DEGiSiK VERiM OZELLiKLERi BAKIMINDAN MALYA
x
AKKARAMAN F, VE G1 MELEZLRRiNiN AKKARAMANLARLA MUKAYESESiI. GELi~ME
Ahmet
GURBUZ
1
Ourmu~ oZTtiRK~
1
Bekir ANKARALI OZET
Ga11~mada, Ma1ya, Ma1ya Akkaraman ve U1a~ Akkaraman
ko~1arl i1e Ma1ya Akkaraman di~i tok1u1arlndan e1de edi1en 1, generasyon (F 1 ) i1e 1. generasyon tok1u1arln baba
lrk1any1a ~ift1e~tiri1me1erinden e1de edi1en 2. generasyon (G1 ) yeti~tirme grup1arlnln ge1i~me ve yapagl verim1eri uzerinde duru1mu~tur.
Dogum, sutten kesim ve 6. ay aglr11k1arlna genotip, dogum ~ekli ve cinsiyet; 1. ya~, klrklm sonraSl ve 2. ya~
aglrllk1an i1e kirli yapagl verimine genotip ve dogum
~ek1inin etki1erinin tahmin edi1mesinde "En Ku~uk kare1er Metodu" ku11am 1ml~ ve hesap1anan etki miktarlannln onem kontro11eri yap11ml~tlr.
Yap11an varyans ana1izi sonu~1arlna gore genotip, 2. generasyon kuzu1arda dogum ve 6. ay; dogum ~ekli , 1.
generasyon kuzu1arda dogum, sutten kesim ve 6. ay, 2. generasyon kuzu1arda dogum ve sutten kesim; cinsiyet ise 1. generasyon kuzu1arda dogum ve 6. ay, 2. geneerasyon kuzu1arda da dogum aglr11g1 uzerine onem1i (P < 0.05, P <
0.01) etkide bu1unmu~1ardlr. Diger oze11ik1er baklmlndan bu faktor1erin etki1eri onemsiz bu1unmu~tur.
1. Dr. Tarla Bitkileri Merkez Ara~t1rma Enstittisli. ANKARA
ZUSAMHENFASSUNG
VERGLEiCHUNG URER VERSCHiEDENE LEiSTUNGSMERlOOLE VON
MALIA X WEiSS-KARAMAN F1 ve G1 MiT WEiS-KARAMANEN I. WACHSTIJM
In der vorliegenden Arbeit wurden die erste und zweite Generation hinsicht lich des Wachstums und der Rohwollertrage bei der ersten Schur als vergleichend
untersucht. Die erste Testgeneration waren Malya Akkaraman und deren Kreuzungen mit Ula~ Akkaraman und Malya Bocken. FUr die zweite Testgeneration wurden eineinhalb jahre alte Zutreter der ersten Generation an deren Vaterrasse angepaart.
Die varianzanalytische Auswerturng der Merkmale Geburts;Absets;Sechsmonats-und Jahrlingsgewichte sowie Gewicht und Rohwollertrag bei der ersten Schur ertolgte nach der LSQML-Methode, wobei die Varianzursachen Genotyp, Geburtsform und Geschlecht berlicksichtigt wurden.
Der Einfluss des Genotyps auf das Geburts-und Sechsmonatsgewicht war in der zweiten Generation signifikant (P < 0.05). Die Geburts-und Absetzgewichte wurden durch Geschlecht und Geburtsform und die Sechsmonatsgewichte durch Geburtsfonn signifikant (P <
0.05,P < 0.01) gefunden. Hinsichtlich der anderen Merkmale waren die Differenzen nicht signifikant.
GiRi~
Ttirkiye'de 1991 YI1I Genel TarIm saYlml sonu~larlna
gore 45.232.161 ba~ koyun mevcuttur (ANONYMOUS 1991 a).
Koyun SaY1Slnln bu kadar ytiksek olmaSl; Ttirkiye'nin geni~
bir klsmlriln korak iklimli zaYlf mer'alara sahip olmasl yanlnda, yem bitkileri tarlmlnln hentiz geli~ememesi, kl~
beslemesinin yetersizligi, mer'alarln btiytikba~
hayvanClhga oranla koyun yeti~tiriciligine daha uygun olmasl ile sosyo-ekonomik yaplslna baglanabilir. DPT Hayvanclilk ozel ihtisas Komisyonu Raporuna gore mezbaha ve kombinalarda kesilen hayvanlardan elde edilen et'in % 45'i, tiretilen stit'tin % 17'si koyunlardan elde edilmektedir. Yllhk yapagl tiretimi ise 74.824 tondur
(ANONYMOUS 1991 b).
Stiphesiz, koyun saY1Sl baklmlndan Ttirkiye koyun
yeti~tiren tilkeler i~inde ilk slralarda yer almaktadlr. Ancak, yukarlda da belirtildigi gibi, koyunlarlmlzdan istenen seviyelerde verimler alamadlglmlz bir ger~ektir.
