ARAPÇA CÜMLE TAHLİLİNDE DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
Points To Take Into Consıderation In Sentence Analysis
S elm an Y E Ş İL *
ÖZET
Arap dilindeki ifade zenginliği tartışılmaz bir konudur. Bu dilin son vahiy dili
olması da bunu tescillemiştir. Ancak bu zenginlik bazen cümlelerde asıl amacın
anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Arap dilinde asıl anlamın anlaşılması ve her kelimenin
cümle içerisinde yüklenmiş olduğu misyonunun bilinmesi için devreye cümle tahlili
girmektedir. Cümle tahlili ile muhatabın asıl amacı kavrayıp kavramadığı da ortaya
çıkmaktadır.
Cümle tahlilinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus öncelikle bir bütün
olarak cümlenin ve cümlede geçen kelimelerin anlamını bilmektir. Diğer bir husus da
cümlede geçen öğelerin cümledeki konumu itibarı ile hak ettiği i ’râbı gösterecek
isimlendirmelerle bunu açıkça ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler: Cümle tahlili, i ’râb, tahlil, Arap dili
A B S T R A C T
Richness o f expression in Arabic language is an indisputable fact. The fact
that this language is the language o f the final revelation has registered it too. However,
this wealth sometimes makes it difficult to understand the main objective o f sentences.
In Arabic, to understand the real meaning and to know the mission o f each word
undertaken in the sentence, sentence analysis comes into play. Whether the addressee
has comprehend the main purpose revives by the analysis o f the sentence occurs.
The chief point in sentence analysis is first o f all to know the meaning o f the
sentence as a whole and that o f the words in the sentence. Another issue is revealing
this by the undertaken denominations that will indicate the elements o f the sentence as
their role in the sentence.
Keywords: Sentence analysis, analysis, and the Arabic language
GİRİŞ
A ra p d ili ço k g e n iş b ir ifad e ta rz ın a sah ip b ir d il o lm a k la b irlik te k a rm a şık b ir y a p ıy a d a sah ip tir. B u d ilin k u lla n ıc ıla rı e sk id e n b eri k ısa c a
* Arş. Gör. Bingöl Üniversitesi Doğu Dilleri Ana Bilim Dalı Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü.
147
kusursuz ifade sanatı
o lara k ta n ım la y a b ile c e ğ im iz fe sa h a t v e b e la g a te d ü şk ü n id iler. B u d il, K u r ’ân-ı K e rîm ’in A ra p ç a n az il o lm a sıy la d a h a g e n iş b ir a la n a y ay ılm ış ve d a h a ço k ö n em sen m iştir. B u çerçe v ed e h ila fe t d ö n e m in d e n itib a ren dili k o ru m a k iç in b ir ta k ım ç a b a la r b aşlam ıştır. G e çen h e r g ü n b u ç a b ay ı d a h a g erek li k ılm ış v e k e n d isin i b u h iz m e te v a k fe d e n in san ları o rta y a çık arm ıştır. İlk b a şla rd a K u r’ân ilim leri çe rçe v esin d e b a şla y a n b u ç a lışm a la r z a m a n la b a ğ ım sız ilim h alin e g elm iştir. B u ilim d alı d a h a so n ra‘İlmu ’n-Nahv’
n a h iv ilm i o lara k isim len d irilm iş, b a ş ta B a sra ve K ü fe o lm a k ü ze re çeşitli ek o llere ayrılm ıştır.D in i h ü v iy ete sah ip b u dil, u z u n za m a n g e ç m e sin e ra ğ m e n ö n em in i k a y b e tm e k b ir y a n a h e r g e ç e n g ü n d a h a d a ö n em arz etm iştir. A ra p ç a eğ itim ö ğ re tim i e sk id e n o ld u ğ u g ib i g ü n ü m ü zd e de çeşitli k u ru m la rla sü rd ü rü lm ek te d ir. A n c a k ö ğ re tic i/ö ğ re n ci y a d a d a h a g e n iş b ir ifad e ile alıcı ve v eric i arasın d ak i ile tişim in isten d iğ i şek ild e olu p o lm a d ığ ın ın b ir n ev i sağ lam ası say ılan cü m le ta h lili, h a k ettiğ i ö n em i g ö rm e m e k te d ir. B u ö n em li k o n u y u ele alıp ilg ililerin e b ir b ü tü n lü k içerisin d e su n m a a rz u su b izi b ö y le b ir ç a lışm a y a sev k etm iştir.
I. İ ’RAB ÇEŞİTLERİ ve YERLERİ
A ra p ç a d a cü m ley i o lu ştu ra n u n s u r ‘k e lim e ’dir. ‘K e lim e ’yi k ıs a c a şöyle ta n ım la y a b iliriz ; ^ j- â £ ^ j k^Kll
Kelime, bir anlam ifade eden sözdür. 1
H e r n e k a d a r k e lim e n in k e n d in e a it b ir an lam ı o ls a d a k a s te d ile n g e rç e k an lam ı a n c ak cü m le içerisin d e an laşılır. K e lim e le r cü m le içerisin d e a n a u n s u r o lan m ü sn e d /m ü sn e d ü n ile y h(yüklem/özne)
o la ra k k u lla n ıld ık la rı g ib i, m u h atab ı d a h a fa z la b ilg ile n d irm e k a m a c ıy la ta m a m la y ıc ı ö ğe o la ra k d a k u llan ılm a k ta d ır. A ra p ç a d a cü m ley i o lu ştu ran k elim e isim , fiil v e h a r f o lm ak ü ze re ü ç k ısm a ay rılır.2 B u n la r içerisin d e te k b a ş ın a cü m ley i o rta y a k o y a b ile c e k y e terliliğ e sah ip olan, isim d ir.3 A ra p ç a d a cü m led e g e ç e n k e lim e le rin cü m le içerisin d e k i k o n u m u , k e lim e n in s o n u n d a o rta y a çık an ve i ’râ b 4 o la ra k isim le n d irile n o lg u ile 11 Cemâluddîn ‘Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. ‘Abdillâh İbn Hişâm, el-Ensârî, Şerhu K a tr i’n- nedâ ve b e lli’s-sadâ, nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, yy, ts, s. 2; İmîl Bedî’ Ya‘kûb,
‘Kâm ûsu ’l-m ustalahâti’l-luğaviyye ve ’l-edebiyye, Dâru’l-‘İlm, Beyrut 1987, s. 299.
