 000 1997 763 182 379 542 5 640 324 000 54 000 1998 737 762 359 000 4 762 317 000 57 000 1999 737 900 365 000 4 900 313 000 55 000 2000 744 000 371 000 5 000 313 000 55 000 2001 750 100 377 000 5 100 313 000 55 000
Çizelge 2 Türkiye'de toplam kırmızı et üretiminde türlerin payı (%) (Anonymous 2001)
Yıllar Sığır Manda Koyun-Kuzu Keçi-Oğlak
1995 43,61 0,91 46,98 8,50 1996 44,98 0,47 46,35 8,20 1997 49,73 0,74 42,45 7,08 1998 48,66 0,65 42,97 7,73 1999 49,46 0,66 42,42 7,45 2000 49,87 0,67 42,07 7,39 2001 50,26 0,68 41,73 7,33
Araştırma materyali oğlaklar, iki aylık yaşta sütten kesildikten sonra kesim yaşına kadar içeriği Çizelge 3'te verilen yem karması ile büyütülmüşlerdir. Büyütme dönemine ilişkin veriler bir yüksek lisans tezine konu olmuştur. Araştırma materyali oğlaklar her birinde 5 erkek oğlak olan üç gruba ayrılmışlardır. Birinci gruba dane arpa, ikinci gruba kırılmış arpa, üçüncü gruba ise ezilmiş arpadan hazırlanmış yem karması verilmiştir. Oğlakların söz konusu yemi ad-lib olarak tüketmeleri sağlanmıştır.
Kesimden önce araştırma materyali oğlakların daha iyi tanımlanmaları için vücut ölçüleri belirlenmiştir (Ertuğrul 1996). Kesimden hemen sonra, sıcak karkas, yürek ve ciğerler, dalak, iç yağ, post, dört ayak ve baş ağırlıkları belirlenmiştir. Karkaslar +4 °C' de 24 saat süreyle bekletilmişlerdir. Bu süre sonunda soğuk ağırlıkları ve ölçüleri alınan (Hankins ve ark. 1959) karkaslar, Colomer-Rocher ve ark. (1987) tarafından bildirilen, "Akdeniz ülkeleri için geliştirilmiş standart keçi karkası parçalama yöntemi"ne göre parçalara ayrılmışlardır. Karkas parçalama işleminden sonra pirzola bölgesinde fiziksel olarak doku analizleri yapılmıştır.
Gruplara ait değerlerin istatistik analizlerinde "Minitab for VVindows" bilgisayar programından yararlanılarak " Varyans Analizi" uygulanmıştır (Düzgüneş ve ark. 1987).
Bulgular ve Tartışma
Vücut ve karkas ölçüleri: Araştırma materyali oğlaklarda; tanımlanmanın kolaylaştırılması amacıyla, kesim öncesinde vücut ölçüleri ve kesimden sonra karkas ölçüleri belirlenmiştir. Sözü edilen değerler Çizelge 4'de verilmiştir.
Araştırma materyali oğlaklarda saptanmış olan vücut ve karkas ölçülerine ilişkin değerler Kor (1997), Eker ve ark. (1976), Eliçin ve ark. (1976), Kor ve Ertuğrul (2000)'un bildirdiği değerlerle benzerdir.
Çizelge 3. Araştırmada kullanılan yem karmasının bileşimi ve analitik değerler
Yem maddeleri
Arpa (dane, kırılmış, ezilmiş) 73.13
Kuru yonca otu 26.02
Vitamin ön karması 0.25 Mineral ön karması 0.10 Tuz 0.50 Toplam 100.00 Analitik değerler ME,Kcal /kg 2425.64** Ham protein 12.19* Ham selüloz 12.30 * Ham yağ 1.74 * Ca 1.24 "* P 1.15 ""
