A. U. Ver. Fak. Derg.
34 (3): 470-485, 1987
DEGİŞİK SÜRE VE ISILARDA ÇÖZÜLMÜŞ DONMUŞ AYGIR SPERMASININ
BAŞUCA SPERMATOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR
Nafiz YUrdaydıni Werner Pohl2
Der Einflu8 versehiedener Auftauteınperaturen bzw.-zeiten auf die Qualitat von Tiefgefriersaınen des Hengstes
Zusammenfassung: In dieser Arbei! werden die Auswirkungen von versehiedener Au rlaZlvariantcn au
r
Tiifgefriersamen untenııeht. Aus insgesamt 30 Ejakulaten von 6 Hlarmblutlzeııgsten dcr Bundesanstalt für Pj'erde;:,ucfıt Stadl-Paura wurden 300 Sameııportionen fiir die Clltenuehungen her'Jııge<.o-gen.Naeh dcr ersten Beurteilung von Volumen, Farbe und Fremdbeimengun-gen wul'de das l!-)akulat dureh ,Hehrsehiehtige Ca::.elaFremdbeimengun-genJillriel't und vol'lzaıı-denes Sekrekt der Samenblasendrüsen weitgehelZd enifemt.
Fül' die Tidgifl'ienıııg wurde Laktose-Merek-Eidotter-Clyeerin Verdiin-nemıediltm verwendet. Die Ejakulate wul'den nieM ;:,entl'ijiıgiert, jeweils 1i'Jeh der Verdümıung wul'de neuerlieh der Pıw:.entsat;:, vorwartsbeweglieher Spamien dureh Sehatzung im Mikroskop beıırleilt, die ansehliepeııde Portionierung erfolgte in Makropailletten (Makro!iib) Naeh 20 minutiger Lagerung bei Raumtem-peratür wurden die Pailletten horzoııtal ünbel' Stiekstoffdampf 20 jHinuten eingefroren, anselzlissend eıfolgte die Sturzkühlung in ffiissigell Stiekstoff au:!
- 196 Cmd Celsius.
Fül' das Auftauen der Pailletten im Wasserbad weııdeten wir folgende Verfahreıı an 1. 30sek. bei 40, 45, 50 Ilnd55 Cmd,. 2. :l5sek. bei40, 45, 50 uııd 55 Cmd,. 3. 40 sek. bei 40, 45, 50 und 55 Cmd Celsius.
Der durehscfınittlielze Pl'o;:,entsatz ıwwartsbewegliehel' Spamien wul'de flir die Auftauvariante 1. 26.40, 42.80, 41 .00 und 30.80
%;
2. 25.60,29.81,45.00 und :l0.38
%;
3. 30.20, 35.80, 19.00 und 39.40%;
Jestgestellt.
i Yrd. Doç. Dr., A.Ü. Veteriner Fakü1ıcsi, Reprodüksiyon ve Sun'i Tohumlama Bi.
lim Dalı, Ankara.
DI'/" Antci! toter .':l/Jtımieız betmg fiir die Aı!ftaıwaıiante i.:>1.80, 37.80, 37.00 U/id 32.28
%;
2.48.50,4] .50,35.50 und 39.80%;
3.46.94,39.92, 34.22 und 36.00
%.
Der Prozentsatz moıphologisclı abweichender Formen wurden für die Auftallvariante I. 40.88, 30.68, 34.68 und 36.92
%;
2. 32.86, 28.05, 23.88 und 30.00%;
3. 42. 18, 32. 76, 25.52 und 35.98%
festgestellt.Özet: Bu çalışmada, Stadl-Paura ~;.gır deposundaki G Sıcak Kanlı trygırın 30 ejekülatlila ait donmuş spemıalaıından 300 makrotüp değişik çiJ"zme süre ue wda [fiziilerck spermatolojik ö'zellikleri inceımmiştir.
Alınan qjekülatlar, jell kısmı ayılıp ilk değerlendirmesi ]!apıldıktan son-ra, santrifüje edilmeden Lrtktoz-lvferck-Yumurta Sansı-Cliserin sulandıncısı ile sulandırılıp makrotlifılere çekilmiştir. M ahotiifılerde oda sıcaklığında 20 dakika bekletilen spermalar, swı azot buharlnda dondurularak .- 196 oC de swı azot içinde depo edilmiştir.
J)omnu~ sjıermalar, Sıl bal1Josunda I. 30 sanb'ede 40, 4.5, 50 üe 55 oC; 2. 35 saniYede 40, 45, 50 ve 55 oC; 3. 40 saniyede 40, 45, 50 ve 55 oC Iniııde çüzülmüştür.
Bu spermaların, çozum sonu toplam ortalama slJcrmatazoon motilitesi (tek )'ihzlü hareket eden spennatozoonlarııı )lüzdesi) 1, 2 ve 3. çözme süre ve ısı/arı için sıras£vle,
%
26.40, 42.80, 41.00 ve 30.80; 25.60, 29.81, 45.00 ve 30.38; 30.20, 35.80, 49.00 ve 39.40 olarak saptanmıştır.Toplam ortalama ölü spermq.to.~oonoranlan (<;0) ise, ], 2 u: 3. çözme süre ve ısı/arı için sırasÜ'le, 51 .80, 37.80, 37.00 ve 42.28; 4-8.50, 41.50, 35.50 ve 39.80; 46.94-, 39.92, 34.22 ı'e 36.00 ol'1rak bulunmuştur.
Çözülen bu spernı2lann, toplam ortalama anormal .lpermatozool1 oran-ları (%) da, I, 2 ve 3. çöO;:.mesüre ve ısılan için sl1"!lsiyle, 40.88, 30.68, 34.68 ve 36.92; 32.86, 28.0.1, 23.88 ve 30.00; 42. 18, 32.76, 25.52 ve 35.98 olarak elde rdilmiştir.
Giriş
Aygır spcrmasınında uzun çalışmalar sonucu değişik sulandırı-cılarla sulandırılarak boğa sperması gibi dondurulabileceği ve bu sper-malarla yapıları tohumlarnalardan normal bir dölverimi alınabile-ceği bir çok araştırıcı tarafından orta)'a konmu~tur (2,4,6, 7, II, 12,
Değişik Süre Ye IsıIarda Çözülmüş Donmuş Aygır Sperması 'ISI
Aygır spermasını pelict yöntemiyle donduran Klug ve ark. (8) bu spermaların çözüm sonu motilite oranını
%
40; Bader ve Mahler (3)%
50; Krause ve GrO\'c (ıo) ise,%
50-70 olarak elde etmişlerdir. l'\ishikawa ve ark. (13) payet yöntemiyle dondurukları aygırspermalarının çözüm sonu motilite oranını
%
80; Kozandağı veİşler (9) de, aynı yöntemle dondurdukları aygır spermasının çözüm sonu motilite oranını
%
40 olarak saptamışlardır.Öteyandan, aygır spermasmı plastik' tüplerde donduran Aliev
(I) çözüm sonu spermatozoon motiIite oranını
%
50; spermaları mak-roWpde donduran Oliveira (I 4)%
45 olarak elde etmi~lerdir.Braun ve ark. (5) Sıcak Kanh (Warmblut) ve Arap aygırlarınm
spermalarını makrotüplerde dondurup 45 saniye süreyle 50 GC de
çözerek çözüm sonu motilite oranlarını sırasiyle
%
55 ve 33; Sevinç ve ark. (I 9) ise, Safkan Arap ve Haflinger aygırIarının spermalarını makrotüpde dondurup, 40 saniye süreyle 50 oC de çözerek, sperma-tozoon motilite oranlarını sırasiyle,%
47.58 ve 49.99 olarak bul-muşlardı!'. Yurdaydın ve ark. (21) da, Haflinger ve ]\;"onius ırkındanaygırIarın spermalarını makrotüpde dondurup, 30 saniye süreyk
45 oC de çözerek bu spermaların çözüm sonu spermatozoon motilite oranlarını sırasiyle
%
26.80, 33. 70 ve 45.40 olarak saptanmışlardır.Bu çalışma, gelecekte tohumlamada sürekli bir biçimde kullanı-lacak ve dölverimini büyük ölçüde etkileyecek olan donnıuş aygır sper-masmın, spermatozoon motilite ve anormal spermatozoon oranlarının hangi çözme süre ve ısısında daha iyi olduğunu ortaya koymak ama-ciyle yapılmıştı!'.
Materyal ve Metot
Araştırmada materyalolarak Avusturya'nın Stadl-Paura aygır
deposundaki 6 Sıcak Kanlı (Warmblut) aygırdan sun'i vajen
yön-temiyle alman toplam 30 ejekülat sperma kullanıldı.
Alman ejekülatların başlıca spermatolojik özellikleri saptandık-tan sonra, santrifüje edilmeden Laktoz-Merck- Yumurta Sarısı-Gli-serin sulandırıcısı ile i/3 oranında sulandırılarak 4 cm3 hacmindeki
makrotüplere dolduruldu. Daha sonra, bu spermalar oda sıcaklığında 20 dakika tutulduktan sonra, sıvı azot buharında dondurulup, -196 oC de sıvı azot içinde depo edilmiştir.
"
V 51. GO r.lO~
O 19.50 ~S ~ U 28.90 ,<; - ---Pa Nativ Ejekülat 2.'i.40 27.80Donmuş Spermayı çözme süre ve lSIS1
30" 30"
i
30" 3C" 3-" 3:-," 35"
i
3.,)"i
40" 40" 40" 40" .:ı400e 4::i°e 500e 55cC 40ce 4.'i°e 50ne 55°C 40°(; 4.'i°(; 500e ~,.)oC ___ O
-.- --._----. --- _...•
__
.._----_._. --- -----------1--- ------ ----- - -----2G.40 42.80 41.00 30.80 2~).GO 29.81 45.00 30.38 30.20 35.80 4':l.ôO 39.40 IG.OO 12.20 14.00 17.80 IG.OO i 13. :)1 11.87 IG.90 113.20 IG.OO 13.40 Hi.20 57./l0 45.00 45.00 .'ii.40 513.40 :,6.G8 43.13 .'i2.72 .'i1.GO 18.:W 37.00 44.40
---- -- -- --- - --- ---- ---- --- ---- - - -- --- - ---.- ._--._-"- --"._".'.
~)I.BO 37.80 37.00 42.28 48. ~,O 41.:-)0 3.).:,0 39.80 41i.94 39.92
i
34.22 3G.00 ---'---1---
._--- "--- -.-.---- .- -.-. ___ o'. -___ o - -'"0 ---- --- -._-- .0__• --40.88 30.68 34.68 3G.92 32.11G 211.05 23.88 30.00 42.18 37.7G 25.52 35.98i
i
i
z
> :!:lo N-<
C ;:ı::lcı
> -< t:ı ZV Tck yönlü hareket eden spermatozoon oranı O Kendi etrafında dönen spermatozoon oranı U Hareketsiz spermatozoon oranı
Değişik Süre Ye Isıiarda Çözülmüş Donmuş Aygır Sperması 483
Bu spermalardan, 1.30 saniyede 40, 45, 50 ve 55 oC; 2.35 sani-yede 40, 45, 50 ve 55 oC ve 3.40 sanisani-yede 40, 45, 50 ve 55 oC lerinde, her çözme süre ve ıSısı için 25'er olmak üzere toplam 300 makrotüp
su banyosunda çözülerek, donmu} spermaların çözüm sonu başlıca
spermatolojik özellikleri (spermatozoon motilitesi, ölü spermatozoon oranı ve anormal spermatozoon oranı) saptanmıştır.
Bulgular
Stadl-Paura aygır deposundaki 6 Sıcak Kanlı (Warmblut)
ay-gırın değişik süre ve ısıda çözülen donmuş spermalarından ortalama olarak elde edilen başlıca spermatolojik özellikleri Tablo 1 de veril-miştir.
Tablodan da izlenebileceği gibi, bu aygırların çözüm sonu sper-matozoon motilite oranı (%), ölü spermatozoon oranı (%) ve anor-mal spermatozoon oranları (%) sırasiyle, 1.30 saniye 40 oC de 26.40,
51.80 ve 40.88,45 oC de 42.80,37.80 ve 30.68, 50 oC de 41.00, 37.00 ve 34.68,55 oC de 30.80, 42.28 ve 36.92; 2.35 saniye 40 oC de 25.60, 48.50 ve 32.86, 45 oC de 29.81, 4i.50 ve 28.05, 50 oC de 45.00,35.50 ve 23.88,55 oC de 30.38,39.80 ve 30.00; 3.40 saniye 40 oC de 30.20, 46.94 ve 42.18,45 oC de 35.80, 39.92 ve 32.76, 50 oC de 49.60, 34'.22 ve 25.52, 55 oC de 39.40, 36.00 ve 35.98 ol-muştur. Tartışma ve Sonuç
Araştırmada kullanılan 6 Sıcak Kanlı aygırın donmuş
sperma-larının çözüm sonu spermatolojik özellikleri, çözme ısı ve süresine göre farklılık göstermektedir. Özellikle, spermatozoon motilite oranı ilc anormal spermatozoon oranları birbirinden çok değişik bulunmuş-tur.
Bu farklılıklar, çözme ısı ve süresinin spermatozoonlar üzerine olan etkisinden kaynaklanmış olabilir.
Bu çahşmada, çözüm sonu en yüksek spermatozoon motilite oranı
(%
49.60) ve en düşük ölü spermatozoon oranı(%
34.22) 40 saniye50 oC de, en düşük anormal spermatozoon oranı (% 23.88) da, 35
saniye 50 oC de çözülen spermalardan elde edilmiştir.
Bu değerler, Aliev (1) in
%
50; Bader ve Mahler (3) in%
50; Oliveira (14) nın%
45; Sevinç ve ark. (19) nın%
47.58 ve%
49.99,Yurdaydın ve ark. (21) nın da,
%
54.85, 16.50 ve 47.50 olarak elde ettikleri çözüm sonu motilite oranlarına benzerlik göstermektedir.Çalışmada saptanan en düşük anormal fpermatozoon oranı
(%
23.88) ise, Yurdaydın ve ark. (21) nın%
26.80, 33.70 ve 45.50olarak buldukları çözüm sonu anormal spermatozoon oranlarından
düşüktür. .
\
Söz konusu farklılık, araştırmada kullanılan aygırların değişik ırktan olmaları yanında, donmuş spermayı çözme ısı ve sürelerininde farklı olmasından ileri gelmiş olabilir.
Öteyandan, bu araştırmada elde edilen değerler, çözme ısı ve süresine göre kimi araştırıcıların (I, 3, 10, i3) değerlerinden düşük; kimi araştırıcıların (5, 8, 9) değerlerinden ise yüksektir.
Elde edilen bu sonuçların gerek kendi aralarında, gerekse lite-ratür verileriyle yapılan kaqllaştırmaJarda farklı bulunması özellikle
aygır spermasını dondurma teknik ve yüntemleriyle, donmuş
sper-mayı çözme ısı ve süresinin de değişik olmasından ileri gelebileceği gibi, kullanılan aygırların farklı ve sperma ~ulandırıcılarınında deği-şik olmasından olabilir.
Bu çalışma sonuçları, bir çok araştırıcınında (2, 5, 6, 7, i i, 12, 15, 16, 17, 18, 20, 22) belirttiği gibi, aygır spermasının başariyle don-durulabileceğini göstermesi yanında, sun'i tohumlamada kullanılacak donmuş aygır spermasınd<ı.n normal bir dölverimi alabilmek için, to-humlama zamanının tesbitiyle birlikte, bu spermaların spermatolojik özelliklerinin en iyi olduğu çözmc ısı ve süresinde çözülmesinin de çok önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
Kaynaklar
I. Aliev, A.(1975).An improved lechnique oj semenjreeziııg. Anim. Brecd. Abstr., 44: 180. 2. Bader, IL (1970). Weilere Erfahrungen über die Tiefgefrimmg voll Hengeslspemıa.
Zuchthy-gicne., 5: 87.
3. Bader, H. und Mah1er, R. (1968). Tiejgefrier - mU/ BesamUlıgsversuche mil Herıgslspernıa
ımler Amuıu/ımg des Pellelverfahrens. Zuchyhygiene., 3: 6-13.
4. Banker, C.A. and Gandier, J.C.C. (19:;7).Pfegııııı:ryiııa maıe resu/ıingjromjio::cıı
epi-diifymal spermalozoa. Can. J. Comp. Med., 21: 47-51.
5. Braun, J., Wolpert, E. und Leidl, W. (198G).Die Besclıajjenlıeiı vOII Hengslejalkıdaletı
ausserhalb der Paarungssaison und deren Einjluss aıif die TG-Koııseıvierung. Pferdeheilkunde.,
Değişik Süre Ye IsıIarda Çözülmüş Donmuş Aygır Sperması 485
G. Busch, W., Löh1e, K. und Peter, W. (1983). Künstliche Besamung bei Nutrtieren. VEE Gustav Fischer Verlag Jcna., DDR.
7. Hess, R., Schiirer, W., Schnıidt, D. und Baunı, W. (1968). VerSlu:hezıır Pelletierung
von Hengstsperma. Fortp1f. Bes. U. Aufz. dcr Haust., 4: 207-214
8. KIug, E., GÜDzel, A.R., Merkt, H. Und Krause, D. (1977a). Untersıu:hımgen von
Hengs-ten von zum Einsatz in der instrumentelleıı Samenüberlragung mit Tiefgefriersperma. Dtsch.
ticrarzt!. Wochcnschr., 84: 236-238.
9. Kozandağı, M. ve İşler, M. (1981). Türkiye'de aygıT spermasının sıvı azotta dondurulması
olanakları. Lalalıan Zootekni Araştırma Enstitüsü Dergisi., Cilt_XX1: 3--4
10. Krause, D. und Grove, D. (1967). Deep freezing of jackass and sta/lion semen in
concem-rated Iıellel form. J. Reprod. Ferti!., 14: 139-141.
11. Martin, J.C. und Klug, E. (1979). Zur Samenübertragung beim Pferd-Spermakonseruierung
in Kuııststoffröhrchen. Prakt. Tierarzl., 3: 196-204.
12. Merkt, H. und Krause, D. (1966). Tiefgefrierspermaversuche mit Equidensperma unter
Anwendung des sog. Pellet-Verfahrens. Dtsch. ticrarzt!. Wochenschr. ,73: 267-268.
13. Nishikawa, Y., Waide, Y. and Shinoıniya, S. (1968). Sıudies on deep freezing of horse
spermatozoa. YI. İnternal. Kongr. Tier. Fortpf!. Haustierbes., Paris II: 1589-1590.
14. Oliveira, M.A.L. (1982). Einfluss verschiedener Aıifbeereitungsuerfahren auf Motititat und
Akrosinakıivitaı in der Thermoresistenzprüfung und aıif das Befruchtungsergebnis von
tiefgefro-renem Pferdesamen. Hannover Ticrarzt!. Hochsehu1e., Dissertation.
15. Pitra, Ch., Schafer, W. und Jewgenow, K. (1985). Quamiıtitiue Bestimmung der Bej-rıu:htımgsfahigkeiı von ıiefgefrorenem Hengstsperma mit dem Hamsler - Oo<,ytenpenetraıion Test.
Mh. - Vel. Med., 40: 235-237.
Hi. Polge, C. and Minotakis, C. (1964). Deepfreezing ofjackass and stallion semen. V. tnter~
nat. Kongr. Ticr. Fortpfl. Haustierbes., Trento i: 545-552.
17. Roy, A. (1951). Slorage ofboar and stallion spermatozoa in glycine-egg-yolk Medium. Vet. Ree., 67: 330.
18. Schörner, G. und Leeb, M. (1977). Zur Tiefgefrierkonservierung von Hengstsamen. Wien
tierartzI. Monatsschr., 64: 91-93.
19. Sevinç, A., Yurdaydın, N. ve Tekin, N. (1984). Karacabey Harası Safkan Arap ve
Haf-linger Aygırlarından alınan sermaların dondurulması ve Haflinger kısraklarından elde edilen
dölverimi. A.Ü. Vet. Fak. Dcrg., 31 (2): 304-315.
20. Szunıowski, M.P. (1954). Essais tU cO/ıgelation du spemıa de cheual. Anim. Breed. Abstr., 23: 124.
2 I. Yurdaydın, N., Sevinç, A. ve W1adar, W. (1986). Degişik ırklan aygırların spermalannın
dondurulması üzerinde araştırmalar. A.Ü. Vet. Fak. Dcrg., 32 (3): 446--455.
22. Zınurin, L. (1959). The Starage of slallion seme:! by freezing. Anim. Breed. Abstr., 27 (1960): 282.
