Kadlna Yonelik Aile
i~i ~iddet
Olgularlnln incelenmesi
Uzm. Dr. Hudaverdi KOC;OKER*• Adli rip Kurumu, Zonguldak $ube Miidiirliigii.
Ozet
Aile iri ~iddet Tiirkiye'de ciddi bir sosyal sorundur. Aileyi koruma kanunun pkUgl 1998' den beri aile iri ~idde
te maruz kalan kadmlar gittik~'e artarak sulh hukuk mahkemelerine haFuruda bulunmu~tur.
8u ral!~mada dayaga maruz kalan ve Zonguldak Sulh Hukuk Mahkemelerine Aileyi Koruma Kanunu rer~'eve sinde ha~vuruda hulunan 120 kadmm epidemiyolojik ozellikleri degerlendirildi.
Kadmlarm %53,3'iiniin 30-39 ya~ arallgmda hulundugu, %73,3'iiniin i~siz oldugu, %56,7'sinin slk slk doviil-dii<~ii helirlenmi~tir. Mahkeme sonucunda kadmlann %66,6' smm e~iyle ban~tlgl, %21.7' sinde tedhir, %1 1.7' sinde ise ho~anma karan verdigi goriilmii~tiir.
C;al!~ma sonucunda, e~i tarajindan doviilen kadmlarzn dosya i~'eriginden tespit edilemeyen re~itli sehepler
ne-deniyle kendilerine uygulanan ~iddete katlandlklan ortaya rlkml~tlr. Anahtar kelimeler: Aile iri ~iddet,·tedhir karan, bo~anma.
The Rewiew of Domestic Violence to Againts Woman Cases Those Reflected to Zonguldak Courts of Instance
Summary
Domestic violence is a serious social problem in Turkey. Since 1998 when the law offamily protection was es-tahlished, increasingly more women who were exposed to domestic violence were admitted to local justice courts. In this study the epidemiological characteristics of 120 women who were exposed to violence by their
hus-bands and admitted to the Zonguldakjustice courts in terms law offamily protection were evaluated.
Of these 120 women 53,3% were represented in the 4 th decade, 73,3% were unemployed-housewife and 56,7% of these preventive measures were being hit frequently. Of the courts, 66,6% resulted as abatement of action as a conclusion of reconciliation, 21,7% resulted as a preventive measures and I I ,7% resulted in divorce.
As a result of this study, it hecome clear that most women accept these conditions unwillingly as a result of va-rious sociocultural and economical factors that can not be defined in the jllers.
Key Words: Domestic violence, preventive measures, divorce.
Giri~ ve Ama~
E~ istisman yeti§kin bir ki~inin yakm ili~kide oldugu diger bir yeti§kin tarafmdan, fiziksel ya da duygusal
so-runlara yol ac;:acak §ekilde saldmya ugramasl ya da baskl altmda tutulmasl olarak tammlanml~ ve her yJl tum du n-yada milyonlarca insam etkileyen ciddi bir halk saghgl sorunu oldugu bildirilmi§tir (1-2). Tamm kapsammdaki
ey-lemler bazl durumlarda her ne kadar toplumuzda gelenek ve gorenekler ic;:inde dogal olarak degerIendirilse de so-nuc;:ta bir istismardlr. Bu istismar eylemleri ic;:inde en slk kar§lmlza C;:lkanlardan biri ise dayaktlr ve yapJlan bir anket c;:ah~masmda kadmlann %30'unun e~leri tarafmdan doviildiigii ortaya C;:lkml§tlr (3). YapJlan c;:ah§malarda toplumda en yaygm §iddetin aile ic;:inde ya§andlgl ve kadmm en slk yaralanma sebebinin q dayagl oldugu ve bunlardan c;:ok azmm rapor edilerek adli mercilere ba§vuru yaplldlgl bildirilmi§tir (4-6).
14.01.1998 tarihinde kabul edilen 4320 saYlh "Ailenin Korunmasma Dair Kanun" da; Tiirk Medeni
Kii)iiiker H
Kanunu'nda ongoriilen tedhirlerden ayn olarak, e~lerden birinin veya ~ocuklarm veya aym <;atl altmda ya~ayan di-ger aile bireylerinden birinin aile i~i :;iiddete maruz kaldlgml kendilerinin veya Cumhuriyet B~savclhgmm bildir-mesi halinde, Sulh Hukuk Hakimi re'senmeselenin mahiyetini goz onlinde bulundurarak a~aglda saYllan tedbirler-den bir ya da bir ka~ma birlikte veya uygun goreccgi bcnzeri ba~kaca tedbirlcre hukmcdebilir.
