SINIF Ö RETMENL PROGRAMI YÜKSEK L SANS TEZ
LKÖ RET M SOSYAL B LG LER Ö RET M NDE
PROJE TABANLI Ö RENMEN N DERS BA ARISINA
VE SINIF ATMOSFER NE ETK S
Nergiz Fatma ERDO AN
zmir
2009
SINIF Ö RETMENL PROGRAMI YÜKSEK L SANS TEZ
LKÖ RET M SOSYAL B LG LER Ö RET M NDE
PROJE TABANLI Ö RENMEN N DERS BA ARISINA
VE SINIF ATMOSFER NE ETK S
Nergiz Fatma ERDO AN
Dan*+man
Yrd.Doç.Dr. Ayd*n YAKA
zmir
2009
YEM N METN
Yüksek Lisans Tezi olarak sundu um lkö retim Sosyal Bilgiler Ö retiminde, Proje Tabanl Ö renmenin Ders Ba"ar na ve S n f Atmosferine Etkisi” adl çal "mam n, taraf mdan bilimsel ahlak ve geleneklere ayk r dü"ecek bir yard ma ba"vurmaks z n yazd m ve yaraland m eserlerin kaynak dizininde gösterilenlerden olu"tu unu, bunlara at f yaparak yararlanm " oldu umu belirtir ve bunu onurumla do rular m.
23 / 02 / 2009 Nergiz Fatma ERDO6AN
TE EKKÜR
Bu ara"t rman n amac , proje tabanl ö renmeye dayal Sosyal Bilgiler ö retiminin, ö rencilerin ders ba"ar lar ve s n f atmosferi üzerindeki etkilerinin incelenmesidir.
Bu ara"t rman n gerçekle"mesi için gerekli olan uygulamalar gerçekle"tirmeme olanak sa layan Murat Reis lkö retim Okulu yöneticilerine, ö retmenlerine ve ö rencilerine çok te"ekkür ederim. Çal "malar m n sonuçlar n n de erlendirilmesinde bana büyük yard mda bulunan sayg de er hocalar m Ar". Gör. Murat Ellez ve Ebru Selçio lu Demirsöz’e ne kadar te"ekkür etsem azd r.
Beni bu günlere getiren, ö renim hayat m boyunca bana elinden gelen deste i sa layan her ikisi de de erli e itimciler olan can m annem ve babam Mine-Ertan Erdo an, deste iniz ve sevginizle her zaman yan mda oldunuz, sizlere sonsuz te"ekkürlerimi sunar m. Ayr ca, sevgili karde"im Yi it Erdo an ve ni"anl m Hakan Fortac ’ya, asla y lmama f rsat vermedikleri, bana güvendikleri, inand klar ve destek verdikleri için te"ekkürü borç bilirim.
Gerek lisans, gerekse yüksek lisans ö renimim boyunca engin bilgilerinden yararland m çok de erli hocam ve dan "man m Yrd. Doç. Dr. Ayd n Yaka’ya sonsuz te"ekkürler. Bu ara"t rma onun deste i, etkili yönlendirmesi ve bana olan güveni ile tamamlanm "t r. Ara"t rman n, ilgili alana önemli katk lar getirmesi dile iyle…
Ç NDEK LER
Sayfa No:
Yemin Metni………i
De erlendirme Kurulu Üyeleri………...ii
Yüksek Ö retim Kurulu Tez Veri Giri" Formu……….iii
Te"ekkür……….iv çindekiler………...v Tablo Listesi……….vii Aekil Listesi………ix Özet……….x Abstract………..xi BÖLÜM I G R Problem Durumu………1
Proje Tabanl Ö renme Nedir?...2
Proje Tabanl Ö renmenin Felsefesi………...4
Proje Tabanl Ö renmenin Özellikleri………9
Proje Tabanl Ö renmede Temel Ad mlar ………..12
Proje Tabanl Ö renmede Ö retmen………13
Proje Tabanl Ö renmenin Avantajlar ………...16
Proje Tabanl Ö renmenin Dezavantajlar ………...17
S n f Atmosferi……….18
Olumlu S n f Atmosferi Yaratma Becerileri………...21
Sosyal Bilgiler Ö retimi………...22
lkö retimde Sosyal Bilgiler Ö retimi ve Geli"imi………..26
Sosyal Bilgiler Ö retiminin Amaçlar ………..28
Ara"t rman n Amac Ve Önemi………30
• Ara"t rman n Amac ………..30
• Ara"t rman n Önemi………..31
Problemler Ve Alt Problemler………...34
• Alt Problemler………...34
Say tl lar………35
S n rl l klar………36
Tan mlar………....36
BÖLÜM II LG L YAYIN VE ARA TIRMALAR Proje Tabanl Ö renme le lgili Ara"t rmalar………...37
Sosyal Bilgiler le lgili Ara"t rmalar………...50
S n f Atmosferi le lgili Ara"t rmalar………..55
BÖLÜM III YÖNTEM Ara"t rma Modeli………..60
Çal "ma Grubu………..64
Veri Toplama Araçlar ………..66
• Sosyal Bilgiler Ba"ar Testi………..66
• S n f Atmosferi Ölçe i………..68
Veri Çözümleme Teknikleri……….70
"lem Yolu……….70
BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUMLAR………73
BÖLÜM V SONUÇ, TARTI MA VE ÖNER LER Sonuç ve Tart "ma……….83
Öneriler……….86
KAYNAKÇA………...88
Tablo Listesi
Tablo No. Sayfa No.
Proje Tabanl Ö renme ve Geleneksel Ö retim Modelinin Kar" la"t r lmas ……..15
1. Kontrol Gruplu Yar Deneysel Desen Modeli………60 2. S n f Atmosferi Ölçe inin Alt Boyutlar ve Güvenirlik Katsay lar ...………....69 3. Deney Deseni………..70 4. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “Sosyal Bilgiler Ba"ar ” Ön testinden
Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ………...73
5. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön testinden
Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ………...74
6.1. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön
testinin “S n f n Büyüklü ü” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ……….74
6.2. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön
testinin “Ö retmenin Etkisi” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ……….75
6.3. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön
testinin “S n f Atmosferi” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi
Sonuçlar ……….75
6. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “Sosyal Bilgiler Ba"ar ” Son testinden
Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ………...76
7. Deney Grubu Ö rencilerinin “Sosyal Bilgiler Ba"ar ” Testinin Ön ve Son
testinden Ald klar Puanlara Ait t- testi Sonuçlar ………..77
8. Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Son testinden
9.1Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Son
testinin “S n f n Büyüklü ü” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi
Sonuçlar ………...78
9.2Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Son
testinin “S n f n Büyüklü ü” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi
Sonuçlar ………...…79
9.3Deney ve Kontrol Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Son
testinin “S n f n Büyüklü ü” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi
Sonuçlar ………...79
9. Deney Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön ve Son Testinden
Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ………...80
10.1.Deney Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön ve Son Testinin
“S n f n Büyüklü ü” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ……81
10.2. Deney Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön ve Son Testinin
“Ö retmenin Etkisi” Alt Boyutundan Ald klar Puanlara Ait t-testi Sonuçlar ……81
10.3 Deney Grubu Ö rencilerinin “S n f Atmosferi Ölçe i” Ön ve Son Testinin
ekil Listesi
ekil No Sayfa No 1. Proje Tabanl Ö renme Aemas ……….13
ÖZET
Bu ara"t rmada, Sosyal Bilgiler ö retiminde proje tabanl ö renmenin ö renenlerin Sosyal bilgiler ders ba"ar lar ve s n f atmosferi üzerine etkisi incelenmi"tir. Ara"t rma, deneysel bir çal "ma olup, kontrol gruplu ön test- son test yar deneysel desen kullan lm "t r. Ara"t rma, 2007–2008 II. Yar y l nda zmir Konak Murat Reis lkö retim Okulunda ö renim gören ilkö retim 5. s n f ö rencileri üzerinde gerçekle"tirilmi"tir.
Ara"t rmada deney ve kontrol gruplar olmak üzere iki grup ile çal " lm "t r. Çal "mada, deney grubunda, proje tabanl ö renmeye dayal bir yöntem izlenirken, kontrol grubunda geleneksel yöntem kullan lm "t r. Ara"t rma ön test ve son testlerin uygulanmas ile beraber be" hafta sürmü"tür. Çal "mada veri toplama arac olarak Sosyal Bilgiler ba"ar testi ve s n f atmosferi ölçe i kullan lm "t r. S n f atmosferi ölçe inin, “s n f n büyüklü ü”, “ö retmenin etkisi” ve “s n f düzeni” olmak üzere üç alt boyutu bulunmaktad r. Ara"t rman n alt problemlerini test etmek için, veri toplama araçlar ndan elde edilen nicel veriler de erlendirmeye tabi tutulmu"tur.
Nicel veriler, SPSS istatistik program nda yer alan ba ml ve ba ms z gruplar için t testi kullan larak de erlendirilmi"tir. Yap lan nicel analizler sonucunda; elde edilen sonuçlar "u "ekilde ifade edilebilir: Proje tabanl ö renmenin deney grubu ö rencilerinin; Sosyal Bilgiler ba"ar düzeylerinin artt görülmü"tür. S n f atmosferi ölçe inin, s n f n büyüklü ü ve ö retmenin etkisi alt boyutlar nda, deney ve kontrol grubu son test puanlar aras nda anlaml bir fark bulunmazken; s n f düzeni alt boyutunda ise gruplar aras nda anlaml bir farkl l k bulunmu"tur. Ölçe in genel puan na bak ld nda ise yine gruplar aras nda anlaml bir farkl l a rastlanmam "t r. Ayr ca deney grubunun Sosyal Bilgiler ön test ve son test puanlar aras nda son test lehine anlaml bir farkl l k bulunmu"tur.
Anahtar Kelimeler: Proje Tabanl Ö renme, Sosyal Bilgiler Ö retimi ve S n f Atmosferi.
ABSTRACT
The effect of Project based learning based to achievement and classroom atmosphere in teaching social science was analysed in this study. The research is an experimental study and pre test- post test experimental pattern with control group was used in the research. The sample of the research covers fifth grade students studying at Murat Reis lkö retim Okulu in Konak, in zmir in 2007- 2008 Spring Semester. The study was carried out together with two groups.
