A. Ü. Veteriner Fakültesi Elektron Mikroskop Laboratuvarı Prf. Dr. Selahattin Gürtürk
MEMLEKETİMİzDE YAPıLMAKTA OLA!\'" YANIKARA, ENTERO
TOKSEMİ VE BASİLLER IKTEROHEMOGLOBINURI
AŞILARI-NIN KOBAYLARDA KROS BACIŞIKLIK DENEMELERİ
Vet. Hekim Celal Adabağ
Ci. Chauvoeinin genel karakterleriyle bağışıklık kabiliyeti ilk defa i880 de Arloing, Cornevin ve Thqmas tarafından tesbit edilmiştir. (12). Kitt, 100° deki subuharıyla zayıflatılmış Ci. Chauvoeii kültürleriyle, Ar-loing ve pornevin ise ısıyla zayıflatılmış kültürlere asit 'Iaktik tesiriyle eski virulansını kazandırmakla yanıkara aşıları hazırlamışlar ve zayıflatılmış kültürlerle hazırlanan aşılarda en iyi sonuçlar almışlardır (7,5). Thomas, 18°-200G de bir müddet bekletilmiş kuvvetli virulen suşlarla yanıkara aşısı hazırlamıştır (12). Leclainche ve Vaııee enfekte hayvanın kal b kanını kurutarak, muhtelif derecelerde değişik zamanlarda tutmakla aşı hazır-lamışlardır. (12,3). Roux ilk defa olarak toksinle aşı hazırlamıştır (12). Kitasato, kobaylarda buyyon kültürleri veya 80° de 30 dakika IsltılrruŞ virulen kültürlerle yanıkara aşısı denemeleri yapmıştır. (I 2). Leclainche ve Vaııee, virusi olan kültürleri Kitt gibi bekletmekle değil, ısıtarak za-yıflatmakla yapmış oldukları yanıkara aşılarında sığırlarda aşı denemeleri yapmışlar ve bu aşıyala aşılanmış sığırlara ikinci defa ısltılmamış kültür
•
vermekle sığırlarda kuvvetli bağışıklık elde etmişlerdir. (12,3,5). Schatten-froh ve Grasberger, toksin ve serum karışımıyla yanıkaraya karşı simul-tan aşılama yapmışlardır. (12). Godoy, yanıkara aşısında spor ,ade~ini esas tutarak i
/3-
oranında beygir serumu katılmış %2 glikozlu buyyonda üre-tilmiş saf yanıkara kültürleriyle zararsız ve iyi sonuç veren bir aşı hazır-ladığını bildirmiştir. (4). Japonyada Nitta, Amerikada Eichorn, İsviçrede Graub ve Zschokke yanıkaraya karşı yapılan sistemetik aşılamalarda aşı olarak kültür filtratı kullanmışlardır. Leclainche ve Vaııee etüvde uzun müddet tutulmamış , formollü ve yüksek derecede santrüfüje edilmiş muh-telif nisbetlerdeki eski kiÜtür k<irışımlarını yanıkara aşılamaları için tavsiye etmişlerdir (8,15,2,6,11). Bir çok memleketlerde Aggressi; ad; altında en-fekte etlerin maserasyonuyla elde edilmiş sıvılar da yanıkaraya karşı sığır-ların aşılanmasında kullanılmıştır. (8). Arloing, Cornevin ve Thomas değişik virulanslı iki aşı kullandılar. Birinci aşı enfekte etlerin 100°-104°Yanıkara, Enterotoksemi ve Basiller Ikterohemoglobinuri
C. derecede altı saat ısıtı!masiyle , ikinci aşı da yine enfekte etierin 80°_90° C. de aynı müddet ısıtılmasiyle hazırlandı. Bu aşı tatbikatından aşağıdaki sonuçlar almışlardır.
Sene Aşılanan hayvan miktarı
Aşıya bağlı ölüm Nisbeti
Toplam Binde
1893 o ••••••••••••••••••• 6696
...
.
5. ...
0.75 1894...
8222...
.
B. ...
0.97 1895 (ilk altı ay)...
6936... .
5. ...
0.72Yukarıdaki cetvelde görüleceği üzere anşılaııan hayvanlardaki ölüm nisbet i binde 0-10 arasında değişmektedir. Halbuki bu nisbet aşılanmamış hayvanlarda binde 20-%2,5 arasındadır. (15,5,17). Mason, Mendersonun bildirdiği şekilde ısıtılarak elde edilen stabil (o) antijeninin kuvvetli bağı-şıklık verdiğini bildirmektedir. (I 5). Sığırlarda yanıkara ve Cl. Septicum enfeksiyonlarına karşı kombine aşılar da kullanılmıştır (I O). Bazı araştı-rıcılara göre y.anıkaraya karşı en iyi bağışıklık santrüfüj edilerek konsantre edilmiş kültürlerin formollenmesiyle elde edilir. (9). Sun'i aggressinlerle yanıkaraya karşı yapılan aşılama denemeleri tabii aggressinler kadar iyi sonuç vermemiştir (13).
\'\ieinberger ve Prevot, enterotoxaemiye karşı toksik tesiri olmayan ve iyi bağışıklık veren anatoksin aşı hazırlamışlardır. (8). Gaiger entero-toxaemiye karşı aşı .olarak B.. Oedamatis Maligni kültür fltratı kullanmış, Dungal ise
%
025 ICırmalin ilavesiyle hazırlanmış kültürleri aşı olarak kullanmıştır (I I, 2). İngilterede enterotoxaemiye karşı formalinde inak-tive edilmiş aşılar kullanılmıştır. Mc. Ewen bradsoya karşı da formalinli aşıların uygun olduğunu bildirmiştir. Güney Avustralyada enterotoxae-miye karşı Cl. Welchii-Typ D den hazırlanan spesifik antitoksik aşılar kullanılmış ve bu aşıların iyi sonuç verdiği Amerikada da teyid edilmiştir. Munth ve Morril, enterotoxaemi aşılarının aliminyum hidroksitle presi-pite edilen toksoiderlc hazırlanmasını tavsiye etmişlerdir. Bythell ve Par-ker, daha sonra Whitlock ve Fabricant enterotoxaemide anakültür aşı-larının memnuniyet verici sonuçlar verdiğini bildimişlerdir. (13,10). Bald-vin, Frederick ve Ray enterotoxaemiye karşı sütlen kesilmiş kuzularda formoııü kültürlerin iyi bağışıklık verdiğini bildirmişlerdir. De Mello ve arkadaşları i952 de formalinle muamele edilmiş aliminyum hidroksitle presipite edilmiş epsilon toksoidinin koyunlarda memnun edici bir bağı-şıklık tevlit ettiğini bildirmişlerdir (13).C. Adabağ
Basjller jcterohaemoglobjnurjye karşı da mjkrobsuz kültür filtratlan ve formollü aşılar kullanılmıştır (I I). Aynı zamanda bu hastalığa karşı sjmultan aşılamaların da jyi sonuç verdiğj bjldirjlmiştir (I).
Memleketimizde hazırlanmakta olan yanıkara aşısı formoııü ye ali-minyum hidroksit jlave edilmiş ana kültür aşısı olub, enterotoxaemie ve ve icterohaemoglobjnuri aşıları doğrudan doğruya formollü anakültür prensiplerine göre hazırlanmış aşıla~dır.
MATER YAL ve METOD A. Denemede K ullanılan Aşılar
i . Yanıkara Aşısı :
T.C. Zjraat Vekaleti Pendik Bakterioloji Enstitüsü Op. No. :H76.
2. Basiııar İcterohaemoglobinuri Aşısı :
T.C. Ziraat Vekaletj Pendik Bakterioloji Enstjtüsü Op. No. :24. 3. Enterotoxaemie (Bradzo) Aşısı :
T.C. Ziraat Vekaleti Pendik Bakterioloji Enstitüsü Op. No. 154.
-B. Denemede Kullanılan Kobay Miktarı :
I. DLM tayininde kullanılan kobay mjktarı 2. Aşıyla bağışık kılınan kobay miktarı 3. Kontrololarak kullanılan kobay miktarı
rekiln ...•...
C.
Eprüvede Kullanılan Suşlar : I. Cl. Chativoei (20) suşu 2. Cl. Welchji C (İngiliz) Suşu. 3. Cl. Welchjj D (Fransa) Suşu 4. Cl. Haemolytjcum (U.S.A.) Suşu40 Adet 75 Adet .24 Adet 139 Adet
Kobaylar üzerjnde yapmış olduğumuz kruvaze bağışıklık deneme~i jçjn yjrmjbeşer adet üç grub kobaydan bjrincj gruba i cc. yanıkara.aşısı, ikinci gruba 0,25 cc. enterotoxaemie ve üçüncü grub kobaylara da aynı mjktar icterohaemoglobinuri aşısı deri altı enjekte edildi.
Aşılanmamış kobayların eprüvelerjnde kullanılacak Cl. Chauvoei, Cl. Welchii-Typ C., Cl. Wclchji-Typ D ve Cl. Haemolyticul!l suşlarının kobaylarda DLM'lerj tayin edildi.
