1)Yeditepe Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr., ‹stanbul 2)Yeditepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Prof. Dr., ‹stanbul 3)Yeditepe Üniversitesi Difl Hekimli¤i Fakültesi, Ö¤renci, ‹stanbul
4)Yeditepe Üniversitesi T›p Fakültesi, Ö¤renci, ‹stanbul 71
Araflt›rma
Üniversite ö¤rencileri aras›nda sigara içme
s›kl›¤›: Kesitsel bir çal›flma
Türk Aile Hek Derg 2010; 14(2): 71-76 Araflt›rma | Research Article
doi:10.2399/tahd.10.071
Smoking prevalence among university students: a cross-sectional study
Hülya Akan1, Osman Hayran2, Mustafa Özcan3, Utkucan Acar4
Özet
Amaç:Üniversite ö¤rencileri aras›nda sigara içme s›kl›¤›n› ve ba-¤›ml›l›k düzeyini incelemek, sa¤l›k alan›ndaki fakültelerin ö¤renci-leri ile di¤er fakülteö¤renci-lerin ö¤renciö¤renci-lerinin sigara içme davran›fl›n› kar-fl›laflt›rmakt›r.
Yöntem:Bu çal›flma 1 Nisan 2010 ve 30 Nisan 2010 tarihleri ara-s›nda Yeditepe Üniversitesi Kay›flda¤› yerleflkesinde gerçeklefltirildi. Çal›flma grubu, sistematik örneklem yöntemi ile ö¤rencilerin bilgi-sayar kay›tlar›ndan seçildi. Veriler bir soru formu ile topland›. Siga-ra kullananlaSiga-ra soru formu ile birlikte Fagerstörm Nikotin Ba¤›ml›-l›k Testi uyguland›. Toplanan veriler SPSS v.16 ile analiz edildi, p<0.05 anlaml› olarak kabul edildi.
Bulgular:Çal›flmaya kat›lan toplam 709 üniversite ö¤rencisinin 405’i kad›n, (%57.1) 304’ü erkekti (%42.9), yafl ortalamas› 21.3±2.4 y›ld›. Kat›lanlar›n %54.2’si hiç sigara içmemiflti, %37.2’si sigara içiyordu, %8.6’s› b›rakm›flt›. Sigara içen ö¤renciler günde or-talama 14.5±8.1 adet/gün sigara içiyorlard›, oror-talama 4.1±2.8 y›l-dan beri sigara kullan›yorlard›. Sigara içenlerin %49.7’si Fagers-törm Nikotin Ba¤›ml›l›k Testi’nden ≥6 puan ald›. Annesi sigara içen-lerin sigara içme oran› anlaml› derecede yüksekti (p<0.001). Sa¤l›k alan›ndaki fakültelerde okuyanlar›n, di¤er ö¤rencilere göre anlam-l› derecede daha az›n›n sigara içti¤i görüldü (p<0.001). Sigara içen ö¤rencilerin %25.9’u b›rakmak istiyordu.
Sonuç:Ö¤rencilerde sigara kullan›m› yayg›nd›r. Annenin sigara iç-mesi ile ö¤rencinin sigara içiç-mesi iliflkilidir. Sigara ile mücadele stra-tejilerinde ve sigaray› b›rakt›rma giriflimlerinde birey aile ile birlikte ele al›nmal›d›r. Yo¤un sosyal iliflkilerin ve etkileflimlerin oldu¤u yüksek ö¤retim kurumlar› uygun strateji ve giriflimlerle sigaray› b›-rakmaya motive etmede önemli bir rol üstlenebilir.
Anahtar sözcükler:Nikotin ba¤›ml›l›¤›, sigara, üniversite ö¤ren-cileri.
Summary
Objective:To find the smoking prevalence and dependency lev-els of university students and compare the smoking behaviour of the students attending to health related faculties with the stu-dents attending to other faculties.
Methods: This study was carried out in Yeditepe University Kay›flda¤› Campus from 1 April 2010 to 30 April 2010. The partic-ipants were selected from students’ electronic files by systematic sampling method. Data was collected by self-completed question-naire including Fagerstörm Nicotine Dependency Test. Data was analyzed by SPSS v.16. Level of significance was set as p<0.05.
Results:Total 709 university students were included in the study; 405 were female (57.1%) and 304 were male (42.9%) and the mean age was 21.3±2.4 years. The percentages of non-smokers was 54.2%, current smokers 37.2% and ex-smokers 8.6%. The mean number of cigarettes consumed daily was 14.5±8.1; the mean duration of smoking was 4.1±2.8 years in smokers. The percentage of students with ≥6 points in Fagerstörm Dependency Test was 49.7%. Being a smoker was significantly related to mother’s smoking behaviour (p<0.001). The smoking rate of dents of health related science faculties was less than that of stu-dents attending other faculties (p<0.001) and 25.9% of current smokers had intention to quit smoking.
