İşgalci komiserler Damat'ı koruyorlar

^

uen! İstanbul

Y A Y I N I

3 mart 1920 Çarşamba No: 246

Dam at'ı koruyorlar

Hükümete, M ille t Meclisinin kararına rağmen

Damat ile arkadaşlarının Yüksek Mahkemeye

şevkine müsaade edilmeyeceği ve müdahale

edileceği bildirildi

İngilizlerin adamı olan Damat Ferit, geçen y ıl gitiği Paris’te barış konferansından çıkar­ ken (en öndeki). Gerisindekiler Tevfik Paşa ile Rıza Tevfik'tir.

leri ile, resmî hükümet de f i l fakat hükümetin kont rolü altında bulunma­ yan milliyetçi hareket âdeta alay etmektedir. Milne’nin emirleri tatbik edilmemektedir. İstanbul’ un işgâli de dahil fiili bir harekete girişilmesi için önceden hazırlıklı oL mamız lâzımdır.

T E V K İF EDELİM !

İçişleri Bakarana göre

«Devletçe umumi

vaziyetimiz iyi!»

HAZIM BEY, VAZİYETİN GÜNDEN GÜNE İYİLEŞTİĞİNİ, İZ­ MİR’İN DE BİZE BIRAKILACAĞINDAN ÜMİTVAR OLDUĞU­

NU SÖYLÜ YOR ! içişleri Bakanı Hazım Bey,

Akşam gazetesinin bir muha­ birine, devletin son durumu ile alâkalı olarak şu beyanat­ ta bulunmuştur:

Hazım Bey, Anzavur isyanı için de: <— Biga hadisesi şim di sona ermiş ve neticeleri de yi suretle halledilmek üzere­ dir» demiştir.

İstanbul’u

işgal

edecekler

Londra Konferansında tekifi Loyd Corc yaptı, Çörçil bu teşebbüsün Anadolu'da tesiri olma­ yacağını belirtti. ¡P LO N D RA .—

Sulh Konferansının dün kü toplantısında îngilte. re Başbakanı Loyd Corc, İstanbul’un kati’ bir su­ rette işgal altına alın­ ması zamanının geldiği­ ni bildirmiş ve Fransa ile İtalya’yı bu işgal hareke­ tine katılmaya dâvet et miştir. Ingiliz Harbiye Bakanı Çörçil’in, bu tek. lif karşısında Türkiye’nin kentinin esasen mütte­ fik kuvvetlerinin kont­ rolü altında bulunduğunu hatırlatması üzerine de Loyd Corc, hakikî bir kuvvet müdahalesinden bahsetmiş, resmi binala­ rın ve hattâ Saray’ın da işgâl altına alınmasını dü şündüğünü eklemiştir.

L o y i Corc, Istanbul.da- kİ Ingiliz Yüksek Komise ri Am-ral Dö Robek’teh oimış olduğunu söylediği S bir rapor üzerine bu teki :) ilk defa bu ka­ dar açık hır şekilde or. taya atm>i1ıı. , i ,

AnurU 06 Robek, la. tanb u’da tiill bir hareke» te geçıüıu si lüzumundan batısed uek görüşlerini so. ran Suıh Konferansı’mn 28 şuoat tf-rihli yazışım ahnadaa göndermiş ol­ duğu 29 şubat tarihli ra_ poruniı özetle şunları bil dirmek teftir!

« — Sıln Konferansı, ka rarlanndan haberimiz yok. Fraasız a.ealekdaşım ’ ile şu kanaaıttyiz ki, tz. mir, Edirn6 dahil Trakya Yunan1 a verilmektedir. Bu tahm'nımiz doğru ise, barış şartlarını silâh gü­ cü ile tatbik ettirmekten başka çare kalmayacak, tır. Bunun için de, ga­ yet gizli olarak konfe. rans kararlarından önce, den bateıdar edilmekliği­ miz lâzımdır ki, gerekli tedbirleri alabilelim.

— Hükümete notalar yollamanın faydalan ola cağım sanmıyoruz. Yük­ sek komiserlerin teşebbüs

Loyd Corc tarafından okunan bu rapor üzeri­ ne konuşan Fransız Bü. yükelçisi Kambon, ilk te şebbüs olarak milliyetçi liderin tevkif edilmelerini istemiş, bunun Padişah’ - tan talep edilmesini ve kabul olunmaması halin­ de de tevkifleri bizzat müttefiklerin yapmalarım istemiştir.