Traditional method was applied for the control group while a method based on Project based learning was followed for the experimental group. The study continued for five weeks with pre-test and post-test applications. In the study Social Science achievement test and Classroom Atmosphere test were used for data collecting.
Quantitative data obtained from data collecting means were evaluated for testing study hypothesis. Quantitative data was evaluated by “t” test for dependent and independent groups in SPSS program. Findings obtained from quantitative analyses can be expressed in the following ways: It was found out that experimental group students to whom Project based learning had; been more successfull.It was not found meaningfull difference between two groups at classroom atmosphere test points.
Key Words: Project Based Learning, Social Science Teaching, Classroom Atmosphere.
BÖLÜM I
G R
Bu bölümde problem durumunu aç klamak için Proje Tabanl Ö renme Yöntemi, Sosyal Bilgiler Ö retimi ve S n f Atmosferi üzerinde durulmu"tur.
Daha sonra da ara"t rman n amac ve önemi, problem cümlesi, alt problemler, say tl lar, s n rl l klar, tan mlar ve k saltmalara yer verilmi"tir.
Problem Durumu
Ö renme, bireyin do du u andan ba"lay p ölümüne kadar devam eden bir süreçtir. E itim ve ö renmenin temelinin at ld ilkö retim y llar insan için ku"kusuz ki büyük bir öneme sahiptir. Çocu un, daha küçücük ya"lardan itibaren ö renme sevgisini kazanmas , onun tüm ya"am için gereksinimlerini doyuraca vazgeçilmez bir unsurdur.
Nas l ki insan sürekli de i"imler ya" yorsa, bilgi de yerinde saymay p sürekli bir devinim içerisindedir. Kal pla"m " bilgiler zamanla geçerlili ini yitirmekte, yerlerini yeni bilgilere b rakmaktad r. Hele ki günümüz "artlar nda, küreselle"en dünyada, ya"ama uyum sa laman n tek yolu ö renmeyi ö renmekten geçmektedir. Ö renmenin gerçekle"mesinde ö renme ve ö retme yöntemleri büyük bir öneme sahiptir. E itim sisteminde sürekli yeni yap lanmalara gidilmektedir. "te bu noktada aktif ö renme yöntemlerinden proje tabanl ö renme yöntemine göre dersleri yap land rma son y llarda en çok üzerinde durulan konulardan biri haline gelmi"tir.
Ö renme, ya"am boyu devam etti inden, birey her ya"ta bilgi edinebilme, ö renme becerisini kazanm " olmal d r. Ö renmede en önemli basamak, belki çocu un ö renme hayat n "ekillendiren basamak olan ilkö retim basama d r.
Proje Tabanl* ÖBrenme
Proje Tabanl* ÖBrenme Nedir?
Proje tabanl ö renme yöntemi, belli ö retim amaçlar n gerçekle"tirmek için seçilen konunun, ö rencilerin aktif çal "malar yla ara"t r l p sonuçland r lmas d r. Bilimsel ara"t rma denemesi olarak da tan mlanmaktad r (Hamurcu, 2004: 33).
Proje tabanl ö renme yakla" m , bireysel ya da küçük gruplar arac l ile do al ko"ullar alt nda ya"ama benzeyen bir yakla" mla problemlerin çözümünü amaçlayan bir ö renme yakla" m d r (Korkmaz ve Kaptan, 2001).
Proje tabanl ö renme, müfredat n birbirinden ba ms z küçük bilgiler y n olarak ö retilmesine kar" geli"tirilmi" ve ça da" ülkelerde uygulanmakta olan bir ö retim ve ö renim modelidir (www.odevsel.com).
Ö rencileri ö retme-ö renme sürecinin merkezine alan, onlar gerçek hayat problemleri ile kar" kar" ya getirerek hayata haz rlayan ve onlar n problem çözme, ele"tirel dü"ünme, yarat c dü"ünme ve ileti"im becerileri gibi birçok becerilerinin geli"mesine yard mc olan proje tabanl ö renme, ö renci merkezli ö renme yakla" mlar aras nda yap salc ö renme teorisine dayanan, fakat kökleri daha eski olan ö renme yakla" mlar ndan birisidir. Bugün Avrupa ve Amerika’daki okullarda oldukça önem gören bu yakla" m ülkemizde yeni yeni tan nmakta ve uygulanmaktad r. Sonuç olarak tarihsel geli"imi genel olarak incelendi inde çok derin köklere sahip proje tabanl ö renmenin de i"erek ve geli"erek günümüze
kadar gelmesi ça m z n e itim sistemine olan uygunlu u ile önemli bir ö renme yakla" m d r (Sünbül ve Çiftçi, tarihsiz).
Proje tabanl ö renme, ö retme-ö renme sürecinde yenilikçi bir modeldir. Genel kavramlara, dü"üncelere ve bir disiplinin ilkelerine (prensiplerine) odaklan r. Ö rencilerin problem çözümü için, ara"t rmalar , bilgi elde etmeleri ve bu bilgileri anlaml bütünler haline getirerek bir ürün ortaya koyma görevlerini içerir. Ö rencilerin, kendilerine özgü bir biçimde çal "malar na ve kendi bilgilerini kurmalar na izin verir. Gerçekçi ürünlerle en son noktaya ula"malar n sa lar. Proje tabanl ö renme, ö renciler için yarat c bir ö renme deneyimi kazanmalar n hedeflemektedir. Bu yakla" mda, ö renciler kendi ö renme deneyimleriyle me"gul olurken; ö retmenler, ö rencilerin projelerini gerçekle"tirebilmeleri için onlara yard mc olmaktad rlar. Ö renciler projeleri gerçekle"tirmek için ön planda iken, ö retmenler i"leri kolayla"t rmak için arka planda yer almaktad rlar (Demirel ve di er., 2001) .
Proje tabanl ö renme yeni bir fikir de ildir, ama akademik standartlarda, anonim bir ö renme metodu olarak, geni" ve uzun bir öyküye sahiptir (Ravitz et al.,2004).
Proje tabanl ö renme, müfredat n birbirinden ba ms z küçük bilgiler y n olarak ö retilmesine kar" geli"tirilmi" ve ça da" ülkelerde uygulanmakta olan bir ö retim ve ö renim modelidir. Bu model bir ya da daha fazla alan n temel kavramlar ve prensipleri üzerine odakl d r ve bir ders senaryosu içinde mümkünse birden fazla dersin ö renme hedeflerini kapsar. Bu modelde ö renci gerçek problemlerin çözümüne yönelik ders senaryolar içerisinde a rl kl olarak, dü"ünme, problem çözme, yarat c l k, bilgiye eri"im, i"leme, yeniden harmanlama, sorgulama, uzla"ma gibi aktiviteler yapar ve hem bireysel hem de ekip çal "mas için zamana ay r r (www.ozalpyibo.com).
Proje tabanl ö renme modeli; ö rencinin aktif kat l m n güdüledi i, üst düzey bili"sel aktiviteler içerdi i, çok çe"itli araç ve kaynak kullan m n destekledi i, ders, sosyal beceriler ve hayat becerilerini birlikte ele ald ve bilgisayar n kendisini hedef olarak almayan ve genelde teknoloji kullan m n bir araç olarak vurgulayan, do ru bilgisayar destekli e itim uygulamalar n n da temel ö retim modelidir. Ayn zamanda proje tabanl ö renme, müfredat n birbirinden ba ms z küçük bilgiler y n olarak ö retilmesine kar" olan bir ö retim ve ö renim modelidir. Bu model bir ya da daha fazla alan n temel kavramlar ve prensipleri üzerine odakl d r ve bir ders senaryosu içinde mümkünse birden fazla dersin ö renme hedeflerini kapsar (Demirel ve di er., 2001) .
“Proje sistemi”, daha çok ö rencilerin ilgi ve istekleri ile seçilen bir ünitenin, gene serbest ö renci çal "malar ile olumlu, dü"ünsel ya da somut bir “yap t” ya da “i"” olarak sonuçlanmas n sa layan bir çal "ma biçimidir. Buna “proje program ” ya da “proje yöntemi” de denilmektedir. Proje sisteminin as l kurucusu John Dewey’dir. Bunu ö rencilerinden Klipatrick geli"tirdi ve birçok ö retmen, çe"itli biçimlerde uygulad . J. Dewey, bu önemli ö retim sistemini, çal "t üniversitenin uygulama okulunda denemi"tir. Türkçeye 1930’da çevrilen “Mektep ve Cemiyet” adl kitab nda bununla ilgili aç klama vard r. Ö rencisi Profesör Klipatrick’in konuya ili"kin kitab da, “Proje Program yla Bir Denemeye Giri"” ad n ta" maktad r. Bu denemede “ö rencinin dikkati, bilginin ezberlenmesine de il, ya"amsal bir sorunu çözmeye çevrilmi"tir” (Binba" o lu,1988: 113).
Proje Tabanl* ÖBrenmenin Felsefesi
Proje tabanl ö renme yakla" m , ö renenlerin ya"amlar nda kar" la"t klar problemleri çözmelerini hedeflemektedir. Bu hedef çerçevesinde, ö renenlere gerçek ya"amlar nda kar" la"abilecekleri sorunlar bir senaryo çerçevesinde verilerek bu sorunlara çözümler bulmalar istenilmektedir. Ö renenler kendilerine verilen senaryoda genellikle bir rol çerçevesinde soruna çözüm getirmek için çal "maktad r. Proje tabanl ö renme yakla" m n n bu hedef do rultusunda hareket etmesi, yani
ya"amsal problemlerin çözümü için bir yap organize etmesi "pragmatik felsefe" ile yak ndan ili"kili oldu unu göstermektedir (Yurtluk, 2003).
Pragmatizm, XX. as rda Amerika’da ortaya ç km "t r. Bu ak m n öncüleri John Dewey’dir. Deneycilik, aletçilik, i"levsellik gibi isimlerle de an lmaktad r (www.izmir3.tesweb.org). Faydac l k ya da pragmatizm, hem iyinin teorisi hem de do runun teorisidir. yinin teorisi olarak faydac l k refahç d r. yi en fazla fayday sa layand r ve burada fayda zevk, tatmin veya bir nesnel de erler listesine göre tan mlan r. Bir do ru teorisi olarak ise faydac l k neticecidir. Do ru hareket bir "eyin uygulanabildi i ölçüde gerçek oldu u sav na dayand r lm "t r. Buna göre e er bir olgu ya da görü" pratikte uygulanabiliyorsa ve ba"ar veriyorsa o "ey mekanizmalar tart " lmaks z n do ru kabul edilmelidir, tersi durumda da yolunda gitmeyen "ey ara"t r lmaks z n çöpe at lmal d r (http://tr.wikipedia.org).