Koyunlardan elde edilen tiretimin dli~tik olmasl koyun varllglnln % 97'sinin dti~tik verimli, kaba ve karl~lk
yapaglll yerli lrklardan olu~masl ile baklm ve beslemenin yetersizliginden kaynaklanmaktadlr.
Bin;ok iilkede nlifusun huh artmasl ile pazar ve tabiat ~artlarl koyun yeti~tiriciliginde degi~ik
verimlerin one ~lkmaslna neden olmu~ ve bu istekleri
kar~llamak i~in ~e~itli melezleme yontemlerine (~evirme,
lslah, kombinasyon ve kullanma) ba~vurularak ~ok farkll koyun lrkve tipleri elde edilmi~tir. Son ylilarda, tek verim yonlli lrklardan vazge~ilmi~ ve ya~agl, et veya slit verim yonti aglrllk kazanan kombine verimli hayvanlara olan talep artml~tlr.
SaYlsal olarak bUyUk bir potansiyel oIu9turan koyunlardan
gerektigi gibi
yararlanmak tizere
son Yillarda
Ttil'kiyedede cografi ve tabiat ~art Ian baklmlndan farkll olan bblgeIere uygun koyun. tipleri eide etmek' i~in
meIezleme c;:ah 9malan yUrUtUImU9tUr. Ba9langl<;ta yUrUtUlen meIezleme ~aI19malarl. yerii dokuma sanayinin ince ve bir brnek yapagl gereksinmesini kar91Iamak amacIy~a yerii Irkiarl Merinosa yevirme geklinde olmu9tur. Bu amayia Batl Anadoluda Klvlrclk koyunian ile ba~layan ~evirme
meIezlemeleri. Orta Anadoluda Akkaraman ve Dogu Anadoluda Morkaraman koyunlannln Merinosa ~evirme ~all~malanyla
geni 9 letilmi9 tir. Ancak. melezleme ~all~malarlnl
yaygInla9tIrmadan once yeterli ara~tIrma yapIlmadlglndan uygulamada zorIuklarla kar9Ila9Ilml~tlr. Akkaraman koyunlarlna dayail Merinosla~tlrma ~al19malarlnda birinci zorluk melez dbllerin, yapaglslnda % lOO'e kadar degi~en
oranlarda siyah lekeler gorUlmesi olmu~ ve bu kusurun giderilmesi ic;:in Akkaraman Irkl koyunlarda lekeliligi ba~
ve ayaklara lokalize eden genlerden yararlanIlmasl tavsiye edilmi 9tir (DUZGtJNE~, 1958). Ikinci zaduk Merinos ko<;larlnln yagil kuyruklu Akkaraman koyunlarlnlna a:;;amamalandu (DUZGUNE~ ve PEKEL 1968). U~UncU onemli sorunda Merinos genotipinin artmaslna paralel olarak kuzularda blUm oranlnln yUkselmesi ve geli~menin
gerilemesidir. Bu olumsuzluklarln bnUne ge~mek i~in
Merinos kan dUzeyinin % 50 civarlnda tutulmaSl bnerilmi9tir (PEKEL ve DUZGUNE~ 1966, DUZGUNE~ ve PEKEL 1%8) •
Bu oneri1er dikkate a11narak me1ez1erin yapag1 ka1itesinde bir geri1eme olmaks1z1n ya$am gli~lerini
korumak i~in yevirme me1ez1emesinden vazgeyi1erek, Merinos X Akkaraman (F1 ) ve Met-inosa birinci geriye me1ez (MG1 )
di$i1er, vlicut yap1s1 iyi, yapag1s1 s1k ve olduk~a
mlitecanis Akkaraman ko~lar1 ile ~iftle$tirilmi$lerdir.
E1de edilen kuzulann ayn1 $art larda F1 kuzular kadar
ge1i$me ve ya$ama glicli gosterdiklerini belirleyen
ara$t~r~c~lar (PEKEL ve DUZGUNE~, 1966) sonu~lara
dayanarak Orta Anado1unun bUylik bir klsm1 i~in Merinos kam % 50 yi a$mayan me1ez tip1erin yeti$tirilmesinin uygun olacagl onerisinin ge~erli1igini kan1t1aml$lardlr. Bu a$amadan sonra me1ez do11er aras1ndan yeti$tirme amaClna uygun ko~lan se~ip mliteakip ~ift1e$tirme1erde
bun1an kullanan, aynca diger slirti1erden de istenilen ni te liklere sahip erkek ve di$i hayvan1an da slirtiye a1arak devam11 se1eksiyon uygu1ayan ara$tlrlcllar Ma1ya 1rk1n1 ge1i$tirmi$lerdir.
Ma1ya 1rk1, yapagl verimi, yapag1 ka1itesi ve kuyruk yap1s1 i1e Merinos1ar i1e Akkaraman lrk1arl aras1nda bir durum arzetmekte ve ayr1ca Akkaraman lrklndan a1dlg1 e1veri$siz ~evre $art1arlna, fakir mer'a1ara ve yetersiz kl$ bes1enmesine adapte olma yetenegini muhafaza etmektedir. Son Yllarda dokuma sanayindeki ge1i$me1ere para1e1 olarak ince Uniform yapaglmn yerini giderek cross-bred ve kaba bir ornek yapaglnln almasl gruplar araslndaki fiat farklnln azalmasl, dUnyada oldugu gibi, Ttirkiye' de de lslah
l;all~malannda et verimine oncelik verilmesini glindeme
getirmi~tir.Bu
durul
gelisme
hlZI
ve
dol verimi
d~Akkaramana gore yliksek olan Malya lrklnln onemini bir kat daha artlrmaktadlr.
Bu l;all~mada Malya, Malya Akkaraman ve Ula~
Akkaraman kOl;larl ile Malya Akkaraman di~i toklularlndan elde edilen 1. generasyon gruplar ve 1. generasyon toklularln baba lrklarlyla l;iftle~tirilmesinden elde edilen 2. generasyon gruplar, geli~me ve yapagl verimleri baklmlndan mukayeseli olarak incelenmi~tir. Ayrlca makro
~evre faktorlerinin ele allnan ozellikler lizerine etkileri tahmin edilmi~tir.
MATERYAL ve YONTEM
Ara~tlrman1n materyalini, Malya Devlet Uretme
~iftliginde yeti~tirilen Malya Akkaraman di~i toklu slirlisti ile Malya lrkl, Malya Akkaraman (M. Akk.) ve Ula~ Devlet Uretme ~iftliginde yeti~tirilen Ula~ Akkaraman (U. Akk.)
ko~larl olu~turmu~tur. 1979 Yll1 a~lm doneminde 500 ba~llk
Malya Akkaraman di~i toklu slirlisli rastgele li~e ayrllml~ ve bunlardan herbirine 8 er ba~llk Malya, M. Akk. ve U. Akk.
ko~larl verilmi~tir. A~lmlar elden yaptlrllml~ ve her ko~a e~it saYlda koyun dlis~mesine ozen gosterilmi~tir. Bu
~iftle~tirilmelerden elde edilen 1. generasyon dollerden ilerki bollimlerde baba genotip gruplarlna gore Malya F1,M. Akk. ve U. Akk. F1 olarak bahsedilecektir.Birinci
generasyon di~i kuzulardan 1981 Ylll ekim ayl ba~larlna
verilerek 2. generasyon dolleri elde edilmi~tir. ilerki boltimlerde baba genotip gruplarIna gore bunlardan da Malya G., M. Akk. ve U. Akk. G. olarak bahsedilecektir.
Ara~tIrma stirtisti, ~iftligin diger stirtilerinde uygulanan aynl bakIm ve beslemeye tabi tutulmu~tur.
Koyunlar, MaYIs aYI ba~lndan KaSlm ayl sonuna kadar gece ve gtindtiz mer'ada kalml~tlr. Arallk aylndan itibaren kl~
aylarInl geceleri agIlda ge~iren koyunlar, mer'alarln
k~r]a kapil olmadItl gtinlerde mer'aya ~lkarllml~tlr.
Koyunlara boyle gtinlerde koyun ba~lna gtinde 100 g hesablyia selektor artlgl dane yemler ve agllda buiundukiarl donemde ise, 150 -250 g dane yemler ile 0.75 -1.0 kg kuru ot verilmi~tir.
Ko~ katIml, ekim ayl ba~lnda ba~laYIp kasIm ayl o\-talanna kadar stirdtirtilmti~ttir. Ko~ katIml elden a~lm
usulti ile yapIldlgIndan her gtin sabahlan stirti agllln
~\'lusunda toplanml~ ve karIn altlarIna bez baglanan arama kOylarl yardImIyla kIzgInllgl tesbit edilen koyunlar baba genotiplerindeki kOl; larla c;:ift1e$tirilmi~, ko y ve koyun numaraiarl ile a~lm tarihleri kaydedilmi$tir.
Kuzu dogumlarl, Mart ayl ba~lnda ba~laYlp Nisan aYll1ln ortaslna kadar stirmti~ttir. Dogan kuzulara kulak numaralarl takIlml~, cinsiyetleri, dogum ~ekilleri, dogum aglrllklarl, dogum tarihleri ve analarl belirlenerek
kaydedilmi~tir•. Kuzulara 1 ayllk ya~a gelince kesif yem verilmeye ba~lanml~ ve bir yll boyunca mer'aya ek olarak kesif yem verilmeye devam edilmi~tir. Kuzular, 2 ayhk
gUnde bir kez analan ile bulu1?turulmu1? ve Haziran ayl sanunda analarlndan tamamen ayrllml1? tIr. SUt ten kesimi takiben erkek ve di1?i kuzular aynlarak ayn sUrUlerde tutulmu1?lardlr.
Klrklmlar, Haziran artalarInda ger~ekle1?tirilmi1?tir. Kayunlarl hastallklardan karumak Uzere ilkbaharda, mer'aya pkl1?lanllln ilk glinlerinde, Yllda bir kez almak lizere 1?arban ve ilkbahar ve sanbaharda, ylida iki kez almak lizere de, ~i~ek a1?llan yapllml1?tlr. Aynca klrklmdan sanra ve Eyllil aYl sanunda almak lizere dl1? parazitlerle mlicadele i~in vlicut banyalarl ve 1?ap a1?lsl yaptlrllml1?tlr. Blitlin kuzular, dagumlarInln ilk 24 saatl i~inde 100 g'a duyarll ozel el kantarl ile tartIlarak dagum aglrllklarl tesbit edilmi1?tir. Slitten kesim, 6.a~ 1. ya1?, klrklm sonraSI aglrllklarl ise yine 100 g'a duyarll basklil
ile tesbit edilmi1?tir. Kirli yapagl verimleri de, dagum aglrllglnda aldugu gibi, 100 g'a duyarll ibreli el kantarl ile ol~Ulmli1?tlir.
Dagum, slitten kesim 6. ay aglrllklanna gena tip , dagum 1?ekli ve cinsiyetin; 1. ya1?, kIrkIm sanraSl ve 2. ya1? aglrllklarl ile kirli yapagl verimine genatip ve ~ogum
1?eklinin etkilerinin bulunmasInda "En kli~lik Kareler Metadu" kullan~lml~tlr (HARVEY 1975).
Bu ~all~mada iki istatistik model kullanllml~tlr.
Dogum, slitten kesim ve 6. ay aglrllklarlna etkili oldugu
dli~linlilen faktorlerin etkilefini belirlemek i~in 1. saYlll model kullanllml~tlr.
Yi l t l = i'ninci baba genotip grubundan, j'ninci cinsiyetten, k'nlnCl dogum geklinden 1'inci hayvanln dogum, stitten kesim ve 6. ay aglr11g1,
beklenen ortalamasl,
G1
-=
i' ninci baba genotipi grubunun etkisi(i=1,2,3),
CJ = j'ninci cinsiyetin etki~i (j=1.2), D1 = k'nlncl dogum geklinin etkisi (k=1.2),
elJu = geri kalan faktorlerin etkisi (hata terimi).
Bir yal?, klrkl. sonraSl ve ilkine dogumda canl1 aglrllk ile kitli yapagl aglrllgl i9in iki saYlll model kullanllmll?tlr. Besi ve damlz11k satlml ile erkekler elden 91karlldlklarlndan, SQzti edilen modele cinsiyet faktorti dahil edilmemil?tir.
Y'Jk =)41 + G, + DJ + eIJ ' • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 2
Yljl i'ninci baba genotip grubundaki j'ninci
dogum l?eklinden k'nlncl hayvanln 1. yal?, klrklm sonraSl ve 2. yal? aglrllg1 veya kirli yapagl verimi,
~ = 1. yal?, klrklm sonraSl ve 2. yal? aglrllgl veya kirli yapagl verimi baklmlndan populasyonun
beklenen ortalamasl,
G, i 'nci genotip grubun etkisi (i=1,2,3),
DJ j 'nci dogum l?eklinin etkisi (j=1,2), eI Jk = geri kalan faktorlerin etkisi (hata terimi)
G
BULGULAR ve TARTI~MA
Birinci
\ie
ikinci generasyoll
kU2ulann
g~notip, dogum $ekli ve cinsiyet gruplan itibariyle dogum ve sUtten kesim aglrllklarl ile sUtten kesim ~a$larlnln enkU~Uk kareler ortalamalarl ve incelenen faktarlerin
anemlilik testi sonu~larl ~izelge 1 'de verilmi$tir.
Gizelge 1 'den de anla~;aldlgl gibi, 1. generasyon kuzularda en yUksek dogum aglrllg1 U.Akk. F1 grubunda 4.45 kgbulunmu$, bunu M. Akk grubu 4.41 kg ve Malya F1 melezi grubu 4.31 kg ile izlemi$lerdir. Ikinci generasyan kuzularda da en yUksek dogum aglrllgl 4.83 kg ile U. Akk.
1 grubunda en dU$Uk dagum aglrllgl ise 4.41 kg ile M. Akk.
grubunda saptanml$tlr. Malya G1 kuzularda artalama dagum aglrllgl 4.78 kg ile U. Akk. G1 grubuna yakln buluomu$tur.
Yapl1an varyans analizinde genatip gruplan araslndaki farklar 1. generasyon kuzularda onemsiz, 2. generasyan kuzularda ise aneml i (P<O .05) bulunmu$tur. Yapl1an istatistik kantraller, dagum $eklinin etkisinin her iki generasyan kuzularda da ~ok onemli (P<O.Olj, cinsiyetler araslndaki farkln ise, 1. generasyanda ~ok anemli (P<O.Ol) ve ikinci generasyanda onemli (P<0.05) aldugunu gostermektedir. Dagum agul1g1nda genatipin etkisi, cinsiyet ve dagum $eklinin etkisine oranla daha az almu$tur. Bu durum SIDWELL ve ark.(964), SANDIKCIOGLU (1968) ve ELiCiN ve ark. (1976)'nln bildiri$leriyle uyum ic;erisindedir.
Cizelge l'de gorlildUgU gibi genotip, dagum ~ekli ve cinsiyet alt gruplarlnln sUtten kesim ya~larl birbirlerine
~izelge 1. Birinci ve Ikinci Generasyon Kuzularln Dogum ve Slit ten Kesim Aguhkan ile Slit ten Kesim
Ya~larlna Ait En Kli~lik Kareler Ortalamalarl
incelenen Faktorler
Dogum Ag. (kg) Slitten Kesimde
n x n Ya~(Glin) Ca.Ag. (kg) 1. Generasyon (1980 Dogumlu) Beklenen Ortalama 417 4.39 367 66.25 19.80 Genotip M.Akk. 135 4.41 120 66.19 20.07 U.Akk. x M.Akk.F1 137 4.45 117 65.61 19.76 Malya x M.Akk. F1 145 4.31 130 66.95 19.57 ... ~'. Dogum ~ekli
**
Tekiz 207 4.76 184 67.9 21. 51 ikiz 210 4.02 183 65.31 18.09 Cinsiyet *'1; Erkek 224 4.57 197 66.22 20.11 Di~i 193 4.21 170 66.28 19.49 2. Generasyon (1982 Dogumlu) Beklenen Ortalama 102 4.69 94 67.07 19.1 J. Genotip M.Akk. 33 4.41 b 31 66.13 18.52 U.Akk. x M.Akk.G1 32 4.88 a 29 65.14 19.57 Malya x M.Akk. G1 37 4.78 a...
34 69.94 19.48 ....~ Dogum ~ekli Tekiz 75 5.09 69 66.87 20.46 ikiz 27 4.29 25 67.29 17.92 Cinsiyet*
Erkek 55 4.85 51 66.73 19.66 Di~i 47 4.33 43 67':41 18.72 J. P < 0.05**
: P < 0.01a,b : Aym slitlmda farkll harfleri ta~lyan gruplar araSl farklar onemlidir.
olduk~a yaklndu. Slit ten kesim aguhgl, 1. generasyon M.Akk., U.Akk. F1 ve Malya F1 kuzularlnda slraslyla
20.07,19.76 ve 19.57; 2.generasyon M.Akk., U.Akk. G1 ve
Ma1ya G kuzu1arda 18.52, 19.57 ve 19.48 kg 1 bulunmu~tur. Bu
degerler bO glinllik ya$ta Elit Akkaraman, yagll kuyruklu,
Merinos X Akkaraman F1 , G1 ve G1 me1ez1erinde (DUZGUNE~ ve
PEKEL 19(8), Ma1ya X Akk. Fl'G1 me1ez1eri ve Akkaraman
kuzu1annda (ELiC;;iN ve ark. 1976, CANGiR ve ark. 1984) bildirilen deger1erden daha yUksek; U1a$ Akkaraman1arda
(oZCAN 1969) bi1diri1en degerden daha dU~UktUr.
