EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
BĠLGĠSAYAR ve ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM
DALI
BĠLGĠSAYAR VE ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ BĠLĠM DALI
BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠN ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA VERĠLMESĠNĠN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI VE DOYUMLARINA ETKĠSĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan
Osamah MOHAMMED ALĠ
Ankara Haziran, 2011
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
BĠLGĠSAYAR ve ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM
DALI
BĠLGĠSAYAR VE ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ BĠLĠM DALI
BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠN ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA VERĠLMESĠNĠN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI VE DOYUMLARINA ETKĠSĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Osamah MOHAMMED ALĠ
DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÖZDEMĠR
Ankara Haziran, 2011
JÜRĠ ONAY SAYFASI
Osamah MOHAMMED ALĠ‟ya ait “Bilgisayar ağları dersinin çevrimiçi
ortamda verilmesinin öğrencilerin baĢarı ve doyumlarına etkisi.” baĢlıklı tezi
... tarihinde, jürimiz tarafından Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.
Jürinin Adı Soyadı Ġmza
BaĢkan: Prof. Dr Ahmet MAHĠROĞLU ...
Üye (Tez DanıĢmanı): Yrd. Doç. Dr Selçuk ÖZDEMĠR ...
Üye : Doç. Dr. Tolga GÜYER ...
Üye : ... ...
ÖNSÖZ
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Teknolojileri Anabilim dalı lisansüstü programı kapsamında yüksek lisans tezi olarak hazırlanan tez “Bilgisayar ağları dersinin çevrimiçi ortamda verilmesinin öğrencileri baĢarı ve doyumlarına etkisi” adını taĢımaktadır.
AraĢtırma dört bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde araĢtırmanın problemi hakkında genel bilgi; ikinci bölümde araĢtırmanın yöntemi, deseni, çalıĢma grubu, verilerin toplanması ve çözümlenmesi; üçüncü bölümde bulgular ve yorum; dördüncü bölümde ise sonuç ve öneriler yer almaktadır.
AraĢtırmanın sırasında bana her türlü konuda yardımcı olan, düĢünceleri ve önerileri ile desteğini esirgemeyen, yoğun olduğu zamanlarda bile zaman ayıran, tez danıĢmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÖZDEMĠR ‟e, ayrıca araĢtırmanın süresince düĢünce ve yardımları ile bana destek olan anabilim dalımızdaki ve Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar Bölümündeki hocalarıma en içten teĢekkürlerimi sunarım.
Uygulamaya katılan Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar Bölümü‟nde 2010–2011 eğitim yılında dördüncü sınıfın öğrencilerine, ilgilerini eksik etmeyen sevgili arkadaĢlarım, ayrıca beni destekleriyle maddi ve manevi ve daima ilerlemeye heveslendiren canım ailem, özelikle babama, anneme ve ağabeyime sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.
Osamah MOHAMMED ALĠ ANKARA - 2011
ÖZET
BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠN ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA VERĠLMESĠNĠN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI VE DOYUMLARINA ETKĠSĠ
MOHAMMED ALĠ. Osamah
Yüksek lisans, BĠLGĠSAYAR ve ÖĞRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI
Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÖZDEMĠR Haziran-2011
Bu araĢtırmada, Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesinin Bilgisayar Bölümü dördüncü Sınıfın Bilgisayar Ağları dersinin çevrimiçi ortamda verilmesinin öğrencilerin baĢarı ve doyumlarına etkisi araĢtırılmıĢtır. ÇalıĢmanın modeli, “tam deneysel” modelidir. ÇalıĢmanın denekleri 36 gönüllü öğrenciden oluĢturmaktadır. ÇalıĢmada öğrencilere görüĢme, gözlem ve sınav uygulanmıĢtır. GörüĢmede çevrimiçi ortamda ders alan öğrencilere sunulan 10 soru içeren forumda öğrencilerden soruların cevabı alınmıĢtır. Gözlemde doğal gözlem yöntemi uygulanmıĢtır. Son olarak öğrencilere çoktan seçmeli sınav yapılmıĢtır. Üç hafta süren uygulamada süresince her öğrenci her hafta iki saat olmak üzere en az altı saat çalıĢmıĢtır. GörüĢme ve gözlem yöntemlerinden elde edilen veriler ile istenilen bilgilere ulaĢılmıĢtı.
AraĢtırma sonuçlarına göre öğrencilerin çoğunun internet bağlantısının olmadığı ortaya çıkmıĢtır, bunun nedeni ülkede internetin yaygın olmaması ve internete eriĢimin kısıtlı olmasıdır. Öte yandan gözlem yapılan çoğu öğrencinin bilgisayarı yoktur.
Bilgisayar ağları dersini çevrimiçi ortamda alan öğrencilerin baĢarı notları ile yüz yüze alan öğrencilerin baĢarı notları arasında fark olduğu saptanmıĢ. Yapılan sınav sonuçlarına göre yüz yüze alan öğrencilerin daha baĢarılı olduğu saptanmıĢtı.
Son olarak bilgisayar ağları dersini çevrimiçi ortamda alan öğrencilerin doyum ve uzaktan eğitim alan öğrencilerin kiĢisel görüĢleri alınmıĢtır. Bu görüĢlerde uzaktan eğitim yeni bir yöntem olduğunu, internetin eğitime büyük katkıda bulunduğunu ve bu yöntemin Irak‟ta uygulanmasını istemektedirler.
ABSTRACT
THE EFFECT OF COMPUTER NETWORKS LECTURES IN ON LINE ENVIRONMENT ON STUDENTS‘ ACADEMIC ACHIEVEMENT AND
SATISFACTION
MOHAMMED ALĠ. Osamah
Master Thesis, DEPARTMENT OF COMPUTER and INSTRUCTIONAL TECHNOLOGIES EDUCATION
Advisor: Asst. Prof. Dr. Selçuk ÖZDEMĠR June-2011
In this study, the effect of giving the Computer Networks lecture to senior students of Mosul University, Faculty of Education, and Department of Computers in an online environment, on the students‟ success and satisfaction is examined. The model adopted in the study is “fully experimental” model. The study was conducted on 36 volunteer students. Interviews with the students, observations and examinations were applied in the study. During the interviews, students who took lectures in an online environment were asked to answer a form containing 10 questions. Natural observation method was applied in the observations. Lastly, a multiple choice examination was implemented on the students. Throughout the study period of three weeks, each student worked for two hours per week, at least six hours in total. The desired information was obtained from the data gathered by interviewing and observation methods.
According to the results of the research, it was found that most of the students do not have internet connection. The reason for this is; internet is not widely used in the country and internet access is restricted. On the other hand, most of the students who were observed do not have computers.
It was determined that there is a difference between the course grades of students who take computer networks subject in an online environment and course grades of students who take the subject face to face. According to the results of the examination, students who take the subject face to face are more successful.
Lastly, satisfaction of students who take computer networks subject online and personal views of distant training students were taken. These views expressed that
distant training is a new method and that the internet contributes significantly to education as well as the wish to have this method applied in Iraq.
ĠÇĠNDEKĠLER JÜRĠ ONAY SAYFASI... i ÖNSÖZ ... ii ÖZET ... iii ABSTRACT ... iv ĠÇĠNDEKĠLER ... vi ġekiller listesi... ix Tablolar listesi ... x BÖLÜM I... 1 1. GĠRĠġ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 3 1.2. AraĢtırmanın amacı... 4 1.3. AraĢtırmanın Önemi ... 4 1.4. AraĢtırmanın sınırlılıkları ... 4 1.5. Varsayımlar... 4 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 5 2.1. Eğitim nedir? ... 5
2.2. Uzaktan Eğitim nedir? ... 5
2.2.1. Uzaktan Eğitimin Amaçları ... 5
2.2.2. Uzaktan Eğitimin Avantaj ve Dezavantajları ... 6
2.2.3. Uzaktan Eğitimin Avantajları ... 6
2.2.5. Uzaktan Eğitim Modelleri ve Yöntemleri ... 7
2.2.6. Uzaktan Eğitimdeki BaĢarıya Etki Eden Psikolojik ve Sosyolojik Faktörler.. 9
2.2.7. Dünyada Uzaktan Eğitim Uygulamaları... 11
2.2.8. Türkiye‟de Uzaktan Eğitim Uygulamaları ... 12
2.3. Web Temelli Öğrenme ... 16
2.3.1. Web Temelli Öğrenmenin Yararları ... 16
2.3.2. Web Temelli Öğrenmenin sınırlılıkları ... 17
2.3.3. Dünyada Yapılan Web Temelli Uygulamalar ... 18
2.3.4. Türkiye‟de Yapılan Ġnternet Temelli Uygulamalar ... 20
2.4. Uzaktan eğitim ile ilgili araĢtırmalar ... 26
BÖLÜM II ... 32 YÖNTEM ... 32 2.1 AraĢtırma Modeli ... 32 2.1.1 Desen ... 32 2.1.2 Denekler... 32 2.1.3. Öğrenme Materyali ... 33 2.1.4. Uygulama... 33
2.2. Veri Toplama Aracı ... 43
2.2.1. GörüĢme Yöntemi... 43
2.2.2. Gözlem Yöntemi... 44
BÖLÜM III ... 45
BULGULAR ve YORUMLAR ... 45
3.1 ÖĞRENCĠLERĠN DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLERĠ NEDĠR? ... 45
3.2 BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠ ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA ALAN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI NOTLARI ĠLE YÜZ YÜZE ALAN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI NOTLARI ARASINDA FARK VAR MIDIR? ... 46
3.3 BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠ ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA ALAN ÖĞRENCĠLERĠN DOYUM DURUMLARI NEDĠR? ... 48
BÖLÜM V ... 50
SONUÇ ve ÖNERĠLER ... 50
SONUÇ ... 50
4.1. ÖĞRENCĠLERĠN DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLERĠ NEDĠR? ... 50
4.2. BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠ ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA ALAN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI NOTLARI ĠLE YÜZ YÜZE ALAN ÖĞRENCĠLERĠN BAġARI NOTLARI ARASINDA FARK VAR MI? ... 51
4.3. BĠLGĠSAYAR AĞLARI DERSĠNĠ ÇEVRĠMĠÇĠ ORTAMDA ALAN ÖĞRENCĠLERĠN DOYUM DURUMLARI NEDĠR? ... 51
ÖNERĠLER... 53
KAYNAKÇA ... 54
ġekiller listesi
ġekil 1. Çevrem içi ÇalıĢan Öğrencilerin KarĢılaĢtığı Ġlk Ekran ... 34
ġekil 2. Çevrimiçi ÇalıĢan Öğrencilerin KarĢılaĢtığı Ġkinci Ekran ... 35
ġekil 3. Çevrimiçi ÇalıĢan Öğrencilerin KarĢılaĢtığı üçüncü Ekran... 36
ġekil 4. verilen ilk dersin 1. Ekranı... 37
ġekil 5. verilen ilk dersin 2. Ekranı... 38
ġekil 6. verilen ikinci dersin 1. Ekranı... 39
ġekil 7. verilen ikinci dersin 2. Ekranı... 40
ġekil 8. verilen üçüncü dersin 1. Ekranı ... 41
ġekil 9. verilen üçüncü dersin 2. Ekranı ... 42
Tablolar listesi
Tablo 1. Uzaktan eğitim modelleri ... 8
Tablo 3.1.1 internet bağlantınızı ... 45
Tablo 3.1.2 Ġnternet kullanma seviyesi ... 45
Tablo 3.1.3 Uzaktan eğitim Irak‟ta ... 46
Tablo 3.2.1 BaĢarı oranı ... 46
Tablo 3.2.2 BaĢarı oranı cinsiyete göre... 46
Tablo 3.2.3 Grup Ġstatistikleri ... 47
Tablo 3.3.1 Uzaktan eğitimin sorunu... 48
Tablo 3.3.2 Uzaktan eğitimin avantajı ... 48
Tablo 3.3.3 Uzaktan eğitimin dez avantajı ... 48
Tablo 3.3.4 Yüz yüze eğitim ve Uzaktan eğitim ... 49
BÖLÜM I 1. GĠRĠġ
Uzaktan Eğitim günümüzde eğitim gereksinimleri ve nüfusun artmasıyla, bilgiye mümkün olabilecek en kısa zamanda, istenilen yer ve anda ulaĢma gereksiniminin sonucu olarak ortaya çıkmıĢtır.
