Necmiye ÜN YILDIRIM
Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Kemal Demir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon BOLU Tlf: 0374 253 46 62 e-posta: necmiyeu@yahoo.com Gelifl Tarihi: 20/07/2009 (Received) Kabul Tarihi: 09/10/2009 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)
1 Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Kemal Demir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon BOLU
2 Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi, Sa¤l›k Yüksekokulu Necmiye ÜN YILDIRIM1 Nuriye ÖZENG‹N1 Özlem ÇINAR ÖZDEM‹R1 Feray GÖKDO⁄AN2
THE RELATIONSHIP BETWEEN
FUNCTIONALITY, PERFORMANCE, REACTION
TIME AND QUALITY OF LIFE IN THE ELDERLY
YAfiLI B‹REYLERDE FONKS‹YONELL‹K,
PERFORMANS VE REAKS‹YON ZAMANI ‹LE
YAfiAM KAL‹TES‹ ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹
Ö
ZGirifl: Bu çal›flma yafll› bireylerde fonksiyonellik, performans ve reaksiyon zaman› ile yaflam kalitesi aras›ndaki iliflkiyi incelemek amac›yla yap›lm›flt›r.
Gereç ve Yöntem: Çal›flmaya 65 yafl ve üzeri 98 birey dahil edilmifltir. Araflt›rmaya dahil edilen yafl-l› bireylerin demografik özelliklerini belirlemek için bir anket yap›lm›flt›r. Çayafl-l›flma grubunun biliflsel fonk-siyon düzeyleri Mini Mental Durum Testi ile yaflam kaliteleri Nottingham Sa¤l›k Profili Anketi ile alt eks-tremite performanslar› sandalyeden otur-kalk testi ile fonksiyonel düzeyleri basamak testi ile basit reak-siyon zamanlar› ise New Test reakreak-siyon zaman ölçe¤i kullan›larak de¤erlendirilmifltir.
Bulgular: Araflt›rmaya kat›lan yafll› bireylerin yafl ortalamas› 73.24±6.10 y›ld›r. Kat›lanlar›n %51’i er-kek, %40’› evli, %51’i ilkokulu bitirmifllerdir. Nottingham toplam skoru ile performans ve fonksiyonellik aras›nda negatif yönlü anlaml› bir iliflki bulunurken (p<0.05), reaksiyon zaman› ile herhangi bir iliflki bu-lunmam›flt›r. Linear regresyon analizi sonucunda yaflam kalitesini en fazla etkileyen de¤iflkenin fonksiyo-nellik oldu¤u görülmüfltür (p<0.05).
Sonuç: ‹lerleyen yaflla birlikte fonksiyonel kas gücü kay›plar›n›n ve bu kay›plar›n yaflam kalitesi üze-rine olan etkisinin belirlenmesinin yafll› bireyler için önemli oldu¤u düflüncesindeyiz.
Anahtar Sözcükler: Yafll›; Psikomotor Performans; Reaksiyon Zaman›; Yaflam Kalitesi.
A
BSTRACTIntroduction: The purpose of this study was to examine the relationship between functionality, performance, reaction time and the quality of life in the elderly.
Materials and Method: The study sample consisted of 98 subjects 65 years of age and over. A survey was conducted to identify their demographic features. Mini Mental State Test was administered to evaluate cognitive functioning levels of the subjects, and their quality of life was evaluated by Not-tingham Health Profile. In addition, the lower extremity performance was measured by chair sit-to-stand test, functionality was assessed by stair climb power test, and the reaction time was measured by New-test Reaction Timer.
Results: The mean age of the participants was 73.24±6.10 years. Of the subjects 51% were ma-le, 40% were married and 51% had primary education. A significant negative relation was found bet-ween the Nottingham total scores and functionality and performance (p<0.05), however, no relations-hip was observed in relation to the reaction times. According to the results of the linear regression analysis, functionality was the most influential variable on quality of life (p<0.05).
Conclusion: Identifying the functional muscle power loss and effects of this loss on quality of life in aging is essential for the elderly.
Key Words: Aged; Psychomotor Performance; Reaction Time; Quality of Life.