Conclusions:Smoking was common among the students. The
student’s smoking behaviour was significantly related to those of the mother’s. Interventions for quitting smoking should focus on family in addition to the individual. Higher education institutes with strong social relationships and interactions may have an important role to encourage quitting smoking.
Key words:Nicotine addiction, smoking, university students.
T
ütün kullan›m›, tüm dünyada önlenebilir, erkenyafl morbidite ve mortalitesinin önde gelen ne-denlerindendir. Dünyada her y›l 5.4 milyon kifli-nin, tütünle iliflkili hastal›klardan öldü¤ü, bu say›n›n2030’da 8 milyona ç›kaca¤› tahmin edilmektedir.1
Türkiye tütünün üretim ve tüketiminde önde gelen ülkeler aras›ndad›r. 2001 verilerine göre ülkemizdeki tü-ketim dünya tütün tütü-ketiminin %2’sini ve Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi tüketiminin %14’ünü
oluflturmaktad›r.2
Türkiye 2004 y›l›nda DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Anlaflmas›’n› imzalam›fl, 19 Temmuz 2009’da “Duman-s›z Hava Sahas›” projesi ile ilgili yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi ile tüm kapal› alanlar ve halka aç›k ka-labal›k alanlarda tütün kullan›m› yasaklanm›flt›r. Sat›fl ve-rileri, uygulama ile sigara tüketiminin azald›¤›n› göster-mektedir.
Tütün kullan›m› genellikle 15 yafl›ndan önce baflla-maktad›r. Tütün kullan›m›n›n en yayg›n flekli sigara içi-cili¤idir. Nikotin, ba¤›ml›l›k yap›c› etkisi yüksek bir mad-dedir ve ne kadar erken bafllan›rsa o kadar uzun süre kul-lan›lmakta, sa¤l›k üzerindeki olumsuz etkileri de o kadar büyük olmaktad›r. Genç nüfus kolay etkilenebilir bir gruptur ve sigaray› deneme oranlar› yüksektir. Kendini kan›tlama, büyüklere özenme, arkadafllar› aras›nda yer edinme, otoriteye karfl› gelme, arkadafllar›ndan çekinme, kilo kontrolü, hayranl›k duydu¤u kiflilere benzeme arzu-su, ergenlik döneminde sigaraya bafllamay› tetikleyen en önemli dürtülerdir. Ergenlik ve genç eriflkinlik dönemin-de sigaraya bafllamam›fl olanlar›n daha sonra sigaraya bafllama olas›l›¤› düflüktür, bafllam›fl olanlar›n ise büyük ço¤unlu¤u yaflam boyu ba¤›ml› olacakt›r. Bu nedenle genç nüfus, birinci basama¤›n sigara dan›flmanl›¤› ve si-gara b›rakma tedavileri için en önemli hedef gruplardan birisidir. Tütün ile mücadelede toplumun izlenmesi, he-deflerin gözden geçirilmesi ve de¤erlendirilmesi aç›s›n-dan önemlidir.
Yüksek ö¤renim yerleflkeleri, kalabal›k genç nüfus ve gençler aras›nda yo¤un sosyal iliflkiler ve etkileflim sa¤la-yan kendine özgü ortamlard›r. Eriflkin ö¤renci popülas-yonunun davran›fllar› ö¤renci olmayan eriflkinlerden
farkl›d›r.3
Üniversite y›llar›nda ergenli¤in karmaflas›n›n yan› s›ra evden ve aileden ayr›lma, yeni bir çevreye uyum,
bir mesle¤e aday olma ve ifl bulma gibi sorunlar›n yarat-t›¤› stresin, tütün, alkol ve madde kullan›m›n› art›rd›¤›
ileri sürülmektedir.4 Yeni yasal düzenlemelerin ö¤renci
gençlik gibi alt-gruplardaki sigara içme yayg›nl›¤› üze-rinde ne kadar etkili olaca¤› bilinmemektedir.
Bu çal›flmada, üniversitemizdeki gençler aras›nda si-gara kullanma s›kl›¤›n› ölçmeyi ve sa¤l›kla iliflkili fakülte-lerin ö¤rencileri ile di¤er fakültelere devam edenfakülte-lerin si-gara içme davran›fllar›n› karfl›laflt›rmay› hedefledik.