*Laboratuvar analizi sonucu bulunan değerler
**Yemlerin tablo değerlerinden hesaplanmıştır (Okuyan ve ark. 1994).
KOR, A., F. CEDDEN ve D. ALIÇ, "Farklı formlarda arpa içeren rasyonlarla beslenen akkeçi erkek oğlaklan nda kesim ve karkas
özellikleri 223
Çizelge 4. Deneme materyali oğlakların vücut ve karkas ölçülerine ait Çizelge 5. Araştırma materyali oğlaklarda kesim özellikleri (kg)
tanımlayıcı değerler (cm)
Vücut ölçüleri Gruplar Dane arpa (n=5) 5(-±S,--c- Kırık arpa (n=5) X±SX Ezilmiş arpa (n=5) 3(-- ± SR Cidago yüksekliği 59.40+1.65 57.60 +1.28 56.60+0.97 Vücut uzunluğu 62.20 +2.24 60.40 +0.29 59.40+0.29 Göğüs derinliği 23.40 +0.48 23.50 +0.50 23.40+0.36 Küreklerarası göğüs genişliği 16.20 +0.73 15.50 +0.68 15.40+0.60 Göğüs çevresi 72.40 +1.96 72.60+2.11 71.20+2.39 But çevresi 66.00 +2.12 63.20 +1.71 63.00+1.84 Karkas ölçüleri But derinliği 9.80+0.25 9.30+0.25 9.80+0.37 But genişliği 6.40+0.24 6.50+0.38 6.40+0.24 But uzunluğu 25.80+1.06 25.40+0.67 25.80+0.19 Sağrı genişliği 15.50+0.35 14.70+0.30 14.60+0.29 Göğüs derinliği 25.40+0.50 24.50+0.41 24.50+0.50 Göğüs genişliği 13.30+0.83 13.30+0.56 13.30+0.57 Omuz genişliği 15.00+0.68 14.70+0.73 14.20+0.71 Karkas uzunluğu 63.80+1.39 59.00+2.58 59.60+0.92
Kesim ve karkas özellikleri: Araştırma materyali oğlaklarda kesim sırasında saptanan kesim özelliklerine ilişkin değerler, Çizelge 5'de miktar olarak verilmiştir. Ayrıca değerlendirmenin daha kolay yapılabilmesi için kesim yan ürünlerinin kesimhane ağırlığındaki payları Çizelge 6'da verilmiştir.
Çizelge 5 ve 6'da görüldüğü gibi gerek miktar olarak kesim özelliklerinin gerek kesim yan ürünlerinin kesimhane ağırlığında payları bakımından üç farklı form arpa ile beslenen oğlaklar arasında istatistik olarak önemli bir fark yoktur. Ancak, arpanın dane ve kırık formuyla beslenen oğlaklar kesim özellikleri bakımından birbirlerine daha çok benzerlik göstermişlerdir. Önemli kesim özelliklerinden sıcak karkas randımanı ve iç yağ bakımından ezilmiş arpa ile beslenen oğlaklar diğer iki gruba ait oğlaklardan daha düşük düzeyde kalmışlardır.
Kor (1997), 5.5 aylık yaştaki Akkeçi erkek oğlaklarında kesimhane ağırlığını 27.54 kg, sıcak karkas randımanını % 46.42, kesim sırasında saptanan yan ürünlerin kesimhane ağırlığındaki paylarını ise; baş % 6.49, dört ayak % 2.67, post % 6.71, iç yağ % 1.27, yürek + ciğerler % 4.11 ve dalak % 0.18 olarak bildirmiştir.
Kor ve Ertuğrul (2000), 10 aylık yaşta Akkeçi erkek çebiçlerinde kesimhane ağırlığını 31.09±1.930 kg, sıcak karkas ağırlığını 13.84 +1.090 kg, sıcak karkas randımanını % 44.30+0.694, kesim yan ürünlerinin kesimhane ağırlığındaki payları ise; baş % 7.06,dört ayak 2.94, post % 8.55, iç yağ % 0.81, yürek+ciğerler % 4.90, dalak % 0.21 olarak bildirmişlerdir.
Güney ve ark. (1984), karkas randımanını Saanen x Kilis (G1) melezi kastre edilmiş oğlaklarda % 47, kastre edilmemiş oğlaklarda ise % 43.2 olarak saptannışladır.