Proje tabanl ö renme yakla" m n n temel özellikleri incelendi inde pragmatizm felsefesi ve ilerlemecili in e itim ak m na uygun bir yap ya sahip oldu u görülmektedir. Pragmatizm ve bu felsefenin e itime yans mas olan ilerlemecilik ak m incelenecek olursa, söz konusu yakla" m ile kazand r lmak istenen özelliklerin, asl nda bu felsefe ve e itim ak m ndan hareket noktas buldu u söylenebilir (Yurtluk, 2003).
lerlemecilik, pragmatik felsefenin e itime uygulan " d r. lerlemecilik ak m na göre; e itim aktif ve çocu un ilgilerine göre olmal d r. Ö retimde problem çözme yöntemi esas al nmal d r. Okul, ya"ama haz rl ktan çok ya"am n kendisi olmal d r. Ö retmenin görevi ö retimi yönetmek de il, rehberlik olmal d r. Okul ö rencileri yar "maktan çok i"birli ine yöneltmelidir (www.izmir3.tesweb.org).
Sistemin felsefesi: Okul, çocu u ya"ama haz rlayan bir yer de il; ya"am n küçük ölçüde bizzat ya"an ld bir yerdir. Ya"amda bir amaca göre çal "ma esas oldu una göre, okulda da amaçl ve gerçek “i"” içinde, yani yaparak ve ya"ayarak ö renme esas olmal d r. Ya"amda i"e yaramayan bir ö retimin de eri yoktur. Proje sistemi, çocu un içtepilerini esas almaktad r. Çocuk toplumsal, yap sal, ara"t rma
ve artistik içtepilerle yüklüdür. Çocuk, bu içtepileri doyurmak amac yla bir i" yapmaktad r. E itimde de ö retim çal "malar , bu içtepilere yan t vermelidir (Sönmez 1993, Yurtluk 2003’teki al nt ).
Proje tabanl ö renme yakla" m n n kökleri XX. yüzy l n ba"lar ndaki ilerlemecilik görü"üne dayanmaktad r. John Dewey'in yeniden yap lanma, Klipatrick'in proje metodu, Bruner'in bulu" yoluyla ö renme yakla" m ve Thelen'in grup ara"t rmas modelleri, proje tabanl ö renme yakla" m n n olu"mas ndaki temel ta"lar olarak görülebilir (Ke" ve Co"kun, tarihsiz).
Pragmatizmde ö renen, merkezde; ö retmen ise dan "man ve yol göstericidir. Bu anlay " temele al nd nda ö renenin ilgi ve yeteneklerine göre yeti"ekler düzenlenebilir. Tek tür yeti"ek yerine esnek, çok yönlü, çok amaçl yeti"ekler haz rlanabilir. Ayr ca her ö renenin ilgi ve yetene ine göre yeti"ekler süreçte yeniden düzenleyebiliriz (Sönmez 1993, Yurtluk 2003’teki al nt ).
Pragmatik felsefede, bir “i"e yaral k” söz konusudur. Verilen u ra" n sonucunda bir yaraya merhem olabilme; ba"ka bir anlat mla bir soruna çare bulma u ra" vard r. Ö renciler de proje tabanl ö renme yakla" m na göre i"ledikleri derslerde bir probleme çözüm bulmaya çal "man n; sonucunda da çözüme ula"man n hazz n ya"arlar.
lerlemecilikte, okul ya"am n kendisidir. Ya"amdaki her türlü olgu ve olaylar e itim ortam na getirilmeli ya da ö renen bunlara götürülmelidir; çünkü e itimin görevi, ö renenin içinde ya"ad topluma, etkin bir biçimde kat lmas n sa lamakt r. E itim ortam nda kurama de il, uygulamaya a rl k verilmelidir; çünkü kitaba ba l ö renen, olaylar n nedenlerini ve hangi nedenlerin, hangi sonuçlar do urdu unu kavrayamaz. Üstelik kitabi bilgiler çabuk unutulur. Oysa uygulama sonucu ö renen, ili"kileri kavrar; ö rendiklerini de unutmaz. Uygulama; bilimsel yöntemin, deneme-yan lman n, i" birlikli çal "man n ve proje yönteminin kullan lmas n gerekli k lar. Tüm bunlardan dolay , e itim ortam nda uygulamaya yer verilmelidir (Sönmez 1993, Yurtluk 2003’teki al nt ).
lerlemecilik, pragmatik felsefenin e itime yans mas d r. Pragmatik felsefeye göre gerçe in esas de i"imdir. Bu yüzden de e itimin sürekli bir de i"im ve geli"im içinde olmas gerekti ini ve e itimcilerin de bu geli"ime ve ayak uydurup kendilerini h zla yenileyebilmeleri gerekti ini vurgular. lerlemecilere göre birey dinamiktir ve e itim sürecinde aktif ve kat l mc olup, bilimsel yöntemleri kullanarak kendini gerçekle"tirmelidir (http://sozluk.sourtimes.org).
Yukar daki anlat mlardan da görülmektedir ki, proje tabanl ö renme, ilerlemecilik ak m n n özellikleri ile örtü"mektedir. lerlemecilikte e itim ya"ama bir haz rl k de il, ya"am n ta kendisidir. Proje tabanl ö renme yakla" m nda da ya"am n kendisine benzeyen bir ö renme ortam yarat l r, ö renciler ya"amla ilintili, gerçek problemlere çözüm ararlar.
Proje tabanl ö renme yakla" m , ö retimde yeni yakla" mlardan biri olan yap land rmac l kla yak ndan ili"kilidir. Yap land rmac l k, ö renenlerin bilgiyi nas l ö rendikleri ve ö renilen bilgilerin nas l yap land r ld üzerine in"a edilmi"tir. Yap land rmac l a göre ö renme, ezberlemeye de il; ö renenin bilgiyi transfer etmesine, var olan bilgiyi yeniden yorumlamas na ve yeni bilgiyi olu"turmas na dayanmaktad r. Ö renen, ö renilmi" bir bilgi ile yeni ö renilen bilgiyi uyumlu hale getirerek yap land rd bilgiyi, ya"am problemlerini çözmede uygulamaya koyar (Erdem 2001, Yurtluk 2003’teki al nt ).
Yap land rmac l k, okulda ve s n fta, ö retmen rehberli inde gerçekle"tirilebilecek “eklektik” bir modeldir (http://www.universite-toplum.org).Yap land rmac l k, bilginin do as na ili"kin yeni görü"leri, ö renme ve ö retme sürecine yans tm "t r.Bu aç dan yap land rmac l k, felsefedeki pozitivizim sonras olu"an yeni bak " aç s n n, ö renme kuramlar na ayarlanmas d r. Felsefedeki öznel gerçeklik üzerine kurulan bu e itim anlay " “yap land rmac l k” veya “olu"turmac l k” olarak adland r lmaktad r. Yap land rmac l k, ö renenin, bilgiyi bireysel ve sosyal olarak kendisinin olu"turdu unu kabul eder. Yap land rmac görü", üretici ö renme, ke"federek ö renme ve duruma ba l ö renme gibi teorilerin bir araya gelmesiyle olu"an bir görü"tür. Bu görü"ler
aras ndaki ortak nokta, bireylerin bilgiyi aynen almalar yerine, kendi bilgilerini yeniden olu"turmalar d r (www.antrenmandunyasi.com).
Yap land rmac l etkileyen e itimciler, felsefeciler ve psikologlar ayn amaç etraf nda birle"mi"lerdir:
• Ö renenler kendi ö renmelerine etkin olarak kat ld klar nda bilgi kal c olur,
• Ö renenler bilgiyi ara"t r p ke"federek, yaratarak, tekrar yaratarak, yorumlayarak ve çevreyle etkile"im kurarak bireysel bilgilerini yap land r rlar,
• Ö renme etkin olarak, ele"tirel dü"ünme ve problem çözmeye dayan r,
• Etkin ö renme ile ö renenler: içerik ve süreci ayn zamanda ö renirler (Erdem 2001, Yurtluk 2003’teki al nt ).
Proje tabanl ö renme yakla" m n n, pragmatik felsefe ile ilintili oldu u ve ilerlemecilik ak m ile örtü"mekte oldu u görülmektedir. Ayr ca yap land rmac l k kuram ile ili"kili bir yakla" md r. Yap land rmac anlay "a göre, bilgi haz r olarak al n p bo" beyne yerle"tirilmez; ö renciler bilgileri zihinlerinde yo urarak in"a ederler. Zihinlerinde var olan "emalar n üzerine yeni bilgiler yap land r l r.
Yap land rmac ö renme kuram na göre; bireyler zihinlerinde bilgileri tekrar tekrar olu"tururlar. Yeni bilgileri d "ar dan ayn besin maddeleri gibi al rlar. Bilgiler, bili"sel fonksiyonlarla de i"tirilir, geli"tirilir, yani sindirilirler. Böylece yeni ve bilinmeyen durumlarla kar" la"an birey, eski tecrübe ve bilgilerinden yararlanarak yeni edindi i bilgiyi organize eder. Bireyler bu yolla kar" la"t problemleri daha kolay çözümleyebilmektedirler (Hamurcu, 2004: 69).
Bu yap s yla yap land rmac l k, proje tabanl ö renme yakla" m n n dayanak noktalar n olu"turmaktad r. Yap land rmac l n yap lan etkinliklerin teorik altyap s n olu"turdu u, Proje tabanl ö renme için de bu teorik altyap n n uygulamaya konulma "ekli oldu u ifade edilebilir (Yurtluk, 2003).
