Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 1, Sayı1, 1998
S.E.T. CANAL LEADER 2001 CİHAZI İLE YAPILAN KÖK
KANAL PREPARASYONUNUN DEBRİS VE SMEAR TABAKASI
YÖNÜNDEN
İNCELENMESİ
Dt. Kerem Engin AKPINAR* ÖZET
Kök kanal preparasyonu sonucu ortaya çıkan smear taba-kası günümüzde halen tartışılmakla olan bir konudur. Bu çalışmada; kök kanal preparasyonunda kullanılan yeni bir cihaz kanal duvarında oluşturduğu yüzeyel debris ve smear tabakası yönünden incelenmiştir. Çalışmada 30 adet üst I. büyük azı dişin meziobukkal kökleri kullanıl-mıştır. I. gruptaki dişlerin kanalları, K tipi kanal eğesi ile 2. gruptaki dişlerin kanalların S.E.T. Canal Leader 2001 cihazına uyumlu özel olarak imal edilmiş kanal eğeleri ile prepare edilmiştir. Meziobukkal köklerin apikal 1 mm'den itibaren 13 ve 5 mm'lik mesafelerde horizontal yönde ke-sitleri alınmıştır. Scanning electron microscobisi incele-meleri yapılarak değerlendirilmiştir.
Bulgularımıza göre 2 grup arasında debris smear tabaka-sı yönünden istatistiki açıdan anlamlı bir fark bulunama-mıştır(P>0,05).
Anahtar Kelimeler: Endodontik Tedavi, Smear, Debris
Prof.Dr. Emin G. TURKÖZ**
ZUSAMMENFASSUNG
Smear Schicht,die Wâhrend Würzelkanalpreparation ensteht, ist auch heute eine viel diskutiertes Thema. Ab-sicht unserer Arbeit (Benutzend haufig in Wurzelkanal) mit Ansicth von oberflachliche debris und Smear Schicht in Wurzelkanal zu komparieren. Bei unserer Arbeit wurde 30 Stück mesiobukkal Wurzeln der oberer 1 Mahlzahne venvendet worden. Die Wurzeln, dır zar erste Gruppe gehören, wurden mit K-forming Wurzelnadeln behandeit worden hingegen Wurzeln in 2. Gruppe wurden mit S.E.T. Canal Leader 2001 zusammen benutzeden Nadeln Behandeit worden. Bei der mesiobukkal wurzeln wurden ab 1 mm von Apikal Punkt, mit 13, und 5mm distanzier-ten Abstanden, horizontale Schnitte entnormm worden. Diese Mustern wurden zuerst dehidratiert und dann mit Hilfe von Elektron Microskop observiert und bewertet werden.
Nach unseren Findungen, wurden keine stalistisehe Un-derschied zwischen 2 Gruppe mit Ansicht von debris und smear Schicht verurteilt worden(P>0,05)
Schlüssel Wörter: Wurzelkanal Behandlung,Smear, Debris
GİRİŞ
Kök kanal tedavisinin biyomekanik preparasyon aşamasındaki, ana sorun nekrotik veya potansiyel nekrotik materyalin kök kanal sisteminden uzaklaş-tırılmasıdır. Kök kanal sisteminden uzaklaştırılama-yan enfekte dentin ve kanal içerisinde bırakılacak olan organik-inorganik artıklar, yoğun mikroorga-nizma kolonilerinin barınacağı sahaları oluşturur.
Kök kanal sisteminde bulunan artık dokular uzaklaştırılamayacak olursa, endodontik tedavinin prognozunu olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle bi-yomekanik preparasyon, endodontik tedavinin başa-rısını etkileyen en önemli bölümlerden biridir.
Biyomekanik preparasyon esnasında kanal du-varları yüzeyinde şekillenen debrisler smear tabakası olarak adlandırılmakladır. Smear tabakasının meydana gelişi fizikokimyasal bir olaydır. Diş ya-pılarındaki kesim, aşındırma ve eğeleme işlemleri sonucunda yüzeyde parçalanan organik ve inorganik
elemanların birleşiminden smear tabakası meydana gelmekledir.
Bu konuda çalışmalar yapan araştırmacılar biyo-mekanik preparasyon yapılmayan dişlerde smear ta-bakasının oluşmadığını ve değişik preparasyon tek-nikleri ile beraber yapılan irrigasyon yöntemlerinin bu tabakaya tamamen elimine etmediği bildirilmiş-tir.