Kusurlu c§in;
Diger c~e veya 'tocuklara veya aym ~atl altmda ya~ayan diger aile bireylerine kar~l ~iddete veya korkuya yo~ nelik davranl1?larda bulunmamasl,
b) Mii~terek evden uzakla§tmlarak bu evin diger e~e ve varsa ~ocuklara tahsisi ile diger e§ ve ~ocuklann otur-makta oldugu eve veya i~ yerine yak:la~mamasl,
Diger qin ~ocuklann veya aym ~atl altmda ya§ayan diger aile bireylerinin e§yalanna zarar verrnemesi, Diger ~()eukJan veya aym yah aHmda ya§ayan diger aile bireylerini ileti~im vasltalanyla rahatslz etmemesi, e) Varsa sHah ve benzeri arar,;lanm zabltaya teslim etmesi,
f) Alkollii veya uYU!?turucu herhangi bir madde kullamlmr~ olarak ortak konuta gelinmemesi veya ortak konutta
bu maddelerin kullamimamasl ~eklinde hiiktimler vardrr. Vine aym kanuna gore koruma kanununa uyulma-maS! halinde karara uymayan c§e 3 aydan 6 aya kadar hapis cczaSl hiikm olunm denrnektcdir (7).
ugrayan kadmlann uygulay1Cllann sosyo-kiiltiirel ve ekonomik §arlIara olarak benzcr farkh ozellikleri bulunmaktadlL Bu 9ah:;;mada Zonguldak ve ~evresinden mahkemelere intikal etmi§ olan kadm is-tismarlarmdaki sosyodemografik ozelliklerin ve yasaJ siireyte ortaya ~Ikan sonus;lann ortaya konulmasl
amac;:lan-ml~tlr.
ve Yontem
Zonguldak 1. 2. Sulh Hukuk MaiLL;.emelerine qi tarafmdan doviilerek istismar i~in ba~vuruda
bulul1-mu~ ve haklannda karar verilmi§ alan 120 kadmm mahkeme dosyalan incelenerek elde edilen veriler SPSS 7~5
programma kaydedilerek degerlendirilmi~tir.
Bulgular
Zonguldak'ta 2001 Ylh itrinde 1 ve Sulh Hukuk Mahkemelenne e§i tarafmdan dovUlerek istismar edildigi i<;;in ba§vuruda bulunmu§ haklannda karar verilmi~ 120 kadmm mahkeme dosyalan incelendiginde; kadmlarm en kiic;:iigiiniin 19, en ya~hsmm 55 ya~mda olup ya~ ortalamalan 35,3 olarak hesaplanml~tlr. Olgulann ya~ gruplan-na gore daglhml incelendiginde ise, kadmlarda 30-39 ya~ aralIgl %53,3 ile ilk slraYI alml§ken bu oramn erkeklerde
% 46,7 ile 30-39 ya§ arahgmda oldugu tespit edilmi~tir (Tablo 1). Tablo 1: Olgu!ann ya§ gruplanna gore daglimu.
-~~---~.-~~ -,-~
- - -
-~--YA$GRUBU KADIN ERKEK·
n % n %
16-29 26 21.7 10 8.3
~iddetc maruz kalan kadmlann yalmzca 32 si (%26.7) kendi ba~larma ekonomik bagllnslzhgma yetecek para Adli Tıp Dergisi 2002; 16(2-4): 40-45
Tablo 2: Olgulann mesleklerine gore daglhml. r ... -KADIN ERKEK MESLEK n % n % Kadl!ll/t~siz 73.3 24 Memur 24 20.0 28 23.3 i;iC;i 8 6.7 62 :'it? Esnaf 0 0 4 3.3
<;i
ftt;ii
0 2 1.7 TOPLAM 120100
120
100OlguJann si siirekli olarak dayaga maruz kaldlklanm belirtmi~ olup, iindt: giiniin uzerinde ve giiciine engel hal olu~turacak §ekilde yaralanma oldugu doktor raporlan ile belirlenmi§ aynca, %60'mda siirekli olarak %333 'Hnlin edilmi~ olduklan dosya it;indeki ifadelerdcn ogrenilmi§tir 3).
Tablo 3: Kadm olgularda uygulanan fiziksel ve psikolojik istismann cre§itliligi ..