Gereç ve Yöntem
Kat›l›mc›larBu çal›flma 1 Nisan 2010 ve 30 Nisan 2010 tarihleri aras›nda ‹stanbul’un Asya yakas›ndaki bir vak›f üniversi-tesi olan Yeditepe Üniversiüniversi-tesi’nin Kay›flda¤› Yerleflke-si’nde gerçeklefltirilmifltir. Yeditepe Üniversitesi Kay›fl-da¤› Yerleflkesi’nde 2009–2010 e¤itim-ö¤retim y›l› bafl› itibar› ile tüm kapal› alanlarda sigara içimi ve yerleflke içindeki marketlerde sigara sat›fl› yasaklanm›flt›r. Tüm kapal› alanlarda sigara içmenin yasak oldu¤unu bildiren ç›kartmalar ve sigaran›n zararlar› konusunda uyar›c› pos-terler bulunmaktad›r.
Hedef popülasyon, Yeditepe Üniversitesi’nin 11 fakül-te ve 61 bölümdeki toplam 13.000 lisans ö¤rencisidir. Türkiye ‹statistik Kurumu’nun 2006 verilerine göre ülke-mizde 18 yafl üstü eriflkinlerdeki sigara kullan›m oran› %33.4’dür. Evreni temsil eden minimum büyüklük %5 sapma ve %95 güven aral›¤›nda 323 olarak hesaplanm›flt›r. Çal›flma grubumuzu, sistematik örnekleme yöntemi ile ö¤rencilerin bilgisayar kay›tlar›ndan seçtik. Çal›flmaya ka-t›lmay› reddedecek ve ulafl›lamayacak ö¤renciler düflünü-lerek her 16 ö¤renciden biri listeden seçildi. Seçilen ö¤-renci say›s› 812 idi. Çal›flma s›ras›nda baz› ö¤ö¤-rencilere ula-fl›lamad›¤› veya ulafl›lan ö¤rencilerin bir k›sm› çal›flmaya kat›lmay› reddetti¤i için bu ö¤rencilerin 709’una ulafl›la-bildi (%87.3).
Veri Toplama
Veriler bir soru formu ile topland›. Soru formu, sos-yo-demografik özellikler, sigara içme durumu ve süresi-ni içeren aç›k uçlu 3 ve çoktan seçmeli 9 sorudan oluflu-yordu. Sigara kullananlara eflzamanl› Fagerstörm Niko-tin Ba¤›ml›l›k Testi uyguland›. 1978’de Fagerström’ün
önerdi¤i, 1991’de Heatherton, Kozlowski ve Fagers-tröm’ün gözden geçirdi¤i Fagerström Nikotin Ba¤›ml›-l›k Testi nikotin ba¤›ml›l›¤›n›n ölçülmesinde çok yayg›n
olarak kullan›l›r.5 Testin güvenirlili¤ini 1994’te
Pomer-leau ve arkadafllar› kan›tlad›lar.6
Türkçe güvenirlilik ve
geçerlili¤ini 2004’te Uysal ve arkadafllar› kan›tlad›lar.7
Çal›flmam›zda Fagerström testinden ≥6 puan alanlar
ni-kotin ba¤›ml›s› olarak kabul edildi.
Soru formu, sa¤l›k alan›ndaki fakültelerin (t›p, difl he-kimli¤i, sa¤l›k bilimleri ve eczac›l›k) ö¤rencilerinin olufl-turdu¤u SANITAS Kulübü’nün gönüllü üyeleri taraf›n-dan yüzyüze görüflme yoluyla uyguland›.
Araflt›rma etik aç›dan Yeditepe Üniversitesi T›p Fa-kültesi Klinik Araflt›rmalar De¤erlendirme Komitesi ta-raf›ndan onayland›. Her ö¤renciden anket yap›lmadan önce onay al›nd›.
‹statistik
Veriler SPSS v.16 ile analiz edildi. Tan›mlay›c› özel-likler (s›kl›k ve oran) hesapland›. Anlaml›l›k için ki-kare testi kullan›ld›. Anlaml›l›k düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi.
Bulgular
Çal›flmaya kat›lan toplam 709 üniversite ö¤rencisinin 405’i kad›n (%57.1), 304’ü erkek (%42.9), yafl ortalamas› 21.3±2.4 y›l idi. Ö¤rencilerin %45.7’si sa¤l›k alan›ndaki t›p, difl hekimli¤i, sa¤l›k bilimleri ve eczac›l›k fakülteleri-ne, %54.3’ü di¤er fakültelere devam ediyordu. Ö¤renci-lerin %54.2’si (n=384) hiç sigara içmemiflti, %37.2’si (n=264) sigara içiyordu, %8.6’s› (n=61) daha önce içmifl ve b›rakm›flt›.
