A. (J. VeteriTler Fakültesi Patol~iik .1natomi Kürsüsü Prof Dr. Ma/zir Pamukcu
1933-1974 YILLARI ARASINDA ANKARA VE YÖRESİNDE RUMİNANTLARDA GÖRÜLEN TÜMÖR çEşİTLERt Erdoğan Ertürk* Mahir Paınukçu** Fikret Tanzer***
Ruıninant tuınors seen in the district of Ankara in the period of 1933-1974)
Surnrnary: A total of 3S6 tumor eases in ruminants were histopathologically
investi-gated. Of these ı LS were biopsy specimens obtained from iı ı eattle. 3 water buffaloes and
a sheep; and 40 tumor cases found in necropsies that included 3ı cattle, 4 slıeep, 3 water
buffaloes and 2 goats. The rest was consisted of 159 eases of bovine urinary bladder tumor,
and 42 cases ofsheep pulmonary adenomatosis. In the biopsies, mesenehymal tumors were in
the majority with 61 cas es in which bovine leueosis complex was the commonest one (ı7).
Epithelial neoplasms included warts (2ı), ski n careinomas (6), adenomas (thyroid,
gallb-ladder) (2), and adenocarcinoma of thyroid (ı). Fibrosareomas (S), angiosarcoma of Iiver
(I), ostcosareoma of sternum (ı), uterine leiomyosareoma (I), and leiomyoma of intestine
(I), skin melanomas (2), myxoırıa of the breast (ı), testicular seminoma (I), Embrional
neplıroma (ı), and odontoma (ı) were also detected tumorso The remaining 39 speeimcns
were diagnosed as granulation tissue in the different organs and most of wieh was
aetinomy-eotie granuloma of soft tissues .
. Özet: Sığır, manda, koyun ve keçiden elde edilen toplam 3S6 tümörün histopatolojik yoklaması yapılmıştır. Bunların iIS tanesi biyopsi materyali olup iıii sığırdan, 3 ü manda,
i tanesi de koyundan elde edilmiştir. Otopsi olaylarından 40 ında tümör bulunmuştur.
Bunların da 31 i sığırda, 4 ü koyunda, 3 ü mandada, 2 tanesi de keçide oluşmuştur. Arla
kalanın IS9 tanesi sığır sidik kesesi tümörüne, 42 olay ise koyun akciğer adenomatozuna
ait-tir. Biyopsi materyalinden 61 tanesinde mezenşimal tümör teşhis edilmiş, bunlar arasında
da sığır leukose'u 17 olayla başta gelmiştir. Epitel tümörlerden sığır papillomatoz'u (2ı),
deri kanserleri (6), adenom (tiroid ve safra kesesi) (2), tiroid adenokarsİııomu (ı)
görül-müştür. Az sayıda olarak, fibrosareoma (S), angiosareoına, osteosareoma ve leiomyosarcoma
(birer), melanoma (2), Iciomyoma, mikzoma, seminoma, odontoma ve embrional nephroma
da birer olayda rastlanmıştır. 39 biyopside ise çoğu aktinomikotik olan granülasyon dokusu
saptanmıştır.
• A. Ü. Veteriner Fakültesi Patolojik Anatomi Kürsüsü Doçenti Ankara-Türkiye
•• A. Ü. Veteriner Fakültesi Patolojik Anatomi Kürsüsü Profesörü Ankara-Türkiye
636 Erdoğan Ertürk - A. Mahir Pamukçu - Fikret Tanzer
Giriş
Bu yazımızda fakültemizin 1933 yılında Ankara'da çalışmağa
başlamasından 1973 yılı sonuna kadar geçen 4° yıllık sürede sığır,
manda, koyun ve keçi gibi geviş getiren hayvanlarda görülen tümör
olayları ele alınmaktadır. Bundan önceki yayınlarımızda köpek ve
kediler (6, 8, i8) ile atlarda (S) görülen tümörler üzerinde
durulmuş-tur.