G
‹R‹fiS
on yüzy›lda en önemli geliflmelerden bir tanesi yaflamdanolan beklentilerin artmas›d›r. Do¤um oran›ndaki azalma, kronik hastal›klar›n tedavisindeki geliflmeler yafll› nüfusun artmas›na neden olmaktad›r (1). Sa¤l›kl› bir yafllanman›n komponentleri yürüme, merdiven ç›kma, oturdu¤u yerden kalkma gibi günlük yaflam aktivitelerini (GYA) ba¤›ms›z bir flekilde gerçeklefltirmektir. Yaflla birlikte kardiovasküler, nö-romusküler ve kas iskelet siteminde meydana gelen de¤iflik-likler bu tip aktivitelerin gerçeklefltirilmesini zorlaflt›r›r (2).Nöromusküler sistemde meydana gelen de¤iflikliklerden bir tanesi kas kitlesinde ve kuvvetinde meydana gelen kay›p-lard›r. Kas kuvvetindeki progresif azalma yaflam›n 6. deka-d›ndan sonra h›zlan›r. Ekstansör kas gruplar› diz ve ayak bile-¤i ekstansörleri daha ciddi olarak etkilenir. Bu kas gruplar› hareketten ve günlük yaflamda yap›lan birçok aktiviteden so-rumlu olduklar› için özel bir öneme sahiptirler (3).
Yafll› bireylerde dikkate al›nmas› gereken önemli bir de-¤ifliklik de alt ekstremite kas gücünde meydana gelen azalma-lard›r. Alt ekstremite kas gücünde meydana gelen bu azalma yafll› bireylerin mobilite performans›n› limitleyen modifiye edilebilir bir bozukluktur. Yafll› bireylerde alt ekstremite kas gücü kas kuvvetinden daha fazla mobilite performans›n› etki-ler. Alt ekstremitedeki güç kay›plar›n›n mobilite limitasyon-lar›n› kas kuvveti kay›plar›ndan daha fazla etkiledi¤i bildiril-mifltir (4). Yafllanma ile birlikte alt ekstremite kas gücünde meydana gelen azalmalar daha fazlad›r ve bu da kiflilerin ba-¤›ms›zl›k düzeylerini ve yaflam kalitelerini olumsuz yönde et-kilemektedir.
“Yaflam kalitesi” terimi, fiziksel sa¤l›k, ba¤›ms›zl›k düze-yi, sosyal aktiviteler ve çevresel faktörleri kapsar. Daha fazla-s›, yaflam kalitesi sa¤l›k durumu, bak›m ve karfl›lanmayan ge-reksinimlerden de etkilenmektedir (5,6). Genel olarak kifli gi-yinme, kendine bak›m, beslenme gibi gereksinimlerini karfl›-layam›yorsa, ba¤›ml› olarak tan›mlan›r. Yafll› bireyleri sa¤l›k-l›, ba¤›ms›z ve hareketli tutmak için en iyi yol onlar› hasta-l›klardan ve sakathasta-l›klardan korumakt›r (7).
‹lerleyen yaflla birlikte kas kuvveti ve gücünün ölçülmesi ve meydana gelen kay›plar›n belirlenmesi oldukça önemlidir. Kas kuvveti ve gücünün objektif olarak ölçülmesi pahal›, ekipman isteyen yöntemlerdir. Yafll› bireylerin kas gücü ve kuvvetinin de¤erlendirilmesinde kullan›lacak olan testlerin basit ve anlafl›l›r olmas› ve bireylerin performans ve fonksiyo-nellikleri hakk›nda da bilgi vermesi oldukça önemlidir.
Literatür incelendi¤inde yafll› bireylerde kas kuvveti, gü-cü, yaflam kalitesi ve di¤er fiziksel uygunluk parametrelerini
inceleyen çal›flmalar›n oldu¤u görülmektedir. Fakat perfor-mans, fonksiyonellik ve yaflam kalitesi aras›ndaki iliflki ve ya-flam kalitesini hangisinin daha fazla etkiledi¤i gösteren çal›fl-malar›n nadir oldu¤u görülmüfltür.
Bu çal›flma yafll› bireylerde fonksiyonellik, performans ve reaksiyon zaman› ile yaflam kalitesi aras›ndaki iliflkiyi incele-mek ve bu konuda kan›t oluflturmak amac›yla yap›lm›flt›r.