Sigara içen ö¤renciler günde ortalama 14.5±8.1 adet sigara tüketiyorlar, ortalama 4.1±2.8 y›ldan bu yana
siga-ra içiyorlard›. Günde bir adet içenler %2.3 (n=6), ≤5 adet
içenler %14 (n=37), 10–19 adet içenler %40.2 (n=106) ve ≥20 adet tüketenler %38.3 (n=101) idi. Fagerstörm
To-lerans Testi ortalamas› 5.8±2.7 puan, testten ≥6 puan
alanlar›n oran› %49.7 (n=131) idi.
Sigara içmeye bafllama nedenleri Tablo 1’de
gösteril-mifltir. Ö¤rencilerin sigaraya bafllama nedenleri aras›nda, arkadafl ve stresin etkisi ilk s›ralarda yer almaktad›r.
Erkek ö¤rencilerde sigara içme al›flkanl›¤› anlaml› de-recede daha yayg›nd› (p<0.001). Annesi sigara içenlerin oran› %37.5 (n=266), babas› sigara içenlerinki %36.7 (n=260), evinde sigara içilenlerinki ise %26.9 (n=191) idi. Ö¤rencinin sigara içme davran›fl› ile annenin sigara içme davran›fl› ve evde sigara içilmesi aras›nda anlaml› iliflki saptand› (s›ras›yla, p<0.001, p<0.001).Baban›n sigara iç-mesi ile ö¤rencinin sigara içiç-mesi aras›nda anlaml› bir ilifl-ki yoktu (p>0.05).
Annenin e¤itim düzeyi ile ö¤rencinin sigara içmesi aras›nda anlaml› iliflki vard› (p=0.031). Üniversite mezu-nu annelerin çocuklar›nda sigara kullan›m oran› %42.0 iken okul bitirmemifl annelerin çocuklar›nda ayn› oran %13.3 idi. Sigara içmek, baban›n e¤itim düzeyi ile de an-laml› flekilde iliflkiliydi (p=0.028). Üniversite mezunu ba-balar›n %40.7’sinin çocuklar› sigara içiyordu, okul bitir-memifl befl baban›n hiçbirisinin çocu¤u sigara içmiyordu.
Sa¤l›k alan›ndaki fakültelerin ö¤rencilerinin %28.7’si sigara içerken, bu oran di¤er fakültelerde %44 idi (p<0.001). Sigara kullananlar›n sigaray› b›rakma iste¤i
Tablo 2’de gösterilmifltir.
Araflt›rma
Tablo 1. Ö¤rencilerin sigaraya bafllama nedenleri
Neden Say› %) Stres 65 (24.6) Arkadafltan etkilenme 85 (32.1) Merak 42 (16.0) Özenti 21 (8.0) Zevk 43 (16.3) Aileden etkilenme 8 (3.0) Toplam 264 (100.0)
Tablo 2. Sigara içen ö¤rencilerin sigaray› b›rakma iste¤i
Say› %) ‹stemiyorum 90 (34.0) Hiç istemiyorum 32 (12.1) ‹stiyorum 55 (20.2) Çok istiyorum 15 (5.7) Karars›z›m 72 (28.0) Toplam 264 (100)
Ö¤rencilerin sigaray› b›rakma iste¤i ile Fagerstörm Tolerans testi puanlar› aras›nda istatistiksel aç›dan an-laml› fark saptanmad› (p>0.05).
