BETWEEN 1989 - 1994 THE DEMOGRAPHIC FEATURES OF CHILDREN THAT LAWSUIT WERE RESULTED AT ANKARA JUVENILE COURT

1989-1994 Yillan Arasmda Ankara <;ocuk Mahkemesi'nde Davalan

SonU(;:

l

anan <;ocuklann Demografik Ozellikleri

i.

OZER KENDi a),

i.

HAMiT HANCI b), Y ASAR BiLGE a)

a) Ankara Universitesi, TIp Fakiiltesi Adli TIp Anabilim Dah, Ankara b) Ege Universitesi, TIp Fakiiltesi Adli Tip AnabiIim Dah, izmir

BETWEEN 1989 - 1994 THE DEMOGRAPHIC FEATURES OF CHILDREN THAT LAWSUIT WERE RESULTED AT ANKARA JUVENILE COURT

Summary

During the six years between 1989-1994, judgement cartoons of the questioned children at Ankara Juvenile Court were investigated. Children younger than II and older than 15 years of age were evaluated.

During this time, it was determined that 4283 children were judged by claiming as committing an offence, 93.7 % of them were male. 70.0 % of cases were judged for offences directed to property. Secondary was to injure intetntionally with 17.8 %.

Offences of 61.6 % of judged children were found fixed.

Other than juvenile delinquency, 874 protective decisions were given. 78.5 % of this decision:; were about taking under protection and 21.5 % were about removing protection.

Ozet

1989-1994 ydlan arasmdaki 6 yIlhk siire i~inde Ankara C:ocuk Mahkemesi'nde haklannda dava acl1an cocuklara ait kartonlan incelendi. '11 yas altl ve 15 yas iistii ~ocuklar degerlendirmeye allnmadl.

Ankara C:ocuk Mahkemesinde belirtilen siire ieinde SUe isledigi iddiaslyla 4283 adet eocugun yargllandlgl, bunlann % 93.7'sinin erkek oldugu belirlendi.

Yargllanan eocuklann % 70'i (2984 olgu) mala yonelik SUelar nedeniyle yargdanmlslardl. Bu sueu % 17.8 ile kasltll yaralama su<;:u izlemekteydi.

YargIlanan eocuklarm % 61.6'sinin SUeU sabit bulunmustu.

C:ocuk suc1ulugu dlsmda 874 koruma karan verilmi~ti. Bu kararlarm % 78.5'i koruma allma allnmasl, % 21Si korumanm kaldmlmasl yoniindeydi.

GiRiS

Ceza hukuku aylsmdan SUy yasalann yasak ettigi hukuka aykm eylemdir (1,2). <;::ocuk sUylulugu sorunu ise yok boyutlu, yok faktOrlti ve yok karma:'jlktlr. <;::ocuklann i~ledikleri sUylann nitelik ve nicelikleri biiyiiklerinkinden farkhdlr. Bu yalt$madaAnkara <;::ocuk Mahkemesi'nde yargtlanan yocuklara ait istatistiksel veriler kaynaklar l$lgmda incelenmi~tir.

Adli TIp Derg., 12, 81-86 (1996)

İ TIP DERGİSİ

Journal of Forensic Medicine

Adli Tıp Dergisi 1996; 12(1-4): 81-86

82 i. b. KENDi. L H. HANel, Y BiLGE

Su(,:un bilimsel olarak incelenmesi, kurallann kaynaklanm, bu kurallar ile sosyal

yapl arasmdaki

ili~kileri, bu kurallann ihlal edilmesinin ncdenleri ve sonuc;:lan ile suc;:lu davra[1l~m

onlenmesi ve kontrolUnU kapsar. Diger yandan,

su~un

bilimsel olarak

incelenmesi sonueu elde edilen bilgiler tekrar eeza yasasma etki ederek yasalann

yeniden yorumlanmasl vc suc;:un tabiatmw yeni fikirler ve

gorij~ler

aC;:lsmdan

incelenmesme yard1111cl olur

(3,4),

GERE(: VE YONTEM

Ankara Cocuk Mahkemesi'nde 1989-1994 Ylllan aras!ndaki 6 Ylllrk slire icinde haklannda dava aellan (;ocuklara ait karar kartonlan incelendi. 11 ya~ alt! ve 15 ya~ listii cocuklar clegerlendirmeye almmadl.