Fakat Loyd Corc da. ha şiddetli tedbir isteye, rek, başkentin işgalini ta. lep etmiş, Ingiltere’nin bu işgâli tek başına ya. pabilecek güce sahip ol­ duğunu söylemiş fakat müttefiklerinin de bu ha­ rekete katılmalarının iyi olacağını eklemiştir. Ital­ yan Başbakanı Nitti, tek. life katılmakla beraber, Padişah’ın prestijinin ze. delenmemesini, milliyetçi­ lerin kucağına atılmama­ sını İstemiştir.

Tartışmalar sonunda, İstanbul’daki yüksek ko. miserlere gönderilmiş son yazıya gelecek cevabın beklenmesi ve bundan son ra kat’i karara varılması hususunda görüş birliğine varılmıştır.

« — Devletçe umumi siyasî vaziyetimiz iyidir. Ve günden güne iyileşmektedir. Avrupa matbuatı haklarımızı müdafa­ aya başlamıştır. Bu da memnu niyet vericidir. Her halde itti, haz edilecek sulh şartlarının, teslim edilmiş bulunan hakla, rım ızı bozacak bir mahiyette olmayacağını kuvvetle ümid e- derim. İzm ir’in de bize bırakı­ lacağından kuvvetle ümitva- rım .»

İçişleri Bakanı, hükümetle Kuvayı M illiye arasındaki mü nasebetlere dair bir soruyu da şu şekilde cevaplandırmış­ tır:

*— Yayılan bütün şayiaların aksine olarak hükümetle Ku- vayı M illiye arasındaki müna­ sebetler pek iyidir. Zaten ara­ da ihtilâfa hiç bir sebep yok­ tur.»

Rauf bey

ve manda!

Sivas milletvekili ve Heyeti Temsiilye üyesi Hüseyin Rauf bey, (AP Amerikan aj'ansının mu­ habirine manda konu­ sunda verdiği beyanatta şunları söylemiştir :

« Biz, avrupa hükü­ metlerinin Türkiyeye, ecnebi tesirlerinden azade olarak yaşama fırsatını vermelerini is­ tiyoruz. »

■H llllt B IIIIIIIH IIIIH IIIllll

ehlimizdeki İtilâf Devleti leri Yüksek Komiserleri» '■ nin tercümanları dün Ba ,bıâli’ye giderek Başba, kan A li Rıza Paşa’yı görmüş» ler ve kendisine Yüksek Ko­ miserlerin, Damat Ferit Paşa ile kabinesindeki üyelerin yük- i sek mahkemeye seykedilmele» rine kat’îyen muvafakat ede. öıiyeceklerini ve sevkedilmek istenirlerse de fiilen müdahale­ de bulunacakların şifahen bil» dirmişlerdir.

Hatırlarda olduğu gibi Mil­ let Meclisi son topantılannda, Anayasa’ya aykın hareketlerin­ den dolayı Damat Ferit ile kabine arkadaşlarım Yüksek Mahkemeye sevketmek kararını almıştı. Ve şu günlerde Damat Ferit’in, Millet Meclisi Encüme­ ni önüne çağırılarak sorguya çekilmesi beklenilmekteydi.

Bu hareketleri ile Yüksek Komiserler, Millet Meclisi de tanımadıklarım açığa vurmuş olmaktadırlar.

Diğer taraftan Yunan cep» hesi ile ilgili olarak dün A li Rıza Paşa Hükümeti’ne çok şid detli bir nota daha verildiği da öğrenilmiştir. Bundan önce» Yüksek Komiserler batı cephe» sinde millî kuvvetlerin Yunan kuvvetlerinin işgâl etmekte ol duklan Milne hattından 3 ki­ lometre geriye alınmalarım ta. lep etmiş ve talepleri nazarı iti bara alınmamıştı. Dünkü no­ tada bu talep daha şiddetli bir şekilde talep edilmiştir.

Bu notanın, Boazdağ bölge» sinde başlamış olan yeni Yu» nan taarruzu ile alâkalı oldu­ ğu da sanılmaktadır. Alaşehir" den gelen son haberlere göre» çok üstün kuvvetlerle saldıran Yunanlılar karşısında Mestan E fe Müfrezesi geri çekilmek z® runda kalmıştır. Alaşehir’den bu cepheye takviye gönderildL ği duyulmuştur.