G
EREÇ VEY
ÖNTEMÇ
al›flmaya, huzurevlerinde ve Bolu Valili¤i Yafll› Merke-zi’ne kay›tl› kendi evlerinde yaflayan 65 yafl üzeri bireyler al›nm›flt›r. Çal›flmaya dahil edilen yafll› bireylerin 49’u huzu-revlerinde, 49’u ise kendi evlerinde yaflamaktad›r.Çal›flmam›z›n örneklem grubunu 148 yafll› birey olufltur-mufltur. Huzurevleri ve aileleri ile birlikte yaflayan 148 bire-yin dosyas› çal›flmaya al›nma ve al›nmama koflullar› bak›m›n-dan incelenerek yüz yüze görüflülmüfltür. ‹nceleme sonucunda 30 bireyin sa¤l›k koflullar›n›n uygun olmad›¤›, 8 kiflinin mo-bilizasyon için yard›mc› cihaz kulland›¤›, 7 kiflinin de gönül-lü olarak çal›flmaya kat›lmak istemedi¤i ve 5 yafll› bireyinde Mini Mental Durum Testinden 24 puan›n alt›nda ald›¤› için çal›flmaya dahil edilmemifltir. Toplam 50 kifli çal›flma d›fl› b›-rak›larak geriye kalan 98 yafll› bireyin kat›l›m› ile çal›flmam›z bitirilmifltir.
Önemli biliflsel bozuklu¤u olan, hipertansiyonu kontrol alt›nda olmayan (160/100 mmHg), konjestif kalp yetmezli¤i ya/ya da terminal dönemde olan yafll› bireyler çal›flma kapsa-m› d›fl›nda tutulmufltur.
Tüm testler huzurevlerinin revir bölümünde, kendi evle-rinde yaflayanlar›n testleri ise sa¤l›k oca¤›nda yap›larak, olabi-lecek herhangi bir sa¤l›k problemine karfl›n, uygulamalar s›-ras›nda 1 doktor, 2 hemflire ve gerekli donan›mlar haz›r bu-lundurulmufltur.
Çal›flmaya dahil edilen yafll› bireyler çal›flma hakk›nda bil-gilendirilerek her bireyden bilgilendirilmifl olur formu al›n-m›flt›r. Çal›flmam›z Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi Etik Ku-rul Komitesi taraf›ndan onaylanm›flt›r.
Yafll› bireylerin ad›, soyad›, yafl›, cinsiyeti, dominant eli, medeni durumu, e¤itim durumu, görme ve duyma bozuklu-¤u olup olmad›¤›, baston, koltuk de¤ne¤i gibi herhangi bir yard›mc› cihaz kullan›p kullanmad›¤›, özgeçmifli sorgulan-m›flt›r.
Biliflsel fonksiyonlar› de¤erlendirmek için, Mini Mental Durum Testi kullan›lm›flt›r. Bireylere; kay›t haf›zas› ile ilgili 2, dikkat ve hesaplama ile ilgili 1, hat›rlama ile ilgili 1, lisan ile ilgili 6, oryantasyon ile ilgili 10 sorudan oluflan ve
maksi-mum toplam puan› 30 olan bir anket uygulanm›flt›r. Testte yer alan sorulara verilen yan›tlar araflt›rmac› taraf›ndan kayde-dilmifltir. Çal›flmaya 24 ve üzeri puan alanlar dahil edilmifltir (8).
Nottingham Sa¤l›k Profili Anketi: Yafll› bireylerin yaflam kaliteleri Nottingham Sa¤l›k Profili Anketi ile de¤erlendiril-mifltir. Bu anket 6 bölümde (a¤r›, enerji düzeyi, uyku, sosyal izolasyon, emosyonel reaksiyon, fiziksel aktivite) yaflam kali-tesini de¤erlendiren 38 maddeyi içermektedir. De¤erlendir-me, verilen evet cevaplar›n›n yüzdesi al›narak yap›lm›flt›r. Her bölüm 0–100 aras›nda puanland›r›l›r (9).
Sandalyeden Otur Kalk Testi: Yafll› bireyler için kullan›lan bir perfomans testidir. Bireylerin alt gövde fonksiyonel kas kuvvetini ölçer. Test için oturma yüksekli¤i 43 cm olan, kol-luklar› olmayan standart bir sandalye kullan›larak 30 sn süre-since yapm›fl oldu¤u tam kalk›fl say›s› bireyin skoru olarak kaydedilmifltir (10,11).