4283 adet cocuk suclulugu, 874 adet koruma ile ilgili olmak uzere toplam 5157 karar incelendi.

Sue i~ledigi iddiaslyla yargllanan eocllklara ait veriler, cocuklallll ya,'ihm, cinsiyet1eri, SUI( cinsleri yonUnden slmflandmldl.

BlJLGlJLAR

Ankara C;:ocuk Mahkemesi'nde 1989-1994 ydlan arasmda su<;: isledigi iddiaslyla

4283 (lclet c,:ocuk yargl1amTIl~tlr. 4),83 olgunun 268'j ktz (% 6.3), 4015'i erkektir (o/i; 93.7)

(Tablo

1).

Yargllanan <;ocuklann % 70'j (2984 olgu) mala ybnelik suc;lar nedeniyle

yargtlanml~lardlr.

Bu

SI1(U %

17.8 ile

(763

olgu) kasnll yaralama suc;:u izlemektedir

(Tablo

1),

Yarglianan 4283 olgunun 2641'inin (% 61.6) sw;:u sabit bulunmu$tur. 268

klZln

UTsinin (Cfo 511),4015 erkegin 2504'i.inlin ((1" 63.3) Sll(U ispatlanmv~tLr.

Tablo 1. Yargllanan lCocuklarm cinsiyetJeri ve 1~ledikleri iddi3 edilen sur;;lar

Kadm Erkek TopJam %

Mala yonctik suc;lar 152 2832 2984 69.7

Kasilil yamlama 65 698 763 17.8

Taksirle yaralama 16 40 56 1.3

Adam oldlirme 6 7 0.1

Taksirle adam Cildurme 1 ~

-'

14 03

NaS-1 Izrar (mala zarar) 22 163 185 4.3

Cinsel sw,:l.ar 3 179 182 4.2

Diger 8 84 92 2.1

\989-1994 Y Ilian Arasmda Ankara Cocuk Mahkcmcsi'ndc ... 83

Taksirli ya da kaslth bldurrne ya da yaralama gibi kisilere karSl isienen sU(;:larda (840 olgu), 359 olayda delici ya da kesici-delici (% 42.7) alet, 97 olayda klint cisim (% 11.6), 36 olayda araba (%4.3), 35 olayda atesli silah (% 4.2), 8 olayda cesitli atetler (% 0.9) kullamlullstIr. Geri kalanlarda kullarulan cisim yumruk, tekme gibi vucut klSlrnlandlr (305 olay, % 36.3).

56 taksirli yaralama olgusunda yocuklann 2'si (% 3.6) kusursuz bulunmu:;;, lO'unda (% 17.6) hafif kusur, 30'unda (% 53.6) orta, 14'unde de (% 25) aglr kusur belirlenmistir. Bunlardan baska koruma karan verilen olgu saylSl 874 tilr. Bunlann 686'SI (% 78.5) kimsesiz olan t;:ocugun koruma altma alinmaslyla ilgili karardlr.

188'j

ise (% 21.5) koruma kaldmlsm karandlr (Tablo 2).

Tahlo 1. Yargilanan .;:ocuklalln cinsiyetieri ve i~ledikleri iddia edilen su.;;iar

Erkek Toplam

---_._-_. ---~ ---_ ..

_---Koruma kaldmlsm Koruma altma almsm TOPLAM

TARTISMA VE

SONUC 471 % 53.9 12) c7" 14.3 S96 % 65,1 215 % 24.6 63'707.2 278 % 31.8 686 % 78.5 188 % 21.5 874 % 100

2-15 yas gru bunda yapilan c;altsmalarla uyumlu olarak en ~ok i~lenen su<;un hlfSlzhk (1,1,5-29) oldugu gorulmi.i~ti.ir.

izmir (:ocuk Mahkemesi 'nde yapllan benzer yah~malarda 1988·1990 ytllan arasmda (,':ocuk su<;:lulugunda %68.27 ile ilk may! hlfslzhgm aldlgl, bunu % 8.07 ile kasten yaralama (mUessir fiil) sut;:unun takip ettigi, cinsel suc;:lann oranmm ise % 4.56 oldugu saptanml$tlr. TUm mala yonelik sUylann oram

%

75.4l'dir (6). Aym mahkemede 1991

1993 ytllan arasmda hlrslzltk oram % 68.8, kasten yaralama oram % 10.8 olarak belirlenmi~tir. Tum mala yonelik sUylar (mala zarar vermeyle birliktc)

%

71.8'lik bir yer tutmakta ve ilk SIraYl almaktadlL Bunu % 17.8 ile

kasltli

yaralama sut;:lan izlcmcktcdir.