C;;ize1ge l'e g~re, genotip ve cinsiyet grup1arl sUtten kesim aglr11g1 Uzerine ~nemsiz, dogum $ek1i grup1arlise, c;ok ~nemli (P<O.Ol) etkide bu1unmu~lardu. Genotip grup1an ile ilgili e1de edi1en bu sonuc;, DUZGUNES ve PEKEL (1968) ve SANDIKC;;IOGLU (1968) taraflndan benzer genotip1er (Akkaraman, Yag1l Kuyruk1u, Merinos X Akkaraman FI,Gl , ve G1 me1ezi) ic;in bildiri1en1er i1e uyum
ic;erisindedir. Diger taraftan bazl ara$tlrmacl1ar taraflndan c;e$it1i lrk ve me1ez1erde yapl1an
ara~tlrma1arda genotip grup1arl araslnda sUtten kesim
aglr1lg1 baklmlndan ~nem1i fark1l1lk1arln saptandlgl bi1diri1mektedir (PEKEL 1973, MUFTUOGLU 1974, YALC;;IN AKTAS 1976, ELiC;;iN ve ark. 1976 ve CANGiR ve ark. 1984). Bu ara$tumada oldugu gibi PEKEL (1973) de Akkaraman, lvesi ve bunlarln Fl me1ez1erinde cinsiyetin sUtten kesim
aglr1lgl Uzerine ~nem1i bir etki yapmadlglnl bi1dirirken, SANDIKC;;IOGLU (1968), YALC;;IN ve AKTA~ 1976), ELiC;;iN VE Ark. (1976), VE CANGiR ve ark. (1984) cinsiyetin sUtten kesim aglr1lgl Uzerine ~nem1i etkide bu1undugunu saptaml~lardlr.
Dogum ~eklinin sUtten kesim agullgl Uzerine etkilerini inceleyen ara$tlrmalarln sonuc;larl i1e bu c;a1l~mada e1de
edilenler uyu. i'rerisindedir (SIDWELL ve ark. 1964, SANDIKCIOGLU 1968).
Birinci ve ikinci generasyon kuzularln 6. ay ve 1. yal;; ag~rl1klann~ ait ortala.a degerler genotip, dogu. I;;ekli ve cinsiyet gruplan i'rin ayn ayn saptanarak
~izelge 2-de veril.i~tir.
Cizelge 2-den de anla~llacagl gibi, 1. generasyon genotip gruplarlndan M. Akk. grubu, 6.ay aglrllgl baklmlndan Malya Flgrubuna gore 0.81 kg. 11k bir tisttinltik gostermil;;tir. Ikinci generasyon genotip gruplarlnda ise, birinci'nin aksi bir sonucu ile kar~lla~ll.l~ ve Malya Gl grubunun en ytiksek 6. ay agul1ga ula~tlgl gortil.ti~ttir.
Genotip gruplarl araslndaki farklar birinci generasyonda one.siz; 2. generayonda ise one.li (P<0.05) bulun.u~tur.
MUFTUOGLU (1974) taraflndan yapl1an bir 'rall~.ada da; 6 ay canil agirilk tizerine, yeti~tirme gruplarlnln etkilerinin onemli oidugu bildiril.ektedir. Bu ara~tlrmada saptanan buiguIar, Yagll Kuyruklu Elit Akkaraman, Fl,Gl ve Gl yetil;;tirme gruplarlnda (DUZGUN~ ve PEKEL 1968) ve Ula~
Akkaramanlarda (OZeAN, 1969) bildirilen sonu'rlardan daha ytiksek bulun.aktadlr.
Erkek kuzulann bir klsml kasaphk, bir klS.l da damizilk olarak satlldlglndan 1. ya~ ailrllklar saidece dil;;iIerde tespit edil.i~tir. Cizelge 2'nin incelen.esinden de anla~aIacagl tizere 1. genarasyonda en ytiksek 1. ya~
agullg1 U.Akk.F., en dli~lik M.Akk. grubunda; 2. genarasyonda ise MaIya G1 ve en dli~tik M.Akk. grubunda
' )
-
.
Birinci ve ikinci Generasyon Kuzu1arln Ince1enen Faktor1er ltibariyle6. Ay
ve1.
Ya~ Ag1r11k1ar1n1n En KU~Uk Kare1er Orta1ama1ar1Ince1enen Faktorler
6 . Ay Ag,. (k2.) 1. Ya~ Ag. (kg)!
n x
n
x
1. Generasyon ( 1980 Dogum1 u) Beklenel1 Orta1ama 243 32.53 111 37.18 Genotip M.Akk. 78 32.81 32 36.7 I'.:\kk. x M.Akk.Fj 79 32.78 35 37.59 Malya x M.Akk. F) % 32.00 44 37. 17 .'..'. Dogum ~ek1 i Tekiz 130 33.53 58 37.94 ikiz 113 31. 53 53 36.42 -'--'. Cinsiyet Erkek 98 33.32 Di~i 145 31 .74 2 . Generasyon (1982 Dogum1u) Beklenen Orta1ama 62 34.53 30 44.25 Genotip J. M.Akk. 20 32.80 b 9 43.31 U.Akk. x M.Akk. G1 19 35.28 a 11 44.52 Ma1ya x M.Akk. G) 23 35.51 a 10 44.92 Dogum ~ekli Tekiz 40 35.60 22 44.49 ikiz 22 33.46 8 44.01 Cinsiyet Erkek 21 34.09 Di$i 41 34.971 Sadece Di~i1ere ait deger1erden hesap1anm1~tlr.
X P<0.05 .. XX : P <0.01
a. b Ayn1 sutunda fark11 harf1eri ta~lyan grup1ar araSl fark1ar bnem1idir.
yUksek 1. ya~ ag1r11g1 tespit edi1mi~tir. Genotip ve dogum $pklil1il1 gruplann 1. ya~ ag1rllg1na istatistik olarak
bnem1i bi! etkide bu1unmadlk1arl saptanml$tlr. CANGiR ve ark. (1984), genotip grup1an araslnda bnem1i bir fark111lk olmadl~lnl be1irtirken, baZI ara$tlrlCllar (PEKEL 1973, MUFTUOGLU 1974, ELi~iN ve ark. 1976) gen9tip grUplarl araslnda bnemli fark1arln bu1undu~unu
bi1dirmektedir1er.
Birinci ve ikinci generasyon di$i kuzu1arln genotip ve do~um $ekline ait orta1ama klrklm sonraSI canll
a~lr1lklarl i1e yapa~l verim1eri ~ize1ge 3' de
bzetlenmi$tir. Birinci generasyon yeti$tirme gruplarlnln
do~umdan itibaren izledikleri Slra klrklm sonraSI
a~lrllklarlnda bozulmu$ ve Malya F1 grubu ilk SlraYI
alml$tlr. Fakat, grup ortalamalarlnln birbirlerine olduk~a
yakln olduklarl gbrlilmektedir. Ikinci generasyonda gruplar araSI fark1ar, 1. generasyona nazaran daha be1irgindir ve Malya Gj grubunun canh a~lrh~l M.Akk ve U. Akk. Gj
gruplarlndan slrasly1a 2.09 ve 1.66 kg daha yUksek bulunmu$tur. Malya F1 ve G1 genotip grup1arl ile M.Akk.ve
U1a9 Akk. F1 ve G1 grup1arl araslnda yapa~l verimi
baklmlndan onemli bir fark111lk yoktur. Genotip grup1arl i1e do~um $eklinin klrklm sonraSI aglrllk ve yapagl verimine bnem1i bir etkide bulunmadlklarl saptanml$tlr. BaZI ara$tlrlCllar (PEKEL 1973, MUFTUOGLU 1974, oZCAN 1976, CANGiR ve ark. 1984), yeti$tirme grup1arl araslnda klrklm sonraSI aglrllk ve yapa~l vermi baklmlndan bnem1i
Gizeige 3. Birinci ve ikinci Generasyoniann tncelenen Faktarier Itib,ariyIe KlrklID Sonrasl Canll AgHllk
ve
Yapagl Verimierine Ait En KU~Uk Kareler Ortaiamalarl
Incelenen Faktarier Klrklm Sonrasl
Canh M,. (kg) Yapaib Ver. (kg)
-_ -_ -_ -_ -_ -_ -_ -_ -_ -_ -_-'-'-n-_-_-_ x Beklenen Ortalama Genotip M. Akk. U.Akk. x M.Akk.F1 Malya x M.Akk. Fj Dogum ~ekli Tekiz ikiz Beklenen Ortalama Genotip M.Akk. U.Akk. x M.Akk. G1 Malya x M.Akk. Gj Dogum $ckli Tekiz ikiz 1. 10 5 31 31 43 53 . 52 Generasyon 40 . 33 39.80 40.54 40.65 40.99 39.67-
x (1980 Dogumlu) 2 . 17 2.10 2. 18 2.23 2. 19 2.15 2.Generasyon (1982 Dogumlu) 30 48.00 2.52 9 47.16 2.44 11 47.59 2.53 10 49.25 2.59 22 48. 11 2.56 8 47.89 2 . !~8Birinci generasyonlarln iIkine dogum sonraSl canil
£~lrilkiarl ~izeige 4'de ozetlenmi~tir. Cizelge 4 e gore,
yUksek dogum sonraSl canll aglrilk 59.8 kg ile U.Akk. F1 grubunda, en dU~Uk 56.9 kg ile M.Akk grubunda
bulunmu~tur.MaIya F1 grubu ise 59.4 kg ile U.Akk.
F\
grubuna benzer bir durum gastermi$tir. Bu degerIer, kay
~artIarlnda Ivesi X Akkaraman ile Malya X M.Akk. F1 ve G1
meIezlerinde biidirilen degerierden daha ytiksektir (CANGiR ve ark. 1984).