Basamak Testi: Yafll› bireylerin alt ekstremite kas gücünü ölçen fonksiyonel bir testtir. Teste bafllamadan önce bireyler test hakk›nda bilgilendirilmifltir ve basamaklar› mümkün ol-du¤unca h›zl› olarak ç›kmalar› istenmifltir. Test bafllang›c›n-da bireyler 10 basama¤›n önünde durmufllar, “baflla” komutu ile basamaklar› ç›kmaya bafllam›fllard›r. Zaman araflt›rmac›la-r›n baflla komutu ile bafllay›p, yafll› bireylerin son basama¤a iki ayaklar›n›n basmas› ile durdurulmufltur. Test iki kez tek-rarlanarak iki testin ortalamas› saniye cinsinden kaydedilmifl-tir. Daha sonra 10 basama¤›n vertikal yüksekli¤i ölçülmüfl, Güç=Vücut a¤›rl›¤›(kg)*vertikal yükseklik(m)/zaman(sn) formülüne konularak hesaplanm›flt›r (12).
Reaksiyon Zaman›: Bireylerin basit görsel reaksiyon zaman-lar› ise New Test reaksiyon zaman ölçe¤i kullan›larak ölçül-müfltür. Alet reaksiyonu 1/1000 saniye olarak kaydetmifltir. Teste bafllamadan önce bireylere test ile ilgili olarak bilgi ve-rilmifl ve dominant taraf iflaret parma¤›n› dü¤menin üzerinde tutmalar› istenmifltir. Haz›r komutu verildikten sonra ›fl›¤› görür görmez ›fl›¤›n yand›¤› dü¤meye basmalar› istenmifltir. Her bireye 10 kez tekrar yapt›r›lm›flt›r ve son 5 tekrar›n orta-lamas› reaksiyon zaman› olarak kaydedilmifltir. Çevresel fak-törlerin sonucu etkilememesi için test gürültüsüz ve yafll› bi-reylerin yanan ›fl›¤› görebilecekleri bir ortamda gerçeklefltiril-mifltir (13).
Çal›flman›n istatistiksel analizi uygun istatistiksel prog-ram kullan›larak yap›lm›flt›r. De¤iflkenlerin ortalamas› ta-n›mlay›c› analizler ile belirlenmifltir. Tüm ölçüm parametre-lerinin birbirleriyle olan iliflkisini belirlemede Pearson
kore-lasyon analizi uygulanm›flt›r. Yaflam kalitesini en fazla etkile-yen de¤iflkeni bulmak için Linear regresyon analizi kullan›l-m›flt›r. ‹statistiksel anlaml›l›k p<0.05 olarak kabul edilmifltir (14).
B
ULGULARA
raflt›rmaya kat›lan yafll› bireylerin yafl ortalamas›73.24±6.10 y›ld›r. Kat›lanlar›n %51’i erkek, %40’› evli, % 51’i ilkokulu bitirmifllerdir (Tablo 1).Kat›l›mc›lar›n fiziksel uygunluk test sonuçlar› Tablo 2’de gösterilmifltir.
Çal›flmaya kat›lan yafll› bireylerin Nottingham Sa¤l›k Profili Anketi sonuçlar› Tablo 3’de gösterilmifltir.
Çal›flmam›z sonucunda Nottingham toplam skoru ile fonksiyonellik, performans ve reaksiyon zaman› aras›ndaki iliflki incelenmifltir. Sonuçta Nottingham toplam skoru ile performans, fonksiyonellik aras›nda negatif yönlü anlaml› bir iliflki bulunurken (p<0.05), reaksiyon zaman› ile herhangi bir iliflki bulunmam›flt›r (p>0.05) (Tablo 4). Nottingham Sa¤l›k Profili alt parametrelerinden fiziksel aktivite ile performans ve fonksiyonellik aras›nda da negatif yönlü anlaml› bir iliflki bulunmufltur (p<0.05).
Tablo 1— Yafll› Bireylerin Fiziksel ve Sosyo-Demografik Özellikleri Fiziksel Özellikler Ortalama±ss Alt-Üst De¤er
n=98 Yafl (y›l) 73.24±6.10 65–88 Vücut A¤›rl›¤› (kg) 71.32±12.44 44–98 Boy Uzunlu¤u (m) 1.59± 0.10 1.36–1.89 BK‹ (kg/m2) 28.05±4.67 17.58–41.78 Sosyo-demografik Özelikler n % Cinsiyet Kad›n 48 49 Erkek 50 51 Medeni Durum Evli 39 49 Evli De¤il 7 7 Efli Ölmüfl-Eflinden Ayr›lm›fl 52 53
Ö¤renim Durumu
Okur-yazar De¤il 50 14.30 Okur-yazar 25 25.50 ‹lkö¤retim 50 51 Lise 9 9.20
Yaflam kalitesini en fazla etkileyen de¤iflkeni bulmak için linear regrasyon analizi yap›lm›flt›r. Ba¤›ml› de¤iflken olarak yaflam kalitesi, ba¤›ms›z de¤iflken olarak, sandalyeden otur-kalk testi, merdiven ç›kma testi ve reaksiyon zaman› testi al›nm›flt›r. Analiz sonucunda merdiven ç›kma testi (kas gücü-nü ölçen fonksiyonellik testi) yaflam kalitesini etkileyen test olarak ç›km›flt›r (p<0.05) (Tablo 5).