Bayraktaroğlu ve ark. (1988) tarafından Saanen x Kilis (G1) melezi oğlaklarda iç yağ miktarı kastre edilmeyenlerde 550 g, kastre edilenlerde ise 1067 g olarak
özellikler Gruplar Dane arpa (n=5) ± S,-,. Kırık arpa (n=5)
c-±s,--,-
Ezilmiş arpa (n=5)5(-±s-*.
Kesimhane ağırlığı 30.48+3.04 28.45+1.64 26.28+1.71 Sıcak karkas ağırlığı 14.58+2.00 13.57+1.11 11.91+1.05 Sıcak randıman (%) 47.18+1.74 47.41+1.29 45.01+1.27 Baş ağırlığı 1.91+0.05 1.93+0.15 1.85+0.07 Dört ayak ağırlığı 0.80+0.05 0.73+0.04 0.64+0.10 Post ağırlığı 2.12+0.19 1.90+0.15 1.85+0.10 İç yağ ağırlığı 0.47+0.08 0.47+0.08 0.33+0.05 Yürek ve ciğerler ağırlığı 1.22+0.08 1.18+0.06 1.07+0.05 Dalak ağırlığı 0.10+0.06 0.04.+0.005 0.08+0.04Çizelge 6. Araştırma metaryali oğlaklarda kesim yan ürünlerinin kesimhane ağırlıklarında payları (%)
Özellikler Gruplar Dane arpa(n=5) ±S,'-,. Kırık arpa (n=5)
5(-±s-,-,.
Ezilmiş arpa (n=5)5c
-±
s;-;
Baş 6.37+0.21 6.770+0.24 7.10+0.24 Dört ayak 2.68+0.08 2.59;0.05 2.36+0.31 Post 6.98+0.18 6.68+0.26 7.08+0.07 iç yağ 1.51+0.14 1.63+0.21 1.25+0.16 Yürek ve ciğerler 4.08+0.23 4.18+0.16 4.12+0.15 Dalak 0.42+0.29 0.15+-0.013 0.29+0.16belirlenmiştir. Aynı araştırıcılar karkas randımanını % 50.0 olarak bildirmişlerdir.
Çalışmamızda üç grupta yer alan oğlaklardan saptanan kesime ilişkin özelliklerden sıcak karkas randımanı bakımından saptanan değerler Kor (1997) ile Güney ve ark. (1984)'nın bildirdikleriyle benzer, Kor ve Ertuğrul (2000)'un bildirdiklerinden yüksek, Bayraktaroğlu ve ark. (1988)'nın bildirdiği değerlerin altındadır.
Genelde keçi karkaslarının diğer türlerin karkasları n-dan dikkati çeken en önemli farklılığı yağın büyük ölçüde iç yağ (mesenteric ve omental) olarak depolanmasıdır. Bu nedenle keçi karkası ve etinin üst yağ birikimi az olmakta-dır. Çalışmamızda dane arpa, kırık arpa ve ezilmiş arpa ile beslenen oğlaklarda sırasıyla iç yağ miktarları 0.47 +0.08 kg, 0.47+0.08 kg, 0.33+0.05 kg; söz konusu yağ oluş umu-nun kesimhane ağırlığındaki payları ise sırasıyla °A 1.51+0.14, % 1.63+0.21 ve % 1.25+0.16 olarak saptan-mıştır. Saptanan bu değerler; Kor (1997)'un bildirdiği de-ğerle benzer, Kor ve Ertuğrul (2000)'un bildirdiğinden yük-sek, Bayraktaroğlu ve ark. (1988)'in bildirdiği değerlerin altındadır. Besleme rejimindeki farklılıklar çeşitli araştı rma-larda farklı sonuçlar alınmasına neden olmaktadır.
Araştırma materyali oğlaklarda çeşitli karkas özellikleri ve sol yarım karkastaki parçaların ağırlıkları Çizelge 7'de verilmiştir. Bunun yanında karşılaştırmaların ve değerlendirmenin daha kolay yapılabilmesi için karkas parçalarının sol yarım karkastaki oransal payları da Çizelge 8'de verilmiştir.