Materyal ve Metot
1933-1974 yılları arasında kürsümüzde otopsi edilen 31 sığır, 4
koyun, 2 keçi ve 3 mandada saptanan 4° tümör olayı ve i i i sığır ile
i koyun ve 3 manclaya ait biyopsi materyali incelenmiştir. Makro ve
mikropatolojik yoklama3ı ryapılmış olan toplam 15S tümör olayının
yıllara dağılışı Cetvel. i'de köken ve malignite derecelerine göre
sınıf-laması da Cetvel.2'de gösterilmiştir. Bu olaylara kürsümüz öğretim
üye-lerinin sığır sidik kesesi (I 2- 19) ve koyun akciğer tümörleri (1, 2)
üze-rinde yürüttükleri epidemiyolojik (I 4, i6) v eksperimentel (1S, 17, 19)
araştırmalardan elde ettikleri tümör olayları da. eklenmiş ve sonuçlar
cetveller halinde sunulmuştur (Cetvel. 3).
Sonuçlar
Cetvel. 1'in incelenmesinden bazı yıllara hiç ruminant biyopsisi
incelenmediği, diğer yıllarda ise pek az sayılarda olduğu
görülmekte-dir. Toplam olarak 1i i sığır. 3 manda ve i koyundan alınan biyopsi
materyali incelenmiş; ayrıca otops; olayları arasından da 31 sığır, 4
koyun, 3 manda ve 2 keçide saptanan tümörlerin histopatolojik
teşhIs-leri yapılmıştır. Bu olaylara deneysel ve epidemiyolojik araştırma
ma-teryali dahil edilmemiştir. Bu materyal e 42 koyun akciğer tümörü (1,
2) ile i59 sığır sidik kesesi tümörü (I 9) eklendiği zaman (Cetvel. 3),
kürsümüzde belirtilen sürede 356 tümör olayının inceleme konusu
ol-duğu anlaşılmış olur. Cetvel 1'de sunulan 1i5 tümör olayı köhn,
ma-lignite durumu ve hayvan türleri göze alınarak sınıflanmış ve sonuç
Cetvel. 2'de gösterilmiştir.
Epitel doku tümörleri arasında benign olanlar çoğunlukta
bulun-makta ve viral (7) papilomatosis ön sırayı almaktadır. Dikkati çeken
bir başka nokta da sığırlarımızda actinomycose olaylarına pek sık
rast-lanmış olmasıdır. Bu tümör olaylarından başka koyun akciğer
CETVEL i
1933-1974 Yılları Arasında Otopsi ve Biyopsilerde İncelenen
Tümör Olaylarının Yıllara Dağılışı
Sığır Koyun Keçi Manda Toplam
Yıllar Otopsi Biyopsi Otopsi Biyopsi Otopsi Biyopsi Otopsi Biyopsi Otopsi Biyopsi
--- ---- ---_.- ---- -_ .._-- ---- ---1934 i i 1935 i [ 1940 i i 1941 i i i i 1942 i i 2 3 i 1943 2 i 2 4 i 1945 i i 1947 i i i i 1948 i 3 i 3 1949 [ Lo i 10 195° i i 1951 2 4 i 3 4 1952 i i 1953 5 5 1954 6 i i 6 1955 i i 2 1956 i i 1957 2 2 i 2 3 1958 i 4 i 4 1959 2 2 1960 i 2 i 2 1961 3 6 i 4 6 1962 2 4 i 3 4 19fı3 6 i 7 1964 i 9 i 9 1965 2 3 2 3 1966 4 4 1967 2 9 2 9 1968 2 5 2 5 197° i 5 i 5 1971 i 5 i 2 5 1972 i 6 i i 7 1973 i i i i 40 Yılda 31 iii 4 i 2 3 3 4° 115
CETVEL 2
Sığır, Manda, Koyun ve Keçide Saptanan Tümörlerin Köken ve Malignite
Derecelerine Göre Sınırıandırılması
Tümörün kökenİ ve malignite Görüld.ğü hayvan türü, bulunduğu organ, doku ve olay sayısı
derecesi: Sığır organ Manda organ Koyun organ Keçi organ TOPLAM
.._--- --- _._---_.-- --- ..