Teknolojik gelişime bağlı olarak elle yapılan pre-parasyonlar yanında giromatik, sonik, ultrasonik ci-hazlarla ve lazer ile yapılan preparasyonlar üzerinde birçok çalışma yapılmıştır
Mıhçıoğlu14 giromatik sistem ile yaptığı
histolo-jik çalışma sonucunda ve klinik olarak yaptığı de-ğerlendirmelerde giromatik yöntemin kanal içindeki artık dokuların tamamen uzaklaştırılmasında etkili olmadığını bildirmiştir.
Langeland ve arkadaşları12 endosonik cihazların
kök kanalları temizleme yönünden karşılaştırdıkları
*C.Ü. Diş Hekimliği hak. Diş Hast. ve Tedavisi A.B.D. Araştırma Görevlisi **G.Ü. Diş Hekimliği Fak.Diş Hası. ve Tedavisi A.B.D.Öğretim Üyesi
C.Ü. DIŞHEKIMLIGİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1998
histolojik çalışmada özellikle eğri kanallarda artık dokuları tam olarak temizleyemediklerini bildirmiş-lerdir.
Lim ve arkadaşları11 elle yapılan preparasyon ile
sonik ve ultrasonik cihazlarla yapılan kök kanal pre-parasyonlarını histolojik olarak karşılaştırdıkları ça-lışmalarında her üç tekniğin de etkili olmadığını an-cak sonik cihazların hem ultrasonik cihazlardan hem de elle yapılan preparasyonlardan daha başarı-lı olduğunu söylemişlerdir.
Goodman ve arkadaşları8 step-back/ultrasonik
preparasyonun özellikle 1 mm'lik seviyelerde elle yapılan step-back preparasyonuna göre daha iyi te-mizlemediğini buna karşılık halen debrislere rast-landığını bildirmişlerdir.
Şaklar ve arkadaşları16 farklı kanal aletleri ile
ya-pılan preparasyon sonrası debris ve smear tabakası-nı incelemişler ve gruplar arasında gerek debris ge-rekse smear tabakası yönünden fark bulunmadığını bildirmişlerdir.
Zaimoğlu ve arkadaşları20 yaptıkları çalışma
so-nucunda sonik cihazlar ile yapılan kanal preparas-yonunun, smear tabakasının ortadan kaldırılmasında yeterli olmadığını belirtmişlerdir.
Lazerin endodontik tedavilerde kullanımı rutin olmamakla beraber Fegan ve arkadaşları5 in vitro
olarak prepare edilmiş kök yüzeylerinde Nd:YAG lazer uygulamasının kanal içinde antibakteriyel araştırmalar ve bu yöntem ile kanal duvarlarından smear tabakasının tamamen elimine edilemeyeceği-ni bildirmişlerdir.
Yaptığımız çalışmanın amacı; kanal preparasyo-nu esnasında elle kullanılan kanal aletleri ile son za-manlarda ortaya çıkan S.E.T. Canal Leader 2001 ci-hazı ile beraber kullanılan bir kanal aletini, kanal içerisinde oluşturdukları debris ve smear tabakası yönünden birbiri ile kıyaslamaktır.
MATERYAL METOD
Çalışmamızda 25-45 yaş arası hastalardan peri-odontal ve protetik nedenlerle çekilmiş 30 adet üst 1. büyükazı dişin meziobukkal kökü kullanıldı. Ça-lışmada kullanılacak dişlerin radyografik kontrolle-rinde kök oluşumu tamamlanmış, normal kök mor-folojisine sahip olmasına ve Schneider'in13
tanımla-dığı kanal açısının 20°den büyük olmasına dikkat edildi. Çalışma öncesi dişlerin kök yüzeyleri peri-odontal küret yardımıyla temizlendi.
Dişler rastgele olarak 15'er adet 2 ayrı çalışma grubuna ayrıldı.
GRUP1:
Bu gruptaki 15 adet üst 1.büyük azı dişin mezi-obukkal kanalında K-tipi(Manı K-Files, Japan)
ka-nal eğesi preparasyon yapıldı. 15 no.lu kaka-nal eğesi apikal foremende görülene kadar ilerletildi ve ana-tomik apeksten yaklaşık 0,5 mm geri çekilerek ça-lışma uzunluğu belirlendi. Kanalda 15 no.lu K-tipi eğe ile preparasyon yapıldıktan sonra 20 ve 25 no.lu eğeler ile preparasyona devam edildi. 30 no.lu K-tipi kanal eğesi çalışma boyutundan 1 mm kısa olacak şekilde preparasyona devam edildi. 30 no.lu eğeden sonra 25 no.lu eğe ile rekapitülasyon işlemi yapıldı. 35 no.lu kanal eğesi çalışma uzunluğundan 2 mm, 40 no.lu kanal eğesi çalışma uzunluğundan 3 mm kısa olacak şekilde kanala yerleştirildi ve preparas-yona devam edildi. Her eğelemeden sonra 25 no.lu kanal aleti ile rekapilütasyon işlemi yapıldı. Prepa-rasyon esnasında her eğe değişiminde kanallar 2 cc olmak üzere %5,25 lik NaOCI solüsyonu ile irrige edildi. İrrigasyon sonrası tüm kanallar kağıt konlar yardımıyla kurutuldu.
GRUP 2:
Bu gruptaki 15 adet üst 1. büyükazının mezi-obukkal kanallarında S.E.T. Universal eğeleri kulla-nılarak preparasyon yapıldı. Çalışma boyutuna uy-gun olarak hazırlanan Canal Leader 2001 cihazına takılan K-tipi kanal eğesi ile çalışma mesafesine 4000-6500 rpm hızla 45 sn aşağı hareketlerle ve ha-fif dikey basınç uygulayarak preparasyon yapıldı. Bunu yaparken güçlü apikal basınç oluşmamasına dikkat edildi. Preparasyon sırasında S.E.T. irrigas-yon sisteminin sabit akışı ile çalışıldı. Daha sonra 20,25, 30 ve 35 no.lu eğeler kullanılarak preparas-yon tamamlandı. Kağıt konlar ile kanal kurutuldu.
Her iki gruptaki dişlerin kanal preparasyonları ta-mamlandıktan sonra apikal 1 mm 'lik mesafeden sonraki yaklaşık her 1 mm, 3 mm ve 5 mm'lik me-safelerde horizontal yönde elmas separatorler ile ke-sitler alındı. Örnekler daha sonra %70, %90 ve %100'Iük etil alkol banyolarında 15 dakika (utuldu. En son olarak aseton içinde 15 dakika bekletilen ör-neklerin bundan sonraki kısmında A.Ü. Fen Edebi-yat Fakültesi Biyoloji bölümündeki Scanning Elek-ton Mikroskopu ( Jeolijem-100 CXI1 Elektron mik-roskop Tokyo-Japon) kullanıldı. Köklerin SEM'de incelenebilmesi için her bir örnek 200 A° kalınlığında altın ile kaplandı. SEM incelemelerinde apikalden koronele doğru 1,3 ve 5 mm'lik seviyelerde yü-zeysel debris ve smear tabakası açısından değerlen-dirmeler yapıldı. 3 ayrı araştırıcı ayrı ayrı örnekler-den elde edilen fotoğrafları gözlemsel olarak incele-di. İnceleme sonuçları Glaser ve arakadaşlarının6 kullandıkları skorlama yöntemine göre skorlandı, daha sonra bu 3 araştırıcının yaptığı değerlendirme-lerin ortalamaları alınarak bulgular elde edildi.
CİLT. 1, SAYIM
Debris Smear
Skor Kriter Skor Kriter
0-1 Debris yok 0-l Smear tabakası yok 1-2 Az debris 1-2 Demin tübüllerinin
%50 den fazlası izleniyor. 2-3 Orta debris 2-3 Dentin tübüllerinin
%50den azı izleniyor. 3> Yoğun debris 3> Dentin tübülleri
izlenmiyor. Tablo 1 : Kronal X±sx X±SXOrta Apical X±SX Steg-Back 1,4±0,10 2,2±0.12 1,5±0.27 Canal Leader 1.0±0.16 2,2±0,12 2.0±0,22 Sonuç P=0,9520 P>0,05 P= 1,000P>0,05 P=0,2222 P>0.05
Elle yapılan Step-Back tekniği ve Canal Leader 2001 cihazı ile yapılan prcparasyonda farklı kesitlerden SEM ile ölçülen smear sonuçlarını gösteren tablo
Elle yapılan Step-Back tekniği ve Canal Lcader 2001 eilıa/ı ile yapılan preparasyonda farklı kesitlerden SEM ile ölçülen debris sonuçlarını gösteren tablo
BULGULAR
Çalışmada kullandığımız iki ayrı teknikte prepa-rasyon sonrası kök kanal duvarında meydana gelen debris ve smear tabakası skorlamalarının ortalama-ları
Şekil 2c
Tablo I ve 2 de verilmiştir.
Elde edilen bulgular Man Witney U testi analiziy-le istatistiki yönden değeranaliziy-lendirilmiştir. Sonuçta gruplar arasından istatistiki yönden anlamlı bir fark bulunmamış.tır(p>0.05). Ancak smear tabakası yo-ğunluğu açısından değerler arasında fark bulunmaz-ken, debris açısından değerlendirildiğinde Canal Leader 2001 cihazı ile yapılan preparasyon sonrası koronal kesitte daha az debris miktarına
rastlanmış-Şekil 3a
Şekil 2a
Sekil 1a
C Ü. DİŞHEKİMLIĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1998
Şekil 4 Farklı kesitlerde step back ve canal leader preparasyonuna ait debrismiktarı
tır. Her iki grupta preparasyon sonrasında yoğun smear tabakasına rastlanmış ve dentin kanal ağızları hemen hemen izlenemez durumunda görülmüştür (Şekilla,b,c,2a,b,c).
Farklı kesitlerde Step-back ve Canal Leader 2001 cihazı ile yapılan preparasyona ait debris ve smear tabakası sonuçlarını gösteren grafikler Şckil3 ve Şe-kil4 de gösterilmiştir.
TARTIŞMA
Debris ve smear tabakasının, kök kanalına uygu-lanan mekanik preparasyon sonucu ortaya çıktığı pek çok araştırmacı tarafından kanıtlanmıştır4,18,9.
Debris ve smear tabakasının mikroorganizmaların ve bakterilerin üreyebilmesi için uygun bir ortam sağlayacağı, kök kanal dolgularının kanal duvarına adaptasyonunu bozması sonucu apikal sızıntıya ne-den olacağı ve intrakanal medikamanlarının ne-dentin kanalları içerisine yayılmasına engel olacağı düşün-cesini oluşturmaktadır.
Endodontik tedavinin prognozunu olumsuz yönde etkileyen bu tabakanın kaldırılması yönünde ça-lışmalar yapılmıştır1,1218,19,24. Çalışmamızda yüzeysel
debris ve smear tabakası açısından gruplar arasında istatistiki yönden anlamlı bir fark bulunmamış-tır(p>0,05). Her iki grupta apikalden koronale doğru 1,3,5 mm'lik mesafelerle yoğun debris ve smcar tabakasına rastlanmıştır.
Glaser ve arkadaşları6 yaptıkları çalışmada kök
kanallarında akustik hareketin (acoustic streaming)
debrisin uzaklaştırılmasında daha başarılı olacağını bildirmişlerdir. Haikel ve Alleman10 ise sonik cihaz-ları, özellikle kanalın orta ve koronal 1/3 bölgelerin-de bölgelerin-debris ve smear tabakasının kaldırılması açısın-dan başarılı bulmuşlardır. Bu sonuçlar, bizim koro-nal kesitte elde ettiğimiz sonuçları desteklemekte-dir. Canal Leader 2001 cihazı ile yaptığımız prepa-rasyonda koronal kesitte debrisin uzaklaştırılmasın-da uzaklaştırılmasın-daha başarılı olduğu görülmüştür. Bu sonucun ci-hazın ucunu bağlı özel kanal eğelerinin üç yönde hızlı hareketine ve cihazın üzerinde bulunan irrigas-yon sistemiyle ilişkili olduğunu tesbit ettik.
Walker ve Rio17 histolojik çalışmalar sonucunda
ne el, ne sonik, ne de ultrasonik preparasyonun eğri kanallarda özellikle debris yönünden bir fark yarat-madığını bildirmişlerdir. Şaklar ve arkadaşları16 yap-tıkları çalışmada farklı kanal aletleri ile yapılan pre-parasyon sonrası debris ve smear tabakası yönünden fark bulunmadığını belirtmişlerdir. Bu sonuçlar bi-zim sonuçlarımız ile paralellik göstermektedir.
Çalışmalarda elde edilen bulguların, kullanılan aletlerdeki farklılıklar ve irrigasyon solüsyonları ile ilişkili olduğunu düşünmekteyiz.
Sodyum hipokloritin değişik konsantrasyonlarda kullanılsa bile smear tabakasının eliminasyonunda tek başına yeterli olmadığı çalışmalarda gösterilmiş-tir4. Çünkü sodyum hipoklorit organik doku
eritici-dir. Buna karşın smear tabakasının büyük bir kısmı kalsifiye yapılardır. Bu yüzden organik doku eriti-cileri ile birlikte inorganik doku eritieriti-cileri de bera-ber kullanılmalıdır. Ayrıca çalışmamızda, debris ve smear tabakasının prepasyon yapılmamış kanallarda oluşmadığı bilindiğinden prepare dişlerden meyda-na gelen bir kontrol grubu oluşturulmamıştır.
