İstanbul kütüphaneleri:Belediye Kütüphanesi

1

Belediye Kütüphanesi olarak kullanılan Bayezld Medresesi 7 7

-İstanbul Kütüphaneleri:

Neriman MALKOÇ

Beyazıt Meydanının batısında bu­ lunan Belediye Kütüphanesi Mna- | sı, Fatih Sultan Mehmedin oğlu İkinci Sultan Bayazıt zamanında j yapılmıştır. 1501 re 1505 yılları ara­

sında yapılan bu bina, Beyazıt İm a. retinin medrese kısmıdır. Evliye ! ÇeJebi'ye göre, bina 70 tane bü­ yük kubbeye sahiptir. Avlusunda! üstü örtülü geniş bir şadırvan var­ dır. Medreseler kaldırıldıktan son­ ra bina bir zaman boş kalmış, bir aralık erzak dağıtma m erkezi ola­ rak kullanılmış, sonraları birçok medreselerimizde olduğıi gibi bu­ raya da fakirler yerleştirilmiş, kı- j »a zaman da yurt olarak kullanıl­

mıştır.

T’zun senelerden sonra harap j olan bu medrese, İstanbul Beledi-; resinin yardıraiyle onarılmış, önün­ deki dükkân ve kahveler yıktırı- larak, etrafı park haline sokulmuş­ tur. Böylece eski Türk m im arisi­ nin güzel ve canlı bir örneği olan bu bina meydana çıkartılmıştır.

Kütüphanenin bugünkü Müdürü ' Sayın Orhan Durusoy'dur. Aynı zamanda İstanbul Kütüphanecileri! Başkanı olan genç ve değerli mü-1 dür Orhan Durusoy'un metodiu i çalışması sayesinde kütüphanede mevcut bütün eserleri gösteren bir katalog yayınlanmıştır.

Belediyeler Kanunu gereğince her belediye kendi şehrinde bir kütüphane ve müze kurmak zorun­ dadır. İstanbul Belediyesi de ge­ rek bu kanun hükmünü yerine ge­ tirmek, hemşerilerinin ilm i ve ede­ bi ihtiyaçlarını karşılamak dileğiy­ le 1929 senesinde bir müze ve kü-^ tiiphane kurmağa karar verm iş ve F. Köprülü, Halil Ethem, Dr. Sü­ heyl trnver, Osman E rgin kütüp­ hanenin temelini atmışlardır.

Bunlar, ilk olarak Şişlide tarih? bir evde Atatürk'ün hâtıralarını i yaştacak İnkılâp Müzesi kurmağa çalışmış. Bu arada yalnız Atatürk Devrini değil, I-âle Devrindeki in­ kılâp ve yeniliklerin de tesbiti İçin i o devirlere ait eşya, kitap, gazete ¡v e mecmualar toplanmıştır. Niha- ! jet, eserler bu binaya sığamıyacak kadar çoğalınca, Şişlideki binanın yalnız Atatürk Devrine v e h âtıra­ sına ayrılması uygun görülmüş­ tür. Diğer konudaki müze eşyaları ve sayısı on binleri b«rt' kıymetli

| lan Muallim Cevdet, aç kalmak pa-]mından eşsizdir. 1881 de başlayan basma da olsa, bütün hayatını ki- 1 ilk gazete Takvim -I Vakayi'den I taba vermiş ve yalnız onlar için ; bugüne kadar çıkan gazete ve der- yaşamıştır. E vi ve kiatpJarmı b a -' giler, eksiksiz olarak burada var- rmdıracak bir yeri olmıyan b u ! dır. Matbu eserler, büyük »ayıda ilim adamının kıymetli koleksiyonu |yer tutarlar. Kütüphanenin yazma muhtelif yerlerde parça parça zi-j kitapları az olmakla beraber, us- yan olmuştur. Çok sevdiği kitap- dir vesikaları vardır. Bunların en ¡arının sonradan yağma edileceğini! orijinali Cevdet Paşanın “ Teza- düşünen Muallim Cevdet, dostları- kir-j Cevdet" adlı tarihî eseridir, nm teşvikiyle ölümünden üç ay ev.