224 TARIM BİLİMLERİ DERGİSİ 2002, Cilt 8, Sayı 3
Çizelge 7. Deneme materyali oğlaklarda çeşitli karkas özellikleri ve sol yarım karkasta karkas parçalarının ağırlıkları (kg)
Özellikler Gruplar Dane arpa (n=5) { ± SR Kırık arpa (n=5) 5(±- Sk- Ezilmiş arpa (n=5) X±Sx Soğuk karkas ağırlığı 14.01+1.96 12.99+1.10 11.47+1.05 Soğuk randıman (%) 45.28+1.28 45.35+1.37 43.32+1.38 Testis ağırlığı (çift) 0.20+0.02 0.21+0.01 0.21+0.01 Böbrek ağırlığı (çift) 0.08+0.004 0.09+0.006 0.08+0.005 Böbrek ve leğen yağı ağır. 0.42+0.12 0.37+0.04 0.29+0.04 Sol yarım karkas
ağırlığı
6.82+0.86 6.19+0.48 5.37+0.48 Sol yarım karkasta
Kol ağırlığı 1.38+0.15 1.36+0.11 1.19+0.10 But ağırlığı 2.17+0.22 1.99+0.11 1.77+0.12 Boyun ağırlığı 0.90+0.13 0.85+0.13 0.67+0.07 Etek ağırlığı 0.84+0.10 0.75+0.06 0.67+0.06 Sırt- bel ağırlığı 1.60+0.29 1.43+0.14 1.23+0.12
Çizelge 8. Deneme materyali oğlaklarda sol yarım karkasta karkas parçalarının oransal payları (%)
Özellikler Gruplar Dane arpa(n=5) 5< ± SR Kırık arpa(n=5) 5C .-±S Ezilmiş arpa(n=5) ±S . Sol yarım karkasta
Kol 20.41+0.24 22.10+0.49 32.41+1.03 22.32+0.42 33.32;1.01 But 32.27+1.28 Boyun 13.32+0.97 13.61+1.03 12.45+0.45 Etek 12.39+0.24 12.18+0.40 12.54+0.22 Sırt- bel 23.03+1.38 23.04+0.96 22.96+0.46 Soğuk karkas ağırlığında Testisler 2.96+0.16 3.55+0.28 4.05+0.18 Böbrekler 1.34+0.10 1.52+0.09 1.52+0.08 Böbrek ve leğen Yağı 5.83+0.98 5.94+0.39 5.35+0.58
Keçilerde karkas özelliklerine ilişkin yapılan çalış
ma-larda çeşitli sonuçlar elde edilmiştir. Kor (1997), 5.5 aylık
Akkeçi erkek oğlaklarında Soğuk Karkas randımanını
%45.11, böbrek leğen yağ miktarını 0.34 kg olarak
sapta-mıştır. Aynı araştırıcı kol, but, boyun, etek ve sırt- bel par-çalarının sol yarım karkastaki oransal paylarını ise sırası y-la % 21.28, % 32.22, % 10.86, % 12.63 ve % 22.41 oy-larak bildirmiştir.
Bayraktaroğlu ve ark. (1988), bir yaşlı Saanen X Kilis
(Gı) melezlerinde soğuk karkas randımanını kastre
edilmeyenlerde % 50.27, kastre edilenlerde % 50.44;
böbrek leğen yağ miktarlarını ise aynı sırayla 270 g ve 117
g olarak bildirmişlerdir. Aynı araştırıcılar bütün karkasta
değerli karkas parçaları olarak nitelendirilen kol, kaburga
ve but parçalarının miktarlarını kastre edilen çebiçlerde
sırasıyla 3.90 kg, 4.43 kg ve 5.50 kg; kastre edilmeyen
çebiçlerde ise aynı sırayla 4.32 kg, 4.39 kg ve 6.42 kg
olarak saptamışlardır.
Güney ve ark. (1990), Alman Alaca X Kıl (Gi) melezi
erkek oğlaklarda soğuk karkas randımanını % 47.0;
değerli karkas parçalarından kollar, kaburgalar ve butların
soğuk karkastaki oransal paylarını ise sırasıyla % 21.2, %
23.0 ve % 31.6 olarak belirlemişlerdir. Keleş (1995), Kıl
keçi erkek oğlaklarında soğuk karkas randımanını `)/0
43.66, böbrek ve leğen yağ ağırlığı ve soğuk karkastaki
oranın] sırasıyla 0.19 kg ve % 1.79 olarak bildirmektedir.
Aynı araştırıcı sol yarım karkasta kol, but, boyun, sırt-bel
ve etek parçalarının oranlarını sırasıyla % 21.6, % 30.9, °A
11.3, % 22.6 ve % 12.2 olarak belirlemiştir. Kor (1991),
Damascus X Kıl (Fı) melez erkek tekiz oğlaklarda soğuk
karkas randımanını % 46.2, ikiz oğlaklarda % 45.5; böbrek
leğen yağı miktarlarını ise aynı sırayla 211.0 g ve 245.3 g
olarak saptamıştır. Yargıcı ve Yener (1991), beş aylık
yaşta Akkeçi erkek oğlaklarında soğuk karkas
randımanını, 7. Haftada sütten kesilerek besiye
alınanlarda % 44.59, 14. Hafta da sütten kesilenlerde ise
% 45.68 olarak bildirmişlerdir. Kor ve Ertuğrul (2000), 10
aylık yaşta Akkeçi erkek çebiçlerinde soğuk karkas
randımanını % 42.23; karkas parçalarının sol yarım
karkastaki oransal paylarını ise but % 30.26, boyun %
12.57, kol % 21.60, etek % 11.74 ve sırt- bel % 21.27
olarak saptamışlardır. Koyuncu ve ark. (1996), Ankara
keçisi erkek oğlaklarında yaptıkları çalışmada entansif
besiye aldıkları grupta soğuk karkas randımanını % 42.2,
mera grubu oğlaklarda ise % 36.8 olarak belirlemişlerdir.
Aynı çalışmada sol yarım karkasta kol, kaburga ve but
parçalarının paylarını entansif besi ve mera grubunda
sırasıyla % 20.57, 22.60, 31.63 ve % 20.67, 23.06, 32.17
olarak bildirmişlerdir.
Çizelge 7 ve 8'de görüldüğü gibi karkas özelliklerine
ilişkin değerler bakımından farklı formda arpa ile beslenen
oğlak grupları arasında istatistik önemli farklılıklar
saptanmamıştır. Ancak, önemli karkas özelliklerinden
soğuk karkas randımanı ve böbrek- leğen yağ miktarları
bakımından dane ve kırık arpa ile beslenen oğlaklar daha
yüksek değerlere sahiptirler.
Bununla beraber böbrek leğen yağ oluşumunun
oransal payı her üç grupta da benzerlik göstermektedir.
Genel olarak aynı durum karkas parçalarının sol yarım
karkastaki oransal payları bakımından da saptanmıştır.
Çalışmamızda saptanan karkas özelliklerinden soğuk
karkas randımanına ilişkin değer Kor (1997), Kor (1991),
Yargıcı ve Yener (1991)'in bildirdikleriyle benzerlik
göstermektedir. Bunun yanında Keleş (1995), Koyuncu ve
ark. (1996), Kor ve Ertuğrul (2000)' in bildirdiklerinden
yüksek, Güney ve ark. (1990) ve Bayraktaroğlu ve ark.
(1988)' in bildirdiklerinden daha düşük bir değere sahiptir.
Karkas parçalarının oransal payları incelendiğinde ise
genel olarak diğer çalışmalarla benzerlik söz konusudur.
(Güney ve ark. 1990, Keleş 1995, Kor 1991, 1997, Kor ve
Ertuğrul 2000, Koyuncu ve ark. 1996).