Yanıkara, Enleroloksemi ve Ba,iIIer Ikterolıcınoglobinuri
Kobaylara aşılanmadan bir ay sonra:
i . a - Yanıkara aşısı ,:erilmiş yirmibeş kobaydan beş adedi ne 24 saatlik yanıkara kültüründen 5 DLM subeutan,
b- Diğer 5 kobaya subeutan olarak 5 DLM Cl. Welchii-Typ C kültürü,
'e- Beş kobaya da Cl. Welchii- Typ D kültüründen 5 DLM sub-eutan,
d- Cl. Haemolytieum kültüründen de beş kobaya 5 DLM sub-eutan olarak verildi,
2. Enterotoxaemi ve ieterohaemoglobinuri aşısı verilmiş iki ve üçüneü grub kobaylar da aynı şekilde aşılamadan bir ay s;;nra, yanıkara aşısı tatbik edilmiş kobaylard~ olduğu gibi aynı suşlarla eprüve edilmiştir. 3. Eprüve suşlarının kontrolü için de' dört suştan aşılanmamış iki-şer kobaya da 5 DU,,! inokule edildi.
4. Her üç aşının zararsızlık kontrolü için aşılanmış kobaylardan be-şer adedi, aşıdan sonra hiç bir muameleye tabi tutulmadı.
Denemelerimizde aşılı kobayların eprüyelerinde Cl. Chauvoei (20), Cl. Welchii-Typ C (İngiltere), Cl. Welchii-Typ D (Fransa), ve Cl. Hae-molytieum (U.S.A.) suşları kullanılmıştır.
SONUÇLAR
i. Yanıkara aşısı tatbik edilmiş 25 kobaydan
a. 5 DLM' Cl. Chauv()ei (20) suşu ile eprüve edilen beş kobayda hiç bir ölüm yakası kaydedilmedi.
b. 5 DLM Cl. Welchii-Typ C (İngiltere) suşu ile eprüve edilen beş kobayın hepsi kültür inokulasyonundan.24 saat sonra öl- / dü.
e. 5 D~M Cl. Welehii-Typ D (Fransa) su~uile eprüve edilen beş kobayın hepsi kültür inokula~yonundan 24 saat sonra öldü. d. 5 DLM Cl. Haemolytieum (U.S.A.) suşu ile epriive edilen
beş kobayın hepsi kültür verildikten 18-34 saat sonra öldü. e. Epriivede kullanılan dört muhtelif suştan kontrololarak
ve-rilen ikişer, kobaydan sekiz kobayın hepsi inokulasyondan 18-24 saat sonra öldü.
r.
Yanıkara aşısının zararsızlık kontrolü için epriive edilmemiş olan beş kobay, aşıdan sl?nra tamamen sağlam kalmışlardır.C. Adnhağ
2. Enterotoxaemi aşısı tatbik edilen 25 kobaydan :
a. 5 DLM Cl. Welchii-Typ C (İngiltere) suşu ile eprüve edilen beş kobaydan hiç birisi ölmedi.
b. 5 DLM Cl. Welchii-Typ D (Fransa) suşu ile eprüve edilen beş kobaydan sadece bir adedi eprüveden 24 saat sonra öldü, diğer dört kobay canlı kaldı.
c. 5 DLM Cl. Haemolyticum (U.S.A.) suşu ile eprüve edilen ko-bayların hepsi 24-72 nci saatler arasında öldü.
d. 5 DLM Cl. Chauvoei suşu ile eprüve edilen beş kobay eprü-veden 24-48 saat sonra öldü.
e~ Enterotoxaemie aşısının zararsızlık kon trol ü için eprüve e-dilmemiş beş aşılı kobaydan üç adedi, diğer kobayların eprüv-edildiği tarihten bir hafta yani aşı tatbikinden beş hafta sonra ölmüş fakat ölenlerden herhang} bir patojen etken izole edile-memiştir.
3. İcterohaemoglobinurie aşısı ile bağışık kılınan 25 kobaydan :. a. 5 DLI\1 Cl. İcterhaemoglobinuri (U.S.A.) suşu ile crrüve
edi-len beş kobaydan hiç biri ölmedi.
b. 5 DU"I Cl. Welchii-Typ C (İngiltere) suşu ile eprüve edilen kobayların hepsi 24-36 ncı saatlarda öldli.
c. 5 DLM Cl. Welchii-Typ D (Fransa) suşu ile eprüve edilen beş ko bay şahitlerle birlikte 24-48 nci saatlar arasında öldü . . d. 5 DLM Cl. Chauvoei (20) suşu ile eprüve edilen beş kobay
24-36 ncı saatlar arasında öldü.
e. lcterohamoglobinuri aşısının zararsızlık kontrolü için eprü-ve ye tabi tutulmayan beş aşılı kobayda herhangi bir hastalık belirtisi veya ölüm kaydedilmedi.