i

vel Belediye Kütüphanesine hediye Arşiv vesikaları mahiyetinde ederek, sağlığında taşıtmıstır. 3000 Muallim Cevdet in yazmaları ara- küsur ciltlik bir kısım kitabı da R,ni,a ‘,?,' üfus ve Arazi" tahrirlert- Haydarpaşa Eiseslndedir. jne aı* defterler vardır ki,

bunla-] nn bir daha kopyesi ve eşi yok-Ziya Emiroğlu t 1950 cilt tu­

tan kitaplarını kütüphaneye hedi­ ye ettiği gibi, maddî ve manevi yardımla ayrıca bu miiessespjl ge­ liştirmiştir. Kitaplarının büyük bir kısmı yabancı dilde bilhassa sosyal, felsefî ve tarihî yeni eser­ lerdir.

Yahya Re rai Yak : Kitapları coğrafî eserler olup, 1274 tanedir-

Talât Baj-rakçı: 2551 cilt kita­ bını Kütüphaneye hediye etmiştir. Büyük bir kısmı OsmanlIca ve nebatata ait olan hu eserler ara­ sında tarihe, mezheplere ve bil­ hassa Bektaşîliğe dair olanlar var­

dır. ,

İsmail Habib Seviik : Yasiyeti üzerine 2160 cilt kitabı ailesi ta­ rafından Kütüphaneye bırakılmış­ tır. Bıınlar, yeni edebiyata ait şiir ve roman kitaplarıdır.

Bu sene Şeref Listesine geçen­ lerden biri de İzzeddin D^rbend’- dir. Eski coğrafya hocalarından biri olan İzzeddin Derbend, 1378 tane coğrafî eser bırakmıştır.

Belediye Kütüphanesindeki eser­ ler; kitap adı. müellif adı ve züm­ re tasnifine göre ayrılmıştır. Züm­ re tasniflerinden ziyade kitap adı­ na göre yapılan tasnif tercih edil­ miştir. Sebebi şudur:

Bir okuyucu gelip: "Fniancanın eseri varmış" dediği vakit, bir da­ kika içinde buna cevap verilebilir. Zümre tasnifinde ise, meselâ : "Bakî hakkında ne gibi eserler vardır?” diye sorulan soruya cevap verilir- İlmi bir kütüphanede yu­ karı ilâ söylenilen bu üç tasnifin bulunması lâzımdır.

Bu kittüphan» gazete ve dergi --- » ' »

VtM-f-tur.

Kütüphanenin her yıl 10.000 lira­ lık ödeneği vardır- Bu ödenek^ bütün kurum ve genel giderici içindir. K itap, cilt, yakacak, be* lefon harçları bunun içindedir.

Para darlığı ve imkânsızlığı yü­ zünden bugün İçin bizde ve Av- rupada çıkan her kitap alınama­ maktadır. Bununla beraber, Türk İnkılâbına ve İstanbul konularına ait eserlerin teminine çalışılır.

Kütüphane, her gün resmî çalış­ ma saatlerinde açıktır. Kütüphane­ ye gidip gelen her okuyucu, mes­ leklerine ve cinsine göre deftere kaydolunur. Buna göre, 1954 so­ nesinin 10 ayında Kütüphaneyot

877 K ız talebe 1468 Erkek talebe 25 Kadın öğretmen 577 Erkek öğretmen 487 Erkek muharrir 685 Erkek memur 207 Erkek doktor 62 Erkek avukat 6 Sanatkâr kadın 26 Sanatkâr erkek 6 Mebus 55 Serbest kadın 1000 Erkek girip çıkmıştır. Genel olarak 5461 kişi gelmiş, 3315 kitap alınmıştır.