Pirzola bölgesinde doku kompozisyonu : Bütün
bir karkas veya yarım karkas üzerinde doku analiz
çalışması yapmak, fazla zaman gerektirmekte ve etin
yenilebilirliğinin karkasta büyük ölçüde kaybına, yani
ekonomik kayba neden olmaktadır. Bu nedenle, karkastaki
doku kompozisyonunun, daha hızlı, kolay ve daha az
ekonomik kayıpla tahmini üzerinde çalışmalar yapılmış,
pirzola bölgesinin bu amaca en uygun karkas parçası
olduğu anlaşılmıştır. (Crouse ve Dikeman, 1974). Buna
KOR, A., F. CEDDEN ve D. ALIÇ, "Farklı formlarda arpa içeren rasyonlarla beslenen akkeçi erkek oğlaklarında kesim ve karkas
özellikleri 225
pirzola bölgesinde yapılmaktadır. Yukarıda belirtilen
nedenlerle çalışmamıza konu olan karkaslarda pirzola bölgesinde doku analizleri yapılmıştır. Çizelge 9 ve 10 da pirzola bölgesindeki dokuların miktar ve oransal payları ile
Musculus longissimus dorsi (MLD) kas alanları verilmiştir. Çizelge 9' da görüldüğü gibi üç ayrı arpa formuyla beslenen oğlakların pirzola bölgelerinde doku miktarları bakımından istatistik olarak önemli farklılık saptanmamıştır. Kesimhane ağırlığına bağlı olarak dane arpa ile beslenen oğlakların pirzola ağırlıkları ve dolayısıyla doku miktarları diğer iki gruba göre daha fazladır. MLD alanları ise dane, kırık ve ezilmiş arpa ile beslenmiş oğlaklarda sırasıyla 10.78+ 1.390, 10.03+0.746 ve 9.24 +0.907 cm2 olarak saptanmıştır. Gall (1982), çeşitli araştırmalarda keçi karkaslarında MLD alanlarının 4.03- 11.20 cm2 arasında farklılık gösterdiğini bildirmektedir. Devendra ve Owen (1983), koyun ve keçilerde karkasta kas miktarının 12.-13. kaburgalar arasından alınan MLD alanıyla ilişkili olduğunu ve çeşitli araştırmalarda MLD alanının 4.03-16.12 cm arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Ayrıca Kor (1997) Akkeçi, Kıl Keçi ve Ankara Keçisi erkek oğlaklarında
MLD
alanını sırasıyla 10.05, 9.35 ve 7.62 cm ; Kor ve Ertuğrul (2000), Akkeçi erkek çebiçlerinde 9.35 cm2 olarak belirlemiştir. Araştırmamızda belirlenen her üç gruptaki MLD alanları bildirilen değerlerle uyum içindedir. Bunun dışında Devendra ve Owen (1983)' in bildirdiği gibi en geniş MLD alanı kas miktarı en yüksek olan dane arpa formu ile beslenen Akkeçi erkek oğlaklarında saptanmıştır.Dokuların dağılımını daha iyi yorumlayabilmek için pirzola bölgesindeki oransal payları Çizelge 10' da verilmiştir.
Pirzola (6.-12. kaburgalar) bölgesinde dokuların oransal payları bakımından üç ayrı arpa formuyla beslenen oğlak grupları arasında istatistik önemli farklılık saptanmamıştır. Ancak kırık arpa formuyla beslenen oğlakların pirzola bölgelerinde et / kemik oranının diğer iki gruba göre daha fazla olması ve toplam yağ oranının düşük olması bir avantaj olarak değerlendirilebilir.