ġimĢek ve KarataĢ (2002), Moore‟un da, uzaktan eğitimi birbirinden zaman ve mekân açısından ayrı, öğretmen ve öğrenciler arasında gerçekleĢen, öğrenci etkinliği ve kendi kendine öğrenme prensibine dayalı bir eğitim uygulaması olarak tanımladığını ifade etmektedirler.
Daha fazla bilgiye daha hızlı ulaĢım, etkin, hızlı ve düĢük maliyetli öğrenme, mekân ve zaman kısıtlamalarının ortadan kaldırılması gibi temel öğretim gereksinimleri, internetin bir öğretim aracı olarak kullanımını arttırmıĢtır. Bu gereksinimleri karĢılamak amacı ile kurulan internet destekli öğretim programlarının etkin ve verimli çalıĢmasını, bir baĢka deyiĢle baĢarılı olmasını tayin eden kriterlerin belirlenmesi çok önemlidir.
Ġnsanların artan eğitim taleplerine hızlı ve etkili Ģekilde cevap verebilmek için uzaktan eğitim kurumlarının açılması kaçınılmaz olmuĢtur. Bu da bu alanda endüstrileĢmeyi getirmiĢtir. Eğitim kurumlarındaki ders saatleri kendilerine uygun olmayan bireylerin ve hasta, özürlü ve suçlu insanların eğitim ihtiyacını karĢılamak için uzaktan eğitim en iyi çözümdür. Böylelikle geleneksel eğitime uygun olmayan öğrencilere eğitim hizmeti verilmiĢ olur. GeliĢen teknoloji ile eğitimde hareket sağlanmıĢtır. Kablosuz teknoloji, internet ve portatif bilgisayarlar insanların hareketlilik içinde de eğitimlerine devam etmelerine imkan tanır. Elektronik posta yoluyla geri beslemede sürat artmıĢtır. Ödevler e-posta yoluyla gönderilip sonuçları kısa zaman içinde geri alınabilmektedir. Uzaktan eğitim genel anlamda geleneksel eğitime göre çok daha ucuzdur. Teknolojinin tanıdığı imkanlar doğrultusunda sanal sınıflar ile yüz yüze eğitim verilebilmektedir (Çetiner, Gencel ve Erten;1999).
Moore (1973), uzaktan eğitim için “özerklik” ve “uzaklık” kavramlarına dayanan bir kuram geliĢtirmiĢtir. Moore‟un bakıĢ açısı tamamen okul ortamının dıĢına odaklanmıĢtır. Moore, okul ortamını, öğrenme ve öğretme etkinliklerinin gerçekleĢtiği mekan olarak tanımlamıĢtır. Moore‟a göre uzaktan eğitim, öğrencinin özerk ve öğretmenden mesafe ve zamanca uzak olduğu bir eğitim sistemidir. Moore, uzaklık
kavramının öğretmen ve öğrenci arasındaki mesafeyi belirtmede yetersiz kaldığını belirtmektedir. Ona göre uzaktan eğitim öğrencisi kendisini yalnız hisseder ve kendi öğrenmesini geliĢtirmede ileri derecede sorumluluk almak ve kendini kontrol etmek zorundadır (Keegan, 1996).
Uzaktan eğitim sistemlerinde bireyler okula gitmeden, yollarda vakit kaybına uğramadan eğitim alabilirler. Eğitmen ve öğrenciler coğrafi olarak farklı yerlerden eğitim sürecine katılırlar. Eğitimci bir uçtayken öğrenciler imkanları ölçüsünde farklı mekanlardan eğitime katılabilirler. Bu sayede öğrencilerin ulaĢım, konaklama gibi sorunlarına çözüm bulunmuĢ olur.
Holmberg (1989) uzaktan eğitimin, sınıflarda ya da aynı bina içinde öğretim elemanlarının, anında ve sürekli bir biçimde, öğrencileri gözetim altında bulundurmadığı, öğretimi gerçekleĢtiren kurumun planlama, rehberlik ve öğretim olanaklarından yararlanmaya dayalı, tüm öğretim kademelerinde çok çeĢitli çalıĢma biçimlerini içerdiğini ifade etmiĢtir.
Uzaktan eğitimin en önemli noktalarından birisi sürekliliktir. Öğretmen olmasa da sadece öğrenciyle eğitim kesintiye uğramadan devam edebilmektedir.
Uzaktan eğitimde, öğrenenler eğitimi, herhangi bir eğitim kurumuna gitmede n yazılı dokümanlarla, CD, videokasetler, internet, televizyon, etkileĢimli video ve benzeri teknolojiler aracılığıyla alırlar. Eğitim türüne göre kısmi zamanlı olarak eğitim veren kurumlara giderek eğiticilerle görüĢebilir ve atölye laboratuar uygulamalar ına katılabilirler (Gürbüz,2001).
Uzaktan eğitim, öğrenci ve öğretim elemanlarının farklı coğrafi mekânlarda olduğu, ders malzemesi aktarımı ve etkileĢimin teknolojiden faydalanarak gerçekleĢtirildiği eğitim biçimidir. Uzaktan eğitimde kullanılan teknolojiler yazılı metin, ses, video ve veri olarak dört gruba ayrılabilir
Moore (1996) ise uzaktan eğitimi genellikle öğretim yerinden baĢka bir mekanda gerçekleĢen planlı öğrenme olarak tanımlıyor. Bu nedenle, öğrenci, öğretmen ve dersi buluĢturmak için alternatif ders tasarımı, öğretme teknikleri, elektronik ya da baĢka teknolojiler yoluyla iletiĢim biçimleri, örgütsel ve idari düzenlemeler gerekir.
Web, öğrenci-öğretmen-ders buluĢmasını sağlayan bir teknolojidir ve aynı ya da farklı yerlerdeki birey ve grupların bilgisayarlar yoluyla bağlanarak metin, veri, grafik ve metin gibi öğelerin paylaĢıldığı elektronik ortamlar oluĢturur.
Web tabanlı uzaktan eğitim ortamlarının tasarımı yapılırken, öğrenenler açısından ihtiyaçların belirlenmesi en önemli aĢamalardan birisidir. Eğitim ortamındaki donanım ve yazılım bileĢenlerinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Kurum içi ve kurum dıĢı kaynakların incelenmesi ve öğrenenlerle ortaklaĢa yapılacak faaliyetlerin belirlenmesini gerçekleĢtirilerek eğitimin öğrenen merkezli olmasına dikkat edilmelidir (ĠĢman,1998).
Eğitsel ortamlarda öğrenen kontrolünün amacı; öğrenenlerin kendi öğrenmelerini düzenleyebilecekleri noktasında toplanmaktadır. Günümüzde evrensel düzeyde eğitim ve öğretimin esnek ve açık bir biçime doğru geliĢen bir eğilimin varlığı dikkati çekmektedir. Web tabanlı uzaktan eğitim ortamlarının geliĢimi de bu eğilimler arasında yerini almaktadır.
Web tabanlı uzaktan eğitim sistemlerinin her geçen gün yaygınlaĢması ve artan bir hızda da geliĢmesi yeni kavramları gün ıĢığına çıkarmaktadır. Bu kavramlar sayesinde de eğitimde karĢılaĢılan bazı problemlere çözüm bulunabilmektedir. Zaman, mekan ve kiĢi bağımsız öğrenme ortamları geliĢtirmeye uygun olan web tabanlı uzaktan eğitim sistemlerinde, öğrenen kontrolü gibi önemli bazı noktalara dikkat edildiğinde öğrenen baĢarısı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu gözlenmektedir.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye‟de internet ve internetin sağladığı olanakların kullanımı önemli ölçüde artmaktadır. Bu durumun bir sonucu olarak insanlar bilgis ayar ve bilgisayar programlarını hiç kullanmamıĢ olsalar bile internete girebilme, ihtiyaçlarını giderebilme ve gezinebilme gibi durumları yapabilir hale gelmiĢlerdir. Bu üstün iletiĢim gücünün farkına varan Türkiye firmaları bu yapıyı eğitim kurumlarında uygulamaya yönelmiĢler ve web tabanlı sistemler oluĢturmaya çalıĢmıĢlardır. Bundan hareketle araĢtırma Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesinin Bilgisayar Bölümü dördüncü Sınıfın Bilgisayar ağları dersinin çevrimiçi ortamda verilmesinin öğrencilerin baĢarı ve doyumlarına etkisi araĢtırıldı.