2 Ebu’l-Hasan Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ er-Râzî, e s - S â h ib î fifı k h ı’l-lu g a ti’l - ‘Arabiyyeti ve mesâilihâ, Mektebetu’l-Me’ârîf, Beyrut 1993, s. 82; İbn Hişâm, Şerhu Ş u z û r i’z-zeheb, nşr. İmîl Bedî’, Ya‘kûb, Dâm’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1992, s. 30; el-Es’ad, age, I, 29.
3 İbn Hişâm, Şerhu K a tr i’n-nedâ, s. 63; Muhammed b. ‘Abdirrahîm, el-Meylânî, Şerhu ’l-Muğnî,
İstanbul 1970, s. 4.
4 İ’râb, amillerin değişimiyle kelimenin sonunda meydana gelen değişim olarak tanımlanır. İrab ve çeşitleri hakkında geniş bilgi için bkz. ‘Abdurrahmân b. Ahmed, el-Câmî, el-Fevâidu ’z- Ziyâiyye, İstanbul 1882, s. 20; el-Meylânî, Ş e r h u ’l-Muğnî, s. 8-11; Eyyûb b. Mûsâ el-Huseynî
b elirtilir. C ü m le d ek i k o n u m itib a rı ile k e lim e le rin alab ilec eğ i i ’râb çe şid i d ö rttü r.5 B u d ö rt k ısım i ’râb ı ve b u i ’râ b ın b u lu n d u ğ u y e rle ri k ıs a c a şöyle sıralam a k m ü m k ü n d ü r:
A. REF’
R e f alam e tleri (j)ö tre , (j)v a v , (') e lif ve m ü zari fiille rd e b u lu n a n ( j ) n û n la r o lm ak ü ze re d ö rt k ısm a ay rılır. B u n ların h e r b irisin in de k u lla n ıld ığ ı y e rle r b u lu n u r, an c a k k o n u m u z d ışı o ld u ğ u için b u b ilg iy le y e tin m e y i u y g u n g ö rd ü k .6 R e f i ’ra b ın ı alan k e lim e le r m e rfû ’ o lara k isim len d irilir. C ü m led ek i k o n u m la rı itib a rıy la r e f i ’ra b ın ı alan k e lim e le ri iki a n a b a şlık a ltın d a to p la y a ra k şöyle sıralay ab iliriz:
1. Fail
T ü rk ç e d e k i özn e ile eşit o la n fail, fiil cü m le sin d e cü m le n in tem el ö ğ esid ir. C ü m led e b u lu n m a sı g erek en , atılm a sı d u ru m u n d a y erin e g e ç e c e k b ir k e lim e n in b u lu n m a sı g e re k li o lan b ir öğ ed ir. F iil, eril v e d işillik a ç ısın d a n faile g ö re şe k illen ir.7 A ra p ç a d a i ’râb aç ısın d a n asıl say ılan m e rfu â t a ra sın d a ilk sıra d a y e r alır. B u ra d a fa ild e n k a stım ız n â k ıs fiille ri de k a p sa y a n fiille rin failidir. D o la y ısıy la “^ ^ j ^ ” vb. fiille rin isim lerin i a y rıc a zik re tm e y ece ğ iz .
2. M ubteda-Haber
İsim cü m le sin d e ise asli öğe m u b te d a -h a b e rd ir. M u b te d a -h a b e r b irb irin i ta m a m la y a ra k cü m ley i o lu ştu ru rlar. M u b te d a b irç o k ö z e llik aç ısın d a n faille o rtak tır. A n c a k g e n e l k ab u le g ö re m u b te d a n ın am ili fa ilin am ili g ib i lafzî o lm ay ıp m an ev îd ir. 8 M u b te d a n ın T ü rk ç e d e k i k arşılığ ı faild e o ld u ğ u g ibi özn ed ir.
A ra p ç a d a m u p te d a ve h a b e rin b a ş ın a g e le re k m u b te d a ve h ab e re i ’râb aç ısın d a n y en i b ir şek il v e re n a m ille r b u lu n m ak tad ır. B u a m ille re sö zlü k te o rtad a n k ald ıra n , d eğ iştiren an la m ın d a 9 ‘N e v â s ıh ’ denir. 10 A n c a k h e r N e v â sıh ın i ’râb a ç ısın d a n k e n d in e a it h ü k m ü b u lu n m a k ta d ır. B azı n e v â sıh la r * 11
Ebu’l-Bekâ, el-Kefevî, el-K ülliyyât( el-M u ’cem f i ’l-m ustalahât v e ’l-fu rû k i’l-lugavîyye), thk. ‘Adnân Dervîş-Muhammed el-Mısrî, Beyrut 1993, s. 118.
5 İbn Hişâm, Şerhu K a tr i’n-nedâ, s. 64.
6 Bu konuda geniş bilgi için bkz. İbn Hişâm, Şerhu K a tr i’n-nedâ, s. 64-78; el-Meylânî, age, s. 9 11.
7 İbn Hişâm, Şerhu Ş u z û r i’z-zeheb, 224.
8 Bahâ’uddîn ‘Abdullâh el-Hemedânî, İbn ‘Akîl, Şerhu İbn ‘Akîl, nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut 2005, s. 188.
9 Cemâluddîn Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem İbn Manzûr, L is â n u ’l - ‘A rab, I-XVHI, nşr. Emîn Muhammed ‘Abdulvahhâb-Muhammed es-Sâdık el-‘Ubeydî, Beyrut, 1416/1996. III/61.
maddesi.
10 Nevâsıh fiiller hakkında geniş bilgi için bk. İbn ‘Akîl,. Şerhu İbn ‘A kîl s. 243,316.
mubteda ve haberi merfû’ olmaktan çıkarıp mansûb yaparken bazıları da
mubtedayı mansûb yaparken haberi merfû’ yapar. Nevâsıh amiller, mubteda
haber ile kullanıldığında mubteda haberin i ’râbını değiştirdikleri gibi mubtedayı
kendilerine isim ve haber edinirler. Nevâsıhlar fiil ve harf olmak üzere iki kısma
ayrılırlar. 11 Bunları kısaca şöyle sıralayabiliriz:
3.
ve Benzerlerinin İsmi (4j^aUJI JUa^l ^uıl)
Nevâsıhlardan olan
ve benzerleri mubtedayı merfû’ edip haberi
mansûb eder. Buna olumsuzluk ifade eden ^ anlamındaki
ve V’yı da dahil
edebiliriz. Örneğin: l%?0 U
j^ ^ jl^j
A lla h b a ğ ış la y a n v e m e rh a m e tli o la n d ır. 1 24.
ve Benzerlerinin İsimleri ( ^ j ^ '
f^')
Nevâsıh fiillerden olan e f âlu’l-mukârebe anlam olarak failin haberi
yapmaya yakınlığını bildirir. Amel olarak nâkıs fiillerin amelini yapar. Ayrıca
nâkıs fiiller gibi mubteda ve habere dâhil olurlar. Aralarındaki fark ise
ve
benzerlerinin haberi sürekli muzâri fiil iken
ve benzerlerinin haberi ise
muzâri fiil olabildiği gibi sarîh müfred isimler de olabilmesidir. 13
5. û) ve Benzerlerinin Haberi (J*£%
jjâ)
û) ve benzerleri mubteda ve habere dahil olduklarında mubtedayı
mansûb haberi ise merfû’’ ederler. Örneğin;
jj
'M u h akkak ki A lla hb ile n d ir . 'i
nefyi’l-cins de jj’nin yaptığı ameli yapar. Ayrı başlıklarda
incelenmesi, isminin ve haberinin hep nekre gelmesinden kaynaklanmaktadır.
B . N A S B
Nasb alameti, isimlerdeki (-) fetha, (I) elif, (^)ya, (-) kesre ve muzâri
fiillerdeki (j) nunun hazfi olmak üzere beş kısma ayrılır. 14 Bu alametleri
taşıyan isimler de sırası ile müfred/kırık çoğullar, esmâi sitte, tesniye/müzekker
salim çoğullar, müennes salim çoğullar ve muzâri fiillerdir. Nasb alameti
taşıyan isimlere de mensûb denir. Mensûb isimler genelde tamamlayıcı
öğelerden oluşmaktadır. Bunları da kısaca şöyle sıralayabiliriz.
1. M ef’ûl
Arapçada cümlenin asli öğesi olmamakla beraber ehemmiyetli bir yere
sahip olan m efû l, beş kısma ayrılmaktadır. Bunları Türkçe karşılıklarıyla
şöyledir: 1
1
11 İbn ‘Akîl, age, s. 244. 12 Nisâ suresi, 4/100.
13 İbn Hişâm, Şerhu Ş u z û r i’z-Zeheb, s. 250.
4j JjxS b a
M e f’ûlun bih;
M e f’ûlun fih;
4 J JJJLâA
M e f’ûlun leh;
4JLe J jtâ k eM e f’ûlun m a ’ah;
J jJ U o
M e f’ûlun mutlak;
Nesne, tümleç
Mekan, Zaman zarfı
Sebeb bildiren tümleç
Birliktelik bildiren tümleç
Fiil zarfı
2. Hâl
Arapçada hâl,
“failin fiili yaparken ya da m ef’ûlün fiilden etkilendiği
esnada içerisinde bulundukları durumu bildiren” öğe
olarak tanımlanır. 15
Tanımdan da anlaşıldığı üzere hal fail ve mef’ûlün durumunu belirten öğedir.
Ancak nahiv ilminin önde gelen dehalarından Sibeveyh’e (ö. 180/796) göre bu
öğe sadece fail ve m efû l için değil mubteda için de tamamlayıcı öğe olarak
gelebilir. 16 Türkçede durum zarfı olarak isimlendirilir.
3. Temyîz
Arapçada temyîz “
anlam açısından kapalı kelimeleri açıklayan
belirtisiz, camid ve cümlenin asli öğesi olmayan isim” olarak tanımlanır. 17
Cümle içerisinde geçen kapalı kelimelerin açıklanması için kullanılır. Mecrûr ve
mensûb kısımları bulunmaktadır. Temyîzin mecrûr kısmı muzâfun ileyh olarak
ya da harfi cerle mecrur olur. bu yüzden temyîzi mansûbât kısmında zikretmeyi
uygun gördük.
4. M üstesnâ
Cümlede kullanılan mansûb öğelerden biri de müstesnâdır. Müstesnâyı
kısaca şöyle tanımlayabiliriz:
Kendisinden önce geçen bir ismin kapsamına
giren şeyi istisna harfi olan VIve benzerleri ile çıkarmaktır. 18
5. û * ve Benzerlerinin Haberi (Mj^SliJI JU&I
jîâ)
İsim cümlesine dâhil olup mubtedayı kendisine isim, haberi de
kendisine haber yapan nâkıs fiillerin haberi mansûb olur. 19 Örneğin;
I f fjl£
Ali yazıcı idi.
Bu kısma olumsuzluk ifade eden
anlamındaki
ve V’yı da
dahil edebiliriz.
15 es-Seyyid eş-Şerîf ‘Alî b. Muhammed el-Curcânî, K itâ b u ’t- ta ’rîfât, Dâru’n-Nefâis, 2003, s. 144.
16 Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Osmân b. Kanber (ö. 180/796), el-Kitâb, I-V, nşr. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, 3. bs., Kahire, 1988, 2/52.
17 Geniş bilgi için bkz. el-Câmî, age, s. 150; İbn Hişâm, Şerhu K a tr i’n-nedâ, s. 266.
18 el-Curcânî, age. s. 80; Ayrıca bu konuda Semira Yayar tarafından Marmara Üniversitesi’nde Doç. Dr. Nusrettin Bolelli danışmanlığında yazılmış olan A rap dilinde müstesna isimli yüksek lisans tezine de bakmakta fayda vardır.
19 İbn Hişâm, Şerhu Ş u z û r i’z-Zeheb, s.244.
6. Jl* ve Benzerlerinin Haberi (Î
jjÜ*1I Jl*âl j j i)
Mukârebe fiillerinin de haberi her ne kadar cümle olarak kullanılsa da
müfred te’vilinde olup mahallen mansûbtur.20 Örneğin;
âjjlklI ^ i £
U ç a k n e r e d e y s e d ü şe c e k ti.Bu cümlede geçen
cümlesi ^ i £ fiilinin haberi olup
mahallen mansûbtur.
7. û) ve Benzerlerinin İsmi ( J * ^
f^l)
ûj ve benzerlerinin isimleri mensûbâttandır. Zira ûj ve benzerleri
mubteda ve haberin başında kullanıldıklarında mubtedayı mansûb haberi de
merfû’ yaparlar.21
'inefyi’l-cins de jj nin yaptığı ameli yapar.
C. CER
İ’râb kısımları içerisinde isme has olan cer, sadece muzâfun ileyh ve
harf-i cerlerle mecrûr olan isimlerde bulunur. Cer i ’râbı da müennes salim
çoğullarda (-) kesre, müzekker salim çoğullarda (<^) ya ve gayr-i munsarıf
isimlerde de (-) fetha ile olur.22
1. Muzâfun İleyh
Türkçedeki isim tamlamasındaki tamlayana karşılık olarak kullanılan
muzafun ileyh, i’râb olarak cer irabını alır. Örneğin; ^j^l jt^VI fS
Ö ğ re tm e n in k a le m i siy a h tır.2. Harf-i Cer İle M ecrûr Olan İsim
Cer harflerinde tam bir ittifak olmamakla beraber genel kabule göre
yirmi harftir.23 Bu harfler başında bulundukları isimleri mecrûr yaparlar.24
Örneğin;
A r a b a ile g e ld im .D. CEZM
Cezm fiillere mahsus bir i ’râb olup hareke, nun veya fiilin sonundaki
illet harfinin hazfedilmesi şeklinde olur.25
II. CÜMLE TAHLİLİNDE HATA NEDENLERİ ve
ÖRNEKLERİ
Arap dilinde cümle tahlili, kelimenin cümle içerisindeki konumu gereği
hak ettiği irâbı ortaya koymaya yarar. Cümle tahlilini yapabilmek için sarf,
20 İbn Ya‘îş, Muvaffakuddîn Ebu’l-Bekâ b. Ya‘îş b. ‘Alî, (ö. 643/1244), Şerhu’l-Mufassal li’z- Zemahşerî, nşr. İmîl Bedî’ Ya’kûb, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2001, 4/372. 21 İbn Hişâm, Şerhu Ş u z û r i’z-Zeheb, s. 255.
22 ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsim Mahmûd b. ‘Omer, el-M ufassal f i ‘İ lm i’l-Luğa, nşr. Muhammed ‘İzzuddîn es-Sa‘îdî, Beyrut, 1410/1990, s. 27.
23 Geniş bilgi için bkz. İbn Hişâm, Şerhu K a tr i’n-nedâ, s. 278-282. 24 ez-Zemahşerî, a.g.e. s. 337.
25 Muhammed b. Suleyman b. ‘Abdillâh, el-Aşkar, M u ’cemu ‘u lû m i’l-luğati ’l- ‘Arabiyye,
n ah v , iştik ak , b e lâ g a t vb. ilim le rd e n h a b e rd a r o lm a n ın y a n ı sıra k elim e h a z in e sin in de g e n iş o lm ası g erek ir. B u say ed e a şa ğ ıd a k ıs a c a sıralay acağ ım ız h a ta la r ve n e d e n le rin d e n k o ru n m u ş o lu n u r. Y a p ıla n h a ta la rı ve n e d e n le rin i b irk a ç ö rn ek le k ıs a c a şö y le a ç ık la m a k m ü m k ü n d ü r:
A.
Kuralları Göz Önüne Alıp Anlamı Gözetmemek
C ü m le ta h lille rin d e y a p ıla n h a ta la rın b a ş ın d a an lam ı g ö z ard ı etm ek g elir. C üm le ta h lilin i y a p a rk e n sadece k u ra la b a k a ra k ta h lil y a p m a k d o ğ ru d eğ ild ir. Z ira cü m le ta h lille rin d e h e r k e lim e n in y ü k le n d iğ i g ö re v a n c a k o k e lim e n in sö zlü k a n la m ın ın y a n ı sıra, cü m le içerisin d e k i an la m ın ın d a b ilin m e sin e b ağ lıd ır. B u y ü z d e n d ir k i a n lam ı d a h a k e şfe d ilm e m iş K u r ’ân-ı K e rîm ’in b azı su re le rin in b a ş ın d a b u lu n a n H u rû f-i m u k a tta a ’n ın ta h lili de y a p ıla m a m a k ta d ır.2 6 B ir cü m ley i sad ece k u ra lla ra u y u p an la m ın ı g ö z ardı ed e re k ta h lil etm e k y a n lışlık la ra y o l açar. B u tü r h a ta la rın b a şın d a h a rf-i c e rle rin ve zarfla rın y a n lış a m illere b a ğ la n m a sı gelir. A y rıc a a tıfla rd a d a ay n ı d u ru m söz k o n u su d u r. M e se lâ a şa ğ ıd a v e rile n a y e t b u n u ç o k g ü zel açık la m a k ta d ır;
»lAi l i UlIjii ^ i Jâ li j i j i UjUl l i j i ^ j i l f U IjJLa D e d i l e r k i ; E y Ş u ’a y b ! B a b a l a r ı m ı z ı n t a p t ı k l a r ı n ı ( p u tla r ı) , y a h u t m a l l a r ı m ı z h u s u s u n d a d i l e d i ğ i m i z i y a p m a y ı t e r k e t m e m i z i s a n a n a m a z ı n m ı e m r e d i y o r ? 2 7
B u ay eti k e rim e d e g e ç e n »l^j l i UJljil ^ i Jia j j l c ü m lesi, ‘^İj^j fiilin in m e f û l ü o la n l i ü z e rin e atıftır.2 8 Ş ay et an lam g ö z ö n ü n d e b u lu n d u ru lm a d a n b a k ılırsa a tıf h a rfi o la n Jl h a rfin in k e n d isin d e n so n ra g e le n l i Ujljil ^ i J ia j j l c ü m lesin i, şekil itib arı ile k en d isin e b e n z e y e n l-jjlîi l i *2Îj^ (jl c ü m lesin e atfettiğ i z a n n ed ileb ilir. H â lb u k i b u d u ru m h e r n e k a d a r k u ra lla r ç e rçev esin d e b a k ıld ığ ı z am an m ü m k ü n g ö z ü k se de k e sin lik le an la m b u n a m ü saad e e tm em ek ted ir. Z ira b u d u ru m d a ay e tin a n lam ı “y o k sa m a lla rım ız d a iste d iğ im iz g ib i d av ra n m a m ız ı sen in n a m a z ın m ı e m re d iy o r.” şek lin d e olur.
Z a r f ve h a rf-i c e rle rin y a n lış a m illere b a ğ la n m a sın a b ir ö rn e k o la ra k d a şu a y eti g ö stereb iliriz: j?> I <^i “jJ*i çj?"1 Y a p t ı k l a r ı h e r ş e y , k i t a p l a r d a ( a m e l d e f t e r l e r i n d e ) y a z ı l ı d ı r . 2 9
B u ay ette g e ç e n “ jîjİI ^ i ” c â r ve m e c rû ru an la m g e re ğ i m u k a d d e r b ir fiil/şib h -i fiile z a r f o lu p “l£ ” k e lim e sin in h ab erid ir. A n la m b u n u g e re k tiriy o r.
26 İbn Hişâm, M u ğ n i’l-lebîb ‘an k u tu b i’l-e ‘ârîb, nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, Kahire ts., II. 675.
27 Hûd suresi, 11/87.
28 Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil en-Nehhâsî, İ ’r â b u ’l-K u r ’ân, Dâru’l-mârife, Beyrut 2008, s. 328.
29 Kamer suresi, 54/52.
Ancak anlam göz ardı edip câr ve mecrûr kendisine en yakın olan fiile
bağlamak anlam açısından kabul edilmez.
Diğer bir örnek olarak da;
Jjâj li
^ Jâ ffrâŞji “jJT
Ona
güvencelerini verdiklerinde, “Allah söylediklerimize vekildir” dedi.30
ayetinde
geçen
Jjâj li
Jâ’ cümlesini verebiliriz. Zira bu cümleyi ele alırken
sadece gramer kurallarını göz önüne almak, Jlâ fiilden hemen sonra gelen
kelimesinin fail gibi görülmesine sebep olur. Bu, gramer kuralları açısından
mümkün olmakla beraber anlam açısından mümkün değildir. Zira Jlâ fiilinin
faili, gizli zamir olup Yakûb (a.s)’ı belirtmektedir.31
B. Anlamı Göz Önüne Alıp Kuralları İhmal Etmek
Cümle tahlillerinde yapılan hatalardan biri de anlamı göz önüne alıp
kuralları ihmal etmektir. Bu hataların başında kelimeleri kendilerine mamul
olmayacak amillere bağlamak gelir. Bu durumda da her ne kadar anlam
açısından bir sorun gözükmese de kurallar açısından kabul edilemez durumları
ortaya çıkarır. Meselâ,
“^1 jil
(j i ^jşJl f^
>l^ V
Bugün A llah ’ın emrine karşı bir engel yoktur.”
ayetinde
geçen ^jJI zarfı, V’nın gizli haberine bağlı olup, f^ l^ kelimesine zarf olamaz.
Zira
f^>l^‘ye zarf olması durumunda bu kelime şibh’i muzâf32 olur. Bu
durumda V nın ismi olan f^>lc kelimesi, mebni olmaktan çıkması ve tenvîn
alması gerekir.33
Sadece anlamı gözetme sonucu yapılan hatalara bir örnek de el-
Mütenebbî’nin (ö. 354/965) şu beytidir: <^i ^j4>i
..A-
i>=I
j?
'il^lş?
i4
jÜ*
îf-kJl j i
Uzaklaş benden. Akı olmayan ak gibi uzaklaştın. Sen artık gözümde
karanlıklardan bir karasın.
Bu şiirde geçen fJ^I j« câr mecrûru anlam itibarı ile Jj ^ kelimesine
bağlı gibi algılanabilir. Ancak bu durumda sıfatı müşebbehe olup renk ifade
eden bir kelime olan ^ l kelimesi ziyadelik bildiren ismi tafdil olur. Hâlbuki
kural olarak renklerden e f alu’t-tafdil bu şekilde inşâ edilmez.34 Renklerden
ism-i tafdil inşa etmenin kuralı farklıdır. 35
30 Yûsuf suresi, 12/66.
31 Mahmûd es-Sâfi, e l-C ed w elfî i ’r â b i’l-K u r’ân ve sarfuhu ve beyânuhu, Dâru’Reşîd, Beyrut ts. 7/25.
32 Şibh’i muzâf hakkında geniş bilgi için bk. ‘Alî Rıdâ, el-M erci’ f i ’l-lu g a ti’l - ‘Arabiyyeti,
D âru’ş-Şarki’l-‘Arabiyyeti, Beyrut 2003. 2/161. 33 es-Sâfl, a.g.e. 6/272; İbn Hişâm, M u ğ n i’l-lebîb, II. 691. 34 İbn Hişâm,M u ğ n i’l-lebîb, 2/693.
C.
Hazfedilmiş Harfleri Göz Önüne Almamak
B u ta rz h a ta la r y a n lış s o n u ç la ra se b e b iy e t v erir. B u n a ö rn e k o la ra k şu ay eti v ereb iliriz: >^22 Ijlj fS jiiU
Sizi alevler saçan ateşe karşı
uyardım. 36
B u ay ette g e ç e n >4>J2 fiili m azi fiil g ib i g ö zü k ü y o r. A n c a k b u fiil sem âî m ü e n n e s o la n 'j l j k e lim e sin in sıfatıdır. D o la y ısıy la m ü e n n e s o la ra k k u lla n ılm a lıd ır. F iilin b a ş ın d a b u lu n a n v e h a z fe d ilm iş ^ g ö z ö n ü n e a lın m a z sa b ir y a n lışlık o ld u ğ u v e h m in e kap ılır. H â lb u k i >4>J2 fiili g e rçek te >^222 olu p t a ’sı ta h f if iç in h azfe d ilm iş m ü e n n e s b ir fiild ir.3 7D. Yanlış İsimlendirme
C ü m le ta h lille rin d e k i asıl am aç cü m le d e rol alan k e lim e le rin b u ro lleri g e reğ i k a z a n d ık la rı i ’râbı o rta y a k o y m ak tır. D o la y ısıy la cü m le ta h lilin d e h e rh a n g i b ir i ’râbı g e re k tirm e y ec e k isim le n d irm e le r g ra m e r a ç ısın d a n b ir şey ifad e e tm ed iğ i g ib i cü m le ta h lilin d e k i a m a c a d a h iz m e t etm ez. B u h a ta g en eld e g ra m e rd e k i ek sik b ilg ile rd e n k ay n a k la n ır. B u k ısım h a ta la r g e n e ld e zam ir, ism -i m a v su l, ism -i işaret, z i’l-h âl ve m u z â f ola n k e lim e le rd e y ap ılır. M e se la “ 44 -^ ljl 4 ^ <^i” cü m le sin i ta h lil e d e rk e n ‘ljl z a m ird ir.’ d e m ek le y e tin m e k h atad ır. Z ira ljl k e lim e sin in z a m ir o lu şu o n u n cü m le içerisin d e y ü k le n d iğ i g ö re v i bize g ö ste rm e d iğ i g ib i h a n g i i ’râbı alm ası g e re k tiğ in i de o rta y a k o y m az. B u y ü z d e n şu n u d a e k lem ek g erek ir: ‘ljl b irin c i te k il z a m ir o lu p m a h a lle n m e rfû ’ ve m u b te d a d ır.’ A y n ı şek ild e ‘^ liS I&1
Bu, kitabındır
” cü m le sin i ta h lil e d erk en I2& ism i işare ttir, 4 l 4 m u z â ftır” ifad esi de cü m le ta h lilin d e y a n lış b ir ifad ed ir. O n u n y e rin e şöyle d e m e k g erek ir: I& ism i işa re t olu p m a h a lle n m e rfu ’ m u b ted ad ır, S 4 4 m u z â f o lm a n ın y a n ı sıra m u b te d a n ın h a b e ri o lu p la fz e n de m e rfu ’dur.F. Cümleyi Bütün Olarak Ele Almamak
C ü m le ta h lille rin d e y a p ıla n h a ta la rd a n biri de e k sik ta h lille rd ir. B u tü r h a ta la r b a z e n k elim e ta h lille rin d e o ld u ğ u g ib i cü m le ta h lille rin d e de y a p ılm a k ta d ır. C üm le ta h lilin d e k i h a ta la r cü m le için d ek i k e lim e le rin te k te k ta h lille ri y a p ıld ık ta n so n ra c ü m le n in d u ru m u n u b ir b ü tü n o la ra k b e lirtm e m e k te n k ay n a k la n ır. Z ira g ra m e r ta h lille rin d e c ü m le d e k i k e lim e le rin ta h lili y a p ıld ık ta n sonra, cü m le n in b ü tü n o la ra k k o n u m u n u n d a b e lirtilm e si de g e re k m e k te d ir. M esela; ljl aa
İI
JlâAhmet, ben senin arkadaşınım, dedi.’
cü m le sin i ta h lil e ttiğ im iz z am an , ljl m u b ted a, h a b e rid ir’ d e m ek le y e tin m e k d o ğ ru d eğ ild ir. B ilak is ljl c ü m le sin in b ir b ü tü n o la ra k J â fiilin in m e k û lü o lu p m a h a lle n m an sû b o ld u ğ u n u d a ek le m e k gerek ir.36 Leyl suresi, 92/14. 37 es-Sâfı, a.g.e. 15/349.
G. Asli Ve Zâid Harflerin Karıştırılması
B az e n cü m le ta h lille rin d e asli v e z â id h a rfle r k a rıştırılıp h a ta y ap ılab ilir. B u tü r h a ta la rın ö n ü n e g e ç m e k iç in iy i b ir s a rf ilm in e sah ip o lm a k la zım d ır. Z ira ö zellik le de m u ’te ll fiillerd e m e y d a n a g e le n d e ğ işim le r k e lim e n in an la m ın ı ç ö zm ey i zo rla ştırıy o r. Z â id h a rfle rin asli h a rfle rle k a rıştırılm a sın a ö rn e k o larak şu ay eti v ereb iliriz:
jilâ lI f j j j >2k JjI£2JI f% Jl Ç o k l u k l a ö v ü n m e k s iz i, k a b i r l e r e v a r ı n c a y a ( ö l ü n c e y e ) k a d a r o y a l a d ı. 3 8 Z ira ilk b a k ış ta f4&Jl k e lim e sin d e k i < ^ l fiilin in Jl ta k ısı tâ r i f e d atı g ib i a lg ılan ab ilir. A n c a k b u ra d a k i Jl h a rfle ri Jİ ta k ısı o lm ay ıp , fiilin h arfle rid ir.3 9
K. İlimler Arası Terimleri Karıştırmak
C ü m le ta h lilin d e y a p ıla n h a ta la rd a n b ir d iğ eri de ilim le r arası te rim le ri k a rıştırm a k tır. M e se la n a h iv ilm in d e n â k ıs fiil ‘fa i l i i l e y e t i n m e y i p h a b e r is t e y e n v e m u b t e d a h a b e r i n b a ş ı n a g e l ip , i ’r â b a ç ı s ı n d a n h ü k m ü n ü d e ğ i ş t i r e n ’ fiil a n la m ın d a ik en s a r f ilm in d e ise n â k ıs fiil, ‘.>“ 0 v b .’ fiillerd e o ld u ğ u g ib i son h a rfi ille t h a rfi o la n fiille r d e m e k tir.4 0 D o la y ısıy la ö S fiilin in için d e b u lu n d u ğ u b ir cü m le y i ta h lil e d e rk e n sad ece ‘n â k ıs fiille rd e n d ir’ d e m e k y ete rli d eğildir. S a rf ilm in d e k i n â k ıs fiille rd e n ay ırm a k iç in n e v â sıh fiille rin d e n o ld u ğ u n u d a b e lirtm e k g erek ir.
SONUÇ
A ra p d ilin d e cü m le n in dizim i k o n u su ço k ö n em lid ir. Z ira b u d izim ile m u h a ta b a b ilg i ak tarım ı y a p ıld ığ ı g ib i b e la g a t san atı d a ic ra edilir. A y rıc a b u d iz im in n a sıl o lm ası g e re k tiğ i de tü m d eta y la rı ile sistem atize ed ilm iştir. B u k u ra lla r h e r n e k a d a r k o n u şm a a ç ısın d a n k işiy e ta m b ir y a ra r sa ğ la m a sa d a o k u n a n m e tn i d o ğ ru a n la m a d a b ü y ü k b ir p a y a sahiptir.
Ö ğ re n ile n k u ra lla rın p ratiğ e d ö k ü lm e si o larak d a n ite le y e b ile c eğ im iz cü m le çö z ü m le m e si h e m eğ itim a ç ısın d a n h e m de m u h a ta b ın cü m ley i a n la m a sın ın te s t e d ilm esi a ç ısın d a n ö n e m lid ir. A rap d ilin d e b u m e y a n d a ço k d e tay lı k u ra lla rın b u lu n m a sı b e ra b e rin d e b ir ta k ım z o rlu k la r d a g etirm ek ted ir. H em b u z o rlu k la ra d ik k a t çe k m e k h e m de b u a la n d a y a y g ın b ir şek ild e y a p ıla n h a ta la rı g ö z ö n ü n e serm ek iç in b u ç a lışm ay ı y a p m a ih tiy a c ın ı h issettik .
38 Tekâsür suresi, 101/1. 39 es-Sâfi, a.g.e. 15/396.
KAYNAKÇA
Kur’ân-ı Kerîm
el-Aşkar, Muhammed b. Suleyman b. ‘Abdillâh, Mu ’cemu ‘ulûmi’l-luğati’l- ‘Arabiyye,
Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1995.
el-Câmî, ‘Abdurrahmân b. Ahmed (ö. 898/1492), el-Fevâ’idu’z-Ziyâ’iyye,
İstanbul,
1300/1882.
el-Curcânî, ‘Abdulkâhir b. ‘Abdirrahmân b. Muhammed (ö. 471/1078), Delâ’ilu ’l-İ‘câz
f i ‘İlm i’l-M e‘ânî,
nşr. Muhammed Reşîd Rizâ, Beyrut, 1409/1988.
Mahmûd es-Sâfi, el-Cedwel f i i ’râbi’l-Kur’ân ve sarfuhu ve beyânuhu, Dâru’r-Reşîd,
Beyrut ts.
es-Seyyid eş-Şerîf ‘Alî b. Muhammed el-Curcânî, Kitâbu’t-ta’rîfât,
Dâru’n-Nefâis,
2003
Mustafâ el-Galâyînî, Câmi‘u ’d-durûsi’l- ‘Arabiyye,
nşr. Şerîf el-Ensârî, Beyrut 1966.
en-Nehhâsî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil, İ ’râbu’l-Kur’ân, Dâru’l-
mârife, Beyrut 2008.
İbn ‘Akîl, Bahâ’uddîn ‘Abdullâh el-Hemedânî, (ö. 769/1367), Şerhu İbn ‘Akîl,
I-II nşr.
Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, ys. ts.
İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyyâ er-Râzî, (ö. 395/1004), es-Sâhibî f i Fıkhi’l-Luğati’l-
‘Arabiyye ve Mesâ ’ilihâ ve Suneni’l- ‘Arab f i Kelâmihâ,
nşr. ‘Omer Fârûk et-
Tabbâ‘, Beyrut, 1414/1993.
İbn Hişâm, Cemâluddîn ‘Abdullâh b. Yûsuf b. Ahmed b. ‘Abdillâh el-Ensârî (ö.
761/1360), Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik,
I-III, nşr. Muhammed
Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, 5. bs., Beyrut, 1966.
---
JMuğni’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E ‘ârîb,
I-II, nşr. Muhammed
Muhyiddîn
‘Abdulhamîd, Kahire, ts.
---
Şerhu
Şuzûri’z-Zeheb,
nşr.
Muhammed
Muhyiddîn
‘Abdulhamîd,
y.y., ts.
İbn Manzûr, Cemâluddîn Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem, (ö. 711/1311), Lisânu’l-
‘Arab, I-XVIII, nşr. Emîn Muhammed ‘Abdulvahhâb-Muhammed es-Sâdık el-
‘Ubeydî, Beyrut, 1416/1996.
İbn Ya‘îş, Muvaffakuddîn Ebu’l-Bekâ b. Ya‘îş b. ‘Alî, (ö. 643/1244), Şerhu ’l-Mufassal li ’z-
Zemahşerî,
nşr. İmîl Bedî’ Ya’kûb, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
İmîl Bedî’ Ya‘kûb, ‘Kâmûsu’l-mustalahâti’l-luğaviyye v e ’l-edebiyye,
Dâru’l-‘İlm, Beyrut
1987.
el-Kefevî, Eyyûb b. Mûsâ el-Huseynî Ebu’l-Bekâ, (ö. 1094/1683), el-Külliyyât
(el-Mu ’cem
f i ’l-mustalahât v e ’l-furûki’l-lugavîyye), thk. ‘Adnân Dervîş-Muhammed el-Mısrî,
Beyrut 1993.
el-Meylânî, Muhammed b. ‘Abdirrahîm (ö.?), Şerhu’l-Muğnî,
İstanbul, 1390/1970.
es-Sabbân, Muhammed b. ‘Alî (ö. 1206/1792), Hâşiyetu ’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Eşmûnî
‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik,
I-IV, Kahire, ts.
Sîbeveyh, Ebû Bişr ‘Amr b. ‘Osmân b. Kanber (ö. 180/796), el-Kitâb, I-V, nşr.
‘Abdusselâm Muhammed Hârûn, 3. bs., Kahire, 1988.
eş-Şerîf el-Curcânî, ‘Alî b. Muhammed (ö. 816/1413), Kitâbu’t-Ta‘rîfât,
İstanbul,
1327/1909.
ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsim Mahmûd b. ‘Omer, el-Mufassal f i ‘İlm i’l-Luğa, nşr.
Muhammed ‘İzzuddîn es-Sa‘îdî, Beyrut, 1410/1990.
Bingol University
Journal of Social Sciences Institute
ISSN: 1309-6672
YAYIN İLKELERİ /
T H E P R I N C I P L E S O F T H E P U B L I C A T I O NU lu sal H a k e m li o la n D erg im iz, y ıld a e n az ik i sayı h â lin d e y ay ım lan ır.
This journal is published two issues in every year.
D e rg id e so sy al b ilim le r a la n la rın d a T ü rk çe v e y a b a n c ı d illerd e y a zılm ış ö z g ü n a ra ştırm a m a k a le le ri y a y ım lan ır.
Original articles written in Turkish or in any foreign languages are
published in the area o f social science in this journal.
Y a z ıla r y a y ın la m a ve d a n ışm a k u ru lu n u n o n a y ın d a n g e ç tik te n so n ra y a y ım lan ır.
Articles are published after approving o f editorial and advisory boards.
Y a z ıla rın iç e riğ in d e n y a z a rla rı so ru m lu d u r.All writers are responsible fo r the content o f the articles.
T ü m h a k la rı saklıdır. D e rg in in adı b e lirtilm e d e n h iç b ir a lın tı y ap ılam az.No part o f this publication may be reproduced or utilized in any form
without referring the name o f the journal.
Dergide yayımlanması istenen yazılar, sosyal bilimler alanında, bilime katkısı olan, özgün çalışmalar olmalı ve aşağıda belirtilen nitelikleri taşımalıdır.
1- Türkçe ve yabancı dildeki başlıklar, yazının kapsamıyla uyumlu; yazının konusunu kısa, açık ve yeterli ölçüde yansıtmalıdır.
2- Türkçe ve yabancı dildeki özetler; yazının amacını, kapsamını ve sonuçlarını yansıtmalı ve yazının diğer bölümlerinden ayrı olarak yayımlanabilecek biçimde hazırlanmış olmalıdır.
3- Türkçe ve yabancı dildeki özetlere beşer tane anahtar kelime eklenmelidir.
4- Yazı, dil ve ifade yönünden, dilbilgisi kurallarına uygun olmalı, açık ve yalın bir anlatım yolu izlemeli, amaç ve kapsam dışına taşan gereksiz bilgilere yer verilmemeli ve makale yazım kurallarına uygun olmalıdır.
5- Makalenin hazırlanmasında bilinen bilimsel yöntemlere uyulmalı, çalışmanın konusu, amacı, kapsamı, hazırlanma gerekçesi vb. bilgiler yeterli ölçüde ve belirli bir düzen içinde verilmelidir. Makalede kullanılan şekil, tablo, fotoğraf ve diğer belgeler, bilimsel kurallara uygun olarak hazırlanmalı, yazının amacına ve kapsamına uygun olarak seçilmeli, yazıda değinilmemiş gereksiz belgelere ve kaynaklara yer verilmemelidir.
6- Makalede kullanılan şekil, tablo, fotoğraf ve diğer belgelerin kolayca anlaşılacak biçimde yalın ve yeterli bir açıklaması bulunmalıdır.
7- Yazıda kullanılan kaynaklar yazım kurallarına uygun olarak düzenlenmeli, değinilen her belge kaynaklar kısmında yer almalı, ancak yazıda değinilmeyen belgelere kaynaklar kısmında yer verilmemelidir.
8- Sonuçlar, araştırmanın amaç ve kapsamına uygun olmalı, ana çizgileriyle ve öz olarak verilmeli, metinde sözü edilmeyen veri ya da bulgulara yer verilmemelidir.
Makale aşağıdaki biçimde düzenlenmiş olmalıdır: 1- Kâğıt boyutu, 16,5x24,5 ebadına ayarlanır.
2- Yazılar kâğıdın bir yüzüne 12,5x19,5 cm. boyutunda basılır. (Kenar boşlukları üstten 2,5 alttan 2,5, iç kenar 2,5 dış kenar 1,5 cm. olacaktır.) ilk sayfada üsten 2 satır boşluk bırakılır.
3- Yazılar PC bilgisayarda Microsoft Word programında 11 punto Times New Roman karakteri ile 1,2 nk. satır aralıklı olarak yazılır.
4- Özetler 10 punto, yazı içindeki tablolar, fotoğraflar ve şekil adları ile dipnotlar 9 punto ile yazılır.
5- Makalenin başlığı ilk sayfanın başına kalın 14 punto büyük harflerle sayfa ortalanarak yazılır. Türkçe başlığın altına yabancı dilde başlık ilk harfler büyük diğerleri küçük olarak yazılır. Metin içindeki başlıklar öncesinde 12 punto sonrasında 6 nk boşluk bırakılır.
6- Başlıktan sonra 12 punto aralık verilerek yazar ad(lar)ı unvansız olarak yan yana sayfa ortalanarak yazılır. Unvan, çalıştığı kurum ve e.mail adresi dipnot olarak belirtilir.
7- Çalışma herhangi bir kurumun desteği ile gerçekleşmiş ise kurumun adı ilk sayfanın altında dipnot olarak belirtilir.
8- Yazar adından sonra 12 nk boşluk bırakılarak Türkçe ve yabancı dilde 150 kelimeyi geçmeyen özet yazılır ve yazının ana konusunu tanımlayan anahtar kelimeler bu özetlerde belirtilir.
10- Şekil, tablo ve fotoğraflar bilgisayar ortamında hazırlanıp metin içinde ya da sonunda sayfa boyutlarını (11,5x19,5cm.) aşmayacak şekilde yerleştirilir. Sayfa boyutlarını aşan şekil, tablo ve fotoğraflar ile renkli basılan sayfaların basım masrafları yazar tarafından karşılanır. Makalede yer alan fotoğraf ve şekillerin yoğunluğu düşük olmalıdır.
11- Tablo, şekil, fotoğraf başlıkları ile altlarındaki tablo, fotoğraf veya şekil arasında 6 nk ara bulunacaktır. Tablo, şekil ve fotoğraf başlıkları, bold,(siyah), 1 cm içeriden sağa yaslı, 9 punto yazı ile ve “Tablo 1:” şeklinde olacaktır.
12- Atıfta bulunulan kaynakların dipnotta gösterilmesi esastır. Dipnotlar, ilk yazılışta yazarın adı, soyadı , “ “ arasında makale adı, kitap veya dergi adı, yayın yeri ve yılı sıralamasına göre gösterilir. Kitap adı, dergi adı veya benzeri kaynaklar, italik olarak yazılacaktır.
13- Açıklamalar ise, aynı şekilde sayfa altında dipnotta verilir. Aynı sıralamaya göre kaynağı gösterilir.
14. Yararlanılan kaynakların, metin içerisinde gösterilmesi mecburi görülen bazı durumlarda, uluslar arası kaynak gösterme esaslarına uyulur. Ancak açıklamalar yine dipnotta gösterilir.
15- Metin içinde ve dipnotta gösterilen bütün kaynaklar makalenin sonundaki Kaynakça listesine eklenir. Kaynakça, bölümünün boyutu10 puntoya ayarlanır. Bu bölümde yazar soyadı (büyük harf) ve adına göre alfabetik olarak dizilir. Çok yazarlı kaynak gösterimlerinde, ilk yazarın soyadından sonraki yazarların soyadlarının sadece ilk harfi büyük yazılır ve yazar soayadları aynı şekilde öne alınır. Kaynakça listesinde, yazar adının bulunduğu ilk satır sonraki satırlara göre, 1 cm. içeriden asılı şekilde ayarlanır.
16- Kaynakların önüne sıra numarası konulmaz ve diğer bibliyografya kurallarına uyulur. Makale teslim edilirken;
1- Yayımlanması istenen makaleler, yayın ve yazım ilkelerine göre A4 formatında bilgisayar ortamında hazırlanıp www.bingol.edu.tr/ Fakülteler&Bölümler/Enstitüler/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Sosyal Bilimler Dergisi adresinden alınan başvuru formu ile birlikte sosbil@bingol.edu.tr e-posta adresine gönderilecektir. Aynı yazının, 1 nüsha bilgisayar çıktısı alınıp yazarlar tarafından imzalanarak Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sekreteryasına ulaştırılacaktır.
2- Hakem önerileri doğrultusunda yeniden düzenlenen makalenin son şekli, yeniden ve aynı şekilde sosbil@bingol.edu.tr adresine ve bir nüshası imzalanarak Enstitü Sekreteryasına gönderilir.
3- Hakemlerden olumlu rapor alamayan ve dergimiz yazım kurallarına göre hazırlanmayan makale yayınlanmaz, yazarına iade edilmez; bu konuda idari ve adli bir sorumluluk kabul edilmez.
Yazışma Adresi:
Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü 12100 BİNGÖL Tlf: 0 (426) 2150072 Faks: 0 (424) 215 1017
e-posta: sosbil@bingol.edu.tr