Çizelge 9. Deneme materyali oğlaklarda pirzola bölgesi (6-12. kaburgalar) doku miktarları (g) ve m.longissimus dorsi (MLD) kas alanları(cm2) Dokular Gruplar Dane arpa (n=5) ( ± S5-, Kırık arpa (n=5)
5(
± s5z
Ezilmiş arpa (n=5)5c
±
sR
Pirzola ağırlığı 510.80 ±93.100 442.80±38.400 406.80 ± 47.500 Kas ağırlığı 284.40 ±63.500 251.20±19.300 221.60±30.000 Kemik ağırlığı 138.00 ±19.200 110.80±12.600 107.60±13.800 Kas arası yağ ağırlığı 46.40 ±9.350 32.00±5.400 31.20±6.120 Kabuk yağı ağırlığı 20.80±6.800 21.60±7.030 26.00±6.480 Toplam yağ ağırlığı 67.20 ±15.500 53.60±10.100 57.20±11.500 Değerlendirile- meyen doku ağırlığı 8.40±1.330 15.20±1.740 9.40±3.970 MLD alanı 10.78+1.390 10.03+0.746 9.24+0.907Çizelge 10. Deneme materyali oğlaklarda pirzola bölgesinde dokuların oransal payları (%) Dokular Gruplar Dane arpa(n=5) 5( ± S Kırık arpa(n=5) -± S,-,- Ezilmiş arpa(n=5)
Yc.
±
s,
Kas 54.60±2.822 57.03±1.757 54.45±3.050 Kemik 28.20±3.150 24.98±1.511 26.64±1.668 Kas arası yağ 8.95±1.024 7.10±0.831 7.62±1.019 Kabuk yağı 3.75±0.541 4.60±1.176 6.33±1.225 Toplam yağ 12.70±1.167 11.70±1.369 13.95±1.909 Değerlendirile- meyen doku 1.80±0.344 3.53±0.493 2.37±0.974Deneme materyali oğlaklarda saptanan dokuların oransal paylarına ilişkin değerler Kor (1997), Kor ve Ertuğrul (2000), Smith ve ark. (1982) , Hogg ve ark. (1992) gibi araştırıcıların saptadığı değerler ile uyum içindedir.
Sonuç
Bu çalışmada farklı formlarda arpa ile beslenen Akkeçi oğlaklarında kesim ve karkas özelliklerine ilişkin tanımlayıcı değerlerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bulgular ve tartışma bölümünde de görülebileceği gibi arpanın üç ayrı formuyla beslenen oğlak grupları arasında vücut ve karkas ölçüleri, kesim ve karkas özellikleri bakımından istatistik olarak önemli bir fark saptanmamıştır. Ancak genel bir değerlendirme yapıldığında, kesim özellikleri bakımından dane ve kırık arpa ile beslenen oğlaklar ezilmiş arpa ile beslenen oğlaklara göre daha yüksek değerlere sahiptirler. Benzer durum karkas özellikleri bakımından da geçerlidir.
Bir başka açıdan olaya yaklaşıldığında farklı bir sonuç da ortaya çıkabilir. Ezilmiş arpa ile beslenen erkek oğlaklar grubunda, diğer iki gruptaki oğlaklara göre, iç yağ ve böbrek-leğen yağlar' oranları düşük, pirzola bölgesinde toplam yağ oranı fazladır. Bu durum yağsız olarak bilinen keçi karkaslarında, azından organoleptik açıdan, bir avantaj olabilir.
Kaynaklar
Anonymous, 2001. Agricultural Statistics http://www.apps.fao.org
Bayraktaroğlu, E., N. Akman. and E. Tuncel, 1988. Effects of
Early Castration on Slaughter and Carcass Characterictics in Crossbred Saanen X Kilis Goats. Small Ruminant Research, 1, 189-194.
Colomer-Rocher, F., P.Morand- Fehr and A. H. Kirton 1987. Standard methods and procedures for goat carcass evaluation jointing and tissue separation. Livestock Prod. Sci., 149-157.
Crouse, J. D. and M. E. Dikeman, 1974. Methods of estimating
beef carcass chemical composition. J. Animal Sci., 38 (6)
1190-1196.
Devendra, C. and J. E. Owen, 1983. Quantiative and qualitative aspects of meat production from goats. Word Animal Review, 47, 19-29.
226 TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, Cilt 8, Sayı 3
Düzgüneş. O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, 1987. Araştırma ve Deneme Metodları (istatistik Metodları- Il). Ankara Üniv., Ziraat Fak. Yayınları: 1021, Ders Kitabı:295, Ankara.