T
ARTIfiMAY
afll› bireylerde fonksiyonellik, performans, reaksiyon za-man› ile yaflam kalitesi aras›ndaki iliflkiyi inceledi¤imiz çal›flmam›zda yaflam kalitesi ile fonksiyonellik ve performans aras›nda negatif yönlü anlaml› bir iliflki oldu¤u belirlenmifl-tir. Bu sonuç yaflam kalitesinde fonksiyonellik ve performan-s›n önemli iki parametre oldu¤unu göstermektedir. Yafll› bi-reylerin fonksiyonlar› ve performanslar› artt›kça fiziksel akti-vite alt bafll›¤›ndan ald›klar› puanlar›n da düfltü¤ü yani yaflam kalitesinin artt›¤› görülmüfltür.Takata ve arkadafllar› 80–85 yafllar› aras›nda 207 kifli üze-rinde, yaflam kalitesi ile fiziksel uygunluk testleri aras›ndaki iliflkiyi inceledikleri çal›flmalar›nda; yafll› bireylerin yaflam
ka-litesi ile fiziksel uygunluk düzeyleri aras›nda iliflki oldu¤u, yafll› bireylerin fiziksel uygunluk düzeylerinin artmas›n›n ya-flam kalitesini artt›raca¤› sonucuna varm›fllard›r (15). Çal›fl-mam›zda kas gücü ve kuvvetini de¤erlendirdi¤imiz fiziksel uygunluk testlerinden fonksiyonellik ve performans ile yaflam kalitesi aras›nda anlaml› iliflki bulunmufltur. Bu yönü ile ça-l›flmam›z sonuçlar› Takata ve arkadafllar›n›n yapt›klar› çal›fl-ma sonuçlar› ile benzerlik göstermektedir.
Çal›flmam›zda fonksiyonellik ve performans parametrele-rinden hangisinin yaflam kalitesini daha fazla etkiledi¤ine ba-k›ld›¤›nda, yafll› bireylerin fonksiyonelliklerini de¤erlendir-mek için kulland›¤›m›z kas gücü testinin yaflam kalitesini en fazla etkileyen de¤iflken oldu¤u bulunmufltur.
Literatür incelendi¤inde kas gücünün yaflla birlikte belir-gin olarak azald›¤› bildirilmektedir. Bassey ve arkadafllar› (1992) merdiven ç›kma, sandalyeden kalkma ve yürüme gibi fonksiyonel aktiviteleri gerçeklefltirmek için yard›m alan yafl-l› bireylerin yard›m almayan yaflyafl-l› bireylerden %42–54 daha az ekstansör kas gücüne sahip olduklar›n› bildirmifllerdir (16). Güç, kas fibril tipleri ile yak›ndan iliflkilidir. Güç üretimi tip II kas liflerinde tip I liflerine oranla dört kat daha fazlad›r. ‹lerleyen yaflla birlikte tip II kas liflerinde meydana gelen azalma güçteki azalmay› aç›klamaktad›r. Skelton ve arkadafl-lar› 65–89 yaflarkadafl-lar› aras›nda olan yafll› bireyleri de¤erlendirdik-leri çal›flmalar›nda, güçteki azalman›n (%3–4), izometrik kuvvetten (%1–2) daha fazla oldu¤unu rapor etmifllerdir (17). ‹lerleyen yaflla birlikte kas gücündeki azalma kuvvetten daha fazlad›r. Bu sonuç kas gücünün kuvvetten daha önemli oldu-¤unu göstermektedir.
Bacak kas gücü fonksiyonel durumun bir göstergesidir. Bu nedenle yaflla birlikte meydana gelen kas gücündeki azal-man›n ciddi fonksiyonel sonuçlara neden olaca¤› gösterilmifl-tir. Tüm bunlar gösteriyor ki yafll› bireylerde kas gücü siyonelli¤in bir göstergesidir. Dolay›s› ile yaflla birlikte fonk-siyonellik de azalmaktad›r. Çal›flmam›z sonuçlar›n›n da gös-terdi¤i gibi kas gücü yaflam kalitesini etkileyen önemli bir parametredir. Yafl›n ilerleyen dönemlerinde kas gücünün ko-runmas› disabilite riskini azaltabilir ve fonksiyonel ba¤›ms›z-l›¤› artt›r›r (18).