1.1. Proble m Durumu
Bilgisayar ağları dersinin çevrimiçi ortamda verilmesinin öğrencilerin baĢarı ve doyumlarına etkisi.
1.2. AraĢtırmanın amacı
Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesinin Bilgisayar Bölümü dördüncü Sınıfın Bilgisayar ağları dersinin çevrimiçi ortamda verilmesinin öğrencilerin baĢarı ve doyumlarına etkisi araĢtırılmıĢtır.
ÇalıĢma çerçevesinde aĢağıdaki sorulara yanıt aranmıĢtır: 1. Öğrencilerin demografik bilgileri nedir?
2. Bilgisayar ağları dersini çevrimiçi ortamda alan öğrencilerin baĢarı notları ile yüz yüze alan öğrencilerin baĢarı notları arasında fark var mı?
3. Bilgisayar ağları dersini çevrimiçi ortamda alan öğrencilerin doyum durumları nedir?
1.3. AraĢtırmanın Önemi
AraĢtırmamızın konusu dünya çapında önemli hale gelmesine rağmen ama Ģu ana kadar Irak eğitiminde uygulanmamaktadır. Uygulandıktan sonra Irak milli eğitim bakanlığına önemli katkıda bulunabilir.
1.4. AraĢtırmanın sınırlılıkları
Bu araĢtırma 2010-2011 eğitim yılı Musul Üniversitesi Eğitim Fakültesinin Bilgisayar Bölümü ağlar dersini kapsamaktadır.
1.5. Varsayımlar
Bu çalıĢmada:
1. AraĢtırma örneklemi evreni temsil ettiği.
2. Öğrenciler araĢtırmanın konusuna yardımcı olacaklardır.
3. AraĢtırmaya katılanların verdikleri cevapların samimi cevaplar olduğu. 4. Öğrenciler önceden böyle bir eğitim almamıĢlar.
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Eğitim nedir?
Genel anlamda, bireyde davranıĢ değiĢtirme sürecidir (Demirel, 2003, s. 2). DavranıĢ geliĢtirme, yetenek geliĢtirme, bilgi, beceri ve tutum kazanma sürecidir (Alkan, 2000, s. 13).
Bireylere toplumun arzu ettiği davranıĢların kazandırılmasıdır (Çilenti, 1988, s. 15).
Bireyin davranıĢında kendi yaĢantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değiĢme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1998, s. 13).
2.2. Uzaktan Eğitim nedir?
Uzaktan eğitim, öğrenci ve öğretimcinin zaman ve mekan açısından veya her iki yönden de farklı yerlerde bulunduğu bir öğretim Ģeklidir. Uzaktan eğitim geleneksel sınıf öğretiminden iki önemli bakımdan farklılık gösterir;
1. Öğretimciler ve öğrenciler coğrafik uzaklıkla ayrılırlar.
2. Teknoloji, öğretimci ve öğrenci arasındaki iletiĢimlerin geliĢmesine yardım eder. Zaman, konum, mali sebepler, aile zorunlulukları ve iĢ gerekleri gibi sebepler nedeniyle geleneksel bir eğitim-öğretim sınıfına katılamayan öğrencilere uzaktan eğitim; geniĢ öğrenci kitlesine ulaĢma, sınıflara devam edemeyen öğrencilerin ihtiyacını karĢılama, dıĢarıdan konuĢmacılar dahil etme, farklı sosyal, kültürel, ekonomik geçmiĢlere sahip olan öğrencileri birleĢtirme gibi avantajlar sağlamaktadır.
2.2.1. Uzaktan Eğitimin Amaçları
Uzaktan eğitimin ortaya çıkmasında en önemli sebep daha fazla kiĢiye daha kısa yoldan eğitim götürebilmek olmuĢtur. ġimĢek (2001:4) uzaktan eğitimin amaçlarını Ģu Ģekilde özetlemiĢtir:
1. Daha fazla kiĢiye eğitim götürmek.
2. Öğrenme fırsatlarını ve alternatiflerini arttırmak 3. Fiziksel uzaklığı eğitim sürecinden çıkarmak 4. Eğitim maliyetlerini düĢürmek.
6. Eğitim sürecini hızlandırmak. 7. Öğrenmeyi hızlandırmak.
8. Öğrencileri daha aktif hale getirmek.
2.2.2. Uzaktan Eğitimin Avantaj ve Dezavantajları
Her yenilik mutlaka olumlu katkıları sebebiyle hayatta yerini alır. Sağlayacağı avantajlar düĢünülerek bu yeniliklere kapılar açılır. Fakat her ilacın bir yan etkisi olduğu gibi, her yeniliğin de avantajlarının yanında getirdiği dezavantajlar vardır. Bu kural uzaktan eğitim için de geçerlidir. Olumlu ve olumsuz yanlarını bilmeden girilen iĢlerden alınacak verimin azlığı göz önüne alındığında bu bilginin önemi ortaya çıkar.
2.2.3. Uzaktan Eğitimin Avantajları
Uzaktan eğitimin sağladığı yararların baĢında insanlara çok sayıda eğitim fırsatı tanıması gelir. Her konumda ve her yaĢtaki insana istediği eğitime ulaĢmasına imkan tanır. Eğitimde eĢitsizliğe sebep olan coğrafi farklılık dezavantajı uzaktan eğitim sayesinde aĢılabilir. Fiziksel imkânsızlıklar bu sayede engel olmaktan çıkabilir.
Fiziksel imkânsızlıkların yanı sıra maddi imkânsızlıklar sebebiyle elde edilemeyen ve ulaĢılamayan eğitim materyalleri bu sayede herkese ulaĢtırılabilir.
Eğitim için harcanan her türlü masrafta önemli oranlarda azalma kaydedilebilir. UlaĢım, konaklama, eğitim materyalleri gibi birçok kalemde sağlanacak tasarrufla eğitim ucuzlar. Bireyler her ortamda eğitime ulaĢabileceği için hem çalıĢma hem eğitimlerini devam ettirebilme imkânı bulurlar. Bu sayede üretkenlik artacağı gibi çalıĢan insanların eğitim seviyelerinde de büyük oranda artıĢlar kaydedilir.
GeliĢmenin en büyük kaynağı olan bilgiye eriĢim kolay bir hale gelerek kalkınmada ilerleme kaydedilebilir. Ġsteyen herkes istediği eğitime istediği zaman istediği yerde ulaĢma imkanına kavuĢur.
Geleneksel, öğretmen merkezli olan eğitim, her türlü medyanın kullanımıyla zenginleĢerek daha etkin bir hal alır. Kullanılan uzaktan eğitim sistemine göre, etkileĢim oranı artırılabilir. Böylece öğrencinin dikkatinin devamlılık göstermesi sağlanabilir. Öğrenci sadece bilgi aktarılan birisi olmaktan çıkıp araĢtırmacı bir kimliğe bürünebilir. Üniversitelerde öğrenci kapasitesini kısıtlayıcı unsurlar olan bina ve öğretim elemanı sıkıntısı uzaktan eğitim ile aĢılarak daha çok sayıda kiĢinin üniversite eğitimi alması
sağlanır. Herkesin ulaĢma imkanı bulamadığı akademik seviyesi yüksek eğitimcilere uzaktan eğitim sayesinde herkes ulaĢabilir ve faydalanabilir.
2.2.4. Uzaktan Eğitimin Dezavantajları
Sayılan bu olumlu yanların yanında olumsuz yanlar da mevcuttur. Geleneksel eğitimin en önemli özelliği olan göz temasları uzaktan eğitimde yoktur. Öğretmen ve öğrenci iletiĢimi geleneksel eğitime oranla daha kısıtlıdır. EtkileĢimli bir uzaktan eğitim yoksa eğitimci öğrencinin tepkilerini, katılımını, dersi anlayıp anlamadığını bilemeyecektir (BaĢkömürcü ve Öztürk,1996).
Planlama ve koordinasyon süreci zor, uzun ve zahmetlidir. Derslerin içeriği hazırlanırken çok fazla zaman ve çaba harcanması gerekir. Öğretmenler normal bir derse hazırlandıklarından daha fazla zamanda derse hazırlanabilirler. Hazırlanılan sistemin mahiyetine göre maliyeti bazen yüksek olabilir. Örneğin bir televizyonla eğitim sürecinde yapım aĢaması çok masraflıdır. Kullanılan cihazların ve stüdyonun çok yüksek maliyetleri vardır. Öğrencinin kontrolü geleneksel eğitime göre imkansız gibidir. Öğrenci, video konferans sistemleri haricinde öğretmen tarafından görülemeyeceği için serbestlik vardır.
2.2.5. Uzaktan Eğitim Modelleri ve Yöntemleri
Uzaktan eğitim, uygulama yöntemine göre eĢzamanlı (senkron) ve eĢzamansız (asenkron) olmak üzere ikiye ayrılabilir (BaĢkömürcü ve Öztürk,1996:55; Özmen ve Ediz, 2002). EĢzamanlı uzaktan eğitimde öğrenci ile eğitimci, eğitim sürecinde karĢılıklı bir iletiĢim içerisindedir. Aynı anda farklı ortamlardaki öğrenciler, öğretim elemanının verdiği dersi takip edebilirler. Eğitim, etkileĢimli ise, öğrenciler süreç içinde sorular sorup cevaplarını alabilirler. Burada öğrenciler gruplar halinde veya dağınık halde olabilirler (Ö zmen ve Ediz, 2002).
Özmen ve Ediz (2002)‟e göre eĢzamanlı uzaktan eğitimde bilgi, hedefteki kitleye üretildiği anda ulaĢtırılmıĢ olur. EtkileĢimli bir eğitim için öğrenciler ve eğitimci arasında çift yönlü bir iletiĢim imkanı olmak zorundadır. Bu modelde bilgi ve sorular karĢılıklı olarak anında iletilmelidir. Bunun yolu da elektronik cihazları kullanmaktır. Önemli olan alıcı ve vericiden oluĢan sistemi kurmaktır.
Bu sistemdeki bir aksaklık dersin iĢleyiĢinde kesintilere yol açar. Dersin akıĢı bölündüğü için motivasyon bozulur. EĢzamanlı uzaktan eğitimlere örnek olarak sesli konferanslar, video konferanslar verilebilir. EĢzamansız uzaktan eğitimde, bilgi önceden üretilerek depolanır (Özmen ve Ediz,2002).
Daha sonra eğitimci bilgiyi iletiĢim yolu aracılığıyla dağıttıktan sonra öğrenci bu bilgiye dilediği herhangi bir zamanda istediği çoklukta ulaĢabilmektedir
(BaĢkömürcü ve Öztürk,1996:55).
Bilgi kullanıma ve eriĢime sürekli açık olduğu için öğrenci istediği yer ve zamanda bilgiyi almakta özgürdür. Bu tip eğitimlere örnek vermek gerekirse televizyonla eğitim, mektupla eğitim, web tabanlı eğitim, kasetle eğitim sayılabilir, Özmen ve Ediz (2002) uzaktan eğitim modellerini Tablo 1‟de görüldüğü gibi özetlemiĢlerdir.
Tablo 1. Uzaktan eğitim modelleri
Uzaktan eğitim modelleri
EĢzamanlı (senkron) Uzaktan
Eğitim EĢzamansız (asenkron) Uzaktan Eğitim
Ġnteraktif Pasif Ġnteraktif Pasif
Ders aynı anda öğrencilere
iletilir ve öğrenciler aynı
anda soru sorabilir.
Ders aynı anda öğrencilere iletilir, ancak öğrenciler ders seansı sırasında soru soramazlar. Önceden hazırlanmıĢ ders notlarına öğrenciler dilediği zaman ve tekrarlı
olarak ulaĢırlar. Öğrenciler e-mail yoluyla soru gönderebilirler. Önceden hazırlanmıĢ ders notlarına öğrenciler dilediği zaman ve tekrarlı olarak ulaĢabilir, ancak öğrenciler soru soramazlar.
Çok sayıda uzaktan eğitim çeĢidi vardır. Bunlar arasında posta ile eğitim, televizyonla eğitim, ses konferansları, video konferansları, bilgisayar destekli eğitim, eğitim yazılımları, internetle eğitim sayılabilir.
2.2.6. Uzaktan Eğitimdeki BaĢarıya Etki Eden Psikolojik ve Sosyolojik Faktörle r
Uzaktan eğitim üzerindeki tartıĢmalar devam ederken, uzaktan eğitimin hızla yaygınlaĢtığı görülmektedir. Geleneksel eğitime göre iyi olsun veya kötü olsun, uzaktan eğitim araçları artık yaygın bir biçimde kullanılmakta ve büyük bir öğrenci kitlesi artık bu araçlarla eğitilmektedir. Artık uzaktan eğitimin varlığı ile ilgili tartıĢmalar azalmakta, tartıĢma, etkili bir uzaktan eğitimin nasıl olması gerektiği ile ilgili bir zemine kaymaktadır. BaĢarılı bir uzaktan eğitim uygulamasına hangi faktörlerin etki ettiği ile ilgili geniĢ bir literatür oluĢmaya baĢlamıĢtır. Önceleri uzaktan eğitimin, içerik hazırlanması, alt yapı oluĢturulması gibi, teknik yönlerinin etkililiği üzerine ç alıĢmalar daha yaygın iken sonradan psikolojik ve sosyolojik etmenlerin etkili bir uzaktan eğitim uygulamasının gerçekleĢtirilmesi üzerindeki etkileri ile ilgili araĢtırmalar ivme kazanmıĢtır.
Bu alanda çalıĢan araĢtırmacıların yoğun olarak ilgilendikleri faktörlerin baĢında cinsiyet, yaĢ, meslek, evlilik durumu, iĢ tecrübesi gibi demografik faktörler gelmektedir. (Thompson, 1997) Önceleri, öğrenci performansına etki edebilecek bir kısım demografik faktör dıĢında, olabilecek psikolojik ve sosyolojik etmenler ile ilgili çok az bir çalıĢmanın dıĢında bir çalıĢmaya rastlanamazken, (Cookson, 1989) son zamanlarda bu alan geniĢlemiĢtir. KiĢilik yapısının uzaktan eğitimdeki baĢarı ile iliĢkili olduğunu ortaya koyan çalıĢmaların (Irani vd., 2003: 445) yanında böyle bir iliĢkinin olmadığını iddia eden çalıĢmalar da yapılmıĢtır. (Kanuka, ve Nocente, 2003) Aradaki bu fark hedef kitlenin bazı farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Ġyi eğitimli ve teknolojiye uyumlu bir kesimde, kiĢilik yapısının baĢarıya fazla etki etmediği fakat böyle bir düzeye ulaĢmamıĢ bir kitlede kiĢilik yapısının etkili olduğu anlaĢılmıĢtır. (Kanuka, ve Nocente, 2003: 241)
KiĢilik yapısı ile uzaktan eğitimin baĢarısı arasındaki iliĢkiyi araĢtıran araĢtırmacıların bir kısmı öğrenci kiĢiliğine odaklanırken, (Ergül, 2004; Irani vd., 2003; Kanuka ve Nocente, 2003) bir kısmı da öğretim elemanının kiĢiliğine odaklanmıĢ (Baker, 2004; Chan, 2002) ve anlamlı iliĢkilerden bahsedilmiĢtir.
Öğrenci ile öğretim elemanı arasındaki psikolojik boĢluğun potansiyel bir yanlıĢ anlaĢılmayı bünyesinde barındırabileceği, (Willis, 1993) öğretim elemanının anlatmak istediği ile öğrencinin yorumlarının çakıĢmayabileceği, (Marsden, 1996) yine öğrencinin beklentileri ile öğretim elemanının maksadının uyuĢmayabileceği (Moore, 1991) yönünde iddialar ortaya atılmıĢtır. Bunlara ek olarak uzaktan eğitimden kaynaklanan endiĢe ve psikolojik rahatsızlıkların zamanla azalmadığı hatta arttığı iddia
edilmiĢtir. (Jegede ve Kirkwood, 1994) Sonraları, bu tür problemlerin ancak yüksek seviyede bir iletiĢimin sağlandığı etkileĢimli bir uzaktan eğitimiyle aĢılabileceği ortaya konulmuĢtur. (Brown vd., 1999) Uzaktan eğitimde etkileĢime önem verilmesinin ve öğrencinin sorunlarının en hızlı biçimde çözülmesinin ve destekleyici bir dil kullanılmasının uzaktan eğitimdeki baĢarıya önemli oranda etki ettiği çeĢitli çalıĢmalarla ortaya konulmuĢtur. (Baker, 2004; Wheeler, 2002, Huff, 2000)
Uzaktan eğitim ile ders alan bir öğrencinin beklenti seviyesinin yüz yüze eğitim alan bir öğrenciye göre düĢük olması (Wheeler, 2002) ve kiĢisel beklentinin baĢarı seviyesi ile iliĢkili olması (Mc Isaac ve Gunawardena, 1996) üzerinde durulan bir baĢka psikolojik faktör olmuĢtur. Beklentinin kursun algılanması ile ilgili olması araĢtırmacıları öğrencilerin online kurs ile ilgili algısı üzerinde araĢtırmalar yapmaya sevk etmiĢtir. Yapılan çalıĢmalarda kurs ile ilgili algıların, uzaktan eğitim öğrencilerinin performansı ile yakından iliĢkili olduğu ortaya çıkmıĢtır. (Irani vd., 2003) Uzaktan eğitim algısı ile ilgilenen araĢtırmacılar etkili bir öğrenme için iki ön Ģart sunmuĢlardır: ders içeriği ile ilgili temel düĢünceler ve içeriğin kavranmasını kesin bir biçimde değerlendirmeye ve kiĢisel gözleme isteklilik ve yatkınlık. (Offir vd., 2003) Bunlarla birlikte sosyal EtkileĢimin etkililiği ile ilgili öğrencinin algısı da öğrenme sonuçlarını etkilemektedir. (Zhang ve Fulford, 1994) Öğrencilerin kursu nasıl algıladıkları ile ilgili bilgi sayesinde, öğretim elemanlarının öğrenme sürecinin değerini artırabilecekleri belirtilmiĢtir. (Petracchi, 2000) Uzaktan eğitim ile ders alan öğrencilerin, benzer dersleri geleneksel eğitim ile alan öğrencilere göre daha az mutlu olmaları sorunu (Carr, 2000) bu alanda yapılan çalıĢmalarla ve çözüm önerileri ile aĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Uzaktan eğitimde topluluğun olmayıĢı ya da sanal oluĢu eğitimci ile ve fakülte ile yeterince bağın oluĢmasına engel olmaktadır. (Vonderwell, 2003) Bunun getirdiği en önemli sonuçlardan birisi, eğitimcinin algılanan uzmanlık düzeyinin uzaktan eğitimde daha düĢük olmasıdır. (Petrides, 2002)
Uzaktan eğitim uygulamaları ile ilgili literatürün epey zengin olmasına rağmen bu alanda yapılan araĢtırmalar hala sınırlı bulunmaktadır. (Arbaugh, 2002) Sınırlılığın bir sebebi bazı alanlarda henüz hiç araĢtırma yapılmamıĢ olması iken, b ir diğer sebebi yapılmıĢ olan araĢtırmaların çeliĢik sonuçlar vermesidir. AraĢtırmalardaki muamele, çerçeve, ortam, örneklem, ölçme araçları, araĢtırma metotları farklılıkları, yapılan araĢtırmalar arasında mukayese yapmayı zorlaĢtırmaktadır.(Bangert-Drowns ve Rudner,1991)
2.2.7. Dünyada Uzaktan Eğitim Uygulamaları
Uzaktan eğitim (Distance Education) kavramı, ilk olarak Wisconsin Üniversitesi‟nin 1882 Yılı Katalogu‟nda geçmiĢtir (Verduin ve Clark, 1947). Bu kavram, yine ilk kez aynı üniversitenin yöneticisi William Lighty tarafından 1906 yılında yazılan bir yazıda kullanılmıĢtır ve 1960‟lı yıllardan baĢlayarak da yaygın bir kullanım alanı kazanmıĢtır ( Kaya, 1998).
Almanya‟da 1856 yılında Toussaint ve Langenscheidt‟in Berlin‟de attıkları ilk adım “Tele Kolleg”, “SchulFernsehen” ve “Fernüniversitat” ve “Deutsch Institüt Für FernStudien” gibi kurumların da geliĢmesine yol açmıĢ bulunmaktadır (Alkan, 1996). ABD Boston'da “Evde GeliĢmeyi TeĢvik Derneği” kurulmuĢtur. 1883 yılında “Correspondence University”nin kurulması ile birlikte mektupla öğretimin önemli aĢamalarından birisi gerçekleĢmiĢtir (Berk, 2003).
Diğer taraftan uzaktan eğitim modelinin halk eğitimi alanında, üniversite ve yüksekokullarda uygulama örnekleri Rusya‟da görülmektedir. Fransa‟da ise Paris‟te 1907 yılında kurulan özel eğitim kurumu “Ecole Universelle par Correspondance” ile 1939 yılında kurulan resmi uzaktan eğitim merkezi “Centre National d‟Enseigment par Correspondance” örnek kuruluĢlardır (Alkan, 1996).
Japonya‟da 1948‟de eğitim yasası çerçevesinde okuldan uzakta bulunanlara ve askerlere eğitim olanağı sağlamak üzere geliĢtirilen uzaktan eğitim sistemi ortaokul, lise ve yüksekokulları kapsam içine almıĢtır (Alkan, 1996). 1986 yılında “University of Air” kurulmuĢtur (Kaya, 2002). Avustralya, uzaktan öğretim sistemini ilk ve ortaöğretim kademelerinde baĢarı ile uygulayan örnek bir ülkedir (Alkan, 1996). Uzaktan öğretim, 1910 yılında Queensland Üniversitesi ile birlikte yükseköğretim basamağında baĢlatılmıĢtır (Kaya, 2002). Yeni Zelanda, 1922 yılında New Zeland Correspondance Shool‟u açmıĢtır.
Hollanda Açık Üniversitesi ilk öğrencilerini 1984 yılının Eylül ayında kabul etmiĢtir. 1985 yılında kanunla kurulan uzaktan açık yüksek öğrenim, hükümet bütçeli bağımsız bir kurumdur. Açık üniversiteyi kurarken Hollanda hükümetinin amacı, herhangi bir resmi niteliğe aldırıĢ etmeksizin, gerekli yetenek ve isteğe sahip bireylerin yüksek öğrenimden faydalanabilmelerini gerçekleĢtirmektir. Açık üniversite; hukuk, ekonomi, iĢletme ve kamu yönetimi, mühendislik, çevre bilimleri ile kültür çalıĢmaları ve sosyal bilimler alanında programlar ve eğitim sunmaktadır (Eğitim ve Teknoloji, 2002).
Ġspanya‟da, 1972 yılında, Ulusal Uzaktan Öğretim Üniversitesi kurulmuĢtur (Kaya, 1998). Ayrıca Kanada, Hindistan, Ġsrail, Ġtalya, Polonya, Ġspanya gibi ülkeler örnek uzaktan öğretim projeleri geliĢtirmiĢ ve uygulamıĢlardır (Alkan, 1996).
2.2.8. Türkiye‘de Uzaktan Eğitim Uygulamaları
Çok genç bir nüfus yapısına sahip olan Türkiye‟de en önemli sorunlardan birisi, bu nüfusun eğitim düzeylerinin düĢüklüğüdür. Nitekim ilkokul mezunu olarak yaĢama atılan milyonlarca yetiĢkin bulunmaktadır. Ġlköğretim sisteminde uzaktan eğitim yaklaĢımı, ilkokul mezunu olarak kalan yetiĢkinlere, ilköğretimi tamamlama olanağı verme özelliğiyle belirgin bir üstünlük taĢımaktadır. Özellikle belli bir iĢ dalında çalıĢanlar ve ev kadınları için, kendi istediği süre ve koĢullarda eğitim olanağı sağlanması, yaĢam boyu eğitim amacına hizmet etmektedir (Uluğ, 1998).
Sekiz yıllık zorunlu ilköğretim uygulamasına geçiĢte en önemli sorun, bu eğitimin bir an önce ülke düzeyinde yaygınlaĢtırılmasıdır. Onun önündeki en büyük engel ise; okul, derslik, donanım ve insangücü gibi altyapı yetersizlikleridir. Her ne kadar, sekiz yıllık ilköğretime geçilmesiyle, söz konusu alt yapının geliĢtirilmesi yönünde kimi düzenleme kararları alınmıĢsa da makro ölçekteki kararlarla, özellikle 12–14 yaĢ grubunda %64 olan okullaĢma oranını kısa dönemde %100‟lere yükselterek 1,9 milyon dolayındaki çocuğa eğitim olanağı sağlamak olanaklı görünmemektedir. Bu konuda karĢılaĢılan en büyük darboğaz, nüfus dağılımı ve coğrafik koĢullarla ilgilidir (Uluğ, 1998).
Sekiz yıl süreli zorunlu ilköğretimin yaygınlaĢması için ağırlıklı olarak alınacak çeĢitli önlemlerin yanında; kısa dönemde sorunun çözümüne bir katkı olarak daha kuĢatıcı bir yaklaĢım olarak; sınıf içi eğitimin doğurduğu mekan, donanım ve insangücü sorununu en aza indiren, görece daha ekonomik uygulamaların iĢe koĢulabilmesidir. Uygulanabilir görünen yöntem ise, uzaktan eğitimdir. Çünkü uzaktan eğitim, kullanılacak araçlara bağlı olmak koĢuluyla, yapısı gereği, farklı coğrafik alanlarda yaĢayan kimselere kendine özgü araçlarla daha kolayca eğitim hizmeti sunulmasında üstün özelliklere sahiptir (Keegan, 1996).
Uzaktan eğitim sistemlerinde, evrensel düzeydeki geliĢim ve uygulamalar yanında bir de ulusal düzeyde bir geliĢim ve uygulama söz konusudur. Konunun bu boyutta incelenmesi için, Türkiye‟deki uygulamalar ve geliĢim örnek alınmıĢtır. Türkiye‟de uzaktan öğretim alanındaki uygulamalar üç aĢama lı bir görünüm arz etmektedir. Birincisi, konunun tartıĢma gündemine alınması ve önerilerin geliĢtirilmesi,
ikincisi ortaöğretim kademesindeki uygulamalar; üçüncüsü ise yükseköğretim kademesindeki uygulamalardır (Alkan, 1996).
Birinci aĢamada uzaktan öğrenim konusunda altı değiĢik öneri ve tavsiye kararı vardır. Bunlardan birincisi 1924 yılında Dewey‟in öğretmenlerin eğitiminde mektupla öğretimden yararlanmasıdır. Ġkinci öneri ise 1927 yılında okuma-yazma öğretimi için “Muhabere Yoluyla Tedarik” uygulamasıdır. Üçüncü öneri, 1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi‟nin Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma Enstitüsü‟nün, eğitimde uzaktan öğretim yöntemlerinden yararlanma önerisidir. Dördüncü öneri ise 1933–1934 yıllarında mektupla öğretim kurslarının açılması ile ilgilidir. BeĢinci öneri, 1960 yılında orta dereceli meslek okulu mezunlarına üniversite kapılarını açmak ve bunları yetiĢtirmek üzere mektupla öğretim yönteminin uygulanması ile ilgilidir. Altıncı öneri ise 1962 yılında Milli Eğitim ġurası‟nın okullara devam edemeyen ve bilgilerini arttırarak daha ileri düzeyde eğitim kademelerinde devam etmek isteyenlerin mektupla öğretim yoluyla yetiĢtirilmeleri ile ilgili tavsiye kararıdır. Maalesef bunların hiçbiri önerilerin yapıldığı zamanlarda gerek eğitim ortamının gerekse alt yapının uygun olmaması nedeniyle uygulamaya konulmamıĢtır (Alkan, 1996).
Uzaktan eğitimin yükseköğretim kademesinde uygulanmasındaki ilk giriĢim, 1974 yılında kalkınmanın gerektirdiği kritik insan gücü gereksinimini karĢılamak, yükseköğretim önündeki öğrenci yığılmasını ortadan kaldırmak, kitle iletiĢim ortamlarından yararlanmak, büyük kitlelere eğitim hizmeti götürmek ve öğretimin etkinliğini arttırmak gibi gerekçelerle “Mektupla Yükseköğretim Merkezi”nin kurulmasıdır. Diğer taraftan çağdaĢ bir uzaktan eğitim sistemi geliĢtirmek, çoklu ortamın kullanıldığı öğretim modellerini iĢe koĢmak, yeni kaynak ve teknolojiler yaratmak, gerekli bilimsel ve deneysel çalıĢmalar yapmak üzere önce “Eğitim Teknolojisi Strateji ve Yönetim Komitesi” oluĢturulmuĢ ve daha sonra pilot bir kurum olarak “Deneme Yüksek Öğretmen Okulu” kurulmuĢtur (Alkan, 1996).
Yükseköğretim kademesinde uzaktan eğitim alanındaki bu ilk giriĢimler on beĢ ay sonra yerini yaygın yükseköğretim kurumuna (YAYKUR) bırakmıĢtır. Bu giriĢimlerde amaç aynı olmakla beraber yöntem ve yaklaĢımlarda farklılık mevcuttur. Ancak, ilk giriĢimlerde baĢarılı olunamamıĢtır (Alkan, 1996).
Yükseköğretim kademesinde uzaktan eğitim sistemi geliĢtirmeye iliĢkin diğer bir giriĢim 1978 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen yükseköğretim yasa tasarısında böyle bir sistemi geliĢtirmek üzere her türlü üniversite hak ve
yetkilerine sahip bir “Açık Üniversite” kurulması yer almıĢtır. Ancak söz konusu yasa tasarısı parlamentodan geçmediğinden bu giriĢim yasallaĢamamıĢtır.
Bu konudaki bir diğer giriĢim ise, 1981 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı yükseköğretim yasasında Anadolu Üniversitesi bünyesinde “Açıköğretim Fakültesi”nin yer almasıdır. Bu fakülte, kuruluĢundan bugüne kadar uzaktan eğitim konus unda ulusal ve uluslararası düzeylerde öğretim, araĢtırma, yayın konularında eğitim hizmeti sunmaktadır. Ayrıca ortaöğretim düzeyindeki giriĢimler arasında 1980 ve 1990‟lı yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından “Televizyon Okulu ve Açık Lise” uygulamas ı yer almaktadır (Alkan, 1996).
Türkiye‟de bu resmi devlet giriĢimlerinin yanı sıra özel kesimde de uzaktan eğitim uygulamalarının yer aldığı görülmektedir. 1973–1974 yıllarının istatistik verilerine göre beĢ özel kurumun uzaktan eğitim yaptığı görülmekted ir. Bu uygulamaların merkezi Ankara ve Ġstanbul‟dur. Ġlk giriĢim ise 1953 yılında FONO tarafından yabancı dil öğretiminde uygulanmıĢtır. Diğer öğretim alanları ise konfeksiyon, otelcilik ve fotoğrafçılık gibi alanlardır. Ayrıca uzaktan eğitimle ilgili özel dershane uygulamaları da mevcuttur (Alkan, 1996).
Türkiye‟deki üniversitelerde uzaktan eğitim çalıĢmaları alfabetik olarak aĢağıda özetlenmektedir:
Ahmet Yesevi Üniversitesi: Türkiye Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti tarafından 1993 tarihinde ortaklaĢa kurulmuĢ uluslararası bir devlet üniversitesi olan Ahmet Yesevi Üniversitesi, uzaktan eğitim teknolojilerinden yararlanmaya çalıĢmaktadır. Üniversitenin Çimkent yerleĢimindeki Uzaktan Eğitim Fakültesi‟nde 24 program açıköğretim Ģeklinde verilmektedir. Uzaktan Eğitim Fakültesi‟ndeki ders programları, örgün öğretim fakültelerindekilerle aynıdır; ancak eğitim süresi örgün öğretimde 4 yıl iken, dıĢardan eğitimde dersler 5 yıla yayılmıĢtır. 1. ve 2. sınıflarda beĢ hafta; 3., 4., 5. sınıflarda yedi hafta yüz yüze eğitim görülmektedir. 2000–2001 eğitim-öğretim yılından itibaren Üniversitenin Türkistan yerleĢiminde ikinci bir Uzaktan Fakültesi açılmıĢtır. Bu fakültelerde Kazak Türkçesi ile eğitim yapılmaktadır. Bazı dersler, yerel radyo ve televizyonlarla, web temelli olarak ve eğitim CD-ROM‟ları ile desteklenmeye çalıĢılmaktadır (Kurmanaliyev ve Köksoy, 2002).
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi'nin amacı; biliĢim teknolojileri destekli uzaktan eğitim faaliyetlerini planlamak, ulusa l ve uluslararası eğitim ihtiyaçlarını giderecek uzaktan eğitim çözümlerini tasarlamak ve
yürütmek, uzaktan eğitim konusunda araĢtırma faaliyetleri yapmak ve araĢtırma sonuçları ıĢığında eğitim faaliyetlerini sürekli iyileĢtirmektir. (ATAUZEM. 2011)
Fırat Üniversitesi: Üniversite bünyesinde yerel bir televizyon birimi kurma kararı; 1991 tarihinde Fırat Üniversitesi AraĢtırma Fonu‟na “Uydu Antenin Mikrobilgisayarlarla Yönlendirilmesi ve Yayın Aktarımı” baĢlığını taĢıyan bir proje sunarak, verilmiĢtir. Yaygın öğretimi geliĢtirmek, daha çok sayıda bireye eğitim imkanı sunmak, Elazığ halkının sosyo-kültürel yapısına katkı sağlamak vb. amaçlarla 1992‟de yerel televizyon yayınları baĢlatılmıĢtır (Varol ve Bingöl, 2002).
Doğu Anadolu Projesi (DAP) kapsamında, 1998‟de Fırat Üniversitesi Rektörlüğü‟nün genel koordinatörlüğünde Atatürk, Fırat, Ġnönü, Kafkas ve Yüzüncü Yıl Üniversitelerinin oluĢturdukları “Ortak GiriĢim” aracılığı ile yürütülen, Doğu Anadolu Bölgesi‟ndeki üniversiteler arasında uzaktan eğitim sisteminin kurulmasının gerekliliği Sekizinci BeĢ Yıllık Kalkınma Planında yer almıĢtır (Varol ve Bingöl, 2002).
Hava Kuvvetleri Komutanlığı: Hava Kuvvetleri Komutanlığı‟nda uzaktan eğitim uygulamalarının, ilk olarak 1970‟li yıllara kadar uzandığı görülmektedir. Ġlk uygulamalarda Hava Harp Okulu Mezunu (1974, 1975, 1976, 1977 ve 1978) subaylara, uzaktan eğitim yoluyla genel kültür kazandırılmaya çalıĢılmıĢtır. Ancak bu uygulamalarda eğitimin kursiyerler tarafından etkin bir biçimde takip edilmesini sağlayacak motive edici tedbirler alınmadığından ve birliklerde yeterli iletiĢim olanağı sağlanamadığından, eğitimlerden yeterli verim elde edilememiĢ ve daha sonraki dönemlerde bu eğitim uygulamasına son verilmiĢtir. 1987‟de yapılan eğitim koordinasyon toplantısında Astsubay Oryantasyon Kurs Programı uzaktan öğretim kapsamına alınarak çalıĢmalar baĢlatılmıĢtır. Anılan kursun eğitim direktifi yayımlanarak ilk defa astsubayların eğitime alınması sağlanmıĢtır. Ġlk uygulamanın olduğu 1988–89 eğitim-öğretim yılından 2000–01 eğitim-öğretim yılına kadar Astsubay Oryantasyon Kursu ile 12608 personel, eğitimden geçmiĢtir (Yazıcı, 2002).
Selçuk Üniversitesi: 1998‟de Selçuk Üniversitesi ĠletiĢim Fakültesi radyo ve televizyon yayınlarını baĢlatmıĢtır. Model olarak Fırat Üniversitesi‟ne benzemektedir. Yerel yayın yapan televizyon aracılığı ile bazı ortak kültür dersleri yayınlanmaktadır. Hem eğitim, hem de Konya Ġli‟nin problemlerini bilimsel platformlarda ele alarak çözüm bulmaya çalıĢmaktadır (Varol ve Bingöl, 2002).
2.3. Web Temelli Öğrenme
Her ne kadar kitle iletiĢim araçlarında teknolojik yenilikler olsa da, öğretmen-öğrenci etkileĢimleri hantallaĢmaya baĢlamıĢken, her Ģey 1971‟de Intel Corporation‟ın mikro iĢlemcileri yaratmasıyla değiĢmiĢtir. Ġlk e-posta mesajı Intel‟in kendi ofis sisteminde gönderilmiĢ ve 1978‟de ilk bilgisayar Haber Panoları (Bulletin Board System –BBS) ortaya çıkmıĢtır. Bilgisayar, bu eğitim bulmacasında öğretim eĢitliğinin sağlanmasında kiĢisel iletiĢimi oluĢturan öğretmen-öğrenci arasındaki bilginin serbest akıĢını kolaylaĢtıracak olan eksik parçadır (Casey, 2004).
Çevrimiçi eğitimde kalite sağlamak üzere bir araya gelen enstitü ve kuruluĢların oluĢturduğu Sloan Konsorsiyumu, 2002-2003‟te Amerika‟daki yükseköğretim enstitülerinden elde edilen neredeyse 1000 incelemeyi kapsayan raporunda Ģu sonuçlara yer vermiĢtir (Simonson, 2003).
Belli baĢlı akademisyenlerin son üç yıldır verdiği çevrimiçi dersler yüz yüze öğrenmelerle eĢit hale gelmiĢ hatta geçmiĢtir.
Çevrimiçi derslere katılım oranı %20 artacaktır.
Kar amaçlı enstitülerin diğer enstitülere göre büyümesi %40 daha hızlıdır. Kar amacı gütmeyen özel enstitülerin diğer kuruluĢlara göre, çevrimiçi
eğitimi daha az kullanması beklenmektedir.
Öğretim elemanlarının tutumları, çevrimiçi eğitimin kalitesi açısından tutucudur.
Devlet üniversitelerinin %90‟ından fazlası çevrimiçi ders verirken, yaklaĢık yarı ise yüksek lisans eğitimi sunmaktadır. Devlet üniversitelerinin %85‟i, özel üniversitelerin ise %50‟si uzun soluklu eğitim stratejileri için, çevrimiçi eğitimi önemli görmektedir.
2.3.1. Web Temelli Öğrenme nin Yararları
Ġnternet destekli öğrenme, öğretim uygulamalarının, internet teknolojileri kullanılarak öğretme-öğrenme süreçlerine yansıtılmasıdır. Ġnternet destekli öğrenme, öğrenciye ve öğretmene pek çok yarar sağlamaktadır (Owston, 1997; Horton, 2000):
Zaman ve mekandan bağımsız olarak öğrencilerin öğretmene, bilgi kaynaklarına ve diğer öğrencilere ulaĢmalarını sağlar.
Farklı öğrenme stillerine sahip öğrencilere daha esnek öğrenme ortamı sağlar. Sosyal etkileĢimi ve iĢbirliğini artırır.
Sınıfta yapılan öğretimi pekiĢtirir. Öğrencilerin etkin olmalarını sağlar. Gerçek verilere ulaĢma imkanı tanır. Derinlemesine öğrenme deneyimi sağlar.