Eker, M., E. Tuncel, Y. Aşkın ve S. M. Yener, 1976. Saanen X Kilis melezi keçilerde canlı ağırlık ve vücut 'gelişmesi üzerinde araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı, 26, (1) 164-175.
Eliçin, A., F. Tepe ve E. Tuncel, 1976. Saanen X Kilis melezi sütçü keçilerin Antalya Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü koşullarına adaptasyonu üzerinde araştırmalar. Il. Canlı ağırlık, vücut ölçüleri ve büyüme hızı. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı, 26 (1) 107-120.
Ertuğrul, M. 1996. Küçükbaş Hayvan Yetiştirme Uygulamaları. Il. Baskı, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 1446 Ders Kitabı 426, Ankara.
Gall .C. F. 1982. Carcass Composition. Proceedings of the Third International Conference on Goat Production and Dissease. P:472-487,10-15 Jannuary, Tucson, Arizona, U.S.A. Güney, O., F. Eroğlu ve O. Biçer, 1984. Kastrasyonun oğlaklarda
besi gücü ve karkas özelliklerine etkisi üzerine bir araştırma. TÜBİTAK Doğa Bilim Dergisi, Seri: D1, 8, (3), Ankara.
Güney, O., E. Pekel and O. Biçer, 1990. Meat production characteristics of German Fawn X Hair (Native Goat) first backcross male kids. 41 ST Annual Meeting of the Euopean Association for Animal Production (Abstracts) 6/12 Juillet, Toulouse.
Hankins, O. G., A. M. Gaddis and W.I. Sulzbacher, 1959. Meat Research Techniques Pertinent to Animal Production Research. Techniques and Procedures in Animal Production Reserch. American Society of. Animal Production, 194-221.
Hogg, B. W., G. J. K. Mercer, B. J. Mortimer, A. H. Kirton and D. A. Duganzich, 1992. Carcass and meat quality attributes of commercial goats in New Zealand. Small Ruminant Research, 8, 243- 256.
Keleş, M. A. 1995. Sütten Kesim Çağında Besiye Alınan Kıl Keçisi Erkek Oğlaklarının Besi Performansı ve Karkas
Ankara Üniv. Fen. Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Ankara.
Kor, A. 1991. Damascus X Kıl Keçi (F1) Melezi Erkek Oğlakların Besi Gücü ve Karkas Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Adana.
Kor, A. 1997. Farklı Yaşlarda Kastrasyonun Değişik Genotiplerden Erkek Oğlaklarda Besi Gücü, Karkas Özellikleri ve Et Kalitesine Etkileri. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi (Yayınlanmamış), Ankara. Kor, A. 2001. Koyun yetiştiriciliği ve kırmızı et üretimi. TİGEM
Derg., 16 (78) 39-43.
Kor, A. ve M. Ertuğrul, 2000. Akkeçi erkek çebiçlerinin bazı kesim-karkas özellikleri ve et bileşimi. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 6 (2) 86-91.
Koyuncu, M., E. Tuncel ve N. Akman, 1996. Ankara keçisi erkek oğlaklarının mera ve entansif koşullarda besi gücü ve karkas özellikleri. TÜBİTAK Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, 20,157-161.
Okuyan, R., E. Tuncel, A. Karabulut, Ş. Bayındır ve Z. Yıldırım, 1994. Keçilerin Besin Maddeleri Gereksinimleri. Uludağ Üniv. Yayınları Yayın No:7-029-0249.
Smith, G. C., R. R. Riley, J. W. Savell and M. Shelton, 1982. Yields of car cass and dress —off items and carcass quality-quantity measures for Angora and Spanish goats. Proceedings of the Third International Conference on Goat Production and Diseare, 10-15 January, Tucson, Arizona. U.S.A.
Yargıcı, Ş. ve S. M. Yener, 1991. Akkeçilerde erken sütten kesmenin besi gücü, büyüme ve kimi döl verimi özellikleri üzerine etkileri. Akdeniz Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 4 (1-2) 39-53.