Çal›flmam›zda do¤rudan yaflam kalitesi ile a¤r› aras›ndaki iliflki incelenmemifl, a¤r› ile performans ve fonksiyonellik ara-s›ndaki iliflkiye bak›lm›flt›r. A¤r› ile performans ve fonksiyo-nellik aras›nda negatif yönlü bir iliflki bulunmufltur. Bireyler a¤r›dan dolay› inaktif bir yaflam sürmekte, fonksiyonellikleri ve performanslar›nda azalmalar meydana gelmektedir. A¤r› her yaflta kiflilerin günlük yaflam aktivitelerini yapmay› zor-laflt›ran dolay›s› ile yaflam kalitesini azaltan olumsuz bir
para-Tablo 2— Yafll› Bireylerin Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlar›
Testler Ortalama ± ss Alt-Üst (n=98) De¤er
Performans (kas kuvveti) 10.98±3.70 4–26 (Sandalye otur kalk testi)
(adet/30 sn)
Reaksiyon Zaman› (msn) 0.76±0.62 0.26-4.68 Fonksiyonellik (kas gücü) 16.83±6.92 3.85-39.01 (Merdiven ç›kma testi)(kg.m/sn)
Tablo 3— Yafll› Bireylerin Nottingham Sa¤l›k Profili Anketi Sonuçlar› Alt Parametreler Ortalama ± ss Alt-Üst
(n=98) De¤er A¤r› 37.21±35.41 0-100 Fiziksel Aktivite 26.98±21.89 0-78 Enerji Düzeyi 38.97±43.93 0-100 Uyku 44.13±30.25 0-100 Sosyal ‹zolasyon 17.27±24.31 0-100 Emosyonel Reaksiyon 27.27±29.99 0-100 Toplam Puan 190±134.12 0-522.14
Tablo 4—
Korelasyon Analizi Sonuçlar›
Emosyonel Reaksiyon Sosyal ‹zolasyon Uyku Enerji Düzeyi Fiziksel Aktivite A¤r› Nottingham Sa¤l›k Profili Reaksiyon Zaman› Performans Fonksiyonellik
r p r p r p r p r p r p r p r p r p r p Emosyonel Reaksiyon 1 -0.689 0.00** 0.513 0.00** 0.496 0.00** 0.346 0.00** 0.430 0.00** 0.768 0.00** 0.087 0.396 -0.164 0.107 -0.273 0.007** Sosyal ‹zolasyon 1 -0.189 0.062 0.297 0.003** 0.350 0.00** 0.332 0.001** 0.581 0.00** 0.085 0.403 -0.084 0.411 -0.155 0.129 Uyku 1 -0.318 0.001** 0.304 0.002** 0.278 0.006** 0.590 0.00** 0,221 0.029* -0.187 0.065 -0.296 0.003** Enerji Düzeyi 1 -0.523 0.00** 0.593 0.00** 0.793 0.00** 0.098 0.337 -0,145 0.153 -0.176 0.084 Fiziksel Aktivite 1 -0.723 0.00** 0.741 0.00** 0.074 0.467 -0.456 0.00** -0.322 0.001** A¤r› 1 -0.784 0.00** -0.030 0.767 -0.351 0.00** -0.312 0.002**
Nottingham Sa¤l›k Profili
1 -0.125 0.219 -0.206 0.042* -0.342 0.001** Reaksiyon Zaman› 1 --0.307 0.002** -0.342 0.001** Performans 1 -0.502 0.00** Fonksiyonellik 1 -**p<0.01, *p<0.05.
metredir. Cavlak ve arkadafllar› 65 yafl üzeri 900 yafll› birey üzerinde yapt›klar› çal›flmalar›nda sa¤l›kla iliflkili yaflam kali-tesi ile kas-iskelet sistemi a¤r›s› aras›ndaki iliflkiyi incelemifl-ler, a¤r› ile yaflam kalitesi aras›nda negatif bir iliflki bulmufl-lard›r (19). Zanocchi ve arkadafllar› 105 yafll› hasta birey üze-rinde yapt›klar› çal›flmalar›nda, kronik a¤r›n›n yafll› bireyler-de yayg›n olarak görüldü¤ünü ve yafll› hasta bireylerin yaflam kalitesini azaltt›¤›n› bildirmifllerdir (20). Her iki çal›flmada da a¤r›n›n yaflam kalitesini olumsuz yönde etkiledi¤i vurgu-lanmaktad›r. Çal›flmam›z›n sonuçlar› bu yönü ile benzerlik göstermektedir.