_-
-_.----Epitel Doku 32 i :~ 2 38
Maligna/ll .- 7 i 3 i 12
Squamous cell carcİnom. 4 Deri ı kulak 5
Basal " " 2 " i deri 3
Adenocareinom ı tiroid 2 tiroid, bronch i pankreas 4
Bel/ing .- 25 ı 26
Dermoid eysı 2 deri 2
Adenom 2 tiroid, safra- 2
kesesi
Papillom 21 deri ı dişeti 22
Mezenşimal dokular .- 61 4 i 66
Malignanl .- 25 ı 26
Leucosis eomplex ı7 genelleşmiş 17
Fibrosareoma 5 derialtı 5
Angiosarcoma i karaciğer i sidik kesesi 2
üsteosarcoma ı sternum ı
Leiomyosarcoma i barsak i
Benign .- 38 4 42
Fibroma 34 derialtı 4 derialtı 38
Melanoma 2 deri 2
Leiomyoma i utenıs i
Mvxoma i meme i
Aii x - Be/ıig/l - tümörler .- 7 i 8
Fibropapilloma 5 derİ ı deri 6
Fibrolipoma i derialtı ı
Embrional nephroma i böbrek ı
Seyrek gönilen
lümörler.-Odontoma multiden tiferum i diş i
Seminoma i tcstis i
Granulaıio/l dokwu.- 38derialtı i derialtı 39
(Çoğu aktİnomikotik)
CETVEL 3.
Epidemiolojik araştırmalarda toplanan doğal 139 olay ile eğrelti otu yedirme sonu meydana getirilen
20 sığır sidik kesesi tümör olayının karşılaştırmalı histopatolojik özellikleri
(M. Pamukçu ct all rer. 19'dan alındı).
2 i i 2 2 7 5 2 i i 2 5 4 2 i 3 2 2 2 24 2 2 8 20 8 Di. 2 2 i i 3 3 5° 7 2 23 2 Spontan Sığır Erk. i i i i i i i i ı
olaylar Deneysel olaylar
Manda Top. Sığır Top.
Erk. i Di. Baş Erk. i Di. Baş
i
ı
i 3 49 2 i i 2 25 i i i i i i 7 i i i 5ı
i i 3 i i 4 i ! 2 i i 2 i 1---- --- ---1---- ----i 75 2 i 9 i i i 9 i 2 2 i 4 iı
31 i i 3 i i i iı
i 2 i 5 i 4 i 9 i 9 ! 7 i i 17 i ----1---1---1-- - ---8 i 5 i [3 i i ! i i i 4ı
iı
5 ! i i i i i 2 i i i 3 i ---1 ---I -1----i iı
2ı
bezsel sahalı Squamöz "Sidik kesesi tümörünün histopatolojik özellikleri
4. Sınıflandırılamayan tümörler
3. Epitelial kökenli olmayan sidik kesesi tümörleri:
a) Fibrom b) Hemangiom c) I-1emangioendotcliom d) Sareom
2. Epitel vestromal elementli karışık tümörler:
a) Papillom ve haemangiom karışımı
b) Adenom"" " c) Tr. hüc. karsi." " cl) "" " ~, 1cioınsosarcom karış. c) "" " "hemangiocndote. kar. f) Squ." "" " " g) "" " "hemangioma " h) Adenocarcinom " "
i. Yalnız epitelial doku tümörleri (Toplam):
a) Papillom b) Adenom
c) Transizyonal hücreli karsinam
d)" ""
e)" ""
r) Squamöz ""
g) Adenokarsinom" "
640 Erdoğan Ertürk - A. Malıir Pamukçu - Fikret Tanzer
çeşİtlİ yayınlar yapılmıştır. Koyun akciğer adenomatozİs'i olarak
bi-linen ve viral etiyolojiye bağlanmak istenen hastalıktan 42 olay
ince-lenmiş ve değişik histiyostriiktürde adenocarcinomlar teşhi~
edilmiş-tir (I, 2). Sidik kesesi tümörleri üzerinde yapılan çalışmalar daha
ev-vel yayınlanmış olduklarından (12-19) bu çalışmalr hakkında geniş
bilgi verilmemiş ve bir cetvelde bu tümörlerin klasifikasyonu
sunul-muştur (Cetvel. 3).
Tartışma
İncelenen olay sayıları oldukça azdır. Bu sayılara bakarak, hangi
tümör tipinin gevişenlerde daha çok görüldüğü yargısına varmak
ola-nağı yoktur. Eti yenen hayvan türlerinin genç yaşta mezbahaya sevk
edilmesi, bu türde ileri yaşta gelişen tümör tiplerinin görülmemesine
bir nedendir. Cetvel. i ve 2'nin tetkikinden tümörlerin çoğunluğunun
sığıra ait olduğu; bunlar arasında da mezenşimal doku
tümörleri-nin ön sırada olduğu anlaşılmaktadır. İyi huylu tümöre daha çok
rast-Ianmış, en çok da deri altı fibrotnları ile deri papilIomlarının tesbit
edildiği görülmektedir. Kötü huylular arasında sığır leucosis'i ve
sar-com'lar ön planda yer almıştır. Epitel tümörlerden adenom'lar (3,
ii), seminom'lar (9) ve bir tek olayda saptanan odontoma
muItiden-tiferum proli[erans gibi tümörler az görülürler. Sığırda çokça görülen
[ibromlar arasında az da olsa neurofibrom'lara (4) da rastlanır.
Ko-yunlarda saptanan tümörler (ıo) ve özellikle akciğer adenomatoz'u
(I, 2) ayrı etüdlere konu edilmiş o'lup burada üzerine eğinilmemiştir.
Gene geniş bir çalışma alanı bulmuş olan sidik kesesi tümörleri de (I
2-i9) ayrı yayınlarda yeterince incelendiğinden burada tekrar ele
alın-maktan kaçınıImıştır.
Literatür
1- Akçay,
ş.
(1956): Die Lungenadenomatosis der Schaje. Dtsch.Tie-raerztl. Wschr., 11-12: 110-111.
2- Alibaşoğlu, M. (I 969): Koyunlarda Adenomatozis pulmonum
üze-rinde araştırma. A. Ün iv. Vet. Fak. Derg., 16: 337-351.
3- Baran, S. (I 966): Sığır sa{ra kesesi adenomları., Ibid, 13: 275-280.
4- Baran, S. (1966): Bir inekte multiple schwarınom., Ibid, 13:
314-319.
5- Ertürk, E., Pamukçu, A. M. ve Tanzer, F. (1973): 1961-1972
yılları arasında atlarda görülen hastalık ve tümö'r olqvları., Ibid, (Bas-kı da)
1933-1974 y,ııan Arasında Ankara ve Yöresinde Ruminantlarda... 641
6- Ertürk, E., Tanzer, F. ve Bulucu, M. (1972): Patolojik
Ana-tomi Kürsüsünde i964- i970 'yılları arasında incelenen köpek ve kedi
tü-mörZeri., Ibid, 18: 383-386.
7- Pam.ukçu, A. M. (1961): (Tümörlerde viral etiyoloji., Ibid, 8:
440-458)
8- Pam.ukçu, A. M. (I 954): i6 sene zarfında Ankara' da kedilerde
ras-lanan tümör olaylarına toplu bir bakış. Ibid., i: 1-19
9- Pam.ukçu, A. M. (1954): Seminoma of the testicle in Ankara Goat.,
Ibid, i: 42-53.
10- Pam.ukçu, A. M. (I 956): An annotation on the occurrence of tumors
in sheep. Brit. Yet.
J.,
122: 499-506.11- Pam.ukçu, A.M. (1957): ()ber einenfall von Schwannoma der
Her-zene bei einer Kuh. BerI. Müneh. tieraerztl. Wsehr., 70: 185-197.
12- Pam.ukçu. A. M. (I955): Investigation on patlıolo,f!..Y
~f
Enzooticbovine hematuria in Turk~y. Zblt. Yet. Med., 2: 4°9-429.
13- Pam.ukçu, A. M. (I 955): The pathology of Ellzootic bovine
hematu-ria in Turkey. YIL Congress Intert. Path. Coınp. Laıısanne. 2: 156-157.
14- Pam.ukçu, A. M. (1957): Tumors of the urinary bladder in cattle and
water bujfaloes aJfected with Bovine hematuria. Zblt. Vet. Med., 4:
185-197.
15- Pam.ukçu, A. M. (I 962): Tumors of the urınary bladder in cattle
with special re}erence to etiologyand histogenesis. Aeta U. Int. Contra
Canerııın 18: 625-638.
16- Pam.ukçu, A. M. (I 963): Epidemiologic studıes on urinary bladder
tumors in Turkish cattle., Ann. N. Y. Aead. Sei., 108: 938-947. 17- Pam.ukçu, A. M. (I 966): Etiology of bovi1le urinaı] bladde.r CaTıcer.
Proeeed. Near and Middlc East InterI. i. Caneer Congress,
An-kara 488-489'
18- Pam.ukçu. A. M., ve Ertürk. E. (1962): Ankara'da köpeklerde
görülen tümör çeşitleri. A. Üniv. Yet. Fak. Derg., 9: 1-9
19- Pam.ukçu, A. M., Pne,
J.
M., and Bryan, G. T. (1973):Com-parative clinical and morphological characteristics of naturally occurring and brackenjem induced urinar.)'bladder tumors Cancer Res. (In press).
