Rasin külliyatından:
Ester
V Türkçeye çeviren: Ah-/ mei Rej ld İH. Nazım)
Milletler arasında mal alıp vermek na~ «ıl bir medeni zaruret İse fikri mübadele de öyle bir ihtiyacdır. Mal satıp mal sa tın almayı tüccar zümresi yapar. Beriki işi mütercimler becerir. Fakat tercüme, öbür işten daha naziktir. Bir tacir, ken di ticaret evinin bulunduğu muhitte is tihsal olunamıyan eşyayı seçip yabancı yerlerden getirtir, piyasaya döker, Fi - kir mübadelesinde mutavassıt rolü oy - nıyanlar da kendi yaşadıkları sahadaki harsî boşlukları veya bedii ihtiyaçları kavrayıp ona göre eser seçmek mecbu - riyetindedirler. Bu, bir kumaş veya ma kine getirmeğe benzemez. Çok ince bir alışveriştir.
Demek istiyorum ki başka dillerden türkçeye çevrilecek eserler, bizde ya bir boşluğu doldurmalı, yahut kendi yazı - cılarımızın bize veremedikleri bedii he yecanları vermelidir. Bunun birinci kıs mı nisbeten kolay yapılır. Çünkü fen yo lunda, felsefe yolunda bizden henüz üs tün olan milletler vardır, onların yarat tıkları eserleri bulmak ve dilimize ce - virmek güc bir iş değildir. Lâkin bedii zevk alanında isabetli seçiş yapmak zordur.
Nitekim otuz yıllık bir sükûn devresi i geçirdikten sonra gene yazıcılık hayatına
j dönen H. Nazım, Rasin külliyatını ter
cümeye kalkışmakla bu zorluğu tecrübe j etmiş oluyor. Kendi hesabıma ben, Esteri türkçe okumakla hiçbir zevk almış olma dım. Nasü alabilirdim ki Ester, bir Tür kü heyecana düşürecek mevzulardan sa yılamaz. Onu Rasin, mukaddes kltablar. dan ilham alınmanın moda olduğu ' bir devirde ve tam 240 yıl evvel yazdı. Bu - günün zevki, o günlerin zevkine elbette uymaz.
Sonra Esteri, biz de Rasin gibi aslından okuyabilen bir milletiz. Mukaddes kltab- larm hayal ve şiir dolu sahlfelerlnl ka rıştırmış olan her Türk Ester hikâyesini bilir. O halde H. Nazımın bize Rasinden Esteri getirmesinde tek bir düşüncenin âmil olduğunu kabul etmek icab ediyor: Şairdeki üslûb güzelliğini bize tattırmak!
Hemen söylemeği vazife tanıyorum: H. Nazım, bu düşüncesini yerine getire - menıi; ve bize Rasinden bir tad vere - m emiştir. Hem ttirkçeyi, hem fransızcayı çok iyi bilen şair mütercimin Rasini bü tün lnceliklerlle kavradığında şüphe yok. Lâkin anladığını anlatamıyor, aldığı hazzı bize devretmiyor ve bu suretle de Ra - sin, tercümede görünmüyor.
Meşhur tenkidcl Sainte - Beuveün bu Ester terajedisi için şu satırları yazdığı kitablarda yazılıdır:
« C'est l’épanchement le plus pur, la plainte la plus enchanteresse de cette âme tendre qui ne savait assister & la prise d ’habit d’une noice sans se noyer dans les larmes. *
Biz, elimizdeki tercümede Sent Böve hak verece* minimini bir incelik bula madık. Mevzuun nezaketi, İfadenin ağır lığı arasında kaybolup gitmiştir. Hele Rasin, tercümenin hiçbir sahifesine so- kulamamıştır. Bu, bence gayet tabiî bir şeydir. Çünkü:
«Bu memlekette şahlan adi fanilerin gözlerinden uzak tutan sert kanunlan bilmiyor musunuz? Onlann müthiş aza meti saraylan İçinde kendilerini teba - alarm a görünmekten mü teali gibi gös terir. Davet olunmadan huzurlarına gir meğe kalkan cür’etkânn eğer şah - mücrimi kurtarmak için - korkunç asa sım derhal ona öptürmezse cezası idam dır* gibi eski Babıâli üslûbunu andıran sözler araşm a Rasinin ruhu sinemez. Bu cümleleri bir de sahnede söylenir olarak ; tasavvur edelim. Gözümüzün önüne yer lerini bırakıp tiyatrodan kaçan küme . 1er gelivermez mi?
H. Nazım, trajedideki isimleri de fran- sızca şekillerile almıştır. Bu suretle Ve zir Hamanın adı «Aman» biçimine gi - rlyor. Halbuki üstad mütercim, bizden çok iyi bilir ki, şark masallarında İyi mü şaviri «A saf*, kötü müşaviri de «Haman» temsil eder. Martoşe adı da, o ayarda ol mamakla beraber, gene şarklıların kul lanışına göre yazılması icab eden tam i m i; isimlerdendir, aslında Mordehaydır. Esterin arkasından gelen Atalı hak « kında birşey söylemiyorum. Çünkü Rasi- nln kaleminden ikiz olarak doğan bu iki facia, H. Nazımın elinde de gene Ikizliğl muhafaza etmişlerdir. Güzelliklerinden hayli şey kaybederek !..
Yüksek bilgisine, şark ve garb dille - rindekl derin vukufuna, şairlikteki İn . Çeliğine ötedenberi hayran olduğum say gı değer üstadın tercümelerinde bugünü düşünmelerini dilerim. Çektikleri zah - met ancak bu suretle faydalı olabilir.