14
Şekil 3 Farklı kesitlerde step back ve canal leader preparasyonuna ait smear miktarı
CİLT: 1, SAYI : 1
KAYNAKLAR
1- Alaçam,T.:Endodonti.Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi,Anka- 1,1990.
2- Alaçam,T.: Scanning electron microscope study comparing the efficacy of endodontic irrigating systems. Int. End(Endodontic Journal.20:287-294,1987.
3-Bayırlı,G.Ş.:Endodontik tedavi. Taş Matbaası.istanbul 1995.
4-Baumgartner, J.C.,Brown, CM., Mader,C.L., Peters.D.D., ShulmanC.D.:A scanning Electron Microscopic Evaluation of Root Canal Debridemet Using Saline,Sodium Hypochlarite. and Citrit Acid. J.Endodon. 10:525-531,1984.
5-Fegan, S.E., Steiman,R.:Comparative Evaluation of the Antibacterial Ef- ficis of Intracanal Nd:YAG Laser Irradistion:An İn vitro study. J Endodon,21:415-417,(1995).
6-Glaser,G.C.Georig A.C.Zislis, T., Pugh, R.J.:Scanning Electron Microsco-pic Evaluation Endodontic Hand Instrumentation in the Debridement of Root canal systems.Qint. Int,20+:525-530,(1989).
7-Goldman ,L.B., Goldman,M., Kronman, J.H.,Lin,P. S.: The Efficacy of several irrigating solubons for endodontic;A Scanning Electron Microscopic study.Oral Surg.52:197-205.1981.
8-Goodman,A,,Reader,A.,Beck,M.,Melfi,R.,Mejers,W.:An in Vitro com-arision of the Step-Back Tecnıque Versusa Step-Back/Ultrasonic Tecnique in mandibular Molars. J.Endodon.ll:249-256,I985.
9-Grosman. L.I.: Endodontic Pratice, Lea and Febiger Co. Eight Edition. Philedelphia. 1974.
10- Haikel, Y., Alleman, C: Effectiveness of Four methods for Root Canals. Scanning electron microscopic evaluation. J. Endodon, 17:340-345.(1988).
11- Kartal, N.. Öncelik, B.: Farklı irrigantların kök kanal duvarlarını temiz- leme etkinliğinin karşılaştırılması: Tarama Elektron Mikroskop (SEM) çalışması. ..Ü.Dis HeL Derg.. 19(2), 209-211.1992
12- Langdand. K.. Liad. K.Pascal, E.A.:Work-Saving Devices in Endodontic Efficacy of Sonic Ultrasonic Techniques.J. Endodon. 11:499-510:1985
13- Lim. K.C.Mc Cabe, J.G., Johnson. M.R.W.:SEM Evaluation of Sonic and Ultrasonic Devices for Root Canal Preparation.Qınt.Int.,18:793-797,19S7
14- Mıhçıoğlu, T.: Kanal Tedavisinde Giromatik ve Klasik Yöntemlerin Mekanik Preparasyondaki Ekinlikleri Klinik. Radyolojik ve Histopatolojik Olarak İncenlenmesi. H.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1978
15- Suhneider. S.W.:A Comparasion of Canal preparations in straight and nurved root canal. Oral Surg. 32:271-275,1971
16- Şaklar, F. Dartar, M., Tapbaş, C. Tunga. U.: Farklı Kanal Aletleri i l e Yapılan preparasyon sonrası Debirs ve Smear Tabakasının incelenmesi. Selçuk Üniv. Diş Hek. Fak. 7(2):52-56,1997
17- Walker. T.L.. Rio. C.E.: Histological Evalugation of Ultrasonic Inst- rumentation Of curved Root Canal, J.Endodon, 15:49-59,(1989)
18- Zaimoğlu. L.:Kok kanalında Smear tabakasının Scanning Electron Mik- roskopu ile incelenmesi(l). A.Ü.Dis Hek. Fak. Derg. 12:333-334,1985
19- Zaimoğlu, L.:Kök kanalında Smear tabakasının Scanning Electron Mik- roskopu ile incelenmesi(ll). M.Ü.Diş Hek. Fak. Derg.l:13-2Ü,1985.
20- Zaimoğlu. L., Şaklar, F., Solak. H.: Sonik Cihazların Kök kanal duvar larına etkileri.A.Ü.Dİs. Hek. Fak. Derg. 15: 323-330.1988
Yazışma Adresi
Dt. Kerem Engin AKPINAR C.Ü. Dişhekimliği Fakültesi
Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı Kampüs - SİVAS