Proje Tabanl* ÖBrenmenin Özellikleri
Proje tabanl ö renme, ö rencilerin seçtikleri bir proje kapsam nda gruplar halinde çal "arak konuyu ö rendikleri bir ö renme yöntemidir. Burada disiplinler aras ( Türkçe/ Matematik/ Resim/ Müzik vb konular birlikte ele al n r) bir çal "ma gerçekle"ebilir. Belirlenen bir zaman boyunca ö rencilerin birbiri ile i"birli i yaparak ortak çal "arak yani birlikte çal "ma ve birlikte ö renmeyi gerçekle"tirerek kat ld klar bir ö renme ortam vard r. Bu s rada ya"anan süreç ve sonuçta kazan lanlar önemlidir. Ö renciler için ara"t rma, inceleme yapma ortam sa lanmal d r. Onlar n birinci elden kaynaklara ula"arak bilgileri toplamalar , sentezleyerek ürününü sunmalar önemlidir. Bu sunum da farkl "ekillerde gerçekle"ebilmektedir (tepegözle sunum, hikâyeler, bir oyun sergileme, duvar gazetesi haz rlama, sergiler haz rlama, model haz rlama, video ile kay t etme vb…).Böylece ö rencilerin konuya farkl bak " aç lar ile yakla"malar ve ö renmeleri sa lanm " olabilecektir. Sürecin sonunda yap lan de erlendirmede sunum kadar ö rencilerin sürece kat l m da de erlendirilmektedir (Hamurcu, 2004:34).
Proje sistemini di er sistemlerden ay ran en önemli özellik, ö retimin belirli ve kesin bir amaca hizmet etmesidir. Örne in “temizlik” ünitesini i"leyen bir okulda, okul çevresi temiz olur; temizlik ö renciye yaparak ve ya"ayarak ö retilir. Proje sisteminin uyguland bir okulda ö renciler, konuyu bir istekle seçerler, bir durumu düzeltmeyi amaç edinirler. Çocuklar n bir i" üzerinde özgürce çal "malar na, birbirleri ile i"birli i yapmalar na olanak sa lan r ve yap t olumlu bir biçimde sonland r l r. Bu nedenle proje sistemine, ünite sistemlerinin “en co"kulusu” gözü ile bak l r (Binba" o lu,1988: 114).
Proje tabanl ö renmede, ö renciler ortak bir amaç do rultusunda, çözmeleri gereken bir problemin çözümü için u ra" rlarken adeta bir i"birli i içerisindedirler. Burada, bir grup içi etkile"im ortaya ç kar ve dayan "ma duygusu ön plana ç kar; bu da s n f atmosferinin de olumlu yönde geli"mesi ad na bir zemin olu"turmu" olur.
Proje tabanl ö renme yakla" m , yap land rmac l kta oldu u gibi bir senaryo çerçevesinde olu"turulmaktad r. Bu yakla" m n temel noktas konu alan yla ilgili ve di er alanlarla ba lant kurulabilecek bir problem/senaryo çerçevesinde ö renen merkezli ö renme ve küçük gruplarda birlikte ö renmedir. Ö renen gerçek problemlerin çözümüne yönelik ders senaryolar içersinde a rl kl olarak, dü"ünme, problem çözme, yarat c l k, bilgiye eri"im, i"leme, yeniden harmanlama, sorgulama, uzla"ma gibi etkinlikler yapar ve hem bireysel hem de ekip çal "mas için zaman ay r r (Yurtluk, 2003).
Erdem ve Akkoyunlu (2002), günümüzde bireylerin "bilgi okur-yazar " olmalar n n kendilerinden beklenen yeterlikler aras nda oldu unu ifade etmektedirler. Bilgi okuryazarl k saca bilgiye ula"ma ve bilgiyi kullanma becerisi olarak tan mlanmaktad r. Bilgi okuryazar olmak, bilgiye ihtiyaç duyuldu unda bunu hissetmek ve ihtiyaç duyulan bilgiye ula"mak, de erlendirmek ve etkili olarak kullanmakt r. Bilgi okuryazar bireyler bilgiyi etkili olarak kullan r, di erleri ile i" birli i yapar; bilgiyi de erlendirme, düzenleme ve geli"tirmede teknolojiyi etkili olarak kullan rlar. Bu becerilerin ö rencilere yükledi i sorumluluklar hem s n f içinde hem de elektronik ortamda kat l mc , ara"t rmac , bilgiye ula"an ve bilgiyi kullanan bireyler olmakt r. Proje tabanl ö renme yakla" m da bireylerin bilgi okur-yazar olabilmeleri için önemli bir etkinlik ortaya koymaktad r.
Proje sisteminde egemen olan ö retim yöntemi, “yaparak ya"ayarak ö renme” ya da “i"” yöntemidir. Küme çal "mas ve bireysel ö retim yöntemlerine de büyük yer ve önem verilir. Bu yöntemleri, problem çözme yöntemi de tamamlamaktad r. Proje sisteminde çok kez geni" üniteler i"lenir ve bir ünite bir ya da birkaç ay sürebilir. Konular daha çok çevreden al n r. Bu sistemde, ö retmenin ö retimdeki rolü “rehberliktir”.Bu sistem, daha çok s n f ö retimi yerine küme ve küme içinde bireysel ö retime de er verir (Binba" o lu,1988: 115).
Proje tabanl ö renme yakla" m , hedeflerden uygulamaya, içerikten de erlendirmeye kadar program geli"tirmenin bütün boyutlar nda de i"imi zorunlu k lmaktad r. Bu anlay "ta, hedef, ö renenlerin bir kavram n tan m n yapmas ndan
ya da kavram n tan m n bir dizi seçenek aras ndan seçip i"aretlemesinden çok daha öteye geçmektedir. Proje tabanl ö renme için hedefler; karma" k zihinsel problemleri çözebilme, i" birli i içinde çal "abilme, kar" la" lan sorunlara farkl çözüm önerileri getirebilme, yapt çal "malar n sonucunda bir ürün ortaya koyma ve uzun vadede hayat boyu ö renen, özerklik kazanm ", problem çözebilen bireyler yeti"tirmektir (Yurtluk,2003).
Proje tabanl ö renmede, ö renciler gruplar halinde, müfredatta bulunan ve genellikle disiplinler aras , gerçek bir problemi çözmeye çal " rlar. Ö renenler, probleme nas l yakla" laca n , nas l aktivitelerle çal "man n sürdürülece ini dü"ünürler. Bu süreçte, ö retmenin rolü rehberlik yapmak ve tavsiyelerde bulunmakt r; direkt olarak çal "may yönetmek de ildir (Solomon, 2003).
Bu hedeflere ba l olarak içerikte de de i"iklikler meydana gelmektedir. Bir ders kitab na ba l kal narak i"lenen dersler yerine, konu alanlar nda derinlemesine bilgi sahibi olma ve özellikle farkl kaynaklara yönelim gerekmektedir. nternet kullan m alan uzmanlar yla görü"meler, yaz l ve görsel materyaller vas tas yla bilgiye ula"mak ve bu zengin bilgi a içerisinden ihtiyac olan bilgiyi bulup kullanmak gerekmektedir (Yurtluk,2003).
Proje tabanl ö renme, günümüzde e itim sistemlerinin almas gereken biçimi göstermek için özenle seçilmi" üç temel kavramdan olu"maktad r. Bu kavramlardan birisi “ö renme” kavram d r ki dikkati ö retene de il ö renene çekmek aç s ndan son derece önemlidir. Bir di eri “proje” kavram d r ve proje, tasar ya da tasar geli"tirme, hayal etme, planlama anlam na gelmektedir. Bu kavram, ö renmenin projelendirilmesi yani yönlendirilmesi anlay " na i"aret etmekte; tekil ö renmeden çok belli bir amaca dönük ili"kisel ö renmeyi vurgulamaktad r. Projeyi bir hedef olarak de il, alt yap unsuru olarak ele almakla da proje tabanl ö renme ö renmenin ürün de il süreç boyutunu vurgulamakta ve ö renmeye, arzulanan ölçüde, ö renene özgü bir yap kazand rmaktad r (Erdem, Akkoyunlu, 2002).
Proje tabanl ö renmenin, meslek e itiminde kullan lmas da, meslek ö retmenleri için e itimde çe"itlilik sa lar. Çünkü proje tabanl ö renmede ö renci, gerçek, karma" k, bir problemle kar" kar" ya b rak l r. Ö renciler problemi çözmek için sorgulama yapmalar konusunda desteklenmelidirler. Ö retmenler de ö rencilerin e itimleri boyunca, etkili projeler geli"tirmeleri konusunda yeti"tirmelidirler. Burada görülüyor ki, proje tabanl ö renme meslek e itimcileri taraf ndan da benimsenmelidir (Fisher,2004, www.bie.org).
Moursund D.(1999)’a göre Proje Tabanl* öBrenmede temel ad*mlar
1. Hedeflerin belirlenmesi.
2. Yap lacak i"in ya da ele al nacak konunun belirlenip, tan mlanmas . 3. Tak mlar n olu"turulmas .
4. Sonuç raporunun özelliklerinin ve sunu" biçiminin belirlenmesi. 5. Çal "ma takviminin olu"turulmas .
6. Kontrol noktalar n n belirlenmesi.
7. De erlendirme ölçütlerinin ve yeterlik düzeylerinin belirlenmesi. 8. Bilgilerin toplanmas .
9. Bilgilerin örgütlenip, raporla"t r lmas .
10. Projenin sunulmas (Erdem ve Akkoyunlu, 2002).
Proje tabanl ö renme, temelleri oldukça eskiye dayanan bir ö renme yakla" m d r. Günümüzde uygulanmakta olan yap land rmac l k yakla" m na uygun olarak kullan lan aktif ö renme yöntemlerinden, belki de en zevkli olan, sonucunda da en iyi verim al nabilen yöntemlerden biridir. Çünkü proje tabanl ö renmede ö renciler, grup çal "mas n tadarak ortak bir ortak bir i" yapman n, sonucunda bir problemin çözümüne ula"man n tad na var rlar. Ö renciler bir sorumlulu u payla" rlar; sonucunda da bir i"e yarad klar n hissedip olumlu duygular geli"tirirler. Böylelikle ö rencide bili"sel ve duyu"sal özelliklerin de geli"imine katk sa lar.
ekil 1
Proje Tabanl* ÖBrenme emas*
Hedef(konu)/ Ö retmen veya ö rencilerce belirlenir. Grup organizasyonu ve çal "ma takvimi(zamanlama)
Ara"t rma süreci
Proje ürününün sunumu
De erlendirme( süreç+ürün de erlendirmesi) (Hamurcu, 2004: 34).
Proje Tabanl* ÖBrenmede ÖBretmen
Bu yakla" mda kar" la" labilecek sorunlar n ba" nda ö renen ve ö retmenlerin rollerindeki de i"im gelmektedir. Ö retmen klasik görünümünden s yr larak ö reten konumundan, ö renenleriyle birlikte ö renen: onlara yol gösteren ö renen rolünü üstlenmektedir. Ö renenler ise ö retmenlerinden bir dersi dinleyerek not eden ö renciler yerine, problemleri ara"t ran, onlar n çözümü için hipotezler üreten ve bir ürün ortaya koyan ara"t rmac rolünü üstlenmektedir (Yurtluk,2003).
Proje tabanl ö renmeyi kullanan ö retmenler için s n f yönetme görevi, geleneksel ö retimi kullanan ö retmenlerden hayli farkl d r. Derslerde kullan lan ö retim metotlar , tart "malar, oturma düzeni yönlerinden farkl l klar bulunmaktad r. Proje tabanl ö renme ile çok küçük bir süre ö retmen yönetimine ba l d r. Ö renciler zamanlar n n ço unlu unu kendi küçük gruplar içerisinde çal "arak geçirirler. Ö retmenler tipik olarak ö renme aktivitelerine k lavuzluk eder. Ö retmenler vakitlerini, s n f yönetmekten çok akranlar na ve projelere kat lmakla geçirirler (Thomas , 2004).
Proje Tabanl Ö renme
Ö retmen, ö renmenin gerçekle"tirilmesi sürecinde, projenin ne ile ilgili oldu u konusunda aç k olmal ; gruplar n belirlenmesinde seçici ve dikkatli olmal d r. Ö renciler gerçek bir tak m olarak çal "ma yapma hususunda cesaretlendirilmeli, tak m kurallar önceden belirlenmeli ve ö rencilerin bir i" plan çerçevesinde hareket ederek e"it roller üstlenmeleri sa lanmal d r. Gruplar n heterojen olarak olu"turulmas na özen gösterilmelidir. Ö rencilerin önceden planlanm " düzenli toplant lar yapmalar n sa lamak da ö retmenin dikkat etmesi gereken bir di er husustur.
J. Dewey’nin ö retmen anlay " , bugün de e itim çevrelerinde savunulan bir anlay "t r. Ona göre çocu u etkinli e yöneltme, ö retmeni gereksiz bir duruma dü"ürmez. Bunun tersine olarak, yeni yöntemde ö retmene olan gereksinme artmaktad r. Ö retmen, çocu u ilgi ve gereksinimlerine uygun yönlere yöneltmede ö retimin önemli bir ö esidir. Ö retmenin bu ödevine bugün, “rehberlik” ad verilmektedir. Bunun içindir ki bugün, “iyi bir ö retmen ö retmez, ö renmenin olu"umuna yard m eder” sözü önem kazanm "t r. J. Dewey hakl olarak, ö retmenin ki"ili ini, e itim ve ö retimde programdan önce görür. O, bu konuda daha da ileri giderek, ö retmenin, çocuklar n ya"am n tamamen ya"amas n gerekli görür ve “ö retmen, gerekirse çocuk olmal d r” der (Binba" o lu,1982:137).
Paul, Binker, Martin, Adamson (1995)’a göre;
• Büyük bölümleri veya büyük sorunlar küçük parçalara bölerek ö renciler için daha kullan "l hale getirmek;
• Ö renciler taraf ndan de er verilen ö renmede anlaml kapsam yarat r.
• Yeniden ifade etme veya soru sorma ile ö rencilerin dü"üncelerini berrakla"t rmaya yard m eder.
• Ö rencilerin akl n kar "t ran sorular ortaya ç kar r. S n fta tart "may yürütmeye yard mc olur.
• Ö rencileri birbirlerine fikirler aç klamas n cesaretlendirir.
• Ö rencilere kaynaklar nas l kullanacaklar n ayr ca onlar n neyi bilmeye ihtiyaç duyacaklar n bulmalar na yard m eder (http://tef.selcuk.edu.tr).
Proje tabanl ö renmede ö retmen, geleneksel ö retimde oldu u gibi bilgileri haz r olarak vermez. Ö retmen, proje tabanl ö renme sürecinde, ö rencilerin ara"t rmalar na k lavuzluk eder, onlara kaynak sa lamada yard mc olur. Ö rencilere, problemin çözümüne gittikleri yolda yol göstericidir. Ba"ka bir deyi"le, ö rencilerin ö renmelerine destek olur.
Tablo 1:
Proje Tabanl* ÖBrenme ve Geleneksel öBretim Modelinin Kar+*la+t*r*lmas*
Geleneksel ÖBretim Modeli Proje Tabanl* ÖBrenme Modeli
Tasar mlamak, problemleri ve çözümünü tan mlamak önemlidir.
Tasar ö renciyle birlikte yap l r. Tek çözüm yoktur, çal "maya ba"land nda birden fazla çözüm yolu bulunabilir.
çeri e geni" yer verilir ve içerik için çok zaman harcan r.
çerik de il derinlemesine anlama önemlidir. Bir konu hakk nda derinlemesine bilgi edinilir.
Bilgi düzeyi ön plandad r. Prensipler, genel kavram ve dü"ünceleri kavramak ön plandad r.
Ö retmenlerin s n f içerisinde güçlü bir yap s vard r. (Ast-üst ili"kisi. Ö reten ö retmen)
Ö rencilerle birlikte ö renen, onlarla birlikte ara"t ran ve sorgulayan ö retmen modeli. Ö renen ö retmen.
Bütün cevaplar bilen ö retmen, tek do ruya yönelim, ula" lmas beklenilen do ru cevap vard r.
Ö renciler cevaplar bulmak için ara"t rma yaparlar; ö retmenler cevaplar sabitle"tiremez, çal "malarla birlikte cevaplar de i"im gösterir.
Ö renciler ö retmenin ö retti i bilgileri alan bireylerdir. Ço unlukla s n fta pasiftirler.
Kat l mc s n f düzeni; ö renciler etkinlikleri bizzat yapan bireylerdir.
Basit s n f organizasyonu; bir ö retmen yirmi-yirmibe" ö renci.
Karma" k organizasyon; ö retmen ve ö renciler birlikte ö renirler (ö renenler vard r).
Belli bir disipline odaklanma hâkimdir Disiplinler aras etkile"im hâkimdir. Ürün önemlidir. Ürün ve süreç birlikte önemlidir.
Standartla"t rma önemlidir. Yeteneklerin gerçek göstergesi, gerçek ya"am dönütüdür.
Ö retmenin de erlendirmesi vard r. Çözüme yönelik sab rl çal "malar sonunda birlikte karar verme.
Uzun dönemli hedefte; ba"ar l performans
Proje Tabanl* ÖBrenme Yakla+*m*n*n Avantajlar*
Proje tabanl ö renme yakla" m n n en büyük avantaj , gerçek hayattaki yetenekleri ve bilgileri en iyi ö retme ve ö renme bilgileriyle bütünle"tirmesidir. Proje tabanl ö renme yakla" m ö rencinin kalbini, ellerini ve mant n bir araya getirir, ilgi duydu u alanda ö renme yöntemlerine yönlendirir ( Vaiz, 2003,Ç b k, 2006’daki al nt ).
Proje tabanl ö renme yakla" m n n ba"l ca avantajlar a"a da s ralanm "t r. Bunlar:
• Bireysel ya da grup olarak çal " labilir (ö renci aktiftir).
• Planlamas önemlidir.
• Ö retmen rehberlik eder.
• Ö renciye bilgi-beceri-kendine güven ve sorumluluk duygusu kazand r r.
• Ö rencilere birlikte çal "ma al "kanl kazand r r (i"birli ini geli"tirir).
• Motivasyonu art r r ve ö rencinin ba"arma duygusunu tatmas na yard mc olur, özgüveni art r r (Hamurcu, 2004: 33).
• Alan n konular na ilgi duymalar n , böylece daha kolay ö renmelerini sa lar.
• Ö rencilerin yapt klar projelerle ilgili konularda ilk elden bilgi edinmelerini sa lar.
• Ö rencilere kendi ba"lar na ba ms z dü"ünme, çal "ma ve ba"arma cesaretini kazand r r.
• Ö rencilerin ö renme becerilerini geli"tirir ve zenginle"tirir, yarat c l özendirir.
• Grupla çal "may özendirerek, i"birli ini artt r r.
• Uygulama ve teoriyi birle"tirir.
• Ö rencilerin bilgilerini yans tmalar ve kat l mlar için çoklu yollar önerir.
• Zekân n farkl boyutlar n n kullan m na izin verir (kinetik, uzamsal, mant k, dil vb).
• Ö rencileri problem çözme tekniklerini bilimsel yöntemin a"amalar n ö renip geli"tirilmelerini sa lar.
• Ö rencilerin sözlü ve yaz l ileti"im tekniklerini geli"tirme imkân sa lar.
• Ö retmen-ö renci, ö renci-ö renci birlikteli ini kuvvetlendirir, ö renme sürecinde samimi olmalar n sa lar.
• Yava" ö renenlere ve üstün yetenekli ö rencilere daha çok zaman ay rmay sa lar.
• S n f içi ve d " ndaki olumsuz davran "lar azalt r. Ö retmenlere s n f yönetiminde yard mc olur.
• Motivasyonu artt r r ve yeni ilgi alanlar n n do mas na sebep olur.
• Bo" zamanlar n yararl ve anlaml etkinliklerle doldurmalar n sa lar.
• E itim ve Ö retim faaliyetlerini kitap sayfas ve dört duvar aras ndan kurtararak e itim ve ö retime hayatilik kazand r r.
• Ö renciler çe"itli beceriler kazan rlar. Bunlar:
* Ya"amsal beceriler: bir toplant yönetmek, bir bütçe haz rlamak, bir plan yapmak vb.
* Teknolojiyi kullanma becerisi: Bilgisayar kullanma, televizyon.,radyo, video vb.
* Bili"sel süreç becerileri: Karar verme, ele"tirel dü"ünme, kritik dü"ünme vb.
* Öz denetim becerileri: Hedefler olu"turmak, i"lemleri organize etmek, zaman yönetimi.
* Tutumlar: Ö renmeye ilgi, merak vb.
* E ilimler: Özdenetim, ba"ar hissi ( Kaptan ve Korkmaz, 2001, Ç b k, 2006’daki al nt ).