MÜNAKAŞA
Memleketimizde hazırlanmakta olan aliminyum hidroksitli ana kül-tür yanıkara aşısı ile formollü ana kültür enterotoxaemie ve icterohamog-lobinuri aşılarının , Cl. Chauvoci, Cl. Welchii- Typ C ve Cl. Welchii- Typ D kültürleri ve Cl. Haemolyticum kültürleri ile kobaylarda yapılan kru-vaze bağışıklık denemelerinde
i .Yanıkara aşısı spesifik etkenine karşı tam bir bağışıklık verdiği halde, Cl. Welchii-Typ C ve Cl. Welchii-Typ D ile Cl. Haemolyticum
Yamkara, Enterotoksemi ve Basiller Ikterohenıoglobinuri
-suşlarına karşı kobaylarda herhangi bir mukavemet meydana getirmemek-tedir~
2. Enterotoxaemie aşısı, Ci, W~lchii-Typ C ye karşı tam bir ağışık-lık husule getirdiği' halde Cl. Welchii- Typ D ye karşı kobayları %80 koru-yabilmektedir. Cl. Chauvoei ile Cl. Haemolyticum kültürlerine karşı ıse kobaylarda herhangi bir mukavemet meydana getirmemektedir.
3. İcterohaemoglobinuri aşısı sadece spesifik etkeni olan Cl. hae-molyticum'a karşı kobaylarda tam bir bağışıklık meydana getirmekte, diğer Cl. Welchii-Typ C, Cl. Welchii-Typ D ve Cl. Chauvoei kültürlerine karşı kobaylarda herhangi bir mukavemet husule getirmernek tedir.
4. Her üç aşının k6baylarua aşıdan mütevellit herhangi bir zararlı tesiri tesbit edilememiştir.
OZET
Memleketimizde yapılmakta olan yanıkara, enterotoxaemi ve basillar ikterohemoglobinuri aşılar;nın kobaylar üzerinde yapılan kros bağışıklık denemeleri bu aşıların ancak hastalığın özel etkenine karşı tesirli bulun-duğu, aralarında kruvaze bir muafiyeti n mevzubahis olmadığını göster-mektedir.
Conclusion
Les etudes immunisations croise sur les cobayes des vaccınes char-bon symptomatique, entcro-toxcmie et bacillaer icterohcmoglobinurie qui sont [aites dans notre pays, montrent ces vaccines sont efficases seule- . ment sur les objecte~ speeifique de la maladie ct il n'ya pas d'un immuni-sation erois en tre eux.
Summary
The cross immunity studies of black quarter, braxy and baeillaer ieterohemoglobinuri vaceines those are in the use i'n our eountry demons-~ trated that these vaceines are effeetive againts the specifie agent of the disease and there seems not to be across immunization between them.
LİTERATÜR
- ARGUN, T. (1951) : Hayvanlarda Salgın ve Parazilli Hastalıklar 73,82. 2 - AYGÜN, S. 1'. (I 910) : (Jzel Mikrobiyolvji ve Salgınlar Bilgisi 48, 56.
C. Adabağ
3 - BESSON, A. (1911). Technique Microbiologique et seroıherapique 301. 4 - BESSON, A. (1921) Technique Microbiologique tl serolherapique 505' 5 - CALMETTE, A. BOQUET, A; :\TEGRE, A, BRETEY,
J.
(1948)ıı1anuel Technique de Microbiologie et de 5erologJe. 494.
6 - DAHME~, H. (1942) : Lehrbuch der Velerinar-Microfol e13, 14. Police 5anilaire ii. 394.,
8 - GILBERi, A. FOURIE, L. (1951: ael riologi. 00. 9 - GÜRSEL, A. (1951) : Anaerob Mikroplar i 16.
LO - HAGAN, W. A. BRUNER, D. \V. (1951) : The İryecıious Diseoscs Domesıic Animals 383.
ii - HUTYRA UND MAR EK (1952) : İnfeksioıı Krankheiten 1, 36, 38,48. 12 - jUNGOCA M. DISTOSA, A. (1910) : I.es Anereibes 90
9j-.
13 - IVIERCBANT A;\,D PACKER (1961) : Velerinaıy Baeleriolog} Glıd Virolog} 497, 509.
14 - ÖKTEM, Z. (1955) Tıbbi Baklerioloji 514.
15 - TOPLEY AND VILSO:\' (1946) : Principles of Baeleriolog} and İm~
munity II. 1778, 1781.
16 - UEBELE (1953) : Handlcxikon der Tierar<.ılichen Praxis 124.