Degi§kenler SaYI %
Birkacr Kez 8 6.7
Siddetin Uygulanma Slkhgl Ara Slfa 36.7
I
Slirekti
68
56.710 Giinden Az 110 91.7
i§ Giicune Engel Hali
11-20 Giin Arasl 10 8.3
Yok 6 5.0
Kii~iimseme.Alay Edilme Ara Slra 35.0
Siirekli 72 60.0
Var 33.3
Tehdit Edilme Yok 80 66.7
Toplam 120
100
Mahkemede ~iddete maruz kalan kadmm ifadelerinden o\aymm sebepleri arasmda en fazla gosterilen ekonomik zorluklar ve bCl§ka kadm olurken olgularm % 65'j §iddete maruz kaldlklan esnada e§lerinin alkollil oldu-gunu bey an etmi§lerdir (Tablo 4).
Tablo 4: Darp olaymda iddia cdiIen sebepler.
Degi§kenler Say. %
Ekonomik Zorluklar 50.0
Darp Olaymm Ba§ka Kadm 34 28.3
Sebebi E~in Ailesinin Kl§klrtmasl 24 20.0
Psikolojik RahaLs!zhk 1.7 Var 78 65.0 Darp Esnasmda Yok Kullamml 35.0 Toplam
120
100
42Kii~iiker H
~iddete maruz l<.alan kadmlardan bo§anma istegi 42 (%35,0) blliunurken ~X?65'inde bo§anma
DU-tespit edilmi§ olup, mahkemeye ba§vurmu§ 120 kadmm mahkemenin devam donemde
ba-n§m:~ olduklanndan davamn oldugu, bo§anma istegi olanlarm ya§ gruplan, §iddetin
ve kadmm i§ sahib! olmasl gibi farkh degi§kenlerle yapl!an anlamhhk testlerinde .~""iULldI arasmda istatistiksel u]a-anlamh hulundugu ania§liml§, ancak bo§anma istegi olanlardan (42 olgu) bile yalmzca 14'uniin bo~aflml§ oldu-geriye Kalan 28 olgunun da oIduklan belirlenmi§tir (Tablo 5).
Tablo 5: Bo§anma istemine etki eden faktorkr sonu~.
i BOSANMA iSTEG
i
Var
~YOk
TopJam AnlamhhkSaYI I % % Say. % TestIed
Ya~ Grubu 16-29 Ya~
I
10 23.8 16I
20.5 26 21.7I
X2=22,6 30-39 32 32 41.0 y~..
,,) -:' SD=3 40-49 Ya§ ! 0 24 30.8 24 20.0I
! 50 + Ya§ , 0 0 6 7.7 6 5.0 , Siddetin uygulanma slkhgl Birka~ kez 0I
°
8 8 6.7 X2 =13,8 Ara sua 24 I 57.1 20 25.6 44 36.6 SD=2 Siirekli 18i
42.9 50 64.1 68I
56.7 p>O,OOI , Kadmm i~iI
, Ev kadmirt~sizI
22 25.0 66 75.088
73.3 X2 =15,2 Memm 14 10 41.7 21l {) \JI.'-.f SD=2i§v
i , I 75.0 2 r 25.0 8 6.7 p>O.OO ._-<;ocuk SaYlsl I 2I
50.0 50.0 4 3.3 1 ~ocuklll 6 50.0 6 12 10.0 X2 =3,9 2 t;ocuklu 22 35.5I
40 64.5 62 51.7 SD=4 3 ~ocuklu 12 26 68.4 3 p>O,4 ~ocuk ve ilzeri 0 4 100 4 3.3I
Karar II
Ban§ma 12 28.668
80 66.6 X2=48 16 38.1 to 12.8 26 21.7 SD=2 Bo~anma 14 33.3 0 0 14 11.7 p>O,OOOi Toplam 42 78 65.0 100 TartI§ma ve Sonu~E§i tarafmd,m §iddet uygulanarak istismar ediIcn kadmlann 64' U (%53,3) 30-39 y<lSj grubunda yer almaktadu.
~iddeti uygulayan erkcklerde de aym ya§ grubundaki %46,7 olarak blllllnmu§lur. Daloglu ve ark. (8)
dan c;ah§mada en slk maruz kalan ya§ grubu 25-34 belirlenmi§ olup, bu sonu~lanyla
benzerlik gostemicktedir.