Çal›flmam›zda yafll› bireylerin iflitsel reaksiyon zaman› ise duyma kay›plar› nedeni ile de¤erlendirilememifl sadece görsel reaksiyon zamanlar› de¤erlendirilmifltir. Yafll› bireylerin gör-sel reaksiyon zaman› sonuçlar›na bak›ld›¤›nda, oldukça uzun oldu¤u görülmektedir. Yafllanma ile birlikte duyusal kay›plar ve sinir sisteminde meydana gelen de¤ifliklikler bunu aç›kla-maktad›r. Ayr›ca çal›flmam›zda görsel reaksiyon zaman› ile yaflam kalitesi aras›nda ise herhangi bir iliflki bulunmam›flt›r. Literatür incelendi¤inde çal›flmam›za benzer çal›flmalar olmas›na ra¤men, yaflam kalitesini etkileyen fonksiyonellik ve performans de¤iflkenlerinin incelenmesi aç›s›ndan çal›flmam›z orijinal bir çal›flmad›r. Çal›flmam›zda kas gücünü ve kuvveti-ni de¤erlendirmek için özellikle yafll› bireylerin yapabilece¤i ve kullan›lmas› kolay olan testler seçilmifltir. Seçilen testler fazla ekipmana gerek olmadan, bu konuda çal›flan kiflilerin kolayl›kla kullanabilece¤i özellikte testlerdir. Bu testler ayn› zamanda kiflinin ba¤›ms›zl›k düzeyi hakk›nda da bilgi ver-mektedir.
Yaflam kalitesini birçok faktör etkilemektedir. Bunlar ara-s›nda cinsiyet, yafl, ö¤renim durumu, sigara içme, egzersiz yapma, hastal›k gibi faktörler yer almaktad›r (21). Yaflam ka-litesi çok yönlü bir kavramd›r. Her yönüyle ele al›nmas› ge-rekmektedir. Çal›flmam›zda amac›m›z performans ve fonksi-yonelli¤in yaflam kalitesi üzerine etkisini araflt›rmak oldu¤u
için yaflam kalitesine etki eden di¤er parametreler üzerinde durulmam›flt›r.
Sonuç olarak, sa¤l›kl› bir yafllanma için yürüme, merdiven ç›kma, oturdu¤u yerden kalkma gibi günlük yaflam aktivite-lerini ba¤›ms›z bir flekilde gerçeklefltirmek önemlidir. Yaflla birlikte meydana gelen de¤ifliklikler nedeni ile bu aktivitele-ri gerçeklefltirmek yafll› bireyler için zor bir hal almaktad›r (2). Birçok çal›flma kas gücünün kuvvetten daha fazla günlük yaflam aktivitelerini gerçeklefltirme yetene¤ini etkiledi¤ini göstermektedir. Yafl›n ilerleyen dönemlerinde kas gücünün korunmas› disabilite riskini azaltabilir ve fonksiyonel ba¤›m-s›zl›¤› artt›r›r. Yafll› bireyler daha ba¤›ms›z yaflam sürdükle-rinde yaflam kaliteleri de buna paralel olarak artacakt›r. Önemli olan uzun yaflamaktan ziyade kaliteli bir yaflam sür-mektir. ‹lerleyen yaflla birlikte kas gücü kay›plar›n›n ve bu kay›plar›n yaflam kalitesi üzerine olan etkisinin belirlenmesi-nin yafll› bireyler için önemli oldu¤u düflüncesindeyiz.
K
AYNAKLAR1. Lloyd-Sherlock P. Population aging in developed and develo-ping regions: implications for health policy. Soc Sci Med 2000; 51:887–95.
2. Miszko TA, Cress ME, Slade JM, Covey CJ, Agrawal SK, Do-err CE. Effect of strength and power training on physical func-tion in community-dwelling older adults. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2003;58(2):171–5.
3. Katula JA, Rejeski WJ, Marsh AP. Enhancing quality of life in older adults: A comparison of muscular strength and power training. Health Qual Life Outcomes 2008;6:45–51. 4. Bean JF, Leveille SG, Kiely DK, Bandinelli S, Guralnik JM,
Ferrucci L. A comparison of leg power and leg strength within the InCHIANTI Study: which influences mobility more? J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2003;58:728–33.