Tart›flma
Türkiye ‹statistik Kurumu 2008 Küresel Yetiflkin Tü-tün Araflt›rmas›’na göre ülkemizin 15 yafl üstü nüfusunun %31.3’ü (kad›nlar›n %15.2’si erkeklerin %47.9’u) tütün ve tütün mamullerini kullanmaktad›r; sigara içen
kad›n-lar›n oran› erkeklere göre oldukça düflüktür.8Ülkemizde
tütün ve tütün mamülü kullan›m› en çok 25-34 ve 35-44
yafl gruplar›nda yayg›nd›r.8
Bu oran, üniversitemizde sap-tad›¤›m›z orana yak›nd›r ve ülkemiz verileri ile uyumlu olarak, erkek ö¤rencilerde sigara kullan›m›, kad›n ö¤ren-cilerden anlaml› derecede yüksektir. Ülkemizde çeflitli üniversitelerde farkl› yöntemlerle yap›lm›fl çal›flmalarda sigara kullan›m s›kl›¤› %20 ile %48.8 aras›nda
de¤iflmek-tedir.9-122010 y›l›nda Halperin ve arkadafllar›n›n befl
üni-versite kampüsündeki 2.091 ö¤renciyi kapsayan çal›flma-lar›nda, sigara kullanma oran› ortalamas› %23 idi,
üni-versitelere göre %20-%36 aras›nda de¤ifliyordu.13
Aykut ve arkadafllar› Erciyes Üniversitesi ö¤rencilerinde 1985-2005 y›llar› aras›ndaki sigara içme yayg›nl›¤›n›n
%29.8’den %17.7’ye düfltü¤ünü saptam›fllard›r.11
2010’da “Dumans›z Hava Sahas›” yasal uygulamas›ndan sonra üniversite ö¤rencilerinin sigara içme oranlar›ndaki de¤iflikli¤i inceleyen çal›flmalar›nda, Hahn ve arkadafllar› yasadan sonra sigara içme oran›n›n düfltü¤ünü, ancak
dü-flüflün anlaml› olmad›¤›n› göstermifllerdir.14
Ülkemizden çok daha önce sigara b›rakma konusunda etkili bir kam-panya yürüten ABD’de 1992-2002 y›llar› aras›nda tüm yafl gruplar›nda günlük sigara tüketimi ve yayg›nl›¤› azal-m›flt›r; 18-29 yafl grubundaki yayg›nl›k hafifçe azal›rken, günlük sigara tüketimi daha belirgin olarak azalm›fl, azal-ma günde 5’in alt›nda sigara tüketen hafif içicilerin
art-mas›na ba¤lanm›flt›r.15
Bir izlem çal›flmas› yapmad›¤›m›z için, y›llar içindeki de¤iflikli¤i ve “Dumans›z Hava Saha-s›” yasas›n›n sigara içme oran›n› nas›l etkiledi¤ini yorum-lamam›z mümkün de¤ildir. Ancak, ülkemizde bu yafl gru-bu ile yap›lan benzer çal›flmalarla karfl›laflt›rd›¤›m›zda, üniversitemiz ö¤rencilerindeki sigara içme oran›nda be-lirgin bir fark olmad›¤› görülmektedir. Sigara içenlerin
yar›s› Fagerström testinden ≥6 puan alm›flt›r. Günde bir
paket ve üzeri sigara tüketenlerin oran› tüm sigara içen-lerin %38’idir. Bu veriler, çal›flma grubumuzda a¤›r siga-ra içicili¤i ve ba¤›ml›l›k osiga-ran›n›n yüksek oldu¤unu gös-termektedir.
En s›k gördü¤ümüz sigaraya bafllama nedeni arkadafl etkisi ve stresti. Sigaraya bafllamay› etkileyen en önemli toplumsal faktörün akran davran›fllar›, ana-baba
normla-r› ve davran›fllanormla-r› ile ilgili alg›lar oldu¤u gösterilmifltir.16
Akran etkisinin sigaraya bafllamadaki etkisi iyi bilinmek-tedir. Stres ise genifl bir kavramd›r ve ö¤rencilerin kendi bildirimleridir. Stres objektif olarak ölçülmemifltir.
Sigaraya bafllama nedeni olarak en az s›kl›kta bildirilen neden “aile” olmas›na ra¤men, annenin sigara içicili¤i ve evde sigara içilmesi ile sigara içicili¤i aras›nda anlaml› ilifl-ki bulunmufltur. Hem ana-baban›n tütün kullan›m› konu-sundaki norm ve tutumlar›n›n, hem de ana-baban›n siga-ra içmesinin ve evde sigasiga-ra içilmesinin, ergen ve
gençle-rin sigara içmelegençle-rini etkiledi¤i gösterilmifltir.16-18
Wilkon-son ve arkadafllar›, 1.417 ö¤renciyi kapsayan çal›flmalar›n-da, ana-babadan birinin sigara içti¤i evlerde, çocuklarda-ki sigara içme oran›n›n hiç içilmeyen evlerin 1.6 kat›, hem annenin hem de baban›n sigara içti¤i evlerde ise 2.16
ka-t› oldu¤unu saptad›lar.17
GAZEL gençlik çal›flmas› Fran-s›z kohortundan 12–26 yafl aras› 1.121 gencin verilerini kullanarak ana-baban›n uzun süreli sigara içicili¤i ile ço-cuklar›n›n sigara içicili¤i iliflkisini inceleyen Melchior ve arkadafllar›, ana-babas› sigara içen çocuklardaki sigara içi-cili¤ini iki kat›na ulaflt›¤›n›, a¤›r sigara içiiçi-cili¤inin daha yayg›n oldu¤unu ve sigaraya daha erken bafllad›klar›n›
saptam›fllard›r.18
Bizim çal›flmam›z›n bir di¤er önemli so-nucu da, anne içicili¤inin, ö¤rencilerin sigara içicili¤i ile baba içicili¤inden daha fazla iliflkili oldu¤udur.