Taksirli ya da kaSltJl yaralamalann bUyuk 90gun]ugunun yaralaYlcl bercleyici aletlerle meydana ge1mis olmas! dikkat yekici ve uzerinde aynntJ!l incelemeler yaptlmasl gereken

hir

bulgudur.

Ankara

ve izmir gibi

bUYLik

metropollere gore daha ktit;:uk sehirlcr olan Trabzon

(5)

ve Elazlg'cta (10) ymgllllnan

<;ocuklar

aJ'3smci<l benzer c;:alism<liaf yapdml~!lr. Trllbzon (:ocuk Mahkemesi'nde 1987-1992 yllian arastnda

yargtlanan

~ocuklann %

56.7'slnm

hlrSlZltk iddiaslyla (tLim mala yonclik sll<;:lar

%

65 rdir) yargIlllnarak

slraYl

aldlgl,

kaslth yaralama suc;unun

%

9.6 ile ikinci

sirada

oldugu, cinsel suc;lann oranll1ln

9~, 6.0 oldugu belirlenmistir (5).

84 i. O. KENDi,

1.

H. HANC!, Y. BiLGE

ElaZlifda C;'ocuk Mahkemesi olmad!gl ic;in diger mahkemelerde 1988-1991 yllian arasmda yargtlanan c;:ocuklann % 48.95'inin hlrslzllk (mala ybnelik su~lar c7c) 57.57), % 19.58'inin kaSlth yaralama nedeniyle yargdandlgl saptanm!Stlr (10).

C:ocuk Mahkemeleri'nde yargilanan yocuklarla

0 selu-in

ntifuslan arasmda

bil

ayn bir kar~!la5tlrma yapddlgll1da SlI ozellikler dikkat \ekmistir.

1990 niiflls sayllnma gore izmir il njjfusu 2.694.770, merkez Hc;;e niifusu 1.757.414; Trabzon il niifusl1 795.849, merkez ike nUfusu 143.941; Ankara i1 nlifusu 3.236.626, Merkez ilye ni.ifusu 2.559A70'dir (30).

Callsmamlzd<1 YIJ baStn<1 dUsen yocuk

sU9u

saYIsl Birinci

izmir

c;;ahsmasmda 1073.7

(6),2. izmir c;:alI~masmda 1109 (18), Trabzon'da 16:1.3 (5), Ankara'cla 713.83'dUr. C:ocuk sU(;;[ulugllnun merkel. ilc;:c bazmda nUfusa oram (ytlhk c;:ocllk suc;:lulugu saYlsmm merkez ile;;e nUfusuna bolilnmcsiyle elde ediImi~tir) 1 ve 2. :izmir \'al1.5malannda (6, J 8) % 0.06. Simdi yapdan Ankara yalL5milsmdil % 0.02, Trabzon'da (5) S'l! 0.01 olarak bulunmu~tur.

Bu oranlar buyuk $chirlerde mala yonelik su~lann kli<;Uk $ehirlere gore daha fazla oranda i~Jendiginj, bUyuk sehirlerde gcrek bUyuklerde gerek~e <;:ocuklarda mala yoneUk su.;:lar ic;in imkanlar ve su~lann gizli kalmasl olaslhklannm yiiksek oldugunu belirten yaymlan (2,4,5,15,29,31-45) desteklemektedir.

(:ocuk sue;;lu luguyIa ilgill yapJlan e;;alJsmalar crkek yocuklarm kllo c,:ocukJanna gore c;:ok daha fazla oranda sue;; islediklerini gc)srermektedir (2, 5-12, 14, 18, 20, 23, 24, 34,

46-50). Bizim .;:ailsmam!zda erkeklerin oram % 94.8'dir. Erkek e;;ocuklann kIz <;:ocuklara gore daha serbcst olmalan, Lizerlerinde aile denetiminin daha al. olmasl c,:qitli arkadas grupJanna kattlabilmclerini ve sue;; islemelcrini daha kolaylastlrmaktadlr.