SANSÜR

Diğer taraftan hükümete ya­ kın çevreler, yüksek komiserle» ‘ rin gazetelerden ayrı olarak hükümetin muhaberatına da şiddetli bir sansür koyduklarını açıklamaktadırlar. A li Rıza Pa» şa kabinesinin, aleyhimizde or­ taya atılan, «Ermeni katliamı» iftiralarım yalanlamak maksa. diyle hazırlamış olduğu cevap lann ne basında çıkmasına ve ne de dış dünya gazetelerine duyurulmasına müsaade etme­ mişlerdir.

LOYD CORC’UN

SÖZLERİNİ DE

SANSÜR

ETTİLER

İngiliz Sansür Heyeti, İn­ giltere Başbakanı Loyd Corc’ un Avam Kamarasında son günlerde söylemiş olduğu nut kun İstanbul gazetlerinde ya­ yınlanmasını yasaklamıştır.

2 İSTİKLÂL HARBİ GAZETESİ, ÇA RŞAM BA 3 MART 1920

Kuvayı Milliyeye karşı

Ahmetliye Teşkilâtı!..

Ingihzlerin,

para vererek kurdurdukları

bu teşkilata, milli kuvvetlere karşı

cihad ilân ettirecek

“Boros - Şerif”

anlaşması şiddetle

reddediliyor

SAİDİ EL KÜRDİ İLE BABANZADE AHMET NAİM BEY ŞERİF PAŞANIN HAREKET TARZINI PROTESTO ETTİLER

Belediye Başkanlığından istifa eden Cemil Paşa.

Belediye

Başkanı

İstifa etti

İSTANBUL

VALİLİĞİ­

NE ESKİ TİCARET BA­

KANI ABDULLAH BEY

TAYİN

EDİLDİ

Belediye Başkam Ce­ mil Paşa tarafından ve­ kâleten idare edilmekte olan İstanbul valiliğine dün hükümet kararı ile eski Ticaret ve Ziraat Bakanlarından Abdullah Bey tâyin edilmiştir.

Bunun üzerine Belediye Başkanı’nm istifa ettiği öğrenilmiştir. Cemil P a ­ şa. Belediye ile vilâyetin tek elde ve kendi idare, si altında bulundurulması, nı istemekteydi.

Kuvayı Millîye’yi des­ teklemekte olan gazeteler Cemil Paşa’mn istifasını memnuniyetle karşılamış­ lardır. (A K Ş A M ) bu is­ tifa etrafında şunları yaz maktadır:

«Cem il P a şa ilk Beledi, ye Reisliği sırasında mu. vaffak oldu fak at İkinci­ sinde şöhretini kaybetti. Siyasî zaaf da gösterdi. Muhakkaktır ki, Alm an işgali altında bulunan bir Fransa veya Belçika Belediye Başkanı bile bu yolda hareket etme­ miş, milli vakarını bu kadar ç.iğnetmemiştir. Ce mil Paşa, gerek rouhtelif beyanatı, gerek hareket, leri, gerek siyasi fikirle, ri ile en büyük gayesinin bir Mısır idaresi olduğu­ nu daima anlatmak is­ temiştir.»

S E R B E S T İ gazetesi ile Cemil Paşa’yı şiddetle övmekte ve onu tenkit eden, «K uvayı Millîye»ci lere» sert bir şekilde çat­ maktadır.

A N K A R A — Mustafa Kemal Paşa, Teş­ kilâtı Millîyedeki kumandan­ lara gönderdiği gizli bir ra­ porda, millî kuvvetlere karşı İngilizlerin bir (Teşkilâtı Ah- mediye) kurdurmakta oldukla rını bildirmiş ve şunları açık lamıştır:

«İngilizler, Boğazlardaki ha kimiyetlerini temin ve Kuva- yı M illiye’ye tabi Anadolu toprakları ile İstanbul arasın­ da tampon teşkil eylemek ü- zere Hürriyet ve İtila f ve Ni- gehbancılarla yaptıkları an­ laşma neticesinde bir Cemiye ti Ahmediye teşkiline teşeb­ büs etmişlerdir. (Tealii İslâm Cemiyeti) de bu cemiyetin propagandasın: yapmaktadır. Bu cemiyet Biga’da yarattığı hadise ile harekete geçmiştir. Cemiyeti Ahmediye’nin kabul ettiği esaslar dinî bir perde altında ahalinin taassubun­ dan faydalanaıak Kuvayı M il­ liye’ye karşı cihat ilân etmek tir. Biga'da teşkilâtın tamam­ lanmasından sonra hedefleri Gönen’i ve sonra Bursa’yı el­ de etmek ve Adapazarı ile bir­ leşmektir. Bu hareket muvaf­ fak olduktan sonra bir kong­ re akdederek durum arzedile rek ve kabinenin devrilmesi ve yerine Ferit Paşa ve Kiraz Hamdi Paşadan birisinin riya­ seti altında yeni bir kabine ku rulması talep olunacaktır.»

Mustafa Kemal Paşa, Gavur İmamın bütün Biga sancağına hakim olduğunu, Anzavurla birlikte 1500 taraftar topla­ dıklarını, i 70 köyün bunların emri altında bulunduğunu bil dirmiş ve «Teşkilâtı Ahmedi- ye»nin genişletilerek, Yunan ordusu karşısındaki m illi cep­ henin geriden çökertilmesi i- çin gereken bütün parayı İn. gilizleritı vermekte oldukları­ nı da ek'.eyerek şu tafsilâtı da açıklamıştır:

— İsyan hareketinin başına geçmek üzere İstanbul’dan ve Tekfurdagı’ndan Bursa ve ha valisine subay gönderilmekte dir. Bilhassa Tekfurdağı’nda- ki alay kumandanı binbaşı Mustafa Nuri, yollamakta ol­ duğu subaylara, 14’üncü Kolor du bölgesi dahilindeki silâh depoları hakkında da bilgi ver mektedir. Ayaklanma esnasın da Kuvayı M illiye aleyhtarı bu subaylar silâh depolarına el atacaklardır.

— Bursa'da ayaklanmanın başlaması ile tümen kuman­ dam Bekir Sami Beyi katlet­ mek isteyeceklerdir. Bu şe­ hirde, Teşkilâtı Ahmediye’yi takviyeye çalışanlar Hürriyet İtilâf Partisinden Azi Nuri eski Müftü Ömer Fevzi ve u- lemadan daha bir kaç kişidir.

Ayrıca 57’inci tümenden İs­ tanbul’da Nigehban Cemiyeti merkezine bir mazbata geldiği ve bunu yetmiş subayın, is­ yan anında Nigehbancılarla birlikte harekete geçecekleri­ ni bildirdikleri öğrenilmiştir. Fakat mazbatayı imzalayan su baylardan yalnız iki kişi tespit edilebilmiş, diğerleri an’.aşıla­

mamıştır.

Mustafa Kemal Paşanın rapo runda. İngilizlerden para ala­ rak milli teşkilât aleyhinde çalışanların isimleri de şu şe­ kilde bildirilmiştir: Kürt Mus tafa Paşa. Kiraz Hamdi Paşa, Tayyar Paşa, Hürriyet İtilâf­ tan Zeynelabidin, (A LE M ­ D A R ) gazetesi sahipleri Refi Cevad ile Pehlivan Kadri, es­ ki İçişleri Bakanı A li Kemal, Nigehbaneıiardan topçu oinba şısı İsmail Hakkı, Çopur Be­ kir.

Bursa içinde ve civarında bir kaç yüz kişilik silâhlı asi bir kuvvet teşkil edilmiş oldu­ ğunu da bildiren Mustafa K e­ mal, Konya’da, Sivas’ta da bu gaye ile harekete geçilmiş ol­ duğunu açıklamaktadır.

Belirttiğine göre, Kuvayı Milliyenin kuzey cephesi çö­ kertildiğinde Yunanlılarla Teş­ kilâtı Ahmediye tarafından iş birliği teklif edilecektir.

(Füyuzotı Muradiye)

çalındı !

Geçenlerde suret alınmak için, meşhur sofiyundan Üçün cü Sultan Murad’ın sofiyane şiirlerini havi ve pek pahalı olan (Füyuzatı Muradiye na­ mındaki eser Edirne’de Sul­ tan Selim Kütüphanesinden Saraçhanebaşmdaki Şeyhül­ islâm Feyzullah Efendi Kü­ tüphanesi içindeki M illet Kü­ tüphanesi için getirtilmişti. Son derece kıymetli olan bu eser Evkaf nezaretine daha sonra teslim edilmişti. Fakat eserin içinde bulunduğu san­ dık dün açıldığında içinde yal nız kıymetsiz bir lügat çık­ mıştır.

Bogos . Şerif andlaşmasına karşı tepkiler yayılmaktadır. Tasviriefkâr gazetesine beya­ natta bulunan, Darülhikmetül İslâmiye üyelerinden Saidi el Kürdi bu andlaşmayı protesto etmekte ve:

« — Ermeniler, Ş erif ile Kürtleri tuzağa düşürmüşler­ dir» demektedir.

Diğer taraftan Türkiye’de Ayan Meclisinin bir üyesi bu­ lunmasına rağmen Seyid Ab- dülkadir Beyin de, Bogos Nu- bar - Şerif andlaşmasmı tas­ vip ederek, imparatorluğu par çalamaya kalkışması Ayan’da sert tepki yaratmıştır.

Dün Ayan toplantısında Ba- banzade Ahmet Naim Bey bu hareketi ve Bogos.Şerif and- laşmasını protesto etmiş ve de miştir ki:

*— Şerif Paşanın Bogos Nu- bar ile işbirliği ederek malûm hareket ve teşebbüslernde bu­ lunmasını ben kabul etmedi­ ğim gibi bunu hiç bir Kürt de kabul edemez. Şerif Paşa, Kürdistan’la katiyen alâkadar değildir. Burada mevcut Kürt kulübünden selâhiyet aldığı iddia olunuvor Böyle bir şey

vaki ise bile o selâhiyeti ve­ renler yine kendi namlarına hareket etmiş olurlar. Bu, ka­ tiyen Kürt milleti namına o- lamaz.»

Seyid Abdülkadir Beyin ise, Bogos ile elele yürümekte ol­ duğu tespit olunan Şerif Paşa için sarfettiği sözler şunlar­ dır.

<— Avrupa’da bir maksat i- çin çalışıyoruz. Hamdolsun me saimizde muvaffak olmak üze. reyiz. Şerif Paşanın çalışmaları yalnız K ürtler için değil aynt zamanda devletimiz (!) için de çok faydalıdır!»

HER ŞEY O LU R! (A K Ş A M )m bir yazarı, Se- yid Abdülkadir Beyin Ayan Meclisine sokulmaması gerekti ğini yazmakta ve şöyle demek tedir:

«H iç hayret etmeyiniz! Bu memlekette her şey olur. Ko- ca başkentin Belediye Başka­ nı çıkar: (Biz bu memleketi idare etmiyoruz. Mısır idaresi daha iyid ir) diye beyanatta bulunur. Eski bir Başbakanı çıkar: (Bu millet harpten me­ suldür. Çünkü Almanya’ya yar dım ettik) diyerek verdiği no­ talarda söylediği şeyleri çürü­ tür. Sonra bir Ayan üyesi çı­ kar, Kürdistan muhtariyeti i- çin yani altı vilâyeti OsmanlI camiasından ayırmaya uğraşır. Herkeş yanlış sandığı bu habe rin yalanlanmasına muntazır iken o zat çıkar ve: (Hayır. Yanlış değil doğrudur) diye­ rek hiç sıkılmadan OsmanlI Ayanlığından istifaya bile ni­ yet etmeden sözlerini doğrular

re Osmanlı memleketinde ha­ kiki Kürtlerin nezdinde lânet le yadedilen Şerif ile işbirliği yaptığını övünerek ilân eder.»

Zatürreeden

ölenler arttı

İstanbul vilâyeti dahilinde geçen Ocak ayında hasta dü. şen 5.207 kişiden yarısına ya­ kınının, 2.207 kişinin öldüğü öğrenilmiştir. Ölüme en faz­ la sebep olan hastalık zatür- yedir.

9

şairin İ

2nci kitabı!

■

Birleşe ndokuz şâirimizin (İkinci K itaplı da yayın- ! lanmıştır. Ömer Seyfettin Beyin uzun bir hikâyesini de ■ ihtiva eden bu ikinci kitapta yirmi şiir bulunmaktadır.

S

Ayrıca içinde İbnülrefik Ahmed Nuri Beyin (Kısmet De- ■ ğilmiş) Unvanlı nefis bir komedisi de vardır.

Şairlerimiz bu defa daha çok (îstanbul)u ele almış S lardır.

Yusuf Ziya Beyin şiirinden: «Diyorlar: Burada Türkün nesi var! Eski saltanatının viranesi var.» «N e minarelerden, ne kubbelerden Ne veliler yatan şu türbelerden Yükselen İlâhi manâları siz Göremez, duyamaz, sevemezsiniz.» Celâl Sahir Beyin şiirinden: «İkinci Mehmet sürünce atım Devirdi çürümüş Rum saltanatını.» «Elbette lâyıktır her yerde her zaman Bir anlı periye bir şanlı kahraman.»

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi