• Sonuç bulunamadı

Belgesel Sinemada Etik Tartışmaları

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Belgesel Sinemada Etik Tartışmaları"

Copied!
32
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZİ

ÜNİVERSİTE

SANAT ve T

ASARIM

FAKÜLTES

İ

2. ULUSLA

RARASI SA

NAT SEMP

OZYUMU

5-7 K

AS

IM

20

15

N

ov

em

be

r

Bildiri Kita

bı Cilt 1

Proceeding

s Book Vo

lume 1

2

nd

Internatio

nal Art Sy

mposium

GA

Zİ Ü

NİV

ER

SİTE

SAN

AT

ve

TA

SAR

IM

FAK

ÜL

TE

2. U

LU

SL

AR

AR

AS

I S

AN

AT S

EM

PO

ZY

UM

2

nd

In

ter

na

tio

na

l A

rt S

ym

po

siu

m

(2)

GAZİ

ÜNİVERSİTE

SANAT ve T

ASARIM

FAKÜLTES

İ

2. ULUSLA

RARASI SA

NAT SEMP

OZYUMU

5-7 K

AS

IM

20

15

N

ov

em

be

r

Bildiri Kita

bı Cilt 2

Proceeding

s Book Vo

lume 2

2

nd

Internatio

nal Art Sy

mposium

GA

Zİ Ü

NİV

ER

SİTE

SAN

AT

ve

TA

SAR

IM

FAK

ÜL

TE

2. U

LU

SL

AR

AR

AS

I S

AN

AT S

EM

PO

ZY

UM

2

nd

In

ter

na

tio

na

l A

rt S

ym

po

siu

m

(3)
(4)
(5)
(6)

u / 5 – 7 Kasım 2015

SUNUŞ

Sanatın insan hayatını kuşatan evrensel bir ortak dili vardır. Sanat toplumdan, inançtan, bilimden, ekonomiden, teknikten kısaca hayattan ayrı değildir. Tasarım da sanat gibi insan eliyle biçimlendirilen, günlük yaşamın tamamını kapsayan geri dönüşümlü bir olgudur. Ülkemizde giderek önem kazanan ve kıymetini arttıran unsurlardan sanat ve tasarım hem toplumu hem bireyleri yakından etkilemektedir. Bu çerçevede yaşanılan çevreyi, mekânı, kullanım alanlarını daha faydacı ve daha estetik olarak değerlendirmek gerektiği bilinci ağırlık kazanmaktadır.

2011 yılında birincisi yapılan ve bugün ikincisini düzenlediğimiz Uluslararası Sanat Sempozyumu, farklı disiplinlerden ulusal ve uluslararası akademisyenleri, sanatçıları ve öğrencileri, araştırmacı ve düşünürleri, resim, müzik, grafik, seramik, iç mimarlık ve çevre tasarımı, heykel, endüstri ürünleri tasarımı, fotoğraf, görsel iletişim, animasyon, sanat tarihi, moda tasarımı, tekstil ve el sanatları olmak üzere tüm görsel, teorik, uygulamalı bilim alanlarını bir araya getirerek, gelenek ve yenilik kavramlarını tartışmaya açmakta, bilimsel ve sanatsal deneyimlerin akademik düzeyde paylaşımında köprü oluşturan ve gelecek için nitelikli sanat eserlerinin üretimine katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu sempozyumun sanatsal ve bilimsel etkinliklerle Ülkemizin sanat ve bilim camiasına önemli ölçüde değerler katacağına inanıyorum.

Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi olarak, köklü ve kaliteli eğitim ile gençleri yarınlara taşımak, Batı ile Anadolu’nun kültürünü sentezleyebilen, bilgili, bilimsel araştırmaya açık, sanat disiplini ile donanmış, modern ve çağdaş anlayışları takip edebilen bireyler yetiştirmek en büyük hedefimizdir. Üç gün devam eden programımız içinde birbirinden değerli hocalarımızın katıdığı Türkiye’de Sanat Eğitiminin tartışıldığı bir panel, toplam 94 bildirinin sunulduğu 20 oturum ve 52 eserin sergilendiği bir karma sergi yer almaktadır. Bu toplantılar bilim insanlarının kendilerini ölçmeleri, eserlerini sergileme fırsatı bulmaları, karşılıksız bilgi ve fikir alışverişinde bulunmaları açısından önem arz etmektedir. Sempozyumlar, farklı bölge ve alanlardan katılan araştırmacıları aynı yerde buluşturmak, bilimsel çalışmaların tartışılmasını ve fikir paylaşımlarını sağlamak adına son derece önemlidir. Bu düşünce ile araştırmacıların, akademisyenlerin ve uzmanların, seçilen konuları tüm boyutları ile titizlikle tartışması ve yeni açılımlar getirmesi sempozyum ve sergi çalışmalarına bilimsel bir nitelik, katkı ve değer kazandırması açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca sempozyumlar özellikle öğrencilerimiz için ciddi kazanımları olan bir fırsat eğitimine de dönüşmektedir.

2. Uluslararası Sanat Sempozyumu kapsamında 5-7 Kasım 2015 tarihlerinde çok sayıda sanatçının katılımı ile düzenlenen sergimize gelen eserlerden hakemler tarafından belirlenen kriterler doğrultusunda sergilenmeye değer bulunan eserler seçilmiştir.

Fakültemiz tarafından düzenlenen sempozyumun başarıya ulaşması sürecinde, öncelikle üniversitemiz rektörü Sayın Prof. Dr. Süleyman BÜYÜKBERBER’e sempozyuma vermiş olduğu desteğinden dolayı sonsuz şükranlarımızı sunuyorum. Sempozyumun düşünce aşamasından itibaren, özveriyle çalışan sempozyum düzenleme kurulundaki arkadaşlarıma ve emeği geçen herkese teşekkür ederim. Sevgi ve Saygılarımla.

(7)

u / 5 – 7 Kasım 2015

SEMPOZYUM ONURSAL BAŞKANI

Rektör Prof. Dr. Süleyman BÜYÜKBERBER SEMPOZYUM BAŞKANI

Prof. Dr. Şule ÇİVİTCİ

SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU Doç. Birsen ÇEKEN (Gazi Üniversitesi) Doç. Dr. Saliha AĞAÇ (Gazi Üniversitesi) Doç. Dr. Gültekin AKENGİN (Gazi Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Serpil ORTAÇ (Gazi Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Meral BÜYÜKYAZICI (Gazi Üniversitesi)

SEMPOZYUM BİLİM VE SANAT KURULU Prof. Dr. Adnan TEPECİK (Başkent Üniversitesi) Prof. Dr. Uğurcan AKYÜZ (Yakındoğu Universitesi Prof. Dr. Yüksel BİNGÖL (Atılım Üniversitesi) Prof. Dr. Vedat ÖZSOY (TOBB)

Prof. Dr. Semiha AYDIN (Başkent Üniversitesi)

Prof. Dr. Alaybey KAROĞLU (Çankırı Karatekin Üniversitesi) Prof. Dr. Feriha AKPINARLI (Gazi Üniversitesi)

Prof. Dr. Feza TANSUĞ (İpek Üniversitesi)

Prof. Dr. Candan Dizdar TERWİEL (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Nuran KAYABAŞI (Ankara Üniversitesi)

Prof. Dr. Zeynep ERDOĞAN (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Serap BUYURGAN (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Canan DELİDUMAN(Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Bekir ESKİCİ (Gazi Üniversitesi)

Prof. Dr. Atilla İLKYAZ (Gazi Üniversitesi)

Prof. Dr. Gülçin Yahya KAÇAR (Gazi Üniversitesi)

Prof.Dr. Bedri KARAYAĞMURLAR (Dokuz Eylül Üniversitesi) Prof.Dr. Aydın AYAN (Mimar Sinan Üniversitesi)

Prof.Dr. Filiz TIRYAKIOĞLU (Anadolu Üniversitesi) Prof. Dr. Efe Nejat GENÇOĞLU (Marmara Üniversitesi) Prof.Dr. Hasan PEKMEZCI

(8)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Doç.Dr. Orhan CEBRAILOĞLU (Selçuk Üniversitesi) Doç.Dr. Banu Hatice GÜRCÜM (Gazi Üniversitesi) Doç.Dr.Nurgül KILINÇ (Selçuk Üniversitesi) Doç.Dr.Birsen ÇİLEROĞLU (Gazi Üniversitesi) Doç.Dr. Pınar Göklüberk ÖZLÜ (Gazi Üniversitesi) Doç.Dr. İsa ELİRİ (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Doç.Dr. Aysun ALTINÖZ YONUK (Gazi Üniversitesi) Doç.Dr.Abdullah TOGAY (Gazi Üniversitesi)

SEMPOZYUM SEKRETERYASI

Doç. Dr. Mithat YILMAZ (Gazi Üniversitesi) Arş. Gör. Dr. Asuman AYPEK (Gazi Üniversitesi) Arş. Gör. Merve ERSAN (Gazi Üniversitesi) Arş. Gör. Mert ACAR (Gazi Üniversitesi) Arş. Gör. Gülten ÖZDEMİR (Gazi Üniversitesi)

(9)

u / 5 – 7 Kasım 2015

İÇİNDEKİLER

1. Oturum / 1st Session

Sanat Yükseköğretiminde Güzel Sanat ve Çağdaş Sanat İkilemi The Dilemma of Fine Arts in Art Education and Contemporary Art Aygül AYKUT

Disiplinlerarası Sanat ile Yaşam-Sanat-Malzeme-İfade Ekseninde Şekillenen Sanat Art Shaped with Interdisciplinary Art in the Axis of Life-Art-Material-Expression Güldane ARAZ AY

Imago ve Vestigium Kavramları Bağlamında Bir Deneyim Alanı Olarak Resimde Sanat Nesnesi In the Context of Imago and Vestigium Concepts Art Object in the Picture as an Experience Area Veli MERT, Zeynep GÜRAY

Türk Resim Sanatında Toplumsal Bir Tema Olarak Çarpık Kentleşme Olgusu Unplanned Urbanization in Turkish Painting as a Social Topic

Atalay MANSUROĞLU

Çağımızda Resim Sanatında Yeni Açılımlar New Prospects in Visual Arts

Benal DİKMEN

2. Oturum / 2nd Session

Kültür ve Sanatın Yansıması Para Tasarımı Osmanlı Son Dönem Kaimeleri ve Cumhuriyetin İlk Emisyonları

Final Period Banknotes of Ottoman and First Money Issued of Republic Yusuf KEŞ, Burcu Fikrîye TURGUT

Bir Sanat ve Bir Araç Olarak Tipografi Typography as an Art Form and a Means Nuray GÜMÜŞTEKİN

Sosyo-Kültürel Bilincin Oluşturulmasında Sosyal Sorumluluk Kampanyaları ve Grafik Tasarım Social Responsibility Campaigns and Graphic Design on Creating Socio-Cultural Awareness Ece Çalış ZEĞEREK, Yusuf KEŞ

13 25 Sayfa 33 45 55 67 83 101

(10)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Portre Fotoğraf Pratiği Çerçevesinde Sosyal Medyada Görsel Kültür Üretimi

Portrait Photography within the Framework of the Practice of Visual Culture in the Production of Social Media

Semra ÇEVİK

Bilgi Çağında Tasarım Eğitimi Design Education in Information Age Öznur IŞIR, Metin İNCE

3. Oturum / 3rd Session

Basılı Reklam Görsellerinde Subliminal Mesajlar Subliminal Messages in Print Advertising Images İbrahim Gökhan CEYLAN

Türkiye’de Sermayenin Medya İçeriğine Etkisi; Kanal D Örneği Capital Owners Effect into Media in Turkey: A Case Study of Kanal D Serkan ÖZTÜRK

Yeni Medyanın Etkileşimsellik Özelliğinin Sinema Sanatı Üzerindeki Etkisi Influence of New Media’s Interactivity Feature on Cinema Art

Sena COŞKUN, İhsan KOLUAÇIK

Türkiye’de Görsel Sanatların Medya Üzerinden Pazarlanması Visual Arts in Turkey via Media Marketing

Şule SAYAN

Yazılı Basında Sayfa Tasarım Süreci: Karşılaştırmalı Bir Çalışma Page Design Process in Print Media: A Comparative Study Uğur KÜÇÜKÖZYİĞİT, Serhan KOYUNCU

4. Oturum / 4th Session

Dekonstrüksiyon ve Giysi Modası Deconstruction and Clothing Design Birsen ÇİLEROĞLU, Mine BALCI

Bilimsel ve Teknolojik Gelişmelerin 60’li Yıllar Moda Trendlerine Yansımaları Reflection of Scientific and Technological Development to Fashion Trends at 60's Birsen ÇİLEROĞLU, Esra Nur ASLANDOĞDU

111 119 131 145 161 173 177 191 203

(11)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Moda Tasarımı Eğitiminde Yılsonu Defilesi Hazırlama Süreci

The Preparation Process of Year-End Fashion Show in Fashion Design Education Nilay ERTÜRK, Esra VAROL

Giyim Sanatında Sahne Giysisi ve Türkiye’de Sahne Giysi Tasarımı Eğitiminin Seçilmiş Bazı Ülkelerden Farklılıkları

Stage Costumes in Clothing Art and Differences of Stage Costumes Design Education in Turkey From Some Selected Countries

Gülşin ORAL

5. Oturum / 5th Session

Çevreye Duyarlı Grafik Tasarım ve Grafik Tasarımcının Sosyal Sorumluluğu

Environmentally Conscious Graphic Design and the Social Responsibility of the Graphic Designer Birsen ÇEKEN, Merve ERSAN

İnkılâp Tarihi Derslerinde Kullanılabilecek Web Sitelerinden Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Araştırma Merkezinin 2010-2014 Döneminde Kullandıkları Web Sitelerinin Tasarım İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi

The Evaluation of the Websites Proposed for Turkish Revolution History Course Teaching in Terms of Web Design Principles (Examples of the Official Websites of Turkish History Society and Atatürk Research Center Online During the Period of 2010-2014

Özcan DEMİR, Namık ÇENCEN

Açıkhava Reklamlarında Animasyon Kullanımı: Teknikler ve Uygulama Örnekleri The Use of Animation in Outdoor Advertising: Techniques and Examples of Applications Ayşe Nesrin AKÖREN

Yükseköğretim Kurumlarının Grafik Eğitimi Verilen Lisans Programlarında Bilgilendirme Tasarımı Dersinin Gerekliliği ve Bir Ders Önerisi

The Requirements of the Information Design Course for Graphic Undergraduate Training Programs of Higher Education Institutions and a Course Proposal

Cihan AYBAY, Birsen ÇEKEN

1995-2015 Yılları Arasında En Çok İzlenen Sinema Filmi Afişlerinde Tercih Edilen Renkler ve Hedef Kitleye Uygunluğu

1995-2015 Year Between the Most Preferred Color Movie Film and Target Audience of Conformity in Poster

Hatice BAHATTİN CEYLAN

215 225 241 251 265 279 293

(12)

u / 5 – 7 Kasım 2015

6. Oturum / 6th Session

Geleneksel/Modern Bağlamında Urla ve Brüksel Dantelleri Karşılaştırması Comparison of Urla and Brussels Laces in the Context of Traditional / Modern Nursen GEYİK DEĞERLİ

Bergama Etnografya Müzesi’nde Bulunan İşlemeli Ürünler Üzerine Bir Araştırma Found at the Pergamon Museum of Ethnography a Study on Embroidered Products Mine CAN

Bitlis’te Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir El Sanatı: Aba Dokumacılığı A Nearly Forgotten Handcraft: Aba Weaving

Sultan SÖKMEN

Muğla İli - Milas İlçesi - Çomakdağ Köyü’ndeki Yaneş Don İşlemelerinde Kullanılan “Hayat Ağacı” Motifleri

Tree of Life Patterns That Are Made for Yaneş Don Garnishing From City of Muğla, Milas Province, Çomakdağ Village

Asiye ASLAN ÖZŞEN Geleneksel Tokat Yazmacılığı Traditional Printed Cloths of Tokat Çağlar OK

7. Oturum / 7th Session

Seramik Eğitiminde Tasarımın Gücü The Power of Design in Ceramics Training Reyhan YÜKSEL GEMALMAYAN

Sanatın Sonundaki Postmodernist Kültürel Gerçeklik Postmodernist Cultural Reality at the End of Arts Şenay BAŞ

İran’ın “Kalemkar” Baskı Sanatı “Qalamkar” Printing in Iran Maryam ZIAEI 307 319 331 341 355 367 375 381

(13)

u / 5 – 7 Kasım 2015

8. Oturum / 8th Session

Özel Müzelerin Kültürel Mirasın Tanıtılmasına Katkısı: Kapadokya Sanat ve Tarih Müzesi

The Contribution to Introduction of Cultural Heritage of Private Museum; Cappadocia Art and History Museum

Hande KILIÇARSLAN, Sema ETİKAN Geleneksel Ahşap Ustalığının Müzelenmesi Traditional Wood Craftsmenship

Özlem KARAKUL

Geleneksel Bir Teknik Olarak Çağdaş Sanata Yansıyan Dantel Lacework Reflected to Modern Art as a Traditional Technique Mustafa GÜRGÜLER

Bir Sanat Müzesi Örneği: Hacettepe Sanat Müzesi An Art Museum Example: Hacettepe Art Museum Dilek KARAAZİZ ŞENER

9. Oturum / 9th Session

Jakarlı Kumaş Tasarımında Figürlü Bezemelerin Kullanılması Figured Embellishments Using Jacquard Fabric Design Feriha AKPINARLI, Ebru ÇATALKAYA GÖK

Alternatif Fotoğraf Süreci Daguerreotype: Jerry Spagnoli Tarafından Çağdaş Yaklaşım

Alternative Photography Processes Daguerreotype A Contemporary Approach by Jerry Spagnoli Benan ÇOKOKUMUŞ

Perde Desen Tasarımlarında Fovist Desen Çözümlemeleri Curtain Pattern Design and Analysis in Fovism

Hilal YILDIZ, Fatma Nur BAŞARAN

İSMEK’te (İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kurslarında) Eğitimi Verilen Deri Giyim Aksesuarlarında Uygulanan Yüzey Süsleme Teknikleri

(Istanbul Metropolitan Municipality Art and Vocation Training Courses) Ismek Techniques That Are Used for Producing Leather Accessories

Safiye Güzin NURSAÇ KÖPRÜBAŞILI

391 407 415 425 439 459 473 451

(14)

u / 5 – 7 Kasım 2015

10. Oturum / 10th Session

Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında Yapılan Bireysel Çalgı Eğitimi Derslerinin “Bire Bir” Yapılmasının Önemi

The Importance of Applying “Individualy” of the Individual Instrument Lessons Şeyda ÇİLDEN, Dr. Gülşah SEVER

Viyolonsel Eğitiminde Yay Tekniklerine İlişkin Araştırmalar Researchs on the Bowing Techniques in the Education of Cello Hazel ERCAN, Şebnem ORHAN

Müzisyenin Sahne Performansı Öncesi Psikolojik Hazırlığı Psychological Preparation of Musician for the Stage Performance Memmedali MEMMEDALİYEV

Otomatizm Yoluyla Bilinçaltını Yansıtan Üç Kadın: Wijdan Ali, Kikie Crevecoeur ve Marie Vinouse Reflecting Subconsciousness Through Automatism: Wijdan Ali, Kikie Crevecoeur and Marie Vinouse Tuba KINAY GÖR

Görsel Sanatlarda Dördüncü Boyut Yorumları Interpretations of Fourth Dimension in Visual Art Onan Onur REİSOĞLU

481

497

513

525

(15)
(16)

u / 5 – 7 Kasım 2015

İÇİNDEKİLER

11. Oturum / 11th Session

Küreselleşen Dünyanın Kimlik İnşasında İnternetin Katkısı: Vimeo Web Sitesindeki Türkiye Tanıtımları

Using of Web Sites for Construction an Identity in Globalisation Period: Sample of Vimeo Videos for Turkey’s Introduction

Serkan ÖZTÜRK, Serhat YETİMOVA

Kadıköy Belediyesi Resmi Twitter Hesabının İki Yönlü Simetrik İletişim ve Sanat İçerikli Tweetler Yönünden İncelenmesi

Analysis of the Kadıkoy Municipality Official Twitter Account in Terms of Two-Way Symmetrical Communication and Art Related Tweets

Tüba KARAHİSAR İmaj ve İdeoloji Image and Ideology Rukiye DİLLİ

Taşınabilir (Mobil) Akıllı Cihazlardaki Grafiksel Kullanıcı Arayüz Tasarımında Yer Alan İkonların Rolü ve Önemi

The Role and Importance of Icons on Portable (Mobile) Smart Devices’ Graphical User Interface Design

Zahide İdil KANMAZ

12. Oturum / 12th Session

Kemençe İcralarında Yeniden Yorumlama Reinterpretation of Kemençe Performances Beste Esen BİÇER

Müziğin İnsan Organizması Üzerine Şifalı Etkileri Healing Effects of the Music on Human Organism Mehriban AĞAYEVA

Türk Müziği Ses İcracılığında Klasik Tavır Özellikleri: Bekir Sıtkı Sezgin Örneği

Characteristics of Classical Manner in Performing Vocal Turkish Music: A Case of Bekir Sıtkı Sezgin

Özge ŞEN TUNCEL

11 25 39 47 57 65 77 Sayfa

(17)

u / 5 – 7 Kasım 2015

İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Belgesel Filmlerde Görülen Şiirsel Anlatım: Bert Haanstra’nın Çalışmaları

Poetic Expression in the Documentary Films After World War 2: Works of Bert Haanstra Şermin TAĞ KALAFATOĞLU, Özkan ÖZ

Malum Manzara

That Familiar Landscape H. Esra OSKAY-MALİCKİ

13. Oturum / 13th Session

Ağaç Kakma Uygulamalarında Lazer Kullanımı Laser Usage in the Wood Inlay Applications Rahmi ARAS, Cevdet SÖĞÜTLÜ, Fatih ALICI

Farklı Materyallerin Çivitotu ile Boyanmasından Elde Edilen Renkler Colors Obtained from by Indigo Dyeing of Different Materials H. Sinem ŞANLI, Ümran KAYA

“Burma” ve “Meşal” Kenarsu Bezemeli Azerbaycan Halıları Azerbaijani Carpets “Burma” and “Meshal” Edge Decoration Ümbülbanu HAMİDOVA

Türk Geleneksel Sanatında Yaprak Üzerine Minyatür Sanatı Uygulamalarında Ömer Faruk Atabek Etkisi

Ömer Faruk Atabek’s Influence on Miniature Painting Implementation on Leaves Derya KALDIRIM

Toplumsal Değişimlerin Modaya Etkisinin Tekstil Sanayisi ve Mesleki Eğitim Özelinde İncelenmesi The Investigation of the Effect of Special Exchanges to Fashion in the Peculiarity of the Textile Industry and Carrier Training

Oylum ÖKTEM İŞÖZEN

14. Oturum / 14th Session

Pop Art ve Ayakkabı Tasarımı Üzerindeki Etkileri Pop Art and Its Effects on Shoe Design

Selda GÜZEL, Cem KARAKIZ

Türk Filmlerinde Erkeksi Kadın İmajının Giysiler Açısından İncelenmesi

87 97 107 125 133 143 149 165

(18)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Kadınların Giysi Seçimindeki Renklerin Fiziksel Özelliklerine Uygunluğu

Women’s Choices of Color in Clothing and Their Suitability to Wearers’ Physical Attributes Başak BOĞDAY SAYĞILI, Berna YILDIRIM ARTAÇ

Beypazarı Baskılı Bürgülerinden Çağdaş Yaz Giysi Tasarımları Fatma AYHAN

15. Oturum / 15th Session

Buldan’da Kara Tezgâhlar ve Desen Tasarımı Black Looms and Design Pattern in Buldan Aysen SOYSALDI, Ebru ÇATALKAYA GÖK İstanbul Çağdaş Sanat Gündeminde Tekstil Textile in Istanbul Modern Art Agenda Zehra DOĞAN SÖZÜER

Akıllı Tekstil Tasarımında Piezo Uygulamaları Piezo Applications in Smart Textile Design Mehmet Zahit BİLİR, Banu H. GÜRCÜM

İnovatif Teknolojiler ile Geleceğin Kumaşlarını Tasarlamak Designing the Fabrics of the Future by Innovative Technologies Pınar ARSLAN, Banu H. GÜRCÜM

Tekstil Tasarımında Negatif Poisson Oranına Sahip Materyallerin Kullanım Olanakları Hakkında Bir Çalışma

A Study About Oppurtunities of Auxetic Textile Materials in Textile Design Sertaç GÜNEY

16. Oturum / 16th Session

Görünen ve Gerçek Algısı Üzerinden, Kendini Görünür Kılma

Through the Visible and the Understanding of Reality Making Oneself Visible Müjgan YILDIRIM

Osmanlı Dönemi Mücevher Geleneğinin Görseller ile Analizi Analysis of the Visual Tradition of Ottoman Jewelry

Nilgün ŞENER 195 205 215 227 235 245 261 273 287

(19)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Baskıresimde Çağdaş Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma A Study on Contemporary Practices in Printmaking Selvihan KILIÇ

Güncel Sergilerde Çizginin Düşünsel ve Maddesel Boyutu

Line of Intellectual and Material Dimension in the Current Exhibition Ece Nur DEMİR

17. Oturum / 17th Session

Gıda Reklamlarında Cinsellik: “Fairlife Süt Reklamları"

Sexuality in Food Advertisements: “Fairlife Milk Advertising Campaigns” Mithat YILMAZ, Sonnur ÖZDEMİR

Deneyimsel Reklam Sonucunda Viralleşen Reklamların Marka İmajına Etkisi: VW Eğlence Teorisi Örneği

The Impact of Advertisements that Have Gone Viral due to Experimental Advertising on Brand Image

Gülten ÖZDEMİR

Uluslararası Ürünlerin Tanıtım Reklamlarında Cinsellik Sexuality in Advertisements of International Products Sonnur ÖZDEMİR, Muhittin KELEK

Exlibris Sanatında Kadın İmgesinin Kullanımına İlişkin Sanatçı Görüşlerinin Değerlendirilmesi Evaluation of Opinions Regarding the Use of Artists Art Image of Women in Exlibris

Sultan BENER, Selma ŞAHİN

18. Oturum / 18th Session

Anton Ignaz Melling ile Silva Velazquez Gravür Sanatçılarının Yaşam Öyküleri ve 19. Yüzyılda İstanbul'da Gravürlerle Yaşam Sahneleri

Biography of Anton Ilgaz Melling and Silva Velazquez and Istanbul’s Life Scenes in 19th Century as Reflected on Printmaking by Them

Erkan ÇİÇEK

Canan Beykal’da Fotoğrafın Sanat Malzemesi Olarak Kullanılması Usage of Photography as an Art Materıal by Canan Beykal

Nilüfer ERKAN 377 311 319 327 337 345 355 365

(20)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Ekolojik ve Ekonomik Fayda Modeli Olarak A4 Format Yerine 19x27 Format Kullanımı Ecological and Economic Benefits As A Model A4 Instead Use Format 19x27cm

Alper Raif İPEK

Türkiye’de Fotoğrafın Sanatsal Pazarının Gelişememesinin Ana Nedenleri ve Bu Konuda Atılması Gereken Adımlar

The Reasons Behind the Lack of Creation of Artistic Market of Photography and the Major Steps to Be Taken to Overcome the Issue

Coşar KULAKSIZ

19. Oturum / 19th Session

“Kayıp Yüz”: Olivier de Sagazan’ın Başkalaşım ve Heykelleri “Lost Face”: Transfiguration and Sculptures of Olivier de Sagazan Nurbiye UZ

Çağdaş Sanatta Anatomi ve Damien Hirst’in Ecorche Heykelleri

Anatomy in the Contemporary Art and Ecorché Sculptures of Damien Hirst Ahmet ERTAŞ, Nimet KESER

Düşünce ve Söylem Ekseninde Milli Sanat National Art in Concept of Thought and Speech Fatih BAŞBUĞ

Modern Heykelin Paradoksu: Boşluk The Paradox of Modern Sculpture: Space Osman YILMAZ

Modernizm Dönemi Mimarlıkta Minimalizm Kavramının Yansımaları

The Reflectoins of the Concept of Minimalism in the Architecture of Modernist Era Funda KURAK AÇICI, İmran KAVAZ

20. Oturum / 20th Session

Sanat Eğitiminde Nitelik Sorununun Çözümünde Sanat Eğitimcilerinin Rolü Üzerine The Role of Art Educators in Providing a High Quality Art Education

Erdem ÜNVER 391 399 413 425 433 443 451 463

(21)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Belgesel Sinemada Etik Tartışmaları Ethics Discussions in Documentary Films Şermin TAĞ KALAFATOĞLU, Özkan ÖZ Robert Smithson ve Bilim-Kurgu ile Etkileşimi

Robert Smithson and His Interaction of Science Fiction Yasemin SARI BAYER

Grafik Tasarım Ürünlerinin Televizyon Haberlerinin Anlaşılırlığına Etkisi The Effect of Graphic Design Materials on Comprehensibility of News Telecast Özcan DEMİR

Temel Tasarım - Yüzeyden Biçime Adımlar-“Tangram Örneği” Basic Design- Steps to the Surface Format- “Tangram Sample” H.Alp ULUDERE

Olafur Elisson Dev Kaleidoskopu Giant Kaleidoscope of Olafur Elisson Bora BAYER 479 491 503 531 513

(22)

u / 5 – 7 Kasım 2015

BELGESEL SİNEMADA ETİK TARTIŞMALARI

DISCUSSIONS OF ETHICS IN DOCUMENTARY FILMS

Yrd. Doç. Dr. Şermin TAĞ KALAFATOĞLU* Özkan ÖZ**

ÖZET

Belgesel sinema başlangıçta az sayıdaki ustanın hâkimiyeti altındadır. Bu bağımsız film yapımcılarının kendilerine özgü sinematografik yaklaşımları ve kişisel stilleri belgeselin gelişiminde önemli bir yer tutmuştur. Belgeseldeki gelişmeleri 1970’li yıllarla birlikte daha geniş sayıdaki ve çeşitlilikteki belgesel sinemacı etkilemeye başlamıştır. Belgesel sinemanın gelişim sürecinde bu yeni eklenen isimlerle birlikte yürütülen etikle ilgili tartışmalar önemli bir yer tutmaktadır. Etik üzerine tartışmalar medya sektöründeki değişimlerle birlikte 1990’lı yılların sonu itibariyle artmıştır.

Belgesel film yapımcıları kendilerini hikâye anlatan sanatçılar olarak görmekte olup, projelerinin merkezinde etik davranışlar yer almaktadır. Belgesel film yapanların konu aldıkları kişilere, izleyicilerine, kişisel görüşleri ve yapımın sınırlılıklarına karşı belirledikleri bir sorumluluk duyguları vardır. Bu sorumluluk onları bu alanlara karşı hassas davranmaya yöneltmektedir. Genel olarak paylaştıkları “zarar verme”, “savunmasız olanı korumak” ve “izleyicinin güvenini onurlandırmak” ilkeleri etrafında kararlar almaktadırlar. Yapım boyunca belgesel film yönetmeninin aşması gereken çeşitli etik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların çözümünde ağırlıklı olarak belgesel film yönetmeni kendi kararlarına yaslanmaktadır. Bunun yanı sıra da çalışmasına sponsor olan yöneticilerin rehberliği, katıldığı film festivalleri ve çevrimiçi ortamlardaki tartışmalar yönlendirici olabilmektedir.

Bu bildiri, belgesel film yapımcılarının karşılaştıkları etik sorunların neler olduğu üzerinde durmaktadır. Günümüzde belgeselcilerin üzerindeki ticari baskıların, yapımlarına konu olan öznelere karşı sahip oldukları etik sorumluluğu zaman zaman zedelediği görülmektedir. Ayrıca belgesel film yapımcıları, belgesellerin, realite şovları ve melez türlerle arasındaki ayrımın bulanıklaşmasının zorluklarını da etik olarak yaşamaktadırlar. Çalışmada, belgeselcilerin yapım öncesi, yapım aşaması ve sonrasında etik açıdan karşılaştıkları çatışmalar belgesel filmlerden örneklerle ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler: belgesel sinema, etik, etik problemler, belgeselde temsiliyet, belgesel film yapımı.

ABSTRACT

At the beginning the documenary filmmaking is under the domination of few masters. The authentic cinematographic approaches and personal styles of these independent filmmakers had a remarkable place in the development of documentary. In 1970s more documentary filmmakers began to affect these developments. In the process of documentray film, with these new names, arguments about ethics take place an important place. Discussions on ethics increased at the ends of the ‘90s with the changes on media sector.

Documentary filmmakers see themselves as storytelling artists and ethical behaviours take place in the center of their projects. They have the feeling of responsibility to their subjects, audience, personal opinions and the boundaries of production that they determine. This responsibility directs them to act sensitive in these fields.

(23)

u / 5 – 7 Kasım 2015

has to overcome. In the solutions of these problems, documentary filmmaker mostly rely on his own decisions. Besides this, guidance of the sponsor, discussions in the film festivals that joined and online environments can be leading.

This paper dwells upon the ethical problems that documentary filmmakers face. Nowadays, it has been observed that the filmmakers injure the ethical resposibilitiy to their subjects because of the commercial press on them from time to time. Besides, documentary filmmakers have lived the difficulties of the differentation between documentaries, reality shows and hybrid kinds got blurred ethically. In the study, the conflicts that documentary filmmakers face in the pre-production, production and post-production phases, ethically, are discussed by the help of samples from the films.

Keywords: documentary film, ethics, ethical problems, representation in the documentary, documentary film

production.

Belgesel Yapımların Özellikleri

Belgesel sinemanın ilkeleri ve diğer sinema türlerinden ayrıldığı noktalar konusunda alandaki kuramcıların geliştirdiği farklı perspektifler bulunmaktadır. Grierson, belgesel sinemanın ilkelerinin yer aldığı manifestosunda gerçek insanlar, gerçek mekânlar ve gerçek olayların kullanılması üzerine vurgu yapmakta, belgesel yapımları seçmenin roman yerine şiir yazmak kadar farklı olduğunu belirtmektedir. Belgesel yapımlarda zaman ve mekân, hikâyenin akışına göre düzenlenmemekte; gerçekliğin sunumunda büyük bir sorumluluk yüklenilmektedir [6, 19, 17].

Nichols’un [11] ifadesiyle mücadele ve değişimlerin alanı olan belgesel film, ele alınan konular ve bunların sunumlarında benimsenen biçimler açısından geniş ve değişken bir alana işaret etmektedir. Maccarone [8] belgesellerin belirli bir perspektiften gerçek bir hikâyeyi olduğu şekliyle anlatma girişiminde bulunan filmler olduğuna vurgu yapmakta ve sanatsal boyutlarını korurken görüntü ve sesin açıkça manipüle edilmesinden kaçınarak etkili bir anlatım hedeflediklerini ifade etmektedir. Belgesel yapımlarda gerçekliğin manipülasyonuna ilişkin kuramcılar; gerçekliğin çok yönlü olduğu, kişiye göre şekillenen değişken öz olduğunu belirtmektedirler. Bu açıdan belgesel yapımların ampirik gerçekliği kavramakta izleyiciye önemli fırsatlar sağladığını vurgulamaktadırlar. Ancak bu gerçeklik hakkında kesin doğruları sağlamaktan da uzaktır [7].

Fotoğrafik görüntülerin sahip olduğu bilimsel ve pedagojik değere ilişkin düşünce ilk yıllarında sinemaya geçmiştir. Lumiére kardeşlerin ilk filmlerinden birinde fotoğrafçıların bilimsel toplantıya varışları kayıt edilmiştir. Lumiéreler Paris’teki ünlü Grand Café’de 1895 tarihinde gerçekleştirdikleri toplu gösterilerden önce filmlerini bilimsel toplantılarda göstermektedirler. Belgesel geleneği zamanla yerini almış ve genellikle sesin eşlik ettiği yapımlar ortaya konulmaya başlamıştır. Bu şekilde de fotoğraftan da farklılık taşıdığı açıktır. Belgeseller gerçek dünyayla onu temsil ederek bağlantı kurmaktadırlar. Belgesel yapımlar içinde yaşadığımız, etrafımızda gözlemlediğimiz olayların gerçekleştiği dünyaya benzerlik

(24)

u / 5 – 7 Kasım 2015

olduğunu kamera orada kayıt yaptığından ötürü bilebilimekteyiz. Hareket eden görüntüleri kayıt eden medya, akıp giden zamanı sakalamak yeteneğine sahiptir. Fotoğrafta olduğu gibi belgesel de artık orada bulunmayan bir varlığa tanıklık etmektedir. Görüntünün sahip olduğu bu gücün bazı açılardan sınırlı olduğunu da göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Bu sınırlılıkları şu şekilde sıralamak mümkün:

• Görüntüler olanlara ilişkin herşeyi anlatmaz,

• Görüntüler olay sırasında ya da sonrasında geleneksel ve dijital tekniklerle değişikliğe uğratılabilirler,

• Görüntülerin güvenilir olması onların neyi temsil ettiği ya da ne anlama geldiklerine ilişkin iddiaların geçerliliğini garanti etmez [11, 16].

Belgeseller konu aldıkları kişilerin çıkarlarını gözetmektedirler. Belgesel yapımcıları, halkın temsilcileri gibi hareket etmekte hem yapımlarındaki kişilerin haklarını gözetmekte hem de yapımlarının sponsorluğunu üstlenen kurumların ve organların çıkarlarını temsil etmektedirler. Örneğin Robert Flaherty Kuzeyli Nanook’ta (Nannok of the North-1922) hem İnuit kültürünü temsil etmekte, yaşadıkları zorlu hayat mücadelesini daha geniş kesimlere tanıtmakta hem de yapıma sponsor olan Revillon Freres’in çıkarlarını kürk avcılığının İnuitler ve müşteriler açısından yararlı bir uygulama olarak tasvir ederek gözetmektedir. Ayrıca belgesellerin ele aldıkları konuları, kişileri, olayları ve kültürleri bir avukatın müşterisinin çıkarlarını temsil ettiği gibi temsil ettiği görülmektedir. Bu durum yapıma konu olanların basitçe temsilinden ötesini ifade etmektedir. Belgesel yapımlar içerikleriyle bir konuda ikna etmek ve fikirleri etkilemek üzere temsil etmektedir [11].

Belgesel Film Alanında Etik Üzerine Kuramsal Perspektif

Belgesel filmlerin yapım süreci ve etik konusuna ilişkin akademisyenlerin ve araştırmacıların gerçekleştirdikleri çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalarda dikkatlerini filmi yapan ve filme alınan arasındaki ilişkiye yoğunlaştırmakta ve belgeselde moral değerleri sorguladıkları farklı konularla bağlantılar kurmaktadırlar. Ele aldıkları etik konular ve bunlarla ilgili problemler son derece çeşitlilik taşımaktadır. Pryluck [13] bu etik problemleri bilgi arayışı, yeni teknoloji ve bireysel doğruluk arayışının kesişimi olarak ifade etmektedir. Nichols [11] bunlara etik tartışmalarının klasik problemleri olarak göndermede bulunmaktadır. Winston [18], belgesel yapımlardaki merkezi problemin dolayımlamanın derecesinin ne kadarının etik olduğu, film yapımcısının belgesel yapımına ne derece yaratıcı müdahale edeceği ve temsiliyetin gerçeğe uygunluğunu sorgulamaktadır. Bu sorular Winston’un, Grierson’un belgesele ilişkin söylediği “gerçekliğin yaratıcı bir şekilde ele alınışı” ifadesini eleştirilerinin de merkezini teşkil etmektedir.

Bu konu, çağdaş belgesel film yapımcılarının ilgilendikleri sorunların da merkezinde yer almaktadır. Belgesel yapımlarda etik açıdan tartışılan konuları genel hatlarıyla şu şekilde özetlemek mümkündür: Bilgilendirilmiş onam, gerçek, hileyi neyin oluşturduğu,

(25)

u / 5 – 7 Kasım 2015

zihinlerini meşgul eden problemleri içermektedir [1].

Pryluck [13] bu birbirinin içine girift durumdaki konuları, yaratıcı çalışmanın ve ortaya koyduğu eserin kesişim noktasına yerleştirmektedir. Etik varsayımlar, estetik sonuçları, estetik varsayımlar etik sonuçları içermektedir. Araştırmanın sanatsal doğasında etik problemler yer almaktadır. Pryluck’un vurguladığı bu durum, belgesel teorisindeki tartışmaları destekler niteliktedir. Yaratıcı çalışmadaki etik, filmin estetik seçimlerinin analizleri aracılığıyla tesbit edilebilir. Nichols [11] bu konuda film yapımcısının etiğinin belgeselin aksiografik alanına yerleştirilebileceğini ifade etmektedir. Etiğin filmi yapanın ortaya attığı savın ideolojisi ve katılımcıların temsili arasındaki söylem olduğunu belirtmektedir. Kamera aracılığıyla yaratılan görsel temsillerin, film yapımcısını nasıl konumlandırdığını sorgulamaktadır. Nichols, film yapımcısının yapımında görsel olarak varlığının ya da yokluğunun da etik bir pozisyon olduğunu vurgulamaktadır [11].

Aksiografik soyut bir kavram olup, kamera ve özne, gözleyen ve gözlenen arasındaki alanın tesbit edilmesini; film yapım eyleminin bu alana değerler yerleştirmesini göz önünde bulundurmayı gerektirmektedir. Bu, bakış kavramının bir uzantısıdır. Kamera ve kameranın öznesi arasındaki mesafa güç ilişkilerinin ortaya çıktığı alandır. Nichols bu ilişkiler ağı içerisinde etiği bakışın çeşitli varyasyonlarını analiz ederek incelemektedir. Aksiografik alanda etik var olmaktadır; çünkü görüntü ve onu üreten etik arasında indeksel bir bağ bulunmaktadır. Görüntüler film yapımcısının hem politikasına hem de etiğine ilişkin bulgu niteliğindedir. Bu açıdan filmin etiği film yapımcısının temsil için kullandığı kamera hareketleri, çerçeveleme, çekim ölçeği, ara başlıklar, ses, müzik ve anlatım gibi unsurları içermektedir. Bu etkileyici teknikler ve üslupsal cihazlar yönetmenin öznesine ve hikâyesine karşı etik duruşunun göstergesidirler. MacDougall’ın [9] etik üzerine yaptığı yorumlar da Nicholls’un yaklaşımına paralellikler taşımaktadır. Film yapım pratiği ve görsel sunum, görseli oluşturan hakkındaki epistemolojik düşünce ile kesişmektedir. Filmi yapanın estetik seçimleri film yapanın etiğinin ifadesidir.

MacDougal [9], belgesel yapımlarda etik tartışmalarının artışını doğrudan sinemanın (direct cinema) teknolojik değişiklikleriyle ilişkilendirmektedir. Gözlemsel yaklaşımın sahip olduğu sınırlılıkların farkındalığı onu, film yapım sürecine; detaylara gösterilen yakın ilgi gibi daha önceki yaklaşımların öğelerine ve kameranın önü ile arkası arasındaki güç dengesizliğinden doğan etik sorunlara odaklanmaya yöneltmiştir. Gösterişsiz kamera stili, bir filmin görünümünün filmi yapan ile öznesinin arasındaki sosyal ve fiziksel karşılaşmanın bir eseri olmalı varsayımına dayanan bir stildir. Bu stildeki filmi anlamanın anahtarı filmi yapanların yapıma getirdikleri etiği anlamakta yatmaktadır. İşbirliği kavramı saygı ve alçakgönüllülüğe yaslanmaktadır. Kamera filmi yapanın öznesine karşı duyduğu hassasiyeti yansıtmaktadır. Teknolojik gelişmeler doğrultusunda daha hafif hale gelen kamera ve ses ekipmanı yapımın öznesini daha rahat takip eder hale gelmiş olup, yapımlarda oldukça uzun sahneler dikkatleri çekmektedir. Belgesel film yapımında kabul gören geleneksel kısa kesimlere zıt olan bu yaklaşımda katılımcı stil orijinal olayın sürekliliğini korumaktadır. Film yapımcısı ve öznesi arasındaki ilişkiye ve kayıt edilen görüntünün gerçekliği kavramına bağlantılı olarak etik bulunmaktadır [15].

(26)

u / 5 – 7 Kasım 2015

Belgesel Yapımlarda Etikle İlgili Tartışmalar

Belgesel yapımlardaki etik sorunlar üzerine ilgi 1970’li yıllardan önce çok fazla değilken, profesyonel etik ve yüksek profil belgesel yapımlar, etik konusundaki soruları öne çıkartmıştır. Belgesel etiği bu tarihe kadar normatif olmuşken, film yapımcılarının pratikte karşılaştıkları problemlere karşı standartlar ya da prensipler üzerine araştırma yapmak ihtiyacı doğmuştur. Etik düşünme biçimleri üzerine ilgi ortaya çıkmıştır [10].

Belgeselciler gazetecilerin aksine profesyonel organizasyonlar ve toplulukların ortaya koyduğu genelleştirilmiş, standart etik kodlara sahip değildirler. Amerika’da belgesel yapımlar için oluşturulmuş olan akademik merkezler ve atölye çalışmaları ele alındığında bunların, Sosyal Medya Merkezi’ni bir kenera koyarsak eğer, belgesel alanındaki uygulamalardan doğabilecek problemlerden ziyade yapım aşamalarına odaklandıkları görülmektedir. Belgesel yapım sınıflarında okutulan ders notlarının içeriğinde etik için standartların oluşturulması yönünde bir girişimin de bulunmadığı açıktır. Film programlarında ağırlıklı olarak yaratıcı seçimler ve teknik becerilerin edindirilmesine ağırlık verilmektedir [2].

Gazetecilik standartlarının; benzer sorunlardan yola çıkarak oluşturulduğu, bu alanda benzer konular üzerinde çalışıldığı ve gerçekliğe karşı taşıdıkları sorumluluk gibi benzer kaygılar hissettiklerinden hareketle belgeselciler açısından etik sorunlarda yol göstermekte yararlı olacağını kimisi düşünebilmektedir. Ancak, pek çok belgeselci kendilerinin gazeteci olduğu ya da gazetecilik standartlarını takip etmeleri gerektiğine ilişkin düşünceye karşı çıkmaktadır. Çünkü gazetecilerin kendileriyle karşılaştırıldığında daha kısa zaman aralıklarında odaklandıkları insanlarla çalıştıklarını, bu nedenle de yapımlarına konu olan kişilere ödeme yapılmaması ya da onların hayatlarına dâhil olmamaları gibi gazetecilik alanında var olan kuralların kendileri için akıl almaz olduğunu düşünmektedirler. Gazeteciler, ele aldıkları olaylara yaklaşımlarında objektif ve dengeli içerik sunmakla yükümlüdürler. Belgeselciler ise olayları belgelediklerine değil hikâyeleri işlediklerini ve ele aldıkları konuları hangi perspektiften vereceklerine karar vererek, bu hikâyeleri değerlendirdiklerini düşünmektedirler. Bu durumda da hikâyeyi belirli bir uzaklıktan anlatmak ya da her iki tarafın da görüşlerini yansıtmak gibi kaygılar taşımamaktadırlar. Belgeselciler, izleyiciyi daha öncesinde yanlış anlaşılabilecek, ortadan kaybolabilecek ya da bulanıklaşabilecek bir gerçekliği açıklamaya yardım edecek bir deneyime sokmaya çalışmaktadırlar. Genellikle belgesel film yapanlar kişisel kararlarına, yöneticilerin yol göstermesine, film festivallerindeki tartışmalara ve çevrimiçi platformlardaki konuşmalara yaslanan etik rehberliğe tabidirler. Bu türde yürütülen tartışmalarda belgeselcilerin bazı anlaşılabilir çekinceleri de bulunmaktadır. Rekabetin yüksek olduğu, organizasyon eksikliğinin bulunduğu bir çalışma ortamında kimse sorgulanacak davranışlar sergileyerek ya da sert sansür uygulayarak öne çıkmak istememektedir [2].

Pryluck [13], belgesel film yapımının etiğiyle ilişkili olan çeşitli konuları değerlendirmektedir. Bu konulara eğilmesi doğrudan sinema tarzında film yapımının artışıyla aynı zamana denk gelmektedir. Etik çatışmalara ilişkin artan ilginin bu türde film yapımının ortaya çıktığı 1950’lerin sonu ve 1960’lara tarihlendiği görülmektedir. Pryluck’un belgesel yapımının etiğine ilişkin sorguladığı konuları şu şekilde sıralamak mümkün:

(27)

u / 5 – 7 Kasım 2015

• Bilgilendirilmiş onam (informed consent) (ehil olmayan katılımcıların durumu) • Belgesel filme katılmanın sonuçları ve kendi kişiliği ve görüntüsü üzerinde kontrol • Kültürel farklılıkların oynadığı rol

• Belgesel film yapmanın ve bunu yaparken insanları kullanmanın meşruluğu • Gerçeklik iddiaları

• Mahremiyet • Temsil etme

• Kamuoyunun bilme hakkı

• Vasilerine bağlı olan çocukların ve diğerlerinin durumu • Filmi yapanların hakları

• Filmi yapanların seyircilerine karşı taşıdıkları sorumluluk (s.256)

Pryluck’un sorguladığı bu konular, belgesel film prodüksiyonunda akademisyenlerin etik konusunda yaptıkları tartışmalar için standart bir çerçeve sağlamaktadır. Pryluck’un etik açıdan problemli gördüğü konular özellikle yapıma katılanlar ve filmi yapan arasındaki ilişkiye temellenmektedir ve bu sorunlu alanlar yalnızca doğrudan sinemaya özgü değildir. Bu konular belgesele ilişkin yürütülen tartışmalarda sürekli gündemde bulunmaktadırlar [15].

Yürütülen etik tartışmaları hızla değişen medya ortamı da etkilemektedir. Yeni teknolojiler ve beraberinde getirdikleri gelişmeler (belgesel dramalar, reality TV gibi) yeni biçimlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu türde yapımlar bazı kuramcılara göre belgeselin ortadan kalkmasının önüne geçmektedir. Ancak diğer taraftan da belgesel türünün sınırlarına meydan okuduklarını da kabul etmek gerekmektedir. Bu programları yapanların bir kısmı kandırmacaya yaslandıkları, katılımcılarını etkiledikleri ve tehlikeye attıkları için itham edilmektedirler. Bu yeni biçimler filmin hedefi, filmi yapanın pozisyonu ve bu türdeki belgesel projelerinin etiği konusunda soruların sorulmasını teşvik etmektedir [3, 20, 15]. Kuramcıların belgesel yapımlarda etik üzerine gerçekleştirdikleri tartışmaları birkaç konu üzerinde odaklanmaktadır. Pryluck’un [13] detaylı bir şekilde ele aldığı bu konuları belgeselcinin yapımında ele aldığı kişilerle ilişkisi, temsil ve bilgilendirilmiş onam, yapıma ve seyirciye karşı duyulan sorumluluk çerçevesinde daha detaylı ele almak mümkündür.

(28)

u / 5 – 7 Kasım 2015

öznelerini riske atmaktan ya da öznelerin içinde bulunduğu durumu ilişkileri başlamadan öncekinden daha kötü bir pozisyona düşürmekten kaçındıklarını ifade etmektedir. Belgeselciler özneleriyle aralarındaki bu ilişkiyi profesyonel bir ilişkiden ziyade arkadaşlığa daha yakın olarak ifade etmektedirler. Bu ilişkinin doğası belgesel film yapımcısı ile haber muhabiri arasında büyük bir fark olduğunu da gözler önüne sermektedir. Muhabirler kaynaklarıyla saatler hatta dakikalar geçirmekteyken belgeselci için bu süre yıllara kadar uzayabilmektedir. Belgeselcilerin büyük bir bölümü yapımlarına katılan kişilerin üzerinde sahip oldukları gücün farkındadırlar. İçinde bulundukları ilişkinin belgeselciye yüklediği sorumluluk duygusu izleyicilerin yapımlarına katılan insanları nasıl görecekleri konusunda hazırlıklı olmaya ve gerekli durumlarda da onları korumaya yöneltmektedir. Kendilerini onların yerine koyarak yapımlarını izlemekte ve sonuç karşısında kendilerinden nefret edip etmeyeceklerini sorgulamaktadırlar [2].

Akademisyenlerden bazıları film yapımcılarının taşıdıkları en büyük etik sorumluluğun yapımlarına katılanlara karşı olan olduğunu belirtmektedir. Araştırmacıların bir kısmı da film yapımcısnın göz önünde bulundurması gerekenin yalnızca katılımcı olmadığına dikkatleri çekmektedir. Vurgu yaptıkları etik problemlerin çoğunun filmi yapan ile yapıma konu olan arasındaki ilişkiden ortaya çıkmasıdır. Filme konu olan insanlara nasıl davranılacağı, onların istismar edilmeleri ve gereksiz yere zarar görmelerinin önlenmesi konularının altı çizilmektedir [15].

Filmi yapan ve öznesi arasındaki ilişkide temsil konusuna vurgu yapılmaktadır. Winston [18] insanların mağdur olarak sunulmasının, durumlarında bir iyileşme sağlamak amacıyla yapıldığını düşünmektedir. Bunun belgeselin esası haline nasıl geldiğini ve 1930’larda Grierson tarafından desteklendiğini ele almaktadır. Bu türde uygulamaları kınayarak, sorunun temsilden kaynaklandığını belirtmektedir. Nichols [11] da temsilin dört modu olduğunu, her bir modun da kendine özgü etik problemlerinin olduğunu ifade etmektedir. Açıklayıcı modda, sese ilişkin etik problem bulunmaktadır. Metin nasıl konuşur, konuşulan (konu ya da katılan) için aynı zamanda seyirci için bu ne anlama gelmektedir gibi sorular gündeme gelmektedir. Gözlemsel modda, davetsiz olarak müdahale ve filme alınmaya ilişkin sorular yaygındır. Etkileşim modunda, katılımın limiti ve etkileşimli bir şekilde insanların dâhil edilmesine ilişkin yöntemler üzerinde durulmaktadır. Dönüşlü moddaki etik problemler insanların iki farklı şekilde temsili üzerine odaklanmaktadır: Bunlardan ilki filmin hikâyesinin bir parçası olarak diğeri de filmin yapısı içerisinde bir öğe olarak seyirci tarafından değerlendirilmek üzeredir. Nichols’un temsil konusunda ifade ettiği farklı modlar kuramcıların ele aldığı konulardan filmi yapanın amacı, yorum, filmi yapanın meşruluğu, mahremiyet, söylem, eser, gönüllülük, profesyonellik, eşitli/eşitsizlik, filmi yapanın ve katılanın gündemi ile örtüşmektedir [15].

Belgesel yapımlarda etik anlamda sorunlu konulardan bir diğeri de bilgilendirilmiş onamdır. Bilgilendirilmiş onam etikle ilgiliyken bir de salt yasal yönle ilişkili olan yayın izni konusu bulunmaktadır. Belgesel film yapanlar filme aldıklarından yayın izni almaktadırlar. Yayın izni belgeselciye karar almak konusunda tüm yetkiyi vermektedir. Şahısların haklarından caymalarıyla birlikte eser üzerindeki kontrolleri de ortadan kalkmaktadır. Ancak bu türde

(29)

u / 5 – 7 Kasım 2015

yönetmenlere dava açmışlardır [8].

Yayın izni bilgilendirilmiş onamın standartlarını karşılar yeterlikte değildir. Filme katılanların izninin alınması filmi yapanlara etik standartları sağlamaları fırsatını vermektedir ya da standartlara aykırı hareket edilmesi gibi bir durum ortaya çıkmaktadır. Bilgilendirilmiş onamın çıkış noktası medikal etik olup, hastanın (deneysel) tedavi, var olan riskler, beklenen sonuçlar konusunda tamamen bilgilendirilmesini içermektedir. Bu bilgilendirmeyi de hastanın baskıdan uzak bir biçimde tedaviyi kabul edip etmemesi takip etmektedir. Hastanın yerini filme katılanı, medikal doktorun yerine de filmi yapanı getirdiğimizde durum biraz daha karmaşık hal almaktadır. Belgesel yapımlarında katılanların rızasının alınması problematik bir konudur. Yapıma konu olanları tam olarak bilgilendirmek zaman isteyen, zorlayıcı olmayan bir atmosferde sorular sormayı ve karşılıklı tartışmayı içeren bir süreç olarak ifade edilmektedir. Film yapım süreci pek çok insan için kafa karıştırıcı, heyecan verici, tanıdık olmayan ve göz kamaştıran bir süreç olabilmektedir. Böyle bir sürece dâhil olmak konusunda rızanın alınmasında bazıları kendileri için risklerin var olmasını göz önünde bulundurarak vaz geçerken, bazıları ünlü olma potansiyeli ve film sayesinde hafızalara kazınmak gibi kazanımlar üzerine odaklanarak riskleri göz ardı edebilmektedir. Film yapımcısı için önemli olan konu etik açıdan problemleri en aza indirebilmek için zorlayıcı olmayan bir ortamda, filme katılma potansiyelindeki kişilere yeterli bilgi sağlayarak filme katılıp katılmama konusunda karar alabilmelerine yardımcı olmaktır [8; 15]

Belgesel filmlerdeki rızanın alınması konusu, diğer bilim dallarındaki bilgilendirilmiş onam standartlarını karşılayamamaktadır. Bunun nedeni film yapımındaki rızanın yasal olarak talep edilen “rıza”nın ötesine geçmesidir. Yasal bir terim olarak “rıza” kontrat sürecinin bir parçasıdır. Belgeselde rıza yasal olarak değerlendirildiğinde basit olarak kontratın bir biçimidir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken konu etik ve yasal mecburiyetlerinden birbirinden farklılık taşımasıdır. Rıza alınması durumunda bile filme katılan kişilerin zarar görme ihtimali bulunmaktadır. Zarar görme riskinin en aza indirilmesi, bu ihtimal film yapımı sürecinin tamamen dışında olsa bile, belgeselcinin sorumlulukları içerisinde değerlendirilmektedir. Belgesel filmi yapanın öznesiyle arasında uzun zamana dayanan derin ilişki göz önünde bulundurulduğunda bunun insani bir sorumluluk olarak da ortaya çıktığı görülmektedir [8, 15].

Bilgilendirilmiş onam, belgesel yapım sürecinde bir zorunluluk olarak değerlendirilmekle birlikte, pek çok araştırmacı, potansiyel katılımcıları belgesel yapım sürecine katılmanın getirebileceği riskler konusunda tam olarak bilgilendirmenin mümkün olmadığını ifade etmektedir. Ayrıca bilgilendirilmiş onamın ifade özgürlüğüne aykırı olduğunu belirtenler de bulunmaktadır. Bu konuda ortak bir şekilde hareket etmeyi sağlayacak protkollerin olmaması da bilgilendirilmiş onam konusundaki sıkıntıların içerisinde yer almaktadır.

Belgeselcinin Yapıma ve Seyircisine Karşı Taşıdığı Sorumluluk

(30)

u / 5 – 7 Kasım 2015

sahip olduğu etik sorumluluğun yanı sıra yapımlarına ilişkin taşıdıkları sorumluluğu da içermektedir. Ancak Gilbert gibi araştırmacılar belgeselcilerin bu sorumluluğuna ilişkin, yapıma ait bütün planların detaylı olarak paylaşmanın riskleri de beraberinde getirdiğini vurgulamaktadır. Çok fazla detayın paylaşılması yapım açısından sakıncalı olabilmektedir. Ayrıca belgeselcinin, yapım amaçlarını gerçekleştirmek konusundaki kararlılığı, mesleğinin standartlarına karşı göstermesi gereken hassasiyeti ve yapımı destekleyen finansçılarına karşı sorumluluğu dengelemesi gerekmektedir. Yapıma katılanlara karşı duyulan sorumluluk, belgeselcinin işine karşı duyduğu sorumluluklarıyla çatışabilmektedir [15].

Belgesel film yapan kişinin seyircisine karşı duyduğu sorumluluk konusunda üzerinde durulan, izleyicinin pozisyonu ve film yapımcısının yapımında gerçeği anlattığına ilişkin duyulan güvendir. Belgesel filmin geleneksel gerçeklik iddiası aslında belgesel yapımları tür olarak tanımlarken merkezi bir role sahiptir. Belgesel filmlerin gerçeği anlattığına ilişkin iddiası fotoğrafik görüntülere yaslanmasından kaynaklanmaktadır. Fotoğraf kamerasının önündeki cisimleri olduğu gibi kayıt etmesi ve daha sonrasında da film kamerasının hareket eden görüntüler konusunda önünde akan hayatı olduğu şekliyle kayıt etme özelliği, görüntülerin yalan söylemeyeceğine ilişkin fikrin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Filmi yapanların sanatsal yaklaşımları ve gerçekliğin anlatıya dönüştürülüp aktarılması bile bu bakış açısını değiştirmemiştir. Fotoğrafik görüntülerin sahip olduğu bu statü dolasıyla belgesel görüntüler, gerçekliğin görüntüleri olarak belgesel geleneğini ortaya çıkartmışlardır. Film yapım tekniklerindeki yeni ekipmanlar mobiliteyi arttırmış ve bu durum da gerçeklik iddialarını pekiştirmiştir. Televizyon türlerindeki artış da gazeteciliğe artan bir şekilde odaklanmayı beraberinde getirmiştir ve gerçeklik iddiasının önemi artmıştır. İnsanların fotoğraf ve ev videolarıyla olan deneyimlerinde yaşanan artışla birlikte gerçeklik beklentisi daha da güçlenmiştir [18].

Dijitalleşmenin görüntülerin manipülasyonu açısından olasılıkları arttırmasına rağmen, gerçeklik iddiaları hayatta kalmayı başarmıştır. Araştırmacıların ifade ettiği, gerçekliğin belgeseller tarafından garantilenemeyeceği, bu iddiaların izleyici kitlesi tarafından sorgulanması gerektiğidir. İzleyenlerin izledikleri yapımların belgesel olarak nitelenip nitelenmeyeceğine karar vermesi gerekmektedir. Bu konuda izleyicilerin haklarını aramaları da ifade edilen konular içerisinde yer almaktadır. Belgesel yapımlar tarafından zarara uğradığını düşünenlerin yasalar tarafından korunması gerektiği belirtilmektedir. İzleyicilerin bilgili olmaları durumunda etik dışı olan davranışların kolay kolay bundan sıyrılamayacağı ifade edilmektedir [15].

SONUÇ

Belgesel yapımlar görüntülerin yalan söylemeyeceği görüşünden ve sinema tarihindeki iki farklı eğilimden (kurmaca ve kurmaca olmayan yapımlar) yola çıkarak gerçekliğe ilişkin taşıdıkları sorumlulukla dikkatleri çekmektedirler. Yapımlarda işlenen konuların çeşitliliği ve bunların sunumlarında yönetmenlerin sahip olduğu farklı yaklaşımlar belgesel sinema alanını zenginleştirmektedir. Bu alandaki yapımların taşıdıkları özellikler ve genel olarak sahip oldukları ilkeler konusunda araştırmacıların birbirlerinden farklı yaklaşımları bulunmaktadır.

(31)

u / 5 – 7 Kasım 2015

katılanlarla arasındaki ilişkiler, temsil konusu, bilgilendirilmiş onam, yapıma karşı taşıdığı sorumluluk, belgeselin gerçekliği konusundaki tartışmalar ve izleyiciye karşı duyulan sorumluluk. Bu konuların çerçevesinde alandaki pratik olarak gerçekleştirilen uygulamaların amprik olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Belgeselciler aynı etik sorunlarla aynı koşullar altında farklı şekillerde başa çıkabilmektedirler. Bunun nedeni içlerinde bulundukları durumlara ilişkin karar almalarında farklı prensiplerin onları yönlendirmesidir.

Belgesel film alanına ilişkin ele alınacak daha fazla uygulama belgesel film yapım aşamalarında hangi etik teorilerin uygulandığına ilişkin yararlı bilgiler sağlamaktadır. Bu sayede de belgesel filmcilerin hangi şartlar altında nasıl ve neden hareket ettiğini anlamak mümkün olmaktadır. Bu seçimlerin etik açıdan uygun hale getirilmesi için yapılması gerekenlere ilişkin tartışmaların taşıdığı önem ortadadır.

Belgesel film televizyonda, festivallerde ve sinemalarda giderek daha popüler bir tür haline gelirken, kendi içinde yeni biçimler deneyen teknolojinin sağladığı olanaklar ile evrim geçiren bir yapıya bürünmüştür. Bu yapıda içinde yaşadığımız ve karmaşık ilişkiler ağlarının olduğu dünyaya ilişkin çokça tartışılan gerçekliğin temsiliyetinde araya anlatım dolayımını ve hikâyelerin inşaası sokulmaktadır. Belgesel film yapım sürecinde etiğe ilişkin yürütülen tartışmalar, alanın çok katmanlılığını ortaya sermenin yanı sıra farklı perspektiflerin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Özellikle alandaki yapımları göz önünde bulunduran, pratikten yola çıkan ve onlar tarafından yönlendirilen çalışmalar etik tartışmalarına yeni boyutlar kazandıracak niteliktedir.

KAYNAKÇA

1. P. Aufderheide, J. Peter ve C. Mridu. Honest Truths Documentary Filmmakers on Ethical Challenges in their Work Washington, DC. Center for Social Media, School of Communication, American University, 2009.

2. P. Aufderheide. Perceived ethical conflicts in US documentary filmmaking: a field report, New Review of Film and Television Studies, 10:3, 2012 362-386

3. W. Booth. Reality is only an illusion, writers say. Hollywood scribes want a cut of not-so-unscripted series. Washington Post, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A53032-2004Aug9.html

4. S. L. Borden, Sandra. Journalism as practice, Aldershot, UK: Ashgate Press, 2007. 5. K. Donovan. The ethical stance and its representation in the expressive techniques of

documentary filming: a case study of Tagged, New Review of Film and Television Studies, 10:3, 2012, 344-361.

(32)

u / 5 – 7 Kasım 2015

9. D. MacDougall1998 Transcultural Cinema. Princeton, NJ: Princeton University Press.

10. K. Nash, Kate. Documentary-for-the-Other: Relationships, Ethics and (Observational) Documentary, Journal of Mass Media Ethics: Exploring Questions of Media Morality, 26:3, 2011, 224-239 .

11. B. Nichols. Representing Reality. Bloomington: Indiana University Press.

12. B. Nichols. Introduction to Documentary, Indianapolis: Indiana University Press, 2010.

13. C. Pryluck. Ultimately we are all outsiders: The ethics of documentary filming. In A. Rosenthal (Ed.), New challenges for documentary (pp. 255–268). Berkeley: University of California Press.

14. J. Ruby. The ethics of imagemaking; or, ‘‘They’re going to put me in the movies. They’re going to make a big star out of me . . . ’’. In A. Rosenthal (Ed.), New challenges for documentary 1988, (pp. 307–318). Berkeley: University of California Press.

15. W. Sanders. Documentary Filmmaking and Ethics: Concepts, 2010. Responsibilities, and the Need for Empirical Research, Mass Communication and Society, 13:5, 1998, 528-553. Tobias C.A: M.W Production Studio.

16. L. Spence, N. Louise. Crafting Truth: Documentary Form and Meaning, New Jersey: Rutgers University Press.

17. Webster, Nicholas. “A Passion for Truth,” The Search for Reality. Ed.: Michael. 2000. 18. B. Winston. Lies, damn lies and documentary. London: The British Film Institute. 19. R. Wolf. The Writer and the Screen. New York: Morrow Quill Paperbacks, 1974. 20. E. Wyatt, Edward. On ‘The Biggest Loser,’ health can take back seat. New York

Referanslar

Benzer Belgeler

Abstract: In this article, BRK-Algebras presents the idea of hyper structure and some related properties are discussed.. Furthermore the concept of homomorphism is generalised to

Bu sadece kahve muhabbeti değildir, kahveye gelenlerin fincanlanndaki telvelerinden de; beyinleri, ruhlan, hasılı bütün kişilikleri okunur. 'Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu',

Nitekim, bir yapıtında, «önyargılar bizi yanılmalara götüren, gerçeği olduğu gibi görmekten alako- yan hayaletlerdir» (Sosyal Bi­ limlerde Araştırma ve

Figure 1 An ancient catapult Page 2 Figure 2 A simple catapult Page 3 Figure 3 Projectile motion Page 4 Figure 4 Materials used for building up the catapult Page 6

Web kamerasının lüksmetre olarak kullanıldığı diğer bir çalışmada da yine görüntü işleme ile web kamerası tarafından elde edilen görüntüler üzerinden

Bu çal mada mikrohibrit dolduruluculu bir kompozit rezinin (Clearfil AP-X, Kuraray Co, Ltd, Japan) ayn materyalle onar m yap l rken restorasyon maddelerinin

–Belgesel fotoğraf yaklaşımının temel amacı toplumsal olaylara tanıklık etmektir / Toplumsal belgesel fotoğraflar salt tanıklık etmekle kalmaz, toplumsal değişmeyi

• Belgesel fotoğrafın esas amacı olan, tanık olma ve mesaj iletme kaygısı toplumsal belgeci fotoğrafta daha güçlüdür.. • Toplumsal belgeci fotoğraf tanıklık ve