Sayın Durusoy’a göre, Kütüpha- j nenin İki düşmanı vardır: Birisi I kurt, diğeri jilettir. Kurda engel

j

olacak p k yol sürekli takip ve temizliktir. Maalesef, dört satır ; yazmağa üşenerek, bunu Jiletle ke­ ser mır veya kendinin her hangi

i bir ..serinin eksik olan sayfasını ,k o r a m alır. K it plaT, tek ntisha

í T Z J L r e a i r a r a " Î l t a T ^ ’T l w T .’ T ™ ' ’’ Vak,V hir

¿a-İS; í2 srDs a*' b

h,ra™ -'"":'V"»"

: i r:z r'z

t ¿ r r ";™ ~

_{I . * ! * ” k0.nn:,aki « « « e «J a la r, bulunma*/lâzımdır.}

=

~

k'“

_{? ™ !f¡n}

sr

Sayın D uru s oy'a p öre, K B tfip h *- ^ nenin İki düşmanı y a r d ır : Biri hurt, dipe rj jilettir- K u r d a enpr olacak t- ^ T01 sürekli takip

... eç.vaıarı | C «ayısı on binleri asan k,,-metli I kitap ve pazete koleksiyonları da \ ^ nl nnanlnus olan Beyaz,t Med- ı resesine taşınmıştır. 1931 y,],nda «nedreseye taşman eserler, müze re I kütüphane olmak üzere ikiye av

rılarak medresenin bir koridoru' C a r i ^ k ° rİ'İOn’ kütüphane

olarak düzenlenmiştir. Belediye.

l nin bu teşebbüsü, hamiyetli Ve ılmısever vatandaşlarımızla resmi , teşekküller tarafından desteklen- ımiştlr. Daha sonra kitap sayısı - İ î r * î * ' " ™ ’ mü*> kısmı - j Bozdoğan Kem eri yanındaki

Ga-j

zan fer Apa Medresesine nakledil- m,s vp B<-yazıt Mesire sesi, 1945 ten •>erı yalnız kütüphane olarak kal. ’ jmistir. Istanbuiun en zenpin kii- i1 |lüphanelerlnden biri olan Belediye': ¡Kütüphanesi, kendi koleksiyonun­

dan başka bazı özel kütüphanele­ r i n bir araya iretirilmeslndep mev_ j ,dana gelmiştir. Kütüphane Oku- ¡ma Salonunda bir şeref listesi vardır. 500 den fazla kitap hedi-| i Je eden vatandaşların adı bu şe-

ref listesine yazılır. Belediye K ü -' tiıphanesi kitaplarının 89.578 tane­ si basma, 482 tanesi yazmadır. Bun- |lann çopu eski harf, peri kalan. ]

je ııl harf, Inpilizoe, Fransızca, A l- ,4 . manca, İtalyanca, Eâtlnee Ermeni, i] ,ce. Kumca, Farsça, Arapça kitap- 9

lardır. Burada 646 salname 319 7 ; takvim, S8 atlas, 252 harita,’ 4« 11 ■cilt K u ran , 406 albüm vardır, Türk­

çe ve yabancı dilde 2-485 cilt pa- îzete ile 5968 cilt dcrpi bulunmak,

tadır. Bu eserlerden yüzde yetmiş ■xai ¡beşinin tarihî, sosyal ve kültürel ! n n ¡eserler oldııg-unu belirtirsek, bu ye-I m e I kiinun kıymeti belli olur. Bunlar- d iri I l,an başka tarihe nlt 1 722 ciltlik tin

Ermenice, 712 ciltlik Kumca kitap

195

( ¡koleksiyonu; Patrikhanelerle Rum

vola

İve Ermeni mektepleri kütüphanesi İUnn .hariç, hiçbir Türk kütüphanesinde! 1, hdunmamaktadır. Kütüphanenin 1 /

¡biiyük bir kısmını teşkil eden v e !* . i listesinde y o r alan difcer

ki-taplan hediye edenler şu zevattır: f ^ av,e Muallim Vevdet Kitapları: 8619!

Gi

tanedir, ömrünün bütün maddi r e

're t

1 manevi zevkini yalnız kitapta bu-jlui)

Bu kütüphane párete ve derpi koleksiyonunun zenpin duşu

bakı-olaeak t >k yol sürekli v.«h ip ve I temizli! J- Maalesef, dört * Btır yazma 7 d en erek , hunn Jiletle ke- Kf,r a , Teva kendinin her hflORİ

*■

ZZi *>*<*•*

-

t

kor —.ii™

-o)

k-sik olan *»> anT aiır. K itaplar, tek nüsha Ocundan eve

mı

laı

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi