AHMET RIZA
HATIRALARI
1 2
Ordu mensublarının İttihad ve Terakki
Cemiyetinden ayrılması meselesi
(Ahmed Rıza Beyin evrakı a- rasıııda bulunan mektub müs veddesini nakle devam ediyoruz:
«... Bana o günü Cemiyet tarafın dan bir lütfü mahsus olarak bazı ihtaratt lıayırhahanede bulun
muştunuz. Ezcümle tenkidden.
itirazattan vaz geçmemi tavsiye buyurmuştunuz. Şikâyet etme mek kabil midir? Bu memleketi kanunsuz, programsız, keyfi bir idarei zalimaneden kurtarmak i- çin yirmi sene çalışmış bir adam bugün hemen aynı yolsuzluklar ve âdeta Hakanı Mahluu tenzih edecek hatalar karşısında bulu nur da sükût edebilir mi? Sükût edecek veyahud dün siyah dedi ğine bugün beyaz diyecek olur sa mazisini inkâr etmiş ve ma neviyatını kendi elile bozmuş, vatanına artık hizmetten vaz geçmiş olmaz mı?
Bu memlekette rüzgâra tâbi olmıyan ve envai hakarete, nan körlüğe rağmen gene mesleğin de sebat eden bir kaç kişinin vü- cudünü erkânı cemiyet çok gör memeli, bilâkis şikâyatını te şekkür ederek dinlmelidir.
Eski mesaimiz bazı kadimâşi- naslar tarafından inkâr ediliyor. Ne denirse densin o mesainin cüm lei fevaidinden biri de Türkleı içinde mezalimi Hamidiyeye iş tirak etmlyen, razı olmıyan bir sınıf halk bulunduğunu âlemi insaniyete göstermek olmuştu. Bugün de idarei müşevveşe aley hinde bir şada işitilmesi gene milletin vikayei şeref ve haysi yeti için lâzımdır.
Ayanda ve mehafill sairede vuku bulan itirazlarımdan mak- sad ne olduğunu bir nebze söy lemiştim. Her halde emin olu nuz ki hükümet ve cemiyet er kânının nüfuzunu kırmak eme-
lile şikâyet etmiyorum. Onlar
buna hacet bırakmıyorlar, bir çok hatalarile kendi nüfuz ve haysiyetlerini kırıyorlar. Ancak teessüf olunur ki yolsuz hare ketler yüzünden yalnız bir kaç şahsın nüfuzu maneviyesi kırıl makla kalmıyor, tekrim ve ih tirama şayan ne varsa zail olu yor.
Ben bu çirkin hali yeni gör müyorum ve bazı garezkârlann
dedikleri gibi Ayan Riyasetine
tayin edilmediğim için itiraza
bahane aramıyorum. Çeşmi in
tibah ve basiretim Trablusgarb
hâdisesile açıldı. Aldandığımı,
iğfal edildiğimi o vakit anladım Daha o vakit erkânı milletten bazılarile tazallümü halde bulun
duğum gibi Paristen de bazı ze
vata bu malde mektublar yaz dım.
... $ahsen münfail veya
hoş-ııııd olmakla bugünkü ahvali ha ziranın iana tahmil ettiği vazife
ve mesuliyet arasında hiç bir
alâka ve münasebet yoktur. Vak- tile nasıl bilâgarez ve ivaz Meşrutiyet bayrağını müdafaa ettimse şimdi de aynı hisle aynı vazifeyi ifa etmek istiyorum.
Benim bu mülkte hak ve
alâkam re'sikârda bulunanların hak ve alâkasından ziyadedir, vatanımın mukadderatını üç beş kişinin keyif ve içtihadına bı
rakmak, vukuata yabancı gibi
seyirci durmak, kör körüne tevek kül etmek elimden gelmez.
Siyaseti dahiliye ve hâriciye de şimdiye kadar edilen hatalar, bir çok elim vakalar artık İttihad ve Terakki Cemiyetini de kâfi derecede ikaz ve mütenebbih et miş olacağından hem vatanın se lâmeti âtiyesini tahtı temine al mak ve hem Cemiyeti maddi ve manevi mesuliyetten kurtarmak için tedabiri âcile ve şedide it tihazına karar verilmesini temen 'ni eylerim.»
Hâtıralar devam ediyor.)
(Meşrutiyetin ilânından sonra, İtt had ve Terakki Cemiyetinin mühim meselelerindn b irsi de. Cemiyetin orduyla olan müna sebetlerine son verilmesi mese- lesiydi.
Zabitlerin Cemiyetle alâkala rının kesilmesi ve ordunun siya sete âlet edilmemesi İsteniyordu. Bir kısım Cemiyet mensubları i- se vaziyetin inkılâbtan evvelki şeklinde muhafazasına taraftar görünüyorlardı.
Cemiyet mensublarından olan ve inkılâbtan sonra Viyana Ata- şemiliterliğine tayin edilen er- kânıharb binbaşısı Hafız İsmail Hakkı Bey bu husustaki görüşü nü Ahmed Rıza Beye yazdığı 7 teşrinisani 1325 tarihli mektubun da şu şekilde açiklamaktadır:
«... Mahmud Şevket Paşa Haz retlerinin Edirnede verdiği nu tuk (tehlike zamanında biz ce miyetimizle beraberiz) zannede rim, Cemiyete karşı olan mes leğini tayin etti. Maamafih Se- lânikte hâlâ ordunun Cemiyetten ayrılması meselesi kılükali mu- cib oluyormuş. Rica ederim, bu sebeble orduda bir ihtilâf zuhur ederek hayat meselesi makamın da olan inzibatın bozulmaması için zatıâliniz de ordunun Cemi yetten ayrılması taraftarı olu nuz ve Mahmud Şevket Paşayı tasdik ediniz. Bundan bir sene evvel mufassalan arzettiğim es- babdan dolayı iftirak zarurîdir.
Fakat ruhlarımız her zaman Cemiyete merbuttur. Vatan teh likeye^ girince elbette hepimiz elbirliği ile harekete âmadeyiz, Birinci, İkinci ordularda ekseri yeti zabitan, Üçüncü orduda bir kısım bu fikre taraftar olduktan ve mesele icabatı ahval ile bir kere meydanı âleniyete konul duktan sonra artık yapılacak şe> işin hüsnü netice ile bitmesine yardımdan ibaret kalır.
işte zatıâlinizden ricam da, bu hususta tesirat ve nüfuzu âlüe- I rinin sarfıdır. Bu hususta Mer-I kezi Umumiye bu iftirak fik rini terviç ve Mahmud Şev ket Paşaya emniyet edilmesini yazarsanız vatana pek büyük bir hizmet daha etmiş olacağı nızı bütün mevcudiyetimle te- din ederim.)
(Arkası var)
MŞiseı Mrşıvıerue ıstanouı oeııegı Taha Toros Arşivi