M.O.

22. yy.'da yazdan vc bilinen ilk hukuk kurallanm ic,:cren Hammurabi yasasmda e;;ocuklann anne ve babalarma kar$' isyan ederek sue;: islememeleri durumunda verilecek cezalann belirtilmesi ve e;;ocuklann korunmalanyla ilgili hUkumlerin buiunmasl e;;ocuk sue;:lulugu tarihinin Eski Caga kadar uzandlglnJ gbsteren kamtlardan biridir. Eski c,:agda sue;; i~leyen e;;ocuklara karSI kah hosgorustiz ve su~ isJeme sebepleri arastlfJlmadan tavH kOlluldugu, ancak zamanla bzellikle "Roma Hukuku" doneminden itibaren, yaS ve diger hafifletici faktorler dikkate almarak c;:ocuklara karSl daha hoS gbriilti ve insancll davramldlgl kaynaklardan anlasllmaktadlr (51). Tarih boyunca ceza kavraml be;: alma dUzeyinden sue;;luyu topluma kazandlrma amaCl gUden bir anlaYl$a dogru gelismi$tir (52'), Ilk Cocuk Mahkemcleri 19, yy'da A.B.D.'de kurulmustur (19). Olkemizde 7 Kaslm 1979 tarihinde 2253 sayll! "Cocuk Mahkemelerinin Kurulu$u Gorey ve Yargilama

U sulleri Hakkmda Kanun" C;:lkanlml$, ancak Cocuk Mahkemeleri 1987 Ylh sonunda faaliyete gec;:ebilmistir (53). Bu mahkemelerde 11 yaSlnl doldUfUP, 15 yaslnl doidunnaml$ e;;ocukJarla ilgili davalara bakllmaktad!r. $u an istanbuJ'da iki, Izmir. Ankara ve Trabzon'da bir Cocuk Mahkemesi gorev yapmaktadII".

Klasik ceza hukukundan farkh olarak c;:ocuk ceza hukuku sisteminde amac;: e;;ocuk psikolojisinden anlayan yarglvlar tarafmdan diger suclulara uygulanan yargllama

1989 ·1994 YlIlan Arasmda Ankara (:ocuk Mahkemesj'nde ... 85

kurallanndan daha hlZh ve daha yumu$ak yontemlerin kuliaOllmaSl ve c;:ocuk ki$iligi

gozonlinde

bulundurularak

tedbirlerin ki~iselle$tirilmesidir (54,55).

Cocuk Mahkemeleriyle

ilgili

yasanm

14.

maddesi geregi; veii, vast,

bakmakla

mi.ikellcf

olan kimse veya Cumhuriyct Savclltglnln talehi

uzerine

beden, ruh ve ahlak

gelismeleri veya sahsi guvenlikleri tehlikede alan yahut ebeveyne karSI vahim bir

jraatsizlikte

bulunan

kii<;Ukler hakkmda 10. maddede belirtilen tedbirlerden biri

uygulanabilir. 10. maddeye giire;

belirtilen kii~iikler veliye, vasiye veya baklp gi:izetmeyi

iJstline

alan

bir

akrabaya

testim edilebilirler ya da

baklp

gozetmeyi i.istOne alan guvenilir

bir aile yamna yerlestiJilebilirler. Yine bu maksatla kurulmu$ vocuk bakJm ve yctistirme

yurtlanna ya

da

devlet idaresindeki bir muesseseye yerle~tirilebilirler (53,55).

KAYNAKLAR

Ozsever, A. (1979) Turkiye'de (:ocuk Su(,:lulugu. Adalet Dergisi, 3-4, 243-280. 2 Ya V \.I zer, H. (1990) Cocuk ve Su~, 5.baslrn, Remzi Kitabevi, Istanbul

3 Sykes, G.M. (1963) Crime and Society, Princeton \Jni.Press, Princeton.

4 kit, D.G. (1993) Turkiye'de SUI;:lular, Atati.irk Kii\ilir Oil ve Tarih Yiiksek Kurumu, Atatiirk KUltiir Merkezi YaYlOl, sayl 71, Ankara.