Öğrencilerin düĢünme becerilerini artırarak düĢünmeleri ve karar vermeleri için zaman tanır.
Öğrencilere bilgi kaynaklarını ayırt etme becerisi kazandırır.
Kaynaklara eriĢimde, ulaĢım giderlerinde, olanak ve sarf malzemelerinde, yönetim giderlerinde ve maaĢlar açısından maliyeti azaltır.
Daha iyi öğretim tekniklerini mümkün kılar. En az sınıfta öğretim kadar etkilidir.
Web temelli öğrenme öğrencilerinin doyumu yüksektir.
2.3.2. Web Temelli Öğrenme nin sınırlılıkları
Diğer öğrenme ortamlarında olduğu gibi, internet destekli öğrenmenin de bu yararlarının yanında, bazı sınırlılıkları vardır (Horton, 2000; Quintana, 2002):
Öğretmenin daha fazla zaman harcamasını gerektirir. Öğrencilerin daha fazla çabasını gerektirir.
Öğretmen ve öğrencilerin internet okur-yazarı olmaları için zaman ve teknik olanaklar gerektirir.
Öğretmenlerin yeni teknoloji kullanımına karĢı çekinceleri olabilmektedir. Alt yapının ilk oluĢturulması sırasındaki maliyet yüksektir.
Teknik ve altyapı ile ilgili sorunlarla karĢılaĢılabilmekte ve bu durumlarda teknik destek yetersiz olabilmektedir.
Öğretmenin daha fazla çabasını gerektirir.
Web temelli öğrenme dönüĢtürme gayretleri beklenilenden daha uzun zaman alabilir.
Öğretim tasarımının ve üretimin mükemmel olması gerekir. Öğrenciler kiĢisel iliĢkileri yitirmekten korkarlar.
Ġnternet destekli öğrenmenin belli sınırlılıkları olmasına karĢın yukarıda bahsedilen yararları da göz önünde bulundurulduğunda ve etkili bir Ģekilde kullanıldığında, öğrenme süreçlerini olumlu yönde etkileyeceği düĢünülmektedir (Kılıç, Karadeniz ve KarataĢ, 2003).
2.3.3. Dünyada Yapılan Web Te melli Uygulamalar
Stobart ve Regan (1996), Sunderland Üniversitesi‟nin, yıllardan beri uzaktan öğrenme programlarının geliĢiminde yer aldığını belirtmektedir. Deniz aĢırı ülkeler için önerilen yüksek lisans programları bulunmaktadır. Northwestern Üniversitesi‟nde, çevrimiçi öğrenme takımını çalıĢtıran bir bilgisayar bilim adamı olan Roger Schank, eğitim alanındaki yeni bir çağın doğuĢuna tanıklık edildiğini belirtmektedir ve bu durumun, baĢlangıçta filmlerin ilk zamanlarına benzeyeceğini düĢünmektedir. Fakat filmler gibi, çevrimiçi eğitimin de Ģimdi olduğundan çok farklı bir Ģekilde geliĢeceğini ifade etmektedir. Yeni teknikler geliĢmektedir ve Ģimdi her e-öğrenme Ģirketi ve üniversitesi internetin nasıl kullanılacağı hakkında farklı bir fikre sahip durumdadır (White, 2000).
Illinois Curriculum Üniversitesi‟ndeki öğrenciler, Eğitim Reformu yüksek lisans programında, profesörlerin listesinden ödevleri alıp, üniversitenin veritabanı yoluyla bu ödevleri izlemekte ve eĢ zamansız tartıĢmalar yoluyla WebBoard 2.0 ile gerçek-zamanlı sohbetler düzenlemektedirler. Üç Kanada üniversitesi çevrimiçi programlar hazırlamaktadır: Alberta‟nın Athabasca‟sı, British Columbia‟nın Open Üniversitesi ve Tele-University du Quebec‟i önde gitmektedir. 1999‟da Ġngiltere‟nin Oxford Üniversitesi ilk çevrimiçi dersini, bilgisayar bilimleri konusunda iki yıllık sertifika programını; Nisan‟da Ġngiltere‟nin Open University‟si Amerika BirleĢik Devletleri‟nin Open University‟sini baĢlamıĢtır. 1999‟ın sonbaharında, Stanford Üniversitesi, Chicago
Üniversitesi, Carnegie Mellon Üniversitesi ve The London School of Economics, UNext.com için ders materyalleri oluĢturmaya yardım için anlaĢmıĢlardır (Schofield, 1999).
Western Governs Üniversitesi, Virginia‟daki 22 eyaletten yaklaĢık 40 yüksek okul ve üniversite ile bir tanesi Kanada‟da ve bir diğeri de Guam‟da olmak üzere iki üniversite ile beraber oluĢturulan dersleri veren sanal bir enstitüdür. Öğrenciler, derslere Western Governs web sitesi yoluyla kayıt olmakta, W.G.U. ödev testlerini geçerek W.G.U. dereceleri kazanmaktadır (Carnevale, 2000).
Çevrimiçi öğrenmenin katlanarak büyümekte olduğuna dair çarpıcı bir örnek; 1993‟te Peterson‟ın yüksek okul rehberinde 93 “sanal üniversite”yi listelemesi ve 1997‟de bu listenin 762 “siber okul” ile büyümesidir. A.B.D.‟deki iyi bilinen sanal üniversitelerden birisi olan Phoenix Üniversitesi‟nin 48,000‟den fazla diploma almaya çalıĢan öğrencisi olduğu bilinmektedir (Draper, Laughlin, Stammen ve Sanders, 1999).
CyberSchool‟un hedefi, dünyanın en iyi öğretmenlerince binlerce lise sınıfında ders verilmesini mümkün kılmaktır. Bazen, CyberSchool‟un öğrencileri, bir Rus öğretmenden Rusya tarihini ya da Çin‟de oturan bir öğretmenden Çince‟yi öğrenebilmektedir (Rutkowski, 1999).
McMahon (2001), Arap Akademi‟nin kendisini, Arap Dilini, anadili Arapça olmayanlara öğreten ilk ve tek çevrimiçi site olarak tanımlamakta olduğuna iĢaret etmektedir. Eylül 1999 tarihinden beri Modern Standart Arapça, Ġslam Arapça sı, konuĢma diline özgü Arapça ve iĢ Arapçası kursları sunulmaktadır.
Calgary‟s Southern Alberta Institute of Technology, çevrimiçi teknolojinin geliĢtirilmesi konusunda çok tecrübelidir ve gelecek için büyük planları vardır: 1980‟lerde kendi ders yazılım platformları olan The Learning Manager„ı geliĢtirmiĢler ve daha sonra bunu bir A.B.D. Ģirketine 1990‟ların baĢlarında bit bit satmıĢlardır (Schofield, 1999).
Mazurkecich (2000), British Telecommunications‟ın e-öğrenmeyi, tanımak için bir taktik olarak gördüğünü, Cisco Systems‟ın, Chine Steel‟in ve Philips‟in de British Telecommunications‟ın bu felsefesini paylaĢtığını belirtmektedir. SmartForce ve DigitalThink, iki büyük e-öğrenme Ģirketidir. Her ikisi de, Ģirketlerin çevrimiçi eğitim ders çalıĢmasını hazırlamakta kullanılan yazılımlar geliĢtirmektedirler (Svetcov, 2000; Jefferson, 2000).
Bir baĢka örnek olan Florida Lisesi‟nin sloganı, “gelecekte eğitimin herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde, herhangi bir yolla, herhangi bir hızda” verilebileceğidir. Bu lisedeki öğrenciler; yerel öğrencilerden, ev öğrencilerinden, özel öğrencilerden, atletlerden, sanatçılardan, öğrenme güçlüğü ya da tıbbi problemleri olan öğrencilerden oluĢmaktadır. Derslere, web üzerinden eriĢilebilmektedir, böylece öğrenciler bir kütüphaneden, okuldan, otelden, evden veya internet eriĢimi olan herhangi bir yerden oturumu açabilmektedirler. FHS‟nin oluĢturulmasının öncelikli sebebi, öğrencilere nasıl, ne zaman ve nerede istiyorlarsa o öğrenme Ģansını vermektir (Thomas, 2000; Johnston ve Mitchell, 2000).
BaĢkanlığını fen bilimleri alanındaki en önemli isimlerden Profesör Donald Norman‟ın yaptığı, biliĢsel psikolog Profesör Tom Duffy‟nin çevrimiçi öğrenme stratejileri birimini yönettiği Cardean Üniversitesi, çalıĢmaları için milyonlar dökmektedir. Özellikle MBA programı ağırlıklı baĢlayan çalıĢmaları ve bu konudaki yaklaĢımları Türkiye‟deki kurumlarca da örnek alınabilir niteliktedir (Çağıltay, 2001).
2.3.4. Türkiye‘de Yapılan Ġnternet Te melli Uygulamalar
Türkiye‟de bugün bir anlamda, Ulusal Akademik Network (ULAK-NET) projesi ile ULAK-BĠM tarafından 1,5 yıldır yürütülen proje çerçevesinde üniversiteler arasındaki akademik ağ büyük ölçüde kurulmuĢtur. Türk Telekom ve üniversiteler ile yapılan çalıĢmalar sonrasında Ġstanbul, Ankara ve Ġzmir arasında 34 megabyte gücünde bir internet bağlantısı oluĢturulmuĢtur. 29 Nisan 1997‟de bu akademik ağ çalıĢmaya baĢlamıĢtır. Bugüne değin üniversiteler ile merkez arasında 64 bağlantı yapılırken yerleĢkeler Ģeklinde yapılanmayan Ankara, Gazi ve 9 Eylül gibi üniversitelerde birden fazla noktayla bağlantı kurulmuĢtur (Türkiye, 13 Ocak 1998; Akt. Derelioğlu ve DağtaĢ, 1999).
Ahmet Yesevi Üniversitesi: Üniversite, yalnız Kazakistanlı ve Türkiyeli öğrencilere değil, bütün Türk dünyasındaki gençlere de yüksek öğrenim imkanı sunmaktadır. 2002–2003 eğitim-öğretim yılından itibaren bazı programların tümünün internete dayalı olarak ve Türkiye Türkçesi ile verilmesi kararlaĢtırılmıĢtır. Üniversitede 1998 yılından beri bazı dersler, “Uydu HaberleĢme Sistemi”nden yararlanılarak Ankara‟dan Türkistan yerleĢimindeki uzaktan eğitim dershanesine video-tele-konferans Ģeklinde, etkileĢimli, eĢzamanlı olarak verilmektedir. 2000–2001 eğitim yılında bu
sistemle baĢlatılmıĢ olan iĢletme yüksek lisans programı ilk mezunlarını 2002 yılında vermiĢtir (Kurmanaliyev ve Köksoy, 2002).
Anadolu Üniversitesi: 2001–2002 öğretim yılında Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi‟nde öğretime baĢlayan Bilgi Yönetimi Önlisans Programı, Fakülte bünyesindeki Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi tarafından üretilen internet ortamında ders içeriğini sunmasının yanı sıra, kitap, yazılım, sayısal video, akademik danıĢmanlık hizmeti, sınav, öğrenci iĢleri, destek ve ders arası gibi diğer eğitim hizmetlerini de sunmaktadır (Mutlu, Öztürk ve Çetinöz, 2002).
BahçeĢehir Üniversitesi: Üniversitede 2000 yılı içinde devreye alınan “akıllı tahta” sistemleriyle, ders anlatımı sırasında tahtaya yazılan her Ģeyin anında bilgisayara web sayfası olarak aktarımına olanak veren bir sistem kurulmuĢtur. Tüm bilgisayar dersleri ve programdaki bilgisayar destekli Ġngilizce dersleri, çoklu ortam ve video projeksiyon destekli akıllı sınıf ortamında yapılmaktadır. Diğer ders anlatımlarında da akıllı sınıftan yararlanılmaktadır (BahçeĢehir Üniversitesi, 2005).
Beykent Üniversitesi: Ġnternet temelli bir diğer uygulama ise Beykent Üniversitesi Genel ĠĢletmecilik Yüksek Lisans Diploması programıdır. Bu programı bitirenlerin diplomasında uzaktan eğitim diploması olduğu belirtilmemektedir. Genel ĠĢletmecilik Yüksek Lisans diploması alabilmek için tezli programda en az 24 ve tezsiz programda en az 30 kredilik dersi baĢarıyla tamamlamıĢ olmak gerekmektedir (Bulurman, 2002).
Bilkent Üniversitesi: Üniversitede, uzaktan etkileĢimli eğitim çerçevesinde
öğrenciler bazı dersleri video konferans sistemi (New York on Air) aracılığıyla Amerika‟daki üniversitelerde alanlarında ün yapmıĢ öğretim üyelerinden izleyebilmektedirler. Uydu iletiĢim teknolojileriyle New York‟a bağlanan video konferans sınıfı, dersi izleyip sorular sorabilmektedir. Ayrıca Wall Street‟teki mali kurumlar ve BirleĢmiĢ Milletler gibi uluslararası kuruluĢlarda çalıĢan uzmanların seminerlerini dinleyebilmektedirler. Bilkent‟in internet ortamında gerçekleĢtirdiği bir baĢka etkinlik ise ĠĢletme Bölümü son sınıf öğrencileri ile Rhode Island Üniversitesi ĠĢ Ġdaresi Bölümü son sınıf öğrencilerinin ĠĢletme Politikası dersi kapsamında bazı örnek olayları birlikte çözmeye çalıĢmalarıdır. ÇalıĢmalar internet aracılığıyla takım üyelerinin tanıĢmalarıyla baĢlamakta ve problemin analizi, önerilerin oluĢturulması ve çözüm aĢamalarından geçerek sonuçlandırılmaktadır (Bilkent Üniversitesi, 2005).
Dumlupınar Üniversitesi: EĢzamanlı eriĢime açılmıĢ ders oturumları dıĢında, ders içeriklerinin metin, Ģekil ve resimlerden oluĢan sayfalarını da eĢzamanlı olmayan eriĢimler için sunucularına yerleĢtirmeyi planlamaktadır. (Özmen, ve Ediz, 2002).
Fırat Üniversitesi: Yükseköğretim Kurulu‟nun (YÖK), 1999 Aralık ayında baĢlattığı üniversitelerarası iletiĢim ve bilgi teknolojilerine dayalı uzaktan yükseköğretim çalıĢmaları sonucunda Fırat Üniversitesi elemanları tarafından “Robotik” isimli bir ders, web ortamına aktarılmıĢtır. Uzaktan eğitim programı çerçevesinde 2000–2001 öğretim yılı Bahar Döneminde KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Üniversitesi Elektrik- Elektronik Bölümünün bazı öğrencilerine, 2001–2002 öğretim yılı güz döneminde de Sakarya Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Elektronik ve Bilgisayar Bölümü son sınıfta okuyan bazı öğrencilerine seçmeli ders olarak verilmiĢtir. Robotik isimli bu dersin senaryosu, video çekimleri, görsel animasyonları, kurgusu ve diğer benzeri iĢlemlerinin tümü Fırat Televizyonu stüdyolarında hazırlanmıĢtır. (Varol ve Bingöl, 2002).
Harran Üniversitesi: Yüksek Öğretim Kurulu‟nun üniversitelerarası iletiĢim ve bilgi teknolojilerine dayalı uzaktan yükseköğretim yönetmeliğine göre, uzaktan eğitim projesine ilk olarak Türkiye‟de Harran Üniversitesi ile Ġstanbul Üniversitesi arasında yapılan bir protokol gereği baĢlanmıĢtır. Eğitimde fırsat eĢitliğini sağlamak amacıyla, yeni kurulan üniversitelerde her ders için uzman öğretim üyesi olmadığından dolayı, bu sistem ilk olarak 2000–2001 eğitim öğretim döneminde Harran Üniversitesi‟nin Fen Edebiyat Fakültesi Fizik ve Matematik Bölümlerinde uygulamaya konulmuĢtur. Artan ve Parlak (2002), gerek teknik düzenlemeler (Türk Telekom A.ġ.‟ni veri hizmetlerinde iyileĢme, sunucu ve istemci üniversitelerin sisteme getirdiği yenilikler), gerekse öğrencilerin sisteme uyumuyla meydana gelen problemlerin giderildiğini ve istenilen verime ulaĢıldığını ifade etmektedir.
Ġstanbul Üniversitesi‟nde okuyan bir öğrenci ile Harran Üniversitesi‟nde okuyan bir öğrenci aynı anda; aynı dersleri görmektedir. Buna ek olarak Ortadoğu Teknik Üniversitesi ile Harran Üniversitesi arasında Makine Mühendisliği Bölümü‟nün bazı dersleri etkileĢimli sistemle internet üzerinden yürütülmektedir. Öğrenciler çeĢitli nedenlerle giremedikleri dersi daha sonra internet ortamına girerek telafi edebilmektedirler (Harran Üniversitesi, 2005).
Ġstanbul Bilgi Üniversitesi: e-MBA Programı, internet üzerinden eriĢilen, uzaktan öğretim tekniğine dayanan ve Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından onaylanmıĢ bir yüksek lisans programıdır. Bilgi e-MBA; biliĢim teknolojilerinin sağladığı farklı eğitim imkanlarından faydalanarak kariyerine güç katmak isteyen öğrenciler için hazırlanmıĢ zaman ve mekandan bağımsız bir programdır.
Bilgi e-MBA, iĢ dünyasının stratejik alanlardaki gereksinimlerine göre tasarlanmıĢtır. Pazarlama, giriĢimcilik, finans, insan kaynakları gibi konularda donanım kazandıracak olan program, etkileĢimli yapısıyla lisansüstü eğitime yeni bir boyut kazandırmaktadır. Akademik kadro tarafından hazırlanan ders notları, haftalık olarak e-MBA programının internet sitesindeki ders sayfasında yayınlanmaktadır ve dönem sonuna kadar açık kalmaktadır. Öğrenciler program paketine dahil olan ders kitaplarından da konuları takip edebilmektedirler. Bilgi e-MBA internet sitesi, öğrencilerin site içinde kolay hareket etmesi ve ders notlarına hızlı ulaĢabilmesi hedeflenerek tasarlanmıĢtır.
Bilgi e-MBA'de iĢlenen dersler; ĠĢletme Yönetimi, ĠĢletmeciler için Ġstatistik, ĠĢletme Ekonomisi, Muhasebe, Pazarlama Yönetimi, Finansal Yönetim, Operasyon Yönetimi, Stratejik Yönetim, GiriĢimcilik ve KOBĠ Yönetimi, Kaynak Yönetimi, Tüketici DavranıĢları, Kurumsal BiliĢim Sistemleri, Yeni Ekonomi ve e-ĠĢ, Siber Kültür, Yatırım Analizi, Portföy Yönetimi ve Proje‟dir.
Bilgi e-MBA Programı'nda 35 ayrı Ģehirden öğrenciye eğitim verilmektedir. Öğrenim odaklı eğitim anlayıĢı içinde olan e-öğrenim yapısında, öğrencileri motive etmek ve iletiĢimi kuvvetlendirmek için dönem baĢında bir oryantasyon programı yapılmaktadır. Amaç, yeni öğrencilerle eski öğrencileri bir araya getirip akademik kadroyla ve ders içerikleriyle tanıĢtırmaktır (Bilgi e-MBA, 2005).
ĠDE_A (Ġnternete Dayalı Eğitim_Asenkron), öncelikli olarak
yaygınlaĢtırılmasında yarar görülen bilgilere iliĢkin konularda bir dizi eğitim programı projesidir. Ġlgili görsel iĢitsel öğelerle hazırlanan dersler ve karĢılıklı etkileĢim kanalları, bilgisayar baĢında ve okumanın ötesindeki etkinliklerle sağlanmaktadır. Bu programlarda, dersler istenildiği zaman, istenildiği yerde, istenilen ortamda, öğrenme süresinin istenildiği gibi düzenleyerek, istenildiği kadar tekrar ederek, gerekli görülen konuları tartıĢma olanağı sunulmaktadır (ĠDE_A, 2005).