Kadma yonelik ~iddet; biitiin sosyoekonomik gruplarda meydana ge\se de ara~tlrmalara gore, yoksul kesimlerde ya§ayan kadmlann, daha yiiksek sosyoekonomik diizeydekilerden daha fazla §iddet gordiigii belirtilmi§tir (9). Amerika'da degi§ik etnik kokenli, e§i tarafmdan §iddete maruz b!rakIlan 557 kadmla yapllan bir <;ah§mada qin uygu\achgl §iddetin ekonomik slkmtl ile birlikte altl§ gosterdigi rapor edilmi§tir (10), Zonguldak'ta bu
;:a-h§ma da §iddete maruz kalan olgularm 88'i (%73,3) ev kadlm-i§siz iken §iddeti uygulayan erkeklerin 62'si (%51,7) i§yi olarak komiir i§letmelerinde yab§tlgl, %20'sinin i§siz oldugu belirlenmi§ oImasl bu ara§tlffilayJa uyum gosler-mektediL
OlguIann %56,7 si surekli olarak doviildiigiinii beyan ederken dayagm ne zaman ba§ladlgl ve kadar zamandan beri siirdiigii konusunda dosyalarda yeterli bilgi bulunamaml§tIr.
~iddete maruz kalan kadmlann raporlan incelendiginde (1091 sinde giin ve daha az sureylc i§ vc giictne engel halleri oldugu yaZllml§t1r. Bu sonu~, Daloglu ve ark.(8) yaptlgl ~ah§ma sonu~lanyla benzerlik gustermektedir. . E~in doviilmesi tek ba~ma fiziksel agresyon hareketi olmadlgl, genellikle istismann bir paryasl oldugu ve fizik-sel saldmya ek olarak kti~iimseme, goztinii korkutma, hakaret etme gibi psikolojik istismann da oJdugu vurgulan-ml§Hr (10. Bu yah§madaki olgulann % 60'm da §iddete ek olarak siirekli olarak tarafmdan kii~Umseme-a~a
gJlama-alayetme, %33,3 iinde ise tehdit edilme davram§ma maruz blrakIldlgl mahkeme dosyasmdaki ifadelerden anla§Iiml§ oimasl bu vurguyu destekler niteliktedir.
~iddete maruz kalan kadmlann ifadelcrine gore ~iddetin sebebi, olgulann %50'sinde ekonomik slkmtl, %28,3'sinde ba§ka bir kadm, %20'sinde ise erkegin aiiesi tarafmdan kadma kar~1 kl§klrtma ile ve erkekle-rin ~iddeti uyguladlklannda %65'inin alkollii olduklarl belirlenmi§tir. Bireysel ve toplumsal §iddetin ortaya rr1k1§m-da ekonomik gUyltiklerin onemli oidugu yapllan bir anket rrah~masmda %65,5 olarak bulunmu§Lur (4). Bo§anma-laria ilgili yapllan bir yah§mada ise iilke genelindeki bo§anmalann birinci nedeni §iddetli ge<,;imsizlik oldugu, ikin-ci nedeni ise alkol kotiiye kullanlmmm oldugu belirtilmi§tir. Amerika Birle§ik Devletleri'nde Cases ve arkada~lan
1999'da yaymlanan lYah§malannda alkole olan harcamalardaki %lO'luk artl§m bo§anma oranlanOl 1/1000 oramnda artlrdlgHli bildirmi§lerdir (1213). Yaptlglm bu <;ah§mada da tespit edilen ckonomik slkmtmm (%50) vc yiiksck oranda alkoliin koUiye kullamlmasmm (%65) ger,:imsizligin ve aile ilYi ~iddetin temellerini olu§turdugu kanaatinde-ylm.
Bo§anma istegi olan olgulann incelenmesinde; 30-39 ya§ grubundaki olgulann %76,2'sinin ve ara sua dayak yiycnlerin %57,1' inin kendi ekonomik baglmslzhgl olan memur Vt: l§«;:ilerde bo~an
rna isteginin fazla oldugu, 40 ya§In Ustiindeki kadmlardan ise hi~birinin bo~anmak istemedigi ve oranm istatistiksel olarak anlamh oldugu belirlenmi§tir.
Yaplian bir~ok ;;ab§mada ;;ocugun bo§anmaYl engelleyen onernli bir faktOr oldugu, bo§anmalann daha ~ok
f;;V-Iiligin ilk 5 ylimda oldugu bildirilmi§tir (14-15). Bli lYah§mada 40 Ya§m Uzerindeki kadmlann hir;: birisinde vo 2 r;:o-cuk Uzerinde ~ocuga sahip olanlann yogunlugunda bo~anma istegi olmamasl bu gorii§lerle benzerlik
gostermekte-dir.