5 GlirpHiiu·, 5.5., Hanel, tH., Akta~, EO., Y(icel, S. (1995) Karadeniz TIp Gfinleri'nde 0 I MaYls-3 Haziran

1995, TrablOn) slll1ulrnu~tuL

6 Hanel, tH., Demin~in, S, Ege. B., C05kuI1ol, 11 (1993) Ege TIp [)ergisi, 32 (3-4), :157-360

7 Giirpmar, S.S., Hanel, I H., Aku\5, E.b., G(jndUz, M, Yiicel, S. (1994) Ktlradeniz TIp [)ergisi. 7: 1,39-41.

R (:oltu, A., HarKl, iH, Ege, B., Demir<,:in, S. (1993) 7.Ulltsal Adli TIp GUnleri (1-5 Kaslnl 1993 Antalya) Poster Sunllloll, 51-58.

9 Dliiger, HE, Hemel, tH., Eniirk, S., Co~kl1nol, H. (1992) Adfi TIp Dl'I'gi.li, 8, 131-i 36.

I (I Honc!, tH., Di.ilger. H.E., Toy, E., Demin"in, S., EriLirk, S., Co~kllnol, H. (J 993) Ege Tip Dergisi 32 (3-4), 34:1-:145.

11 YavllL,

ic.,

Hanel. J.H, (:okmak, M.A., Ansoy, Y, Ege, B. l.Adli Bilimler Knngresi (12-15 Nisan J 994. Adana)'nde sunulmu~tur.

12 Giinaydm, G. Konya Devlet Hastanesi Dergisi (basklda) 13 010, R., Egilmel. L (1991) Dicle TIp Biilteni, l.J, 67-72.

14 Ki .. ik, A.N., Oztlirk, S., Ansny, Y., Cakrnak, MA (199:1) 3Ulusal Halk Sagilgl GUnleri, 155. 15 Ylice!, M.T. (1986) Kriminoloji "Su<; ve Caa", Adalet Teskila(1l11 Gi.i<;lendirme Yakfl, Ankara. 16 KolklCI. \J., Doganer, t, Aydm, c., Saygtll, R. (1990) Ege Tip Dergisi, 29 (2), 368-371. 17 Erturk. S, Ege, R. (1989) Eg(> Tip [)ergisi, 28 (6). 2563-2567.

18 Hancl, tH .. Akta~, EO., Kele~, H., Yavuz, i.e., Ertiirk, S, Demin;:in, S. (1994) Ad/i TIp [)ergtsi, 10,29-35.

19 Ozglir, S, OlgOr, T (1993) Sosyal Pedialri, Ege Dlllversite~i TIp Faklille:-;i YaYllllan No: 102,2.B3Skl, IZlllir.

20 Cocuk M~hkemeleri istatistikleri (I9R9).

21 Adalet istatistikleri (1992) Tempo 17 Subat 1994 sayl: 17,30-34. 22 Adalet iSlatistikleri (1990) Yeni ASlf Gazetesi 22 Subat 1992.

23 Kolvin, l.. Miller, Fl.W. Fleeting, M, Kolvin, P.A. (1988) Br.J.PsychiaIIY. 152, 80-90

24 Yorlikoglu, A., So[]uvar, E., GOlder, B., by, fl. (198R) 24. Ulus;;1 Psikiyatri ve Niirolojik Btlimler Kongresi,847-855.

86 i. O. KENDi, 1. H. HANCI. Y. BiLGE

26 Sanca, M.D. (! 988) Ege TIp Faktiltesi Mezuniyet Tezi. 27 Ulugtekm, S. (1983) Adafel Derglsi, 4, 639-652 28 Akgun, N. (1987) Adli Psikiyalri. s. 69-71, Ankara.

29 Lewis, D.O. in Comprehensive Texthook of Psychiatry, pp. J 754- .1760, William, and Wilkins, Baltimore. 30 il II BUylik TUrkiye Ansiklopedisi, Milliyet Yaym AS.

31 Saran, N., [Gbrmez, K. (1991) Sehir ve insan, Milli Egitim Baslmevi, istanbul],dan ahnrmstlI. 32 Kosc, H. (1993) Kalcm Dergisi, Eklm saYlSI. 8.