Sa¤l›k alan›ndaki fakültelerin ö¤rencilerinde sigara kullan›m oran› di¤er fakültelerin ö¤rencilerine göre an-laml› derecede düflük olmakla birlikte hala yüksektir. Global Health Professionals Survey Pilot Study, 10 Co-untries, 2005 çal›flmas›n›n verilerinde, sa¤l›k alan›ndaki fakültelerin üçüncü s›n›f ö¤rencilerinde sigara kullan›m
oran› %18.1 ile %47.1 aras›nda bulunmufltu.19
Bu oran, çal›flma kapsam›ndaki 10 ülkenin yedisinde %20’nin üze-rindeydi. En düflük oranlar Uganda hemflirelik (%0.5) ve t›p ö¤rencilerindeydi (%2.8). S›rp difl hekimli¤i fakültesi kad›n ö¤rencileri d›fl›nda di¤er tüm ülke ve fakültelerde
erkek ö¤rencilerin sigara kullan›m oran› kad›n ö¤rencile-re göö¤rencile-re anlaml› deö¤rencile-recede yüksekti. Ülkemizde, ço¤u t›p fakülteleri ö¤rencilerini ele alan çal›flmalarda, sigara
kul-lan›m oran› %24 ile %48.8 aras›nda de¤iflmektedir.20-26
Kutlu ve arkadafllar›n›n, Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi’ndeki yeni çal›flmalar›nda (2009) 306
ö¤renci-deki sigara kullan›m› yayg›nl›¤› %19.0 idi.27Bu
çal›flma-lar›n ortak sonucu, erkek t›p ö¤rencilerinin, kad›n ö¤ren-cilerden daha fazla sigara içti¤i, ö¤rencinin fakültedeki s›n›f› yükseldikçe sigara kullan›m oran›n›n da artt›¤›d›r.
Sa¤l›k alan›ndaki fakültelerde özellikle t›p ve hemfli-relik ö¤rencilerinin profesyonel yaflamlar›nda sigara da-n›flmanl›¤› vermesi beklenmektedir. Bu nedenle bu alt gruptaki sigara kullan›m oran› önemlidir; bu oranlar di-¤er fakültelere göre düflük olsa da hala çok yüksektir.
Çal›flman›n ilginç sonuçlar›ndan birisi de sigaray› b›-rakma konusundaki ö¤renci tutumlar›d›r: Ba¤›ml›l›k te-davisinin ilk aflamas› kiflinin istemesidir. Çal›flmam›zda, sigaray› b›rakmak isteyenlerin oran› oldukça düflüktür. Küresel Yetiflkin Tütün Araflt›rmas› 2008 Türkiye verile-rine göre, tütün ve tütün mamüllerini b›rakma e¤ilimi gençlerde daha yayg›nd›r; 15-24 yafl grubunda b›rakmay› deneyenlerin oran› %47.2’dir. Çal›flmam›zda sigara içen 264 kifli aras›nda, b›rakmay› çok isteyen ya da isteyenle-rin oran› %25.9’dur. ‹statistik kurumunun verileri daha önce içmifl olanlar› da kapsamaktad›r; çal›flmam›zda ise sigaray› b›rakma denemeleri sorulmam›flt›r. Ele ald›¤›-m›z ö¤renci grubunda, sigaray› b›rakmaya istekli olanla-r›n oran› genel popülasyondan düflük görünmektedir. Al-manya’da, sigara içen Berlin T›p ö¤rencilerinin
%60’›n›n sigaray› b›rakmak istedikleri saptanm›flt›r.28
Brezilya’da ise, sigaray› b›rakma program›na kat›lmayan üniversite ö¤rencileri aras›nda sigaraya devam etmek is-teyenlerin oran› %57, karars›z olanlar›n ya da b›rakmay› düflünmüfl olanlar›n oran› %37, b›rakmay› deneyenlerin
oran› ise %5.6 bulunmufltur.29
Örneklemimizin 1/4’ü ka-rars›zd›: Bu grup, sigara b›rakma dan›flmanl›¤› için hedef gruptur.
Çal›flmam›z›n birçok k›s›tl›l›klar› vard›r. Ülkemizdeki tüm üniversite ö¤rencilerini temsil etmemektedir. Vak›f üniversitesi olmas› nedeni ile görece olarak daha homo-jen bir grubu temsil edebilir.
Sonuç
Bu çal›flman›n bir kaç önemli sonucu vard›r:
• Üniversite ö¤rencileri aras›nda sigara kulan›m› yay-g›nd›r ve a¤›r içicilik oranlar› yüksektir, ama sa¤l›kla iliflkili fakültelerde bu oran daha düflüktür.
• Özellikle annenin sigara içip içmemesi, ö¤rencinin si-gara karfl›s›ndaki tutumunu etkilemektedir. Sisi-gara ile mücadele stratejilerinde ve sigara b›rakt›rma giriflim-lerinde, ana-baba faktörü dikkate al›nmal› ve birey ile birlikte aile de hedef al›nmal›d›r.
• Sigara içen üniversite gençleri aras›nda sigara b›rak-mak isteyenlerin oran› düflüktür. Sigaray› b›rakmay› cesaretlendirici stratejiler gelifltirmek için sigara iç-menin nedenleri ayr›nt›l› olarak incelenmelidir. Özel-likle karars›z bireyleri sigaray› b›rakmaya cesaretlen-dirmek için üniversite ortam›nda uygun stratejiler ge-lifltirilebilir.
• Bu yaflta sigara içenlerin büyük ço¤unlu¤u uygun si-gara b›rakma deste¤i almad›kça yaflam boyu sisi-gara ba-¤›ml›s› olacakt›r. Yo¤un toplumsal iliflkiler ve etkile-flim sa¤layan yüksek ö¤retim kurumlar› uygun strate-ji ve giriflimlerle bu alt popülasyonu bilinçlendirme ve sigaray› b›rakmaya cesaretlendirmede önemli bir rol üstlenebilir.
Teflekkür
Çal›flman›n yürütülmesi s›ras›nda anketin uygulan-mas›n› organize eden ve birebir yürüten SAN‹TAS Ku-lübü’ne ve üyelerine katk›lar›ndan dolay› teflekkür ederiz.
Ç›kar ‹liflkisi
Bu çal›flman›n ve çal›flmay› yürüten araflt›rmac›lar›n herhangi bir kurum veya kifli ile ç›kar iliflkisi bulunma-maktad›r.
Kaynaklar
1. Global Tobacco Control. www.cdc.gov/tobacco/global/index.htm adresin-den 12.02.2010 tarihinde ulafl›ld›.
2. Bilir N, Çak›r B, Da¤l› E, Ergüder T, Önder Z. Tobacco Control in Turkey. 14 December 2009. www.euro.who.int/InformationSources/Publications/ Catalogue/20091210_1 adresinden 12.04.2010 tarihinde ulafl›ld›. 3. Peterson RA. On the use of college students in social science research:
insights from a second-order meta-analysis. J Consum Research 2001 28: 450-61.
4. Hong SM, Giannakopaulos E. Effects of age, sex and university status on life satisfaction. Psychol Rep 1994; 74: 99-103.
5. Hatherton TF, Kozlowski LT, Frecker RC, Fagerström KO. The Fagerström Test for Nicotine Dependence: a revision of the Fagerström Tolerance Questionnaire. Br J Addict 1991; 86: 1119-27.
6. Pomerleau CS, Carton SM, Lutzke ML, Flessland KA, Pomerleau OF. Reliability of the Fagestrom Tolerance Questionnaire and the Fagestrom Test for Nicotine Dependence. Addict Behav 1994; 19: 33-9.
7. Uysal MA, Kadakal F, Karfl›da¤ C, Bayram NG, Uysal O, Y›lmaz V. Fagerström Test for Nicotine Dependence: reliability in a Turkish sam-ple and factor analysis. Tuberk Toraks 2004; 52: 115-21.
8. TC Baflbakanl›k Türkiye ‹statistik Kurumu. Küresel Yetiflkin Tütün Araflt›rmas›, 2008 TC Baflbakanl›k Türkiye ‹statistik Kurumu Haber Bülteni 30 Nisan 2009,73 www.tuik.gov.tr adresinden 12.05.2010 tari-hinde ulafl›ld›.
9. H›zel S, fianl› C, Fidan S, A¤ar A. K›r›kkale üniversitesi ö¤rencilerinde sa¤l›k riski oluflturan davran›fllar. Denizli. 11. Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi, Kongre Kitap盤›, 2007: 20.
10. Kaya N, Çilli AS. Üniversite ö¤rencilerinde nikotin ve alkol ve madde ba¤›ml›l›¤›n›n 12 ayl›k yayg›nl›¤›. Ba¤›ml›l›k Dergisi 2002; 3: 91-7. 11. Aykut M, Günay O, Öztürk Y, Ç›t›l R, Akp›nar P, Borlu A. Erciyes
Üniversitesi Ö¤rencilerinde Sigra ‹çme Durumunun 1985- 2005 y›llar› aras›ndaki de¤iflimi. Erciyes Medical Journal 2009; 31: 126-34.
12. Çamur D, Üner S, Çilingiro¤lu N, Özcebe H. Bir üniversitenin baz› fakülte ve yüksek okullar›nda okuyan gençlerde baz› risk alma davran›fllar›.
Toplum Hekimli¤i Bülteni 2007; 26: 32-8.
13. Halperin AC, Smith SS, Heilingenstein E, Brown D, Fleming MF. Cigarette smoking and asssociated health risk among students at five uni-versites. Nicotine Tob Res 2010; 12: 96-104.
14. Hahn EJ, Rayens MK, Ridner SL, Butler KM, Zhang M, Staten RR. Smoke-free Laws and Smoking and Drinking Among College Students. J
Community Health 2010. doi:10.1007/s10900-010-9220-2
15. Pierce JP, White MM, Messer K. Changing age-specific patterns of cig-arette consumption in the United States, 1992-2002: association with smoke-free homes and state level tobacco control activity. Nicotine Tob Res 2009; 11: 171-7.
16. Vitoria PD, Salgueiro MF, Silva SA, De Vries H. The impact of social influence on adolescent intention to smoke: combining types and refer-ents of influence. Br J Health Psychol 2009; 14: 681-99.
17. Wilkonson AV, Shte S, Prokhorov AV. The moderating role of parental smoking on their children’s attitudes toward smoking among a predomi-nantly minority sample: a cross-sectional analysis. Subst Abuse Treat Prev
Policy 2008; 3:18.
18. Melchior M, Chastang JF, Mackinnon D, Galéra C, Fombonne E. The integrational transmission of tobacco smoking. ‘The role of parents’ long-term smoking trajectories. Drug Alcohol Depend 2010; 107: 257-60. 19. Tobacco Use and Cessation Counseling - Global Health Professionals
Survey Pilot Study, 10 Countries, 2005. http://www.cdc.gov/mmwr/pre-view/mmwrhtml/mm5420a2.htm adresinden 14.02.2010 tarihinde eriflilmifltir.
20. Ö¤üfl C, Özdemir T, Kara A, fienol Y, Çilli A. Akdeniz Üniversitesi T›p fakültesi Dönem I ve VI ö¤rencilerinin sigara içme al›flkanl›klar›. Akci¤er
Arflivi 2004; 5: 139-42.
21. Y›ld›r›m Ç, Çelik P, fiakar A, Dinç G. T›p fakültesi ö¤rencilerinin sigaraya karfl› tutumlar›. Solunum 2004; 6: 30-5.
22. Yoldaflcan E, Uysal G, Özdemir B, Akdemir fi. Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi ö¤rencilerinde sigara içme s›kl›¤› ve etkileyen faktörler. Diyarbak›r. VIII. Halk Sa¤l›¤› Kongresi, 2002; 802.
23. ‹lhan F, Aksakal FN, ‹lham MN, Aygün R. Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi ö¤rencilerinin sigara içme durumu. TAF Prev Med Bull 2005; 4:188-98.
24. Orak S, Özen T, Ertekin-Orak M. Süleyman Demirel Üniversitesi ö¤ren-cilerinin sigara alkol vb. Al›flkanl›klar› ve sosyokültürel özelliklerin ince-lenmesi. SDÜ T›p Fakültesi Dergisi 2004; 11: 1-7.
25. fiahin EM, Özer C, Çakmak H, Tunç Z, Tafltan K, Can FNE. T›p Fakültesi ö¤rencilerinin sigara içme ve b›rakma durumlar›. Trakya Univ
T›p Fak Derg 2007; 24(3): 209-12.
26. Demiralay R. Nicotine dependence in medical students and physicians in the lakes region. Turk J Med Sci 2003; 33: 321-7.
27. Kutlu R, Çivi S, fiahinli AS. T›p fakültesi ö¤rencilerinde depresif belirti ve sigara içme s›kl›¤›. TAF Prev Med Bull 2009; 8: 489-96.
28. Kusma B, Quarco D, Vitzhum K ve ark. Berlin’s medical students’ smok-ing habbits, knowledge about smoksmok-ing and attitudes toward smoksmok-ing ces-sation counselling. J Occup Med Toxicol 2010; 5: 9-29.
29. Spiandorello WP, Fillipinni LZ, Pizzol AD ve ark. Evaluation of limited participation by university students in a smoking cessation program. J
Bras Pneumol 2007; 33: 69-75.
Araflt›rma
Gelifl tarihi: 18.05.2010 Kabul tarihi: 19.06.2010
Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.
‹letiflim adresi:
Yard. Doç. Dr. Hülya Akan
Yeditepe Üniversitesi T›p Fakültesi, Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› ‹nönü Mahallesi, Kay›flda¤› Cad. 26 A¤ustos Yerleflimi
Kad›köy 34755 ‹zmir Tel: (0216) 578 00 00 e-posta: hakan@yeditepe.edu.tr