5. Eser SY, Fidaner H, Fidaner C, Elbi H, Eser E, Göker E. Ya-flam kalitesinin ölçülmesi: WHOQOL–100 ve WHOQOL-BREF. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 1999;7: 5–13.
Tablo 5— Linear Regresyon Modeli (Linear regresyon analizi)
Fonksiyonellik (kas gücü) (Merdiven ç›kma testi) (kg.m/sn) Performans (kas kuvveti) (Sandalye otur kalk testi) (adet/30 sn) Reaksiyon Zaman› (msn) R2 0.117 — — R2adjust 0.108 — — t -3.567 -1.646 0.089 p 0.001 0.103 0.929
6. Holtkamp CC, Kerkstra A, Ribbe MW, Van Campen C, Ooms ME. The relation between quality of co-ordination of nursing care and quality of life in Dutch nursing homes. J Adv Nurs 2000;32(6):1364–73.
7. Sonn U. Longitudinal studies of dependence in daily life acti-vities among elderly persons. Scand J Rehabil Med Suppl 1996;34:1–35.
8. Güngen C, Ertan T, Eker E, Yaflar R, Engin F. Standardize Mi-ni Mental Test’in Türk Toplumunda Hafif Demans Tan›s›nda Geçerlik ve Güvenilirli¤i. Turk Psikiyatri Derg 2002;13(4): 273–81.
9. Küçükdeveci AA, McKenna SP, Kutlay S, Gürsel Y, Whalley D, Arasil T. The development and psychometric assessment of the Turkish version of the Nottingham Health Profile. Int J Rehabil Res 2000;23(1):31-8.
10. Purath J, Buchholz SW, Kark DL. Physical fitness assessment of older adults in the primary care setting. J Am Acad Nurse Pract 2009;21(2):101–7.
11. Fahlman M, Morgan A, McNevin N, Topp R, Boardley D. Combination training and resistance training as effective inter-ventions to improve functioning in elders. J Aging Phys Act 2007;15:195-205.
12. Bean JF, Kiely DK, LaRose S, Alian J, Frontera WR. Is stair climb power a clinically relevant measure of leg power impair-ments in at-risk older adults. Arch Phys Med Rehabil 2007;88 (5):604–9.
13. Tamer K. Sporda Fiziksel Fizyolojik Performans›n Ölçülmesi ve De¤erlendirilmesi. 2.Bas›m, Ba¤›rgan Yay›nevi, Ankara 2000, pp 52–60.
14. Alpar R. Spor Bilimlerinde Uygulamal› ‹statistik. 3. Bas›m, Nobel Yay›n Da¤›t›m, Ankara, 2006, pp 7–340.
15. Takata Y, Ansai T, Soh I, et al. Quality of life and physical fit-ness in an 85-year-old population. Arch Gerontol Geriatr 2010 May-Jun;50(3):272-6.
16. Bassey EJ, Fiatarone MA, O’Neill EF, Kelly M, Evans WJ, Lipsitz LA. Leg extensor power and functional performance in very old men and women. Clin Sci 1992;82(3):321–7. 17. Skelton DA, Greig CA, Davies JM, Young A. Strength, power
and related functional ability of healthy people aged 65–89 ye-ars. Age Ageing 1994;23(5):371–7.
18. Evans WJ. Exercise strategies should be designed to increase muscle power. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2000;55(6): 309–10.
19. Cavlak U, Ya¤c› N, Baflaslan U, Ekici G. A new tool measu-ring health-related quality of life (HRQOL): the effects of musculoskeletal pain in a group of older Turkish people. Arch Gerontol Geriatr 2009;49(2):298–303.
20. Zanocchi M, Maero B, Nicola E, et al. Chronic pain in a samp-le of nursing home residents: Prevasamp-lence, characteristics, influ-ence on quality of life (QoL). Arch Gerontol Geriatr 2008;47(1):121–8.
21. Kaya M, Aslan D, Vaizo¤lu SA, et al. Ankara Keçiören ‹lçesi-ne ba¤l› bir mahallede yaflayan 65 yafl ve üzeri bireylerin yaflam kalitesi özellikleri ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Geriatrics 2008;11(1):12–7.
22. Foldvari M, Clark M, Laviolette LC, et al. Association of musc-le power with functional status in community-dwelling elderly women. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2000;55(4):192–9.