33 Dbnmezer, S. (1984) Krimin%ji. Filiz Kitabevi, istanbul.

34 Hanel, tH., Ege, B. (1993) 7.lHusal Adli TiP GUnleri (1-5 Ka»I01 1993, Antalya) Poster SUl1ulan, 333-342.

35 HancI, i.H., Dcmirc:;m, S., Co:}kunol, H., Ege. B., Erllirk. S., Yemlst;igll, A. (1992) 1992 Cocuk ve Ergcn Psikiyatrlsi GUnlcri Serbest Bildiri!er Kitabl, 332-342.

36 Hanel, UI., Ege,

n.,

Demll'~i!l, S., Co~kunol. fL, Eliiirk, S, Yemi~t;:igil, A. (1992) 1992 Cocuk vr:: Ergcn Psikiyatrisi Gunleri Serbest Bildiriler Kitab!, 343-349.

37 Ege, B., Hanel. tH., Erttirk, S. (1992) 1992 Cocuk ve Ergen Psikiyatrisi Gunleri Serbest Bildiriler Knab!, 316-322.

38 i.;;ll, TG., O,.e,m, N. (1992) Hacettepe Oniversitesi Edebiyat FakUltesi Dergisi, 9(1-2), 27-52.

39 Ddnmezer, S. (1974) $ehirlesmenin Dogurdugu Ceza Adaleti Sonmlan Sempozyumu (1973, istanbul), PakillleJer Matbaasl. istanbul, 9-13.

40 Ozek. C. (1974) Sehide~menm Dogurdugu Ceza Adaletj SorunJan Sempozyumu (1973, istanbul). FakUlteler Matbaasl, istanbul, 27-87.

41 Akin. L (1974) Sehirle~menin Dogurdugu Ceza Adaleii SOnJnlan ScmpozyuIlIu (1973, istanbul), Fakillteler Matbaasl, istanbul, 5 ·7.

42 Hanc:, tH. Adli Tip Dergisi (basklda).

43 ~Ianel, LH., Ak~it;ek. E., Akta$, E.b., Baluk. Goo Coskunol, H .. EroL Ege Oniversitesi Edehiyat PakUltesi Dergisi (basktda).

44 Hancl, LH., Aktas. E.b., Akt;it;:ek. E. DokuzeylUl Dniversitesi iktisat Fakiiltesi Dergisi (basklda). 45 Ayean. N. (1988) J .Ulusal Adli TIp GUnleri, 92.

46 flap~!Oglu, B., Aysan. M.K., Guray, C). (1992) 3. Ulusal Halk Saghgl Kongresi.

47 Gibbons, OJ. Delinquent Behaviour. Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 172-18?.

rkli,

TG. (1993) Tlirkiye'de Sw;:luiar, AtatUrk Kliltlir Merkezi Yaywi saYI: 7!, AnkaraJ'den aJmm!~tlr.

48 HancI, Ui., Ege, B. (1993) Adll TIp Derg., 9 (1-4), 3-9.

49 Birsoz. S., Gucer, M.K., BUytikberber, C. (J 988) 24. Ulusa! Psikiyatri ve Norolojik Btlimler Kongresi, 1109-1111.

50 Aydlll, C, GUnas, S. (1988) Ege Tip Del-gisi, 27(1), 185-197.

51 Erdogmu~. Z. (1993) Sosyolojide Son Geli~meler ve TUrkiye'de Etbleri, Abant. 26-27 Kaslm 1992, Unesco Milll Komisyonu, Ankara, 114-131.

52 GUner, $. (J969) Adalet Dergi~i.

S3 Coker, F, Kazancl, E, KazaoCl, .M. (1991) Turkiye Cumhuriyet Kanunlan, cilt 8, s.90 13-9022, Kazanc! Matbaacll1k. Bliyuk.;ekmece.

54 B1Ylkh. ~U. (1973) Adalct Derglsi, 2-3, 169-182.

5S HancI, tH., Tlra~,

n.,

Makar~, S., Kele$, H., Tamar, M., Demirci, A., Ozturk. A. (t 996) Cocuk Haklan C;:ah~ma Gruplan izrnir, o.Grup Aeil Durumlarda ve Yasa Kar~lsmda Cocuk

Ayn Baskl h:in : Do.;: Dr.

i.

Hamit Hanel Ege Universilesi Til) Fakliltesi Adli TIp Anabilim Dah, izmir