Cize1ge 4. Ma1ya Akkaraman, U. Akk. x M.Akk. F1 ve Ma1ya x
M.Akk. F1 Gruplarlnln i1kine Dogum Sonrasl
Can11 Aglrllk1arl, kg
n x
Bek1enen Orta1ama 102 58.7
Genotip Grup1an
Ma1ya Akkaraman 33 56.9
U1a~ Akk. x Ma1ya Akk.Fj 32 59.8
Ma1ya x Ma1ya Akk. Fl ~3~7 ~5~9~.~4~ __
Sonuy1arln gene1 bir deger1endirmesi yapl11rsa, Ma1ya x Akkaraman F1 ve G1 me1ez1erinin Akkaraman
koyun1anna gOl-e geli$me ve yapagl verimi ozellik1eri baklmlndan bir listlin1lik temayli1li gosterdik1eri ve Orta Anado1u kO$u11annda Akkaraman1arln me1ez1enmesinde gUven1e ku11anl1abi1ecegi soy1enebi1ir.
KAYNAKLAR
ANONYMOUS. 1991a. Dev1et Istatistik EnstitUsU Ba$kan11g1 Genel TarIm SaYlml Sonu~larl.Haber Bli1teni saYl:TS1D TRM 86.
ANONYMOUS. 1991b. DPT Hayvancl11k oze1 Ihtisas Komisyonu Raporu YaYln No : 2267- oiK:387
CANGiR S., A. KARABULUT, B. DELDJEVAN ve B.ANKARALI 1984. Ankara Cevresi ~Koyuncu1ugunun Is1ahl ve Verim1erinin Artlrl1masl 01anak1arlnln Ara$tlrl1masl. Ankara CMZAE YaYln No : 100
DUZGUNE$.O.1958. Ttirkiyede Merinos Yeti$tirici1igi. Ziraat Dergisi, Sayl:172-73, s. 5-12
DUZGUNE~. O. ve E. PEKEL 1968. Orta Anado1u $art1arlnda
g
e$itli Merinos x Akkaraman Melezlerinin Verim1e ilgi1i oze11ikleri Uzerinede Mukayese1i Ara$tl.nna1ar. Ankara Un. Zir. Fak. YaYlnlan No:ELiGiN A., Y. ASKIN, S. CANGiR ve A. KARABULUT 1976. Saf
ve Melez Kuzularda Cesitli Donemlerdeki
Canl1
Aglrllklara Gevre Faktbrlerinin Etki1eri Uzerinde Ara$tlrma1ar. Ankara GMZAE YaYln No: 57.
HARVEY W.R. 1975. Least Squares Analysis of Data With Unequal Subclass Numbers. Agricultural Research Service U.S. Department of Agriculture.
MUFTUOGLU $. 1974. Merinos x Morkaraman Melezlerini bnemli Verim bzellikleri Uzerinde Ara$tlrmalar. Lalahan Zoo. Ara$. Enst. YaYln No:35 Ankara.
OZCAN L. 1969. Ula$ Devlet Uretme Gift ligi Akkaraman Koyunlarlnda VUcut Yaplll$l ve Yapagl bzelliklerinin Kaltlm Dereceleri Tahmini Dzerinde Ara$tlrma1ar. An.Un. Zir. Fak. YaYlnlarl : 335.
OZCAN L. 1976. Ma1ya Devlet Uretme Gift. Yeti$tirilen Akkaraman Malya ve Anadolu Merinosu Koyunlannln Yapagl ve Folikli1 ozellik1eri Uzerinde Kar$lla$tlrmall Ara$tlrma1ar. G.U. Zir. Fak. Yl1:7, SaYl:1, ayrl Baskl.
PEKEL E. ve
o.
DUZGUNE$ 1966. Malya Devlet Uretme Gift1iginde ~e$itli Merinos Melezleri i1e Akkaraman Kuzu1arlnda Ya$ama GUcU ve Geli$me A.U. Zir. Fak. Yll11g1 Fas. 1-2: 62-80.PEKFL E. 1973. Akkaraman Koyunlanmn SUt Verimlerinin Artlrl1maslnda Ivesi1erden Y~rarlanma Imkanlarl I. Ivesi ve Akkaraman Kor;lanndan Olma Saf ve Melez Db11erin GazlU D.D.G. Sart1arlndaki Performans1arl. Adana Zil-. FaL YaYlnlan YaYln ~o: 43, Bilimsel
Inceleme Ara$tlrma Tezleri 3.
SANDIKGIOGLl! M. 1968. Ha1k Elindeki Merinos x Akkaraman Me1ez1erinin Ferti1ite, Ya$ama Gucu ve Buyume Yanunden Performans1arl. Lalahan Zootekni Ara$. Enst. Dergisi 8 (3): 56-68.
SiDWELL G.M., D.O. EVERSON and C.E. TERRiL 1964. Lamb Weights in Some Pure Breeds and Crosses. J. Anim. ci. 23( 1): 10-110.
YALGIN B.C. ve G. AKTA$ 1976. lIe de France ve Akkaraman Koyunlan ile Bunlann Melez1erinin Verim1e Ilgli Oze1lik1eri Uzerinde Kar$11a$tlrma11 Ara$tlrmalar. Istanbul Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi 2 ( 2 ): 21-140.