Mahkeme kararlan incelcndiginde tUm ancak % 11 sinin bo~andlgl, %66,Tsinin ban§ugl, hn''''nm''
istegi olanlann ise %38,1 'ine tedbir konuldugu, %33,3'tiniln ise bo§anma ile neticeiendigi, %28,6 smm mahkeme siirecinde barl§masl sonucunda davamn dii§tiigii tespit edilmi§tir.
Sonuy olarak ~iddet 5grenilmi:;i bir davram§ modelidir. Kadma uygulamm §iddet ilk once aile ortammda gorUl-mekle ogrenilmekte, ilerleyen ya§\a birlikte komedi tarzmdaki filmlerle bile olsa her iki cinsiyet i~inde dogal bir olay gibi degcrlendirilmektedir. Bu nedenle kadma yonelik aile i~i ~iddetin klsa dc)nemde IYGziimu irrin kanunun uy-gulanmasmda titizlik gosteriImeli, uzun doncmdc voziimii ir;:in §iddetin bir insan haklan ihlali gerck medyada gerekse orgiin egitimde iyi seviyede i§lenmeli, ailenin korunmasma dair kanlln konusunda ba§ta saghk personeli ve koBuk kuvvetleri olmak iizere tum toplum bilgilendirilmelidir.
Kil<;l!ker
Te~'ekkiir: Bu ~'alIJnwda dosyalann illcelenerek kaynak teminindeki yardmllarmdall do/ay! 1. ve 2.
Sulh lfukllk Mahkelnesi llakimleri Mehmet Erean HRahmi Ozdemir' e teJekkur ederim.
Kaynaklar
1. Polat O. Adli TIP, Der Yaymevn, istanbul, 2000; s,70-71.
2. Kennell MR. Domestic violence. Jonas Health Law Ethics Regul2000; Sep;2 (3):93-101.
3. Goige ZB,Gokdogan MR, Cantiirk G, Safran N, <;ologlu S, Yavuz MF. Aile i'i'i ~iddet: E§ler arasl ili§kiler. IV Adli Bilimler Kongresi (10-Mayls 2000 istanbul) ()zel KitatJ!: 46.
4. Sozen ~, Tiiziin B, Dokgoz H, Fincanci ~K. Bireysel ve toplumsal §iddetin sorgulanmasJ. Adli TIp BiHteni, 1999;2: 54-59.
S. Gliiay Y, S6zcn~, Yavuz F, Ramadanogiu E. Kadlna yonulik aile i'i'i ~idde: nlgulan: Adli Tip uygulamasl ,<er~cvesinde degerlendirme. Adli TIp Dergisi, 1996; 12: 69-79.
6. \Vatts C. Zimmenmm C. Violence again;s: women: Globall scope and magnitude. Lancet 2002; 6; 359 (9313): 1232-1237. 7. B3§oZ L, <;akmak'i'l R. Yeni Tiirk Medeni Kanunu, Legal Yaymclhk, istanbul, 2001; s.467-468.
II. Daloglu H, Varol Varol
:r
Kadma yonelik aile iii' ?idddin yasal 3yldan degerkndil"ilmesi. Adli Tip BiiltenL 2000; 3: 224-229. 9. Polat O. Adli TIP, Der Yaymevi, istanbul, 2000; s.80.Mcnutt LA, Carlson BE, Persaud M, Pos:mus CUIIllllative abuse experiences, physical heal!!1 and hea.11h behavims, Ann Epicicmioi 2002 Feb; 12(2): 123- 130.
Polat 0, Adli TIP, Der Yaymcvi, iSlanbul, 2000: s.74.
12. i§sever H, Di§'i'i R. istanbul'da 1999 Yllmda sonu<;:lanml§ bo§anma davalannda bo§anma nedenlerinin degerlendirilmesi. Adli TIp Biilteni, 2000; 151-156.
13. Cases MF, Harford TC, Williams GD, Hanna EZ. Alcohol consumption and divorce rates in United States. J. Stud. Alcohol 1999: 60 (5):647-652
14. Bo§anma istatistikleri. T.e. B3§bakanhk Devlet istatistik Enstitiisii, Yaym No: 1848. Ankara 1996: 5-9.
J5, Bilge Kendi Q, A,yhan K. Bo§anma bran vcrilen 236 olgumm retrospektif incelenmesi. Adli TIp Bmteni. 2000; 3: 230·235,
ileti~im Adresi: Adli Tip Kurumu Zongu!dak ~ube ~liid[irliiglj 67050 Adliye SaraYI I ZONGULDAK