Proje Tabanl* ÖBrenme Yakla+*m*n*n Dezavantajlar*
Proje tabanl ö renme modelinin yukar da say lan avantajlar n n yan s ra dezavantajlar da vard r. Bunlar:
• Zaman önemlidir ( Planlama dikkatlice yap lmal d r).
• yi yeti"mi", alan na hâkim ve rehberlik edebilecek ö retmene ihtiyaç duyulur.
• Sonuç her zaman olumlu olmayabilece inden, ( çe"itli nedenlerle istenilen sonuca ula" lamayabilir) zaman, para, emek ve ö renci aç s ndan sorunlar ya"anabilir (Hamurcu, 2004:34).
• Ö rencilerin kendilerine verilen projeyi tamamlamalar uzun zaman alabilir.
• E er projeler ö retmen gözetimi d " nda gerçekle"tirilirse, önemli problemlerle kar" kar" ya kal nabilir.
• Baz ö renciler kendilerine ilginç gelebilecek proje konular bulmada zorlanabilir.
• Ö retmenin i" yükünü ve sorumluluklar n artt rabilir.
• Ö renme için ayr lan süre artabilir.
• Ara"t rman n s n rlar iyi çizilmezse, konuda a" r bir sapma ve da lma gözlenebilir ( Saban, 2002,Ç b k, 2006’daki al nt ).
Proje tabanl ö renme modelinde, ö retmenler ö rencilere sorumluluk vermekten çekinebilirler. Ö rencilerin haz r hale gelmediklerini dü"ünürler. Ö retim materyallerinin eksikli i, s nav bask s ve aile beklentileri de di er dezavantajlar olu"turabilir. Çünkü aileler, ö rencilerin nas l ö rendiklerinden çok alm " olduklar not ilgilendirmektedir. Bu "ekildeki beklenti proje tabanl ö renme yakla" m aç s ndan bir dezavantaj olarak görülebilir. Proje tabanl ö renme yakla" m , ifade edilen bu dezavantajlara ra men e itim sistemi içinde uygulanmas gereken bir ö renme yakla" m d r (Alada , 2005, Ç b k 2006’daki al nt ).
Sınıf Atmosferi
İnsanları belli amaçlar doğrultusunda yetiştirme süreci olarak tanımlanan eğitimin formal kısmı okullarda gerçekleştirilmektedir. Özel bir öğretim ortamı olan sınıf ise, eğitim sisteminin en alt birimidir. Dolayısıyla eğitimin gerçekleştiği ve
eğitimsel amaçların davranışa dönüştüğü yerdir. Sınıf, eğitim sisteminin en küçük ve en alt birimi olmasına rağmen eğitim yönetiminin ilk ve en önemli basamağını oluşturmaktadır ( Ölmez Ceylan ve Akduman Yetim, 2008).
S n f atmosferi, s n f içerisinde yer alan ö ö renci ve ö renci-ö retmen aras ndaki ili"kileri, uyulmas gereken kurallar , s n f n fiziksel ko"ullar n n s n fta olu"turdu u psikolojik, sosyal ve fiziksel faktörlerdir (Aç kgöz,1988;Aendur 1999:s. 11’deki al nt ).
Psikolojide davran "ç ak m n etkileri, uzun y llar ö renmenin uyar c - tepki ba n n olu"mas olay olarak alg lanmas na; ö retmenin de uyar c y sunan, tepkileri gözleyip ölçen ve onlar peki"tirmeye çal "an ki"i olarak dü"ünülmesine yol açm "t r. S n flar birer “kara kutu”ya benzetilmi" ve s n flarda olan bitenler üzerinde hiç durulmam "t r. Ancak, 1970’lerden itibaren bu anlay " terk edilmeye ba"lanm "t r. Bu ba lamda “s n f iklimi”, “s n f atmosferi”, “s n f ya"am ” gibi terimlerle de an lan s n f çevresi, dikkat çeken ö retim konular ndan biri olmu"tur (Aç kgöz, 2000:110).
Ö renciler zamanlar n n ço unu okulda geçirirler. Jackson (1968) "S n flarda Ya"am" (Life in Classrooms ) adl kitab nda ilkö retimin sonunda ö rencilerin yakla" k olarak 7000 saatlerini okulda geçirdiklerini yazmaktad r. Bunu destekleyen Rutter ve ark. (1979) "On Be" Bin Saat" (Fifteen Thousand Hours) isimli kitaplar nda ö rencilerin orta ö retim sonunda yakla" k olarak 15000 saatlerini okulda geçirdiklerini yazmaktad r. Öyleyse okul deneyimlerinin çocuklar n ya"am nda önemli bir yeri vard r. Okulda kurduklar ili"kiler, girdikleri ileti"imler, ya"ad klar etkile"imler o güne kadarki ya"amlar n n büyük bir k sm n olu"turmaktad r (Fraser, 1986: Uysal, 2004, sy. 43’teki al nt ).
S n f çevresi üzerinde son zamanlarda çal "maya ba"lanan konulardan biri olmas na kar" n gerek önemi, gerekse üzerinde yo un olarak çal " lmas nedeniyle k sa sürede iyice oturmu" alanlardan biri haline gelmi"tir. Y llarca “çevre”yi ve “birey”i ayr ayr inceleyen e itimciler Hunt’un (1975) makalesinden sonra çevre
ile bireyi birlikte ele almaya, s n f çevresi, s n f çevresi ve birey uyumu, s n f çevresi ve ö renci ba"ar s , tutumlar ve benlik kavram gibi özellikler aras ndaki ili"kiler üzerinde durmaya ba"lam "lard r. Rudolf H. Moos ve Herbert Walberg’in öncülü ünde ba"layan bu hareket daha sonra ba"ta Bearry Fraser ve Lorin Anderson olmak üzere birçok bilim adam n n katk s yla sürmü"tür( Aç kgöz, 2000:110).
Ö rencilerin ö renmeleri, ö retmen araç-gereç ve ö renme yöntemlerinden etkilendi i gibi s n f atmosferinden de etkilenir. Bu yüzden ö renme ortam n olu"turabilmek için öncelikli olarak ö retmenin olumlu s n f atmosferini olu"turmas gerekmektedir. S n f atmosferi s n f n fiziksel ve psikolojik çevre düzenlemesiyle ilgilidir ve ö renci davran " ve ba"ar s üzerinde do rudan etkilidir (Uysal, 2006).
Ara"t rmalar ö rencilerin, s n f arkada"lar ve ö retmenleri ile iyi ili"kiler içinde oldu u s n flarda daha iyi ö rendi ini gösteriyor. Ö renme, çok uygun bir “ö renme klimi”nde gerçekle"ir. Ö renciler sadece s n ftaki fiziksel ortamdan de il, ö retmenin beklenti ve vaziyet al "lar ndan da etkilenir. S n f iklimini etkileyen en önemli faktör, ö retmenin bizzat kendisidir. Ö retmenin yapt dersten zevk almamas , bir zorunluluk gibi ders yapmas s n f iklimini bozar. Ö rencileri çe"itli "ekillerde gruplara ay rmak s n f atmosferini bozar (Ergün, tarihsiz).
S n f çevresi (atmosferi), yaln zca ö retmenleri de il, ayn zamanda ö rencinin tutumlar n , ki"ili ini, ö renme güdüsünü ve h z n etkileyen en önemli etkenlerden biridir. Her "eyden önce ö renci ho"land , rahat etti i, olumlu buldu u çevrede bulunmak isteyecek ve o ortamda bulunmaktan zevk alacakt r. Nitekim Moos ve Moos (1978) taraf ndan gerçekle"tirilen bir çal "mada kat not verme uygulamalar n n yer ald ve ö renme çevresinin kat oldu u ortamlarda devams zl n yüksek oldu u ortaya ç kar lm "t r (Aç kgöz,2000: 111)
S n ftaki toplumsal etkile"im, toplumsal bir ortamda her biri birbirinden sorumlu olan, motive olmu" ki"ilerin etkile"imlerinin sonucudur. Bu etkile"imler,
s n f atmosferini geli"tirmek yan nda, ö rencilere toplumsal ve akademik ö renmeleri ile ilgili davran " olu"turmalar na yard m eder. Bu etkile"im sonucu çal "ma grubunun kendi do al statü ve yap s , kültürü ve toplumsal örüntüsü ortaya ç kar. S n f n yap s na bak ld nda, ö rencilerin grup olarak çal "t klar , grup olarak dinlendikleri, grup olarak ders ald klar görülmektedir. Psikologlar bir toplulu un grup olarak adland r labilmesi için "u dört kriteri gerekli görmektedir:
1. Üyelerin etkile"imi, 2. Ortak de erler ve amaçlar,
3. Ba"ar ve ba"ar s zl n grup üyelerinin hepsini etkilemesi,
4. Grup üyeli inin hissedilmesi.
Bu kriterler göze al nd nda s n flar n birer grup ö rencilerin de birer grup üyesi olduklar sonucuna var labilir (Mayer, 1987:Uysal ,2004: sy. 44’teki al nt ).
Olumlu S*n*f klimi Yaratma Becerileri
• Bireysel farkl l klar ö renmek ve sayg göstermek,
• Ö rencilerin adlar n ö renmek ve onlara adlar ile hitap etmek,
• Oturma düzenini ayarlamak,
• Daha ilk derste ö rencilerden neler bekledi ini aç klamak,
• Ö rencilerle konu"mak için derse erken gelmek ve onlardan sonra ç kmak,
• Ö rencilerin derse kat lmalar için güvenli bir ortam sa lamak,
• lk derste kurallar koymak ve konu anlatmaya ba"lamak gereklidir.
• S n f klimi, grup psikolojisi aç s ndan da de erlendirilmelidir. Grup üyelerinin birbiriyle ili"kileri, dayan "ma, rekabet gibi faktörler önemli rol oynar.
• leti"im dil ile yap ld için, s n f atmosferinde kullan lan dile de çok dikkat etmelidir.
• Aç k, somut bir davran " dili kullanmak, üstü kapal ifadelerden kaç nmak,
• Olumlu bir dil kullanmak; suçlay c , “ima edici”, yasaklay c ifadeler kullanmamak,
• Ö rencilerin hatalar n düzeltmek, ama bunu yaparken onlar asla bozmamak,
• Kürsüden veya podyumdan uzakla" p ö rencilerin aras na inmek, olumlu bir s n f iklimi yaratabilmek için yap labilecek davran "lardand r (Ergün, tarihsiz).
S n f atmosferi, s n f n düzeni, ö rencilerin s n f içerisindeki davran "lar , ö retmenin davran "lar , s n f içerisindeki ili"kiler bütünüdür. Ö rencinin okul ya"am ndaki en önemli ö e “s n f”t r. E itim-ö retim faaliyetleri, ö renme ortam , ö retmen-ö renci, ö renci-ö renci ili"kilerinin tümü s n f ortam nda gerçekle"ir. Dolay s yla s n f atmosferinin olumlu yönde olmas tüm bu ili"kilerin, ö renme ortam n n iyi yönde geli"mesini sa lar.
Sosyal Bilgiler Öğretimi
Sosyal Bilgiler, lkö retim okullar nda iyi ve sorumlu vatanda" yeti"tirmek amac yla, sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmi" bilgilere dayal olarak ö rencilere toplumsal ya"am ile ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve de erlerin kazand r ld bir çal "ma alan d r (Öztürk ve Dilek,2004; s: 16).
Sosyal Bilgiler, bireyin toplumsal varolu"unu gerçekle"tirebilmesine yard mc olmas amac yla; tarih, co rafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal bilimleri ve vatanda"l k bilgisi konular n yans tan; ö renme alanlar n n bir ünite ya da tema alt nda birle"tirilmesini içeren; insan n sosyal ve fiziki çevresiyle etkile"iminin geçmi", bugün ve gelecek ba lam nda incelendi i; toplu ö retim anlay " ndan hareketle olu"turulmu" bir ilkö retim dersidir (Milli E itim Bakanl [MEB], 2005).
Sosyal Bilgiler, insanlar ve ya"amlar n konu al r. Kendi kendimizi ve di erlerini daha iyi anlamam za yard mc olur. Sosyal Bilgileri tan mlamak,
co rafya ya da tarih gibi bir disiplini tan mlamaktan daha zordur, çünkü sosyal bilgiler disiplinler aras ve çok disiplinli bir aland r (Öztürk ve Dilek, 2004).
lkö retimin ilk üç y l nda verilen Hayat Bilgisi ve dördüncü be"inci s n flara yönelik olan Sosyal Bilgiler dersleri, ö rencilerin ya"ad klar ülke ve dünya hakk nda bilgi edinmelerini; tarihi kökenlerini, tarihsel olaylar n geçmi"te ve günümüzde dünyay nas l "ekillendirdi ini ö renmelerini; gelecekte bu durumun nas l olaca na dair fikir edinmelerini; bilinçli birer vatanda" olarak yeti"melerini sa lamaya yöneliktir.Bu derslerde karar alma ve yönetim süreçlerine etkin bir biçimde kat l m gösteren ö renciler , vatanda"l k anlam nda ve ekonomik alanda sorumluluklar n yerine getirmeye haz rlanmaktad r.Ya"ad klar dünyaya ili"kin bilgi edinen ö rencilere, de i"ik bak " aç lar n anlayabilme, bunlara sayg duyma, kendi ülkelerindeki insanlar ile dünya üzerindeki di er insanlar aras nda ba lant kurma becerileri de kazand r lmaya çal " lmaktad r. Bu hedeflere ula" lmas nda ise ö retmenlerin ve ö rencilerin derse ili"kin görü"lerinin olumlu yönde olmas n n etkisi büyüktür (Yi it, 2008).
Sosyal bilgilerin amaçlar n n gerçekle"mesinde ö retmenin çok önemli bir rolü vard r. Bilim ve teknolojinin etkisiyle sürekli de i"en toplum ve e itim anlay " ö retmenlere yeni görev ve sorumluluklar yüklemektedir. Bu rol, geleneksel olarak üstlenilen aktar mc yönden ö renmeye k lavuzluk eden, ö renci merkezli bir yöne do ru kaymaktad r. Ara"t rmalar e itim sürecinde ö retmenin kendisine, ö rencilerine, konusuna ve arkada"lar na kar" olu"turdu u olumlu tutumlar n hem ö rencilerin ö renmeye kar" tutumlar n hem de akademik ba"ar lar n olumlu yönde etkiledi ini göstermektedir (Öztürk ve Dilek, 2004).
Sosyal Bilgiler dersi, sosyal bir varl k olan insan gerek ailesi gerek çevrenin katk lar yla do du u andan itibaren tan ma çabas içindedir. Bu çaba ilk ö renme süreciyle ba"lay p okul ça na geldi inde daha sistematik bir hale gelir. Okulda, bireyleri toplumsalla"t ran, insan ili"kilerini düzenleyip bu ili"kileri, toplumsal ve kuramsal alanda inceleyerek bunlarla ilgili bilgi, beceri ve deneyim kazand rmay hedefleyen bir ilkö retim dersidir (Çal "kan, 2005).
Sosyal Bilgiler, ya"am n sosyal boyutuyla ilgili bilgileri disiplinler aras bir yakla" mla birle"tirerek, etkin, demokratik vatanda"lar yeti"tirme amaçlar yla olu"turulmu" bir derstir (MEB, 2005).
Sosyal Bilgiler hayat n kendisi oldu u için sorunun kayna ve çözüm yolu da yine kendi içinde aran r. Soyut kavramlardan olu"an bu dersin içeri ini kolay anla" labilmesi için gerçek ya"amdan ve yak n çevreden örnekler olu"turmaktad r. Bu özelli inden dolay Sosyal Bilgiler bireyleri ilkokuldan itibaren hayata haz rlar. Tutum ve beceriler, kavramlar ve bak " aç lar , etkili vatanda" olmak için kazan lan bilgiler gibi hayat felsefesini olu"turan ö eleri ö rencilere a" lamak Sosyal Bilgiler dersiyle gerçekle"ir (Çal "kan, 2005).
Bilgi, insanl k tarihinin her döneminde önemli olmakla beraber, ileti"im olanaklar n n küreselle"tirdi i dünyam zda en önemli etken durumuna gelmi"tir. Ça m zda tart " lmaz üstünlük; "bilgiyi üreten" ve "bilgiyi kullanan"lar nd r. Bilginin kazan lmas nda, kullan lmas nda ve donan ml insan gücünün yeti"tirilmesinde de en önemli görev e itim sistemimize dü"mektedir (MEB, 2005).
Sosyal Bilgiler dersi, sadece bireyin bugün içinde ya"ad toplumu ve onun kurallar n içermez. Birey bugün var oldu u grup içinde nereden geldi ini ve bununla birlikte nereye gitti ini bugün-geçmi"-gelecek ba lam içerisinde sosyal, fiziksel çevresiyle etkile"im kurarak inceler. Bu da Sosyal Bilgiler dersinin toplumsal kan tlamaya dayal , canl , dirik bilgiler olmas ndan kaynaklanmaktad r. Sosyal Bilgilerin en önemli amac nas l aktif yurtta" olunaca konusunda gereken donan m kazand rmakt r. Buradaki "aktif yurtta"" olma ise; geçmi"ini ö renerek do ru ve gerekli oldu u dü"ünülen bilgi, ilke, de er ve tutumlar kazan p bunlara uygun davran "lar göstermektir. Bireylerin aktif olmas , onlar n olaylar ve sorunlar kar" s nda pasif izleyiciler olmas n n yerine; sorun çözen, mant kl kararlar vermesidir (Çal "kan, 2005).
Sosyal Bilgiler dersi ile ö rencilere hayatta kullanmalar için gerekli olacak birçok ya"amsal beceri kazand r lmas amaçlanmaktad r. Sosyal Bilgiler program içeri indeki konulardan da anla" lmaktad r ki ö renciye öncelikle ara"t rma becerisi kazand r ld nda, “ö renmeyi ö renmenin” kap s aralanm " olmaktad r.
Bu anlay " do rultusunda Sosyal Bilgiler Program ;
• Her ö rencinin birey olarak kendine özgü oldu unu kabul eder.
• Ö rencilerin gelecekteki ya"amlar na " k tutarak, bireylerden beklenen geli"tirilmesine duyarl l k gösterir.
• Bilgi, kavram, de er ve becerilerin geli"mesini sa layarak, ö renmeyi ö renmenin gerçekle"mesini ön planda tutar.
• Ö rencileri dü"ünmeye, soru sormaya ve görü" al "veri"i yapmaya özendirir. Ö rencilerin fiziksel ve duygusal aç lardan sagl kl ve mutlu bireyler olarak yeti"mesini amaçlar.
• Milli kimli i merkeze alarak, evrensel de erlerin benimsenmesine önem verir.
• Ö rencilerin kendi örf ve adetleri çerçevesinde ruhsal, ahlaki, sosyal ve kültürel yönlerden geli"mesini hedefler.
• Ö rencilerin haklar n bilen ve kullanan, sorumluluklar n yerine getiren bireyler olarak yeti"mesini önemser.
• Ö rencilerin toplumsal sorunlara kar" duyarl olmas n sa lar.
• Ö rencilerin ö renme sürecinde deneyimlerini kullanmas na ve çevreyle etkile"im kurmas na olanak sa lar.
• Her ö renciye ula"abilmek için ö renme-ö retme yöntem ve tekniklerindeki çe"itlili i dikkate al r.
• Periyodik olarak, ö renci ya"ama dosyalar na bak larak ö renme ve ö retme stillerinin ak " içererisinde de erlendirmeye olanak sa lar (MEB, 2005).
lköBretimde Sosyal Bilgiler ÖBretimi ve Geli+imi
Sosyal Bilgiler e itiminin dünyada ne zaman ve nerede ba"lad kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu alandaki çal "malar ve e itim etkinlikleri oldukça eskilere dayanmaktad r. Eski M s r ve Perslerde, toplumsal ya"amla ilgili birtak m bilgi ve becerilerin insanlara kazand r lmaya çal " ld bilinmektedir. Daha sonralar Antik Roma'da, kimi okullarda Aritmetik ve Geometri ile birlikte Mitoloji, Tarih, Co rafya, Hukuk ve Felsefe gibi derslerin verildi i görülür. lk kez "Sosyal Bilgiler" ad yla bir dersin ilk ve ortaokullarda okutulmas n Frans z dü"ünürü Condercet (1743-1794) savunmu"tur. Amerika’da 18. Yüzy l n sonlar na do ru Ahlak E itiminin içinde kimi toplumsal kurallar n ö retildi ine tan k olunmaktad r. Ancak, Amerika Birle"ik Devletleri'nde Ulusal E itim Konseyi 1892 y l nda, ülkede "ulusal toplum" anlay " n olu"turmak üzere Tarih, Co rafya ve Vatanda"l k Bilgisi konular ndan olu"an bir tür Sosyal Bilgiler dersi içeri inin okutulmas n kararla"t rm " ve böyle bir dersin ö retimi böylece ba"lat lm "t r. Bununla birlikte, Sosyal Bilgiler (Social Studies) terimi Amerika Birle"ik Devletleri'nde ilk kez 1916 y l nda kullan lmaya ba"lanm "t r (Can,1998).
Sosyal Bilgiler ö retiminin temellerine inildi inde Eski M s r’a, antik Roma’ya kadar uzand görülmektedir. Okullarda “Sosyal Bilgiler” ad alt nda bir ders olarak okutulmas dü"üncesini ilk kez ortaya atan ki"inin de Condercet oldu u görülmektedir.
Türk E itim Tarihinde ise, Türklerin slaml kabul edi"lerinden önce, toplumsal ya"amla ilgili birtak m bilgi ve kurallarla gelenek-görenekler çocuk ve gençlere ö retilmeye çal " lm "t r. slaml n kabul edili"inden sonra da, daha çok slam dinine temel olan konular n kazand r lmas yoluna gidilmi"; Osmanl larda, özellikle s byan mektepleri ve medreselerde din temeline dayal bilgiler programlarda a rl k ta" rken, Sosyal Bilimler içinde yer alan kimi dersler, kurumlar n ö retim düzeylerine uygun biçimde (mekteb-i iptidaiye, rü"tiye, idadiye,
sultaniye ve darülfünunda) belirli saat ve sürelerle okutulmu"tur. Bu durumun, genel olarak Cumhuriyet dönemine dek sürdü ü görülür (Can,1998).
Türkiye’de uygulamada olan Sosyal Bilgiler, ‘çocuktaki alg n n bütün oldu u lkesi’nden hareketle ABD’den esinlenerek al nm " olas na ra men, ABD’deki gibi beceri temelli de il de, çocuklar n sadece ‘etkili vatanda" olabilmeleri’ "eklinde aç klanan amaç çerçevesinde tarih, co rafya, vatanda"l k konular n n okutuldu u, bir tak m olgu koleksiyonlar ndan meydana gelmi" bir program görüntüsünde olmu"tur (Aim"ek, tarihsiz).
Cumhuriyet döneminde ilkö retimle ilgili olarak de i"ik y llarda (1926, 1930, 1932,1936, 1948, 1962, 1968, 1989, 1993 ve 1998) program düzenlemelerine gidilmi"tir.1926 program nda, ilkokullar n temel amac n n, "genç ku"a n çevresine etkin olarak uyumunu sa lamak üzere iyi vatanda"lar yeti"tirmek" oldu u vurgulanarak Tarih, Co rafya ve Yurt Bilgisi adlar yla, dördüncü ve be"inci s n flara haftada iki"er saat Sosyal Bilgiler içeri ine uygun dersler konulmu"tur. Bu dersler daha sonraki programlarda da, ilkeler, içerik ve haftal k sürelerde yap lan kimi de i"ikliklerle uzun y llar yer alm "t r (Can,1998).
Cumhuriyet yönetimi ile beraber okullar n program nda yap lan yenilikler ve de i"imlerle beraber ilkokullar n temel amac ndaki de i"im de göze çarpmaktad r. Dolay s yla Sosyal Bilgiler e itiminde de yeni yap land rmalar olmu"tur; fakat henüz dersin ad “Sosyal Bilgiler” olarak kabul edilmemi"tir. Y ldan y la yer yer ufak ufak de i"imlerle günümüze de in bu e itim okullarda süregelmi"tir.
1952 y l nda Ö retmen Okullar program na, daha önce ayr ayr dersler olarak okutulan Tarih, Co rafya ve Yurtta"l k Bilgisinin yerine, Sosyal Bilgiler adl yeni bir dersin konuldu u görülür. Öte yandan, 1952 y l nda toplanan Be"inci Milli E itim Auras nda, Sosyal Bilgiler dersinin ilkö retim ve ortaö retim kurumlar nda da okutulmas kararla"t r lm " olmas na kar" n, ancak 1962 y l nda, s n rl biçimde uygulamaya konulmu" bulunan lkokul Program Tasla 'na bu dersin "Toplum ve Ülke ncelemeleri" ad yla girdi i bilinmektedir. Daha sonra, 1968 tarihli yeni
lkokul Program 'nda, ayn ders, "Sosyal Bilgiler" ad yla benimsenmi"; dördüncü ve be"inci s n flarda haftada be"er saat olarak okutulmu"tur (Can,1998).
Günümüzde ise yenilenen Ö retim Program ile 2004 y l ndan itibaren ilkö retim 4. ve 5. s n flarda haftada üç saat olmak üzere Sosyal Bilgiler dersi yer almaktad r. Sosyal Bilgiler ö retinde proje tabanl ö renme ile ba"ar l uygulamalara rastlanmaktad r.
Sosyal Bilgiler ÖBretiminin Amaçlar*
7. s n f sonunda ö renci;
1. Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin fark na var r.
2. Türkiye Cumhuriyeti vatanda" olarak, vatan n ve milletini seven, haklar n bilen ve kullanan, sorumluluklar n yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatanda" olarak yeti"ir.
3. Atatürk ilke ve ink laplar n , Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve ekonomik kalk nmas ndaki yerini kavrar; laik, demokratik, ulusal ve ça da" de erleri ya"atmaya istekli olur.
4. Hukuk kurallar n n herkes için ba lay c oldu unu, tüm ki"i ve kurulu"lar n yasalar önünde e"it oldu unu gerekçeleriyle bilir.
5. Türk kültürünü ve tarihini olu"turan temel ö e ve süreçleri kavrayarak, milli bilincin olu"mas n sa layan kültürel miras n korunmas ve geli"tirilmesi gerekti ini kabul eder.
6. Ya"ad çevrenin ve dünyan n co rafi özelliklerini tan yarak, insanlar ile do al çevre aras ndaki etkile"imi aç klar.
7. Bilgiyi uygun ve çe"itli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman "eridi vb.) kullan r, düzenler ve geli"tirir.
8. Ekonominin temel kavramlar n anlayarak, kalk nmada ve uluslararas ekonomik ili"kilerde ulusal ekonominin yerini kavrar.
9. Meslekleri tan r, çal "man n toplumsal ya"amdaki önemine ve her mesle in gerekli oldu una inan r.
10. Farkl dönem ve mekanlara ait tarihsel kan tlar sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular aras ndaki benzerlik ve farkl l klar belirler, de i"im ve süreklili i alg 1ar.
11. Bilim ve teknolojinin geli"im sürecini ve toplumsal ya"am üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve ileti"im teknolojilerini kullan r.
12. Bilimsel dü"ünmeyi temel alarak bilgiye ula"ma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlak gözetir.
13. Birey, toplum ve devlet aras ndaki ili"kileri aç klarken, sosyal bilimlerin temel kavramlar ndan yararlan r.
14. Kat l m n önemine inan r, ki"isel ve toplumsal sorunlar n çözümü için kendine özgü görü"ler ileri sürer.
15. nsan haklar , ulusal egemenlik, demokrasi, laiklik, Cumhuriyet kavramlar n n tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini kavrayarak, ya"am n demokratik kurallara göre düzenler.
16. Farkl dönem ve mekanlardaki toplumlar aras siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkile"imi analiz eder.
17. nsanl n bir parças oldu u bilincini ta" yarak, ülkesini ve dünyay ilgilendiren konulara duyarl l k gösterir (MEB, 2005).
Ara+t*rman*n Amac* ve Önemi
Günümüzde, ö retmenlerin yayg n olarak kulland klar yöntemlerden biri olan düz anlat m yöntemi, ö retme-ö renme sürecinde tek ba" na kullan ld nda, geleneksel e itim anlay " n yans tan bir ö retim yöntemi olarak kar" m za ç kmaktad r. Fakat bu yöntemle üst düzey yeteneklerin ö renciye kazand r lmas güçtür. Ö renciyi kitaba ba l k lan, ö renme iste ini söndürebilecek olan bu ö retim yöntemi yerine, ö rencilerin aktif oldu u, ara"t rma ve soru"turmaya te"vik eden, grup içi etkile"imleri sa layan yöntemler kullan lmas gerekmektedir (Yavuz, 2006).
Ö renciler, ö renme-ö retme sürecinde kendileri için anlaml ve somut hedefler oldu unda, ö retim faaliyetlerinde daha etkin olarak yer al r ve daha iyi ö renirler. Bunun yan s ra ö rencilerin kendi ki"isel deneyimlerini birle"tirmeleri bili"sel yeteneklerin geli"mesinde büyük bir katk sa lar. Ö rencilerin yaparak ya"ayarak ö renmelerinin onlar için daha anlaml oldu u ve ö renmedeki kal c l n artt yap lan ara"t rmalarla ortaya konulmu"tur. Ö renme-ö retme sürecinde bireyi, ö retmenden bilgileri alan pasif bir al c konumundan, ara"t ran, inceleyen ve bilgiye ula"an ve bu bilgileri anlamland ran ö renenler haline getirmek ça da" e itim anlay " n n temelini olu"turmaktad r. Proje tabanl ö renme, ö rencinin, ö renme-ö retme sürecinde pasif bir al c konumundan, ara"t ran, inceleyen, bilgiye ula"an ve elde etti i bilgileri kullanarak anlaml bütünler haline getirip bu bilgilerle problem çözmesini amaçlayan bir ö renme modelidir (Demirel ve di er., 2001) .
Ara+t*rman*n Amac*
Bu ara"t rma ile ilkö retim Sosyal Bilgiler ö retiminde proje tabanl ö renmenin, ö rencilerin ders ba"ar s na ve s n f atmosferine etkilerinin neler oldu unun ortaya ç kar lmas amaçlanmaktad r. Proje tabanl ö renme ve geleneksel yöntemin uyguland s n flar n ders ba"ar s ve s n f atmosferi yönünden aralar nda anlaml bir farkl l k olup olmad belirlenmeye çal " lmaktad r